Product Perspectief 2: OntwerpverantwoordingSam Schillemans

1076241Master Leren&Innoveren

Inhoudsopgave

Deel Blz.1. Inleiding 3

2. Context van het onderwerp 3

Context vanuit de MLI 3

Context vanuit het ROC Midden Nederland 4

Wettelijke context 4

3. Opleiding's vraag en opleiding's visie 5

Opleidingsvraag 5

Opleidingsvisie 6

4. Verantwoording ontwerpstrategie 7

5. 8 velden instrument 8

6. Mijn creatieve bijdragen 12

7. Conclusie 13

8. Literatuurlijst 13

9. Bijlage 1: 15

Bijlage 2: 21

2

Inleiding

We leven anno 2013 voor een groot deel online. Daarbij is toegang tot het internet inmiddels al net zo vanzelfsprekend als de energie die uit onze stopcontacten komt. Maar hoe gedragen wij ons op het internet en de Social Media websites die daarbinnen een belangrijke rol spelen?

Het Automotive College wil zijn leerlingen hierin goed begeleiden. Enerzijds om hen te laten zien wat sociaal wenselijk gedrag is binnen de virtuele wereld van Social Media, en anderzijds om de leerlingen de kansen te laten inzien die het juiste gebruik van Social Media hen kan bieden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het vinden van een stage of werkplek.

Dat onze leerlingen niet altijd het juiste gedrag vertonen binnen Social Media heeft het Automotive College het afgelopen jaar een aantal keer online kunnen ervaren. Dit is ook mede de reden waarom mijn afdelingsmanager van het Automotive College het van belang vindt dat onze leerlingen mediawijzer worden. Maar wat is mediawijsheid? Om dit duidelijk in beeld te brengen maak ik gebruik van de competentiewijzer van mediawijzer.net, welke ik zal toelichten in dit verantwoordingsdocument.

Context van het ontwerp

Context vanuit de MLIHet ontwerp van mijn lessenserie is niet direct verbonden met het product uit perspectief 1 en de onderzoeksvraag die ik mijzelf stel voor mijn PGO. Wel levert mijn ontwerp een indirecte bijdrage aan mijn PGO en perspectief 3, deze zal ik hieronder beschrijven.

PGO In dit onderzoek wil ik nagaan wat docenten en studenten vinden van de huidige vorm van loopbaanbegeleiding binnen het Automotive College. Op basis van hun input, en een aanvullende literatuurstudie, wil ik een loopbaanbegeleidingsprotocol ontwikkelen dat beter aansluit bij hun wensen.

Van een directe link met het ontwerp van de lessenserie in perspectief 2 is geen sprake. De indirecte link daarentegen is er doordat ik voor mijn PGO uiteindelijk een handleiding ga ontwikkelen ter ondersteuning/naslag van de loopbaangesprekken. Tijdens deze ontwikkeling ga ik de theoretische kennis die ik heb opgedaan binnen perspectief 2 toepassen bij het ontwikkelen van deze handleiding. Als theoretische ondergrond zal ik onder andere het acht velden instrument toepassen en wederom op zoek gaan naar een passende taxonomie voor deze handleiding.

Mijn leerteamgenoot, Marjolein Vleugels, gaf in haar review van dit ontwerp aan dat zij een koppeling zag tussen het onderwerp van mijn lessenserie en mijn PGO over loopbaanbegeleiding. Zij gaf namelijk aan dat Social Media volgens Moekotte (2010) een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het zelfbeeld. Dat ben ik ook met haar eens. Daarnaast komt het zelfbeeld van studenten ook tijdens loopbaangesprekken regelmatig aan bod (zie Kuijpers, 2007). Ik zie de link die Marjolein hiermee legt, en zal daar tijdens mijn PGO ook zeker nog op terugkomen.

Perspectief 1In dit perspectief ben ik gestart met het ontwikkelen van een eigen visie op loopbaanbegeleiding. Deze visie heb ik onderbouwd door middel van een literatuuronderzoek en het essay wat ik vanuit dit onderzoek heb geschreven. Binnen dit onderzoek heb ik ook geleerd te divergeren en convergeren,

3

feedback te vragen aan specialisten in de praktijk, en uit al deze opgedane kennis een eigen visie te ontwikkelen. Dit leerproces heb ik meegenomen naar perspectief 2.

Perspectief 2Zoals ik in de inleiding al heb beschreven, ga ik in perspectief 2 een lessenserie ontwerpen. Het uitgangspunt van deze lessenserie is dat onze MBO niveau 4 leerlingen mediawijzer worden. De manier van werken zoals aangeleerd in perspectief 1 zal terugkomen in de uitwerking van dit perspectief. Het leerproces wat ik heb doorlopen om te komen tot mijn ontwerp, zal ik gebruiken als ik voor mijn PGO een loopbaanbegeleidingsprotocol ga ontwerpen.

Perspectief 3De kern van perspectief 3 is het implementeren van onderwijsvernieuwingen. Tijdens diezelfde periode ga ik ook mijn ontworpen lessenserie implementeren.

Context vanuit het ROC Midden NederlandMijn educatieve ontwerp maak ik in opdracht van het Automotive College, wat één van de 12 colleges is van het ROC Midden Nederland. Binnen het Automotive College is het ontwerp bedoeld voor de BOL leerlingen niveau 4 (voltijd opleiding, gemiddeld 50 leerlingen per jaar). In september 2013 zal de ontworpen lessenserie worden gebruikt bij de opleiding Technisch Specialisten personenauto's niveau 4. In november 2013 ga ik de implementatie evalueren met mijn leidinggevende (Johan Schmieman). Bij een positieve evaluatie wil mijn leidinggevende deze lessenserie ook uitzetten binnen andere Bol 4 opleidingen binnen het Automotive College.

Beschrijving van de opleiding Technisch Specialist personenauto'sBinnen deze opleiding wordt een leerling opgeleid tot automonteur/technisch specialist op niveau 4. De leerling zal later in zijn beroepenveld de eindverantwoordelijke zijn in de werkplaats. Een technisch specialist houdt zich voornamelijk bezig met het stellen van diagnoses en is het aanspreekpunt voor de receptie wanneer deze te maken krijgt met een technisch aspect of vragen.

Wettelijke context Voor mijn ontwerp moet ik in het MBO rekening houden met wettelijke eisen waar ons onderwijs aan moet voldoen. Elke MBO opleiding heeft haar eigen kwalificatiedossier. In het kwalificatiedossier van het Automotive College (Innovam, 2008) staan de eisen beschreven die worden gesteld aan de beginnende beroepsbeoefenaar. Deze eisen worden vastgesteld in overleg met het kenniscentrum (Innovam) en het bedrijfsleven.

"Onlosmakelijk met dit kwalificatiedossier {…} is het document 'Kwalificatie-eisen loopbaan en burgerschap in het mbo, {…} verbonden. De kwalificatie-eisen die in dat document worden beschreven, vormen samen met de kwalificatie-eisen in dit kwalificatiedossier de inhoudelijke vereisten voor het onderwijs en voor de verwerving van het diploma, die uit de wet voortvloeien." (Bron: website MBO-raad 2012)

Aangezien mijn lessen plaatsvinden binnen de lessen Loopbaan en Burgerschap, behoor ik rekening te houden met de inhoud van het document Kwalificatie-eisen Loopbaan en Burgerschap.

4

Kwalificatie-eisen Loopbaan en Burgerschap In het gedeelte Loopbaan van dit document (de MBO-raad, 2011) ligt de nadruk op de loopbaanoriëntatie en ontwikkeling van de leerling met als doel: de leerling sturing geven bij het vinden van betekenisvol werk of een passende vervolgopleiding. Dit gedeelte van het document komt terug binnen mijn PGO.

Het deel Burgerschap van dit document bestaat uit vier onderdelen: politiek-juridisch, economisch, sociaal-maatschappelijk en vitaal burgerschap. Mijn ontwerp sluit aan bij het onderdeel “sociaal maatschappelijk”. Dit onderdeel heeft als doel: “Het vermogen te vergroten van de leerling om actief deel uit te maken van de gemeenschap” (de MBO-raad, 2011, blz. 2).

Opleidingsvraag en Opleidingsvisie

Opleidingsvraag Zowel binnen het document Kwalificatie-eisen Loopbaan en Burgerschap als het ROC Midden Nederland is er nog geen mediastandaard voor leerlingen terug te vinden. In mijn optiek is dat een gemis, aangezien Social Media een steeds belangrijkere rol gaat spelen binnen ons werk en privéleven. Om er zeker van te zijn dat niet alleen ik dit een gemiste kans vind, maar dit een echte opleidingsvraag is, ben ik interviews gaan af nemen bij verschillende personen. Mijn afdelingsmanager(meso-niveau), een docent Nederlands binnen mijn team (micro-niveau) en diverse leerlingen (micro-niveau). Allen heb ik de vraag gesteld: “Is er behoefte aan een training over het onderwerp Social Media? Zo ja, welk doel zouden we daar dan mee willen bereiken?”.

Uit de interviews kwam naar voren dat alle geïnterviewde personen erkenden dat er behoefte is met leerlingen dieper in te gaan op het fenomeen Social Media. Hierbij gaven zowel mijn afdelingsmanager als de docent Nederlands aan dat het belangrijk voor de leerlingen is dat zij bewuster leren omgaan met Social Media. Mijn manager gaf daarbij ook aan dat gezien de snelle ontwikkeling op het gebied van Social Media, hier in de thuissituatie niet altijd voldoende tijd en aandacht aan wordt besteed. Dan is het goed dat daar op school in de les wel aandacht aan kan worden besteed.

De leerlingen gaven in het interview aan dat ook zij de meerwaarde inzien van deze lessenserie. Binnen deze lessenserie vinden zij het van belang dat er tools en tips worden aangedragen, die hen helpen het maximale uit Social Media te halen. Uiteraard vonden alle leerlingen verder dat zij zelf volledig mediawijs waren.

Alle geïnterviewde personen heb ik ook de vraag gesteld: ”Hoe willen we de lessenserie afsluiten en evalueren?”. Zowel mijn afdelingsmanager als mijn directe collega gaven aan dat een leerling in zijn evaluatie zijn handelen op Social Media inzichtelijk moet kunnen maken in zijn portfolio en hierop ook kort moet reflecteren. De groep leerlingen die ik heb geïnterviewd gaven hier geen eenduidig antwoord op en vonden het duidelijk een moeilijke vraag. Ze gaven aan het wel handig te vinden om meer te leren over hoe Social Media tools formeel gebruikt kunnen worden, om bijvoorbeeld stages te zoeken of werk te vinden. Maar zij hadden geen duidelijk beeld van hoe de lessenserie afgesloten of geëvalueerd zou moeten worden. Dat is logisch, omdat zij zich nog geen beeld konden vormen van wat Mediawijsheid inhield en het ook niet echt hun taak is om actief mee te denken over de evaluatievorm. Ik wilde hen echter wel die gelegenheid bieden, voor het geval ze daar wel een duidelijke menig over zouden hebben. Uit het gesprek werd mij wel duidelijk dat de

5

lessenserie uitdagend genoeg moet zijn om leerlingen echt aan de slag te laten gaan met dit onderwerp.

Een ander argument dat het belang van deze lessenserie bevestigt, is het feit dat van leerlingen vanuit de Kwalificatie-eisen Loopbaan en Burgerschap verwacht wordt dat zij een bijdrage kunnen en willen leveren aan de huidige maatschappij:

“Om adequaat te kunnen functioneren in de sociale omgeving is het nodig dat de student de aspecten van breed geaccepteerde sociale omgangsvormen kent en deze kan toepassen in verschillende situaties. De student heeft inzicht in de kenmerken van verschillende culturen. In zijn opvatting en gedrag toont hij respect voor culturele verscheidenheid.”(de MBO-raad, 2011, p.2)

Het op gepaste wijze gebruik kunnen maken van Social Media is hier volgens mij een belangrijk onderdeel van. Volgens Moekotte (2010) wordt Mediawijheid nog te weinig serieus genomen binnen het middelbaar en hoger onderwijs. De vaardigheden van jongeren worden in zijn optiek vaak overschat en het belang van het bijhouden van de ontwikkelingen op het gebied van Social Media worden vaak onderschat.

Opleidingsvisie

LeertheorieHet ROC Midden Nederland heeft zijn algemene leertheorie niet helder beschreven zoals in Valcke (2010) wordt omschreven. Wel wordt er competentiegericht onderwijs gegeven en wordt er gewerkt vanuit een (sociaal-) constructivistische visie, waarbij de nadruk ligt op het verwerven van kennis en vaardigheden tijdens lessituaties, maar ook vanuit praktijkervaring.

Mijn ontwikkelde lessenserie is niet op één leertheorie gebaseerd, maar bevat elementen van verschillende theorieën. Zo begin ik mijn lessenserie vanuit een cognitieve benadering en worden de lessen gedurende de serie steeds meer constructivistisch van aard. In Figuur 1 heb ik dit schematisch weergegeven.

Figuur 1: Schematische weergave van de geleidelijke overgangvan leertheorie naar leertheorie gedurende de lessenserie (van links naar rechts)

In Figuur 1 is te zien dat tijdens de eerste les (links) voornamelijk sprake is van een duidelijke cognitieve benadering, de leerling leert elementen herkennen en benoemen. Zo wordt in Les 1 bijvoorbeeld de vraag gesteld: "Noem twee Nederlandse en twee buitenlandse voorbeelden van Social Media websites?”. In de daarop volgende les verschuift de aandacht naar een meer

6

constructivistische benadering. Een voorbeeld vraag uit deze tweede les is: "Welk Social Mediatool kan jullie het beste helpen dit leerpunt te verbeteren?”. De Problem solving en Metacognitieve benadering, waarin sprake is van meer zelfsturing, komt pas tijdens Les 4 aan bod. Dan is er namelijk pas sprake van enige bewustwording van de eigen leerstrategie. Zo wordt tijdens deze les bijvoorbeeld aan de leerlingen uitgelegd hoe zij hun ontwikkeling gedurende de lessenserie gaan evalueren d.m.v. zelf-reflectie. Het is echter wel belangrijk dat leerlingen zelf het nut leren inzien van de opdrachten, anders is de kans klein dat zij zullen komen tot échte zelfsturing (Korthagen, 2004, zie ook Boekaerts, 1997).

Een terechte vraag is wel, hoe zet dit ontwerp leerlingen aan tot leren? Mijn ervaring is dat leerlingen van onze opleiding vooral “leren door doen”. In termen van de leerstijlen van Kolb hebben we binnen onze opleiding dus vooral te maken met leerlingen die een accommoderende leerstijl prefereren. Zij hebben een voorkeur voor leren door middel van concrete ervaringen en actief experimenteren (zie Ruijters en Simons, 2012). Dat betekent dat een lessenserie waarbij in alle lessen de nadruk ligt op de theorie slecht aansluit bij de leerstijl van de meeste leerlingen binnen onze opleiding. Daarom heb ik geprobeerd om het overdragen van kennis zo min mogelijk klassikaal te doen, en leerlingen, na een korte uitleg in les 1, vooral veel zelf te laten oefenen en uitproberen, d.m.v. realistische opdrachten. Deze vorm van ervaringsleren sluit denk ik beter aan bij de beoogde doelgroep en prikkelt hen om sneller actief met de materie aan de slag te gaan. Vanaf les 2 vindt er daarom een verschuiving plaats van docentgestuurd naar studentgestuurd onderwijs (zie Geerligs & Van der Veen, 1996).

Verantwoording Ontwerpstrategie

Beschrijving keuze ontwerpstrategie:Er zijn een hoop verschillende strategieën bekend die gebruikt kunnen worden bij het ontwerpen van een nieuw product, waaronder bottom-up, top-down, parallel ontwikkelen, reverse engineering en de conceptontwikkeling (zie Wikipedia). Maar de meeste van deze strategieën zijn minder goed toepasbaar op onderwijsontwikkeling, omdat ze vooral bedoeld zijn voor het ontwikkelen van tastbare producten, zoals auto’s of computers. Voor het ontwikkelen van mijn educatiefontwerp heb ik de volgende drie strategieën overwogen: top-down, parallel ontwikkelen en bottom-up.

Bij het gebruik van de top-down strategie wordt er eerst op het globale niveau bepaald wat het doel is en worden de details later pas ingevuld. In onderwijstermen betekent dat dat er eerst gekeken wordt naar de leerdoelen en de (wettelijke) eisen voordat de cursus en de lessen vorm krijgen. De bottom-up strategie werkt juist in tegengestelde richting. Er wordt dan eerst op detailniveau gewerkt, waarna er steeds verder gegeneraliseerd wordt naar algemenere principes. In het onderwijs zou dat betekenen dat er eerst lesmateriaal of lessen ontwikkeld worden, voordat daar leertheorieën of algemene doelen aan gekoppeld worden. Bij de derde strategie, het parallel ontwikkelen van een product, werkt een team van ontwikkelaars tegelijk aan het ontwikkelen van het product.

Bij het ontwikkelen van mijn educatiefontwerp heb ik, om twee redenen, gekozen voor de top-down strategie. De belangrijkste reden daarvoor is dat in het onderwijs, in tegenstelling tot algemene productontwikkeling, altijd rekening gehouden moet worden met bepaalde wettelijke eisen of eindtermen. Daarom is het volgens mij belangrijk om eerst de algemene doelen te bepalen voordat toegewerkt wordt naar de details op cursus- of lesniveau. Een tweede reden voor het kiezen

7

van de top-down strategie was dat de andere twee strategieën om meer praktische redenen in dit geval afvallen. De parallel strategie valt af omdat ik niet over een team van ontwikkelaars beschik maar in principe zelf de hoofdontwikkelaar ben. Dat heeft deels met tijdgebrek van collega’s te maken, maar komt vooral doordat ik de enige vakdocent ben van dit onderdeel binnen ons team. De bottom-up strategie valt wat mij betreft af omdat ik het onverstandig en inefficiënt vond om in een onderwijscontext eerst op detailniveau te werken zonder een duidelijk doel voor ogen te hebben. Ons is ook juist geleerd in perspectief 2 eerst te gaan kijken naar het doel wat je wilt bereiken. Daarom leek de top-down strategie mij in dit geval duidelijk de beste keus.

Acht velden instrument

Uit de diverse colleges die we hebben gehad tijdens dit perspectief kwam duidelijk naar voren dat ons wordt aangeleerd om eerst te kijken naar het doel wat je wilt bereiken voordat je een ontwerp gaat uitwerken waarmee je dat doel wilt bereiken. Met deze kennis in mijn achterhoofd ben ik gestart met het concretiseren van mijn doel, en het uitwerken van de randvoorwaarden van mijn ontwerp, met behulp van het acht velden instrument (Kessels, Smit en Keursten, 1996). Hieronder volgt mijn beknopte uitwerking van de velden van het acht velden instrument.

Doel/probleem

Het doel van de lessenserie is om studenten bekend te laten worden met de voor- en nadelen/gevaren van Social Media, zodat zij mediawijs worden en daardoor op een verantwoorde manier met Social Media om leren gaan. Wat ik bedoel met mediawijs heb ik reeds toegelicht in de inleiding. Ik ben mij er van bewust dat het doel twee componenten bevat, een cognitieve en een gedragscomponent. Door studenten op cognitief niveau bepaalde begrippen aan te leren, hoop ik hun gedrag op een positieve manier te kunnen beïnvloeden.

Het Automotive College heeft zelf ook belang bij het mediawijs maken van de leerlingen. Zoals in de inleiding al aangegeven, hebben zich het afgelopen jaar een aantal keer kleine incidenten voorgedaan rond het gebruik van Social Media. Zo had een leerling bijvoorbeeld een docent zonder toestemming gefotografeerd en deze foto met negatief bijschrift op Facebook geplaatst. Juist door leerlingen aan het begin van hun opleiding bij te scholen op dit vlak, hoopt het Automotive College dergelijke situaties en mogelijk ergere excessen te kunnen voorkomen.

Werksituatie

Het onderwerp Social Media en dus ook de lessenserie wordt behandeld in het eerste semester van het tweede leerjaar. De klasgrote per les zal ongeveer 25 leerlingen zijn. Doordat de leerlingen in de klas in het afgelopen schooljaar al meerdere keren met elkaar hebben moeten samenwerken, ga ik er vanuit dat er sprake is van een veilige leeromgeving. De lessenserie bestaat uit 4 lessen over Social Media van ieder 45 minuten. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat iedereen in het bezit is van een laptop met een werkende internetverbinding. Dat is geen onredelijke eis, omdat alle leerlingen bij aanvang van de opleiding een laptop moeten aanschaffen. Tijdens de lessen wordt afwisselend individueel of samen gewerkt. Vaardigheden

8

Om succesvol aan de lessenserie deel te kunnen nemen, wordt van de leerling verwacht dat hij bij aanvang:

enige ervaring heeft met het gebruik van internet. (Ik kan ervan uitgaan dat zij deze kennis bezitten aangezien zij voor het verkrijgen van hun rooster/cijferlijst ook afhankelijk zijn van internet).

een e-mail kan schrijven en versturen op het internet. (De leerlingen zijn hierin getraind tijdens de lessen Nederlands in het eerste leerjaar.)

Van potentiële docenten van de lessenserie wordt verwacht dat zij tenminste enige basiskennis hebben over Social Media. Zij kennen een aantal tools (Facebook, Twitter, LinkedIN) en hebben er enige ervaring mee. Daarnaast wordt aangenomen dat zij de aangeboden lesstof/casussen aandachtig doornemen ter voorbereiding op de lessen. Als de docent aan deze 2 criteria voldoet zou hij/zij de lessenserie moeten kunnen geven. Er is slechts geringe voorbereidingstijd nodig voor het doceren van deze lessenserie, aangezien er een lesplan (zie bijlage 1), begeleidende website (zie http://socialmediarocmn.weebly.com/les-1.html ) en een uitgebreid verantwoordingsdocument aanwezig is. Dat zorgt ervoor dat deze lessenserie over Social Media eenvoudig overdraagbaar is aan een docent uit een ander team binnen het Automotive College. Die overdraagbaarheid was ook een nadrukkelijke wens van mijn afdelingsmanager.

Na het doorlopen van de lessenserie, heeft de leerling de volgende vaardigheden ontwikkeld: Hij kan verschillende Social Media tools (zoals Facebook, Twitter, LinkedIN) herkennen

(o.a. aan de hand van hun logo’s) en benoemen (bijvoorbeeld een korte beschrijving geven van waar de tool voor gebruikt kan worden);

Hij kan Social Media op een verantwoorde manier gebruiken; Hij is mediawijzer geworden. (Hoe dit getoetst wordt, wordt hieronder beschreven bij

Resultaten.)

Leersituatie

Thema Les 1: Overdragen van basiskennis over Social Media. Om mijn doel voor deze les zo helder mogelijk te krijgen heb ik gebruik gemaakt van de Taxonomie van Romiszowski (zie Valcke 2010). Binnen deze taxonomie werken we in de eerste les aan de pijlers “feitelijk en begripsmatig”. Feitelijk is er binnen deze les sprake van benoemen, herkennen en opsommen. Begripsmatig gaan de leerlingen werken bij de huiswerkopdracht. Hierbinnen gaan ze beschrijven, classificeren en samenvatten. Feitelijk leer ik ze “Dit is Social Media, bijvoorbeeld Facebook”. Begripsmatig geef ik ze inzicht in het verschil tussen Social Media voor privé of zakelijk gebruik, bijvoorbeeld het verschil tussen Facebook en LinkedIn. Zie voor verdere uitleg Lesplan Les 1 (bijlage 1).

Thema Les 2: Social Media als hulpmiddel.Het doel van deze les is de leerlingen door middel van brainstormen en overleg te laten komen tot een gezamenlijk probleem waar zij allen in hun opleiding tegenaan lopen. Vervolgens gaan we bekijken hoe wij dat probleem door middel van het gebruik van Social Media kunnen verhelpen of verminderen. De leerlingen zijn hier op zoek naar een Social Media tool die hen kan ondersteunen bij

9

het oplossen van dit probleem. Belicht vanuit de Taxonomie van Romiszowski, maken de leerlingen nu de stap naar "reproductief" waarbij zij cognitief handelen door hun kennis over Social Media toe te passen. Interactief houden de leerlingen zich bezig met discussiëren en samenwerken. Zie voor verdere uitleg Lesplan Les 2 (bijlage 1).

Thema Les 3: Social Media als promotiemiddel.Binnen deze les gaan de leerlingen zich bezighouden met het benutten van een Social Media tool om bijvoorbeeld een voor hun geliefd product of hobby te promoten. Het doel is dat zij hiervan leren dat het mogelijk is iets te promoten en aan zichzelf te verbinden via Social Media. Binnen de Taxonomie van Romiszowski zijn de leerlingen tijdens deze les "productief" bezig. Op het cognitieve vlak zijn de leerlingen bezig met "uitvinden en bewijzen". Doordat de leerling in zijn portfolio laat zien hoe hij een product of hobby heeft gepromoot via Social Media kan formatief beoordeeld worden of de leerling daadwerkelijk mediawijzer is geworden. Zie voor verdere uitleg Lesplan Les 3 (bijlage 1).

Thema Les 4: Ben ik daadwerkelijk mediawijzer geworden?Tijdens deze les krijgen de leerlingen nog een aantal tips en tools aangereikt. Ik bespreek o.a. met de leerlingen hoe belangrijk het is om origineel te zijn op het internet/Social Media (m.a.w. geen meeloper zijn). Ook sta ik binnen deze les stil bij de vraag: “Ben ik daadwerkelijk mediawijzer geworden en hoe kan ik dit bewijzen middels een reflectie in mijn portfolio?”. Gezien vanuit de taxonomie van Romiszowski zijn de leerlingen hier productief/interactief bezig met motiveren en overtuigen. Zie voor verdere uitleg Lesplan Les 4 (bijlage 1).

Proces

De lessenserie bevat voldoende oefenmogelijkheden waardoor de leerlingen zich de tot doel gestelde vaardigheden eigen kunnen maken. Zo gaan ze o.a. aan de slag met het maken van een eigen Social Media omgeving (les 2), oefenen met het promoten van een voor hen belangrijk onderwerp d.m.v. Social Media (les 3) en leren reflecteren op hun ontwikkeling op dit gebied (les 4).

Feedback op het functioneren van de website vraag ik direct aan de leerlingen door de poll die ik op de startpagina van de website heb geplaatst. Feedback op de inhoud van de lessenserie heb ik gevraagd aan Arno Wilkens een specialist op het gebied van Social Media. Aangezien de lessenserie niet eerder is aangeboden is het lastig vast te stellen of het een verbetering is ten opzichte van de oude lessenserie. Wel vraag ik leerlingen in de reflectieopdracht die beschreven staat in les 4 feedback te geven op verschillende aspecten van deze lessenserie.

Resultaten

Zoals ik al eerder heb aangegeven, is het doel van de lessenserie dat onze leerlingen mediawijzer worden. Hierdoor heb ik mijzelf de vraag gesteld: “Wanneer ben je mediawijs?”. Om dit te kunnen meten heb ik een aantal competenties geselecteerd uit de lijst met 10 mediawijsheid competenties ontwikkeld door Mediawijzer.net (2011, zie bijlage 2). Ik heb om twee redenen slechts 6 competenties geselecteerd. Allereerst omdat de overige vier niet aansloten bij de leerdoelen van de lessenserie, en daarnaast omdat het niet realistisch is om te verwachten dat leerlingen binnen vier lessen aan alle 10 de competenties zoals voorgeschreven door Mediawijzer, kunnen werken.

10

In Tabel 1 staat een overzicht van de zes geselecteerde competenties, inclusief een omschrijving van de inhoud van die competentie, en de bijbehorende start- en eindniveaus. Op basis van de niveaus die door Mediawijzer.net per competentie gespecificeerd zijn, lijkt het mij wenselijk en haalbaar dat leerlingen na het volgen van de lessenserie deze competenties uit het model tenminste op niveau 2 beheersen.

Competentie Omschrijving Startniveau EindniveauB1: Bewust zijn van de medialisering van de samenleving

De leerling wordt zich ervan bewust dat Social Media altijd en overal aanwezig zijn en dat eenmaal geschreven teksten op het internet moeilijk te verwijderen zijn (zie Les 3 opdracht “Google jouw voor- en achternamen").

Niveau 2 Niveau 3

C1: Informatie vinden en verwerken

De leerling leert informatiebronnen te benutten om informatie te vinden en kan de betrouwbaarheid daarvan beoordelen. In Les 2 gaan zij bijvoorbeeld op zoek naar een gepaste Social Media tool voor het oplossen van een gezamenlijk probleem.

Niveau 1 Niveau 2

C2: Content creëren

De leerling leert eigen content plaatsen op een Social Media website, bijvoorbeeld door in les 2 een Social Media tool in te zetten voor het oplossen van een studieprobleem. Denk hierbij aan een afgesloten Facebookpagina waarop wordt aangegeven wat het huiswerk is.

Niveau 1 Niveau 2

C3: Participeren in sociale netwerken

De leerling gaat de vraag beantwoorden hoe Social Media ingezet kan worden om bijvoorbeeld een stage/werkplek te vinden (zie Les 3 opdracht 3).

Niveau 1 Niveau 2 of eventueel 3

S1: Reflecteren op eigen mediagebruik

De leerling gaat aan de hand van deze competentiewijzer reflecteren om de ontwikkeling van zijn Social Media handelingen inzichtelijk te maken (zie opdrachten les 4).

Niveau 1 Niveau 2

S2: Doelen realiseren met media

De leerling leert Social Media inzetten om een voor hem interessant onderwerp onder de aandacht te brengen (zie Les

Niveau 1 Niveau 3

11

3, opdracht 1).Tabel 1: Overzicht van de geselecteerde competenties waarop leerlingen zich ontwikkelen tijdens de lessenserie (bron: Mediawijzer.net, 2011)

Of leerlingen de competenties, na het volgen van de lessenserie, op het gewenste niveau beheersen, wordt bepaald op basis van de inhoud van hun reflectieverslagen en observaties door de docent. Daarnaast hangt het succes van het ontwerp (de lessenserie) natuurlijk ook af van de resultaten die de leerlingen behaald hebben.

Functioneren

Na het volgen van de lessenserie hebben de leerlingen zich, als het goed is, bepaalde vaardigheden eigen gemaakt, waaronder het herkennen en benoemen van verschillende Social Media tools en het verantwoord kunnen gebruiken daarvan (zie uitleg bij Vaardigheden hierboven). De vraag is echter of zij die nieuwe vaardigheden ook daadwerkelijk gaan toepassen in nieuwe contexten. Hierbij gaat het om de transfer van aangeleerde vaardigheden naar nieuwe situaties, bijvoorbeeld in het werkveld. Aangezien de lessenserie nog geïmplementeerd moet gaan worden kan ik hier helaas nog geen antwoord op geven. Ik hoop echter dat zij na het volgen van de lessenserie in staat zullen zijn om ook in nieuwe situaties, bijvoorbeeld bij hun eerste échte baan na het afronden van hun opleiding, op gepaste wijze met Social Media tools om zullen weten te gaan en de kansen die zij bieden te benutten.

Impact

Hierbij wordt vanuit het acht velden instrument meestal de vraag gesteld: “Hebben de veranderingen in de werksituatie geleid tot de oplossing van het oorspronkelijke doel/probleem?”. Hoewel ik op dit moment de impact van mijn lessenserie nog niet kan beoordelen, ga ik er vanuit dat de lessenserie zal bijdragen tot het bereiken van het doel: leerlingen mediawijs maken. Leerlingen zullen na het volgen van de lessenserie hopelijk beter in staat zijn om Social Media op een verstandige manier te gebruiken, zowel op school, tijdens hun stages en in privésituaties. De evaluatie van dit ontwerp kan nog niet geheel afgerond worden, aangezien implementatie van de lessenserie pas gaat starten in september 2013.

Mijn creatieve bijdragen

Ik ga de lessenserie aanbieden aan mijn leerlingen middels een eigengemaakte website (zie: http://socialmediarocmn.weebly.com/les-1.html ). Dit is voor mij totaal nieuw. Het succes van deze website wordt gecreëerd door de inhoud die hierop te lezen is. Maar ook de aantrekkelijkheid van de website moet er aan meewerken dat het enthousiasme van de leerlingen groeit om met dit onderwerp aan de slag te gaan.

Het ontwikkelen van een website, maar vooral de inhoud van de pagina's heeft bij mij een creatief proces op gang gebracht. Mijn doel met de website is om leerlingen vernieuwend/aantrekkelijk onderwijs te bieden binnen een uitdagende leeromgeving. Daarnaast wil ik dat leerlingen de website als overzichtelijk naslagwerk kunnen gebruiken, bijvoorbeeld als zij een

12

les gemist hebben of iets willen nalezen. Daarom bevat de website ook instructiefilms die zij kunnen bekijken wanneer hen dat het beste uitkomt. Ideeën voor de inhoud van de lessen heb ik onder andere gehaald uit het Handboek Goed doen 2.0 van Pijpers, Theeuwes en Van Den Bosch (2013) dat ik erg inspirerend vond.

Mijn creatieve kwaliteiten zijn gegroeid door mijn verdieping in de vraag: “Hoe ziet een goede website eruit?”. Om dit boven water te krijgen ben ik gaan zoeken naar relevante reviews op het internet over dit onderwerp. Door er juist niet voor te kiezen mijn lesstof aan te bieden middels een reader, maar de keuze te maken er zelf een website voor te bouwen, ben ik volgens mij buiten mijn bestaande kaders gaan denken tijdens het ontwerpproces. Ook heb ik feedback gevraagd aan mijn critical friend Arno Wilkens en een aantal leerlingen van onze opleiding. Hoewel ik een gedegen website wilde maken, was mijn doel ook om deze website deels authentiek te maken voor deze opleiding. Dit komt voor een deel naar voren bij de keuzes van de illustraties die ik heb gebruikt voor de website. Arno bevestigde in zijn feedback op mijn website dat de authenticiteit met betrekking tot de doelgroep, mede door de gekozen filmpjes, goed zichtbaar is.

Conclusie

In deze ontwerpverantwoording van mijn lessenserie over Social Media, denk ik dat ik heb aangetoond dat ik de lessen op een zorgvuldige en vernieuwende wijze ontwikkeld heb. Voor een omschrijving van hoe het proces verlopen is, verwijs ik graag naar het bijbehorende procesverslag (Schillemans, 2013).

Literatuurlijst

Boekaerts, M. (1997). Self-regulated learning: a new concept embraced by researchers, policy makers, educators, teachers, and students. Learning and Instruction, Vol. 7. No. 2, p. 152 - 186

Geerligs, T., & Veen van der, T. (1996). Lesgeven en zelfstandig leren. Assen: van Gorcum.

Innovam (2008) Landelijke Kwalificaties MBO Autotechniek, Nieuwegein.

Kessels, J.W.M., Smit, C.A., en P. Keursten, (1996), Het acht velden instrument: analyse-kader voor opleidingseffecten. The Learning Company: Utrecht.

Korthagen, F. (2004). Zin en onzin van competentiegericht opleiden. VELON Tijdschrfit voor Lerarenopleiders, 13-23.

Kuijpers, M. A. C. T. (2012). Architectuur van leren voor de loopbaan: richting en ruimte. Heerlen: Open Universiteit.

de MBO-raad (2010), Loopbaan en Burgerschap in het MBO. Bunnik: Libertas.de MBO-raad (2011), Kwalificatie-eisen Loopbaan en Burgerschap in het mbo, studiejaar 2011-2012.

Bunnik.

de MBO-raad, (2012), online Dossier over Loopbaan en Burgerschap. Geraadpleegd op: http://www.mboraad.nl/?dossier/107222/Leren,+Loopbaan,+Burgerschap.aspx

13

Mediawijzer.net (2011) Meten van Mediawijsheid, Een studie naar een raamwerk, meetmiddelen en toepassing hiervan.

Moekotte, P. (2010). Social media middel voor participatief leren. O en G, vakblad voor opleiders in de gezondheidszorg, 3-4.

Pijpers, R., Theeuwes, B. en N. van den Bosch (2013) Handboek goed doen 2.0, Sociale Media in het voortgezet onderwijs. MKO & Kennisnet.

Ruijters, M., & Simons, R.J. (Red.) (2012). Canon van het Leren. 50 concepten en hun grondleggers. Deventer: Kluwer

Schillemans, S. (2013) Procesverslag Perspectief 2, Soest: juni 2013.

Valcke, M. (2010). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap. Een inleiding voor ontwikkelaars van instructie en voor toekomstige leerkrachten. Gent: Academia Press

Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Ontwerp

14

Bijlagen

Bijlage 1:Lesplannen Lessenserie Social Media

Lesplan Les 1 Social MediaTitel les: Wat is Social Media?Website pagina Les 1: http://socialmediarocmn.weebly.com/les-1.html

Tijdsbalk Actie Werkvorm Aandachtspunten1 min Doelstellingen les 1 Verwijzing naar website Toon de leerlingen de doelstellingen van deze les

http://bijlagesocialmedia.weebly.com/doelstelling-les-1.html . Benadruk dat de instructiefilms extra ondersteuning bieden bij het maken van de opdracht.

19 min Introductie lessenserie over Social Media

Klassikale Kennisoverdracht

Probeer globaal waar te nemen wat het startniveau is van de deelnemers.Licht de definitie toe van Social Media en leg de leerlingen uit wat het verschil is tussen zakelijk en privé gebruik van Social Media.(Taxonomie van Romiszowski: “feitelijk en begripsmatig”.)

10 min Theoretisch introductiefilm Kennisoverdracht Let erop of de deelnemers een periode van 20 min geconcentreerd kunnen blijven kijken. Zo niet, dan wordt de film stop gezet en wordt het onderwerp middels een discussie verder ingeleid.

10 min Evaluatie van inhoud theoretische film

Discussie/kennisoverdracht Wat was nieuw voor de deelnemers in de film? Wat hebben zij geleerd? Wat gaan zij doen met hun verworven kennis uit de eerste les over dit onderwerp?Uitleg competentieniveaus: http://www.mediawijzer.net/

5 min Afsluiting les / huiswerk opgeven Klassikale samenvatting Vat de stof die behandeld is in de les kort samen.Lesplan Les 2 Social MediaTitel les: Social Media als hulpmiddel!Website pagina Les 2: http://socialmediarocmn.weebly.com/les-2.html

Tijdsbalk Actie Werkvorm Aandachtspunten1 min Doelstelling les 2 Verwijzing

websiteToon de leerlingen de doelstellingen van deze les http://bijlagesocialmedia.weebly.com/doelstelling-les-2.htmlBenadruk dat de instructiefilms extra ondersteuning bieden bij het maken van de opdracht.

4 min Feedback/controle huiswerk Klassikale discussie

Hoe zijn de leerlingen omgegaan met het beantwoorden van de vragen? Vonden zij de vragen uitdagend genoeg?

15 min Uitleg doelstelling van deze les en werkwijze waarop wij dit gaan doen.Doel van de les: het samen maken van een Social Mediatool die hen verder kan helpen bij het aanpakken van hun studieproblemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een afgesloten Facebook pagina waarop door de groep wordt bijgehouden wat het huiswerk is.Werkwijze:

10 min brainstormen in groepen van vier personen over de vraag: Tegen welke problemen m.b.t. school lopen zij allen weleens aan? (Verwijs hier ook naar de leerpunten uit hun loopbaanreflectieverslagen, zie portfolio).

Welke Social Mediatool kan de leerlingen het beste helpen dit leerpunt te verbeteren (klassikaal

Kennisoverdracht/discussie

Is er een gezamenlijk probleem/pijnpunt binnen de klas, wat leerlingen kunnen verhelpen m.b.v. een Social Mediatool?(Denk aan onderwerpen zoals plannen en welk huiswerk moeten ze maken.)

16

vaststellen)? Tip: Dit kan eventueel goed met behulp van Mentimeter (https://www.mentimeter.com/ ).

Klassikaal vaststellen welke Social Mediatool ze gaan gebruiken.

Ontwikkelen inhoud Social Mediatool. (Huiswerk volgende les: kort presenteren van de uitgewerkte Social Mediatool).

20 min Klassikaal de opdracht/ Social Mediatool uitwerken

Klassikaal werken

1 leerling schakelt zijn laptop aan het smartboard en wordt klassikaal aangestuurd door de rest van de klas

Zorg voor goede begeleiding en feedback vanuit de klas.

5 min Afsluiting les: is het doel bereikt?Huiswerk herhalen(Huiswerk volgende les: kort presenteren van een Social Mediatool en het beantwoorden van de vragen op de website over les 2) .

Klassikale samenvatting

Vat de stof die behandeld is in de les kort samen.

17

Lesplan Les 3 Social Media:Titel les: Social Media als promotiemiddel!Website pagina Les 3: http://socialmediarocmn.weebly.com/les-3.htmlTijdsbalk Actie Werkvorm Aandachtspunten 1 min Doelstellingen les 3 Verwijzing

websiteToon de leerlingen de doelstellingen van deze leshttp://bijlagesocialmedia.weebly.com/doelstelling-les-3.htmlBenadruk dat de instructiefilms extra ondersteuning bieden bij het maken van de opdracht.

14 min Korte presentatie en korte reflectie op het product van les 2.

Presentatie van leerlingen /discussie

Eén leerling kan de klas vertegenwoordigen door kort in 1 minuut uit te leggen welke Social Mediatool er door de klas is ontwikkeld.

10 min Uitleg doelstelling van deze les en werkwijze waarop wij dit gaan doen.Doel van de les: leerling toont aan dat hij een voor hem belangrijk onderwerp kan promoten via Social Media .Werkwijze:

5 minuten brainstormen met medeleering over het onderwerp/product wat hij onder de aandacht zou willen brengen.

5 minuten klassikale discussie over hoe een onderwerp te promoten via Social Media.

Leerling gaat door hem gekozen onderwerp/product promoten via Social Media (zie hieronder).

Benoemen huiswerk volgende les.

Kennisoverdracht Leg de doelstelling en werkwijze helder uit.Leerlingen worden op weg geholpen door een aantal voorbeelden te noemen:

schoolprojecten (GFA en IDRT) hobby's van leerlingen (autocross/sporten) voetbalclub waar leerling supporter van is. producten die de leerling aanspreken (bv

een Automaterialenzaak).

15 min Leerlingen gaan individueel aan het werk met de opdrachten.

Individueel werken

Loop rond om waar nodig sturing te geven aan het proces.

5 min Afsluiting les / huiswerk opgeven Klassikale samenvatting

Vat de stof die behandeld is in de les kort samen.

Lesplan Les 4 Social Media:

18

Titel les: Ben ik daadwerkelijk Mediawijs geworden?Website pagina Les 4: http://socialmediarocmn.weebly.com/les-4.html

Tijdsbalk Actie Werkvorm Aandachtspunten1 min Doelstellingen les 4 Verwijzing website Toon de leerlingen de doelstellingen van deze les

http://bijlagesocialmedia.weebly.com/doelstelling-les-4.htmlBenadruk dat de instructiefilms extra ondersteuning bieden bij het maken van de opdracht.

14 min Uitleg doelstelling les 4 Kennisoverdracht Blik terug op de uitleg over de competentieniveaus uit les 1.Leg uit hoe je inzichtelijk kan maken dat je aan de hand van deze competentieniveaus een ontwikkeling hebt doorgemaakt. Je kunt dus aantonen dat je mediawijsheid is gestegen in niveau.Verwijs leerlingen verwijzen naar de reflectie-opdrachten zichtbaar bij les 4 op de website: http://socialmediarocmn.weebly.com/les-4.html

10 min Kort klassikaal debat:Stelling: Het is noodzakelijk een professioneel netwerk te onderhouden via Social Media.Korte peiling in de klas houden, daarna groep verdelen in voor en tegen deze stelling.

Discussievorm Begeleid het debat.Geef sturing indien nodig, door voor en tegens te benoemen die het debat verder helpen.

5 min Bespreek internet tools ter ondersteuning voor gebruik Social Media en de website Social Media http://bijlagesocialmedia.weebly.com/

Kennisoverdracht Geef duidelijk aan de leerlingen aan dat het gebruik van deze internet tools ervoor dienen om je eigen Social Media pagina nog origineler te maken. Juist die originaliteit zorgt ervoor dat jij opvalt op het internet.

15 min Klassikaal de reflectie opdrachten Eventuele onduidelijkheden over de opdracht

19

doornemen.Afsluiting les / huiswerk opgeven

toelichten.Vat de stof die behandeld is in de les kort samen en geeft aan wanneer de reflectieverslagen voor de lessenserie Social Media klaar moeten zijn voor evaluatie (2 weken na de laatste les).

20

Bijlage 2: Competenties en niveaus

Link voor beter weergave bijlage

http://bijlagesocialmedia.weebly.com/uploads/2/0/2/3/20232451/competentieniveaus.pdf

22