Wat

erst

and

9

Mar

tin

van

Lokv

en

Mar

tin

van

Lokv

en

5 april open dag Zuiderklip

Doorwerthsche Waarden

Denkt u mee over de inrichting?

Uiterwaardvergravingen Neder-Rijn

Derde jaargang, nr. 9 - juni 2009

Waterstand - Juni 2009 1

Binnenkort worden de eerste voorlichtingsavonden over de uiterwaardvergravingen langs de Neder-Rijn gehouden.

Het gaat om de maatregelen: Uiterwaardvergraving Doorwerthsche Waarden, Middelwaard en De Tollewaard en

obstakelverwijdering Machinistenschool Elst. Rijkswaterstaat is initiatiefnemer van deze vier maatregelen.

“Wij vinden goede communicatie en het betrekken van de omgeving bij de planvorming erg belangrijk”, vertelt

Marjolijn Ransijn, omgevingsmanager van de vier maatregelen langs de Neder-Rijn.

Lees verder op pagina 3 u

“Ervaring leert, dat als je het planproces zorgvuldig bespreekt met de betrokkenen, dit een positieve invloed heeft op de kwaliteit en het tempo van de planvorming en de uitvoering”, aldus Marjolijn. Rijkswaterstaat bereidt het planproces al enige tijd voor samen met provincie, gemeente, waterschap en de toekomstige eindbeheerder. “Vanaf september 2009 willen we ook graag met de belanghebbenden om de tafel”, vult Marjolijn aan. “Om van gedachten te wisselen en de inbreng vanuit hun specifieke achtergronden te horen. De betrok-kenen bij de verschillende projecten kunnen dus wel degelijk invloed uitoefenen op de planvorming en de uitvoering van de maatregelen!” Het planproces voor de vier maatregelen wordt

De vaart zit er goed in bij een flink aantal Ruimte voor de Rivier projecten. Op de Hondsbroeksche Pleij nemen we, voordat de graafmachines hun gang gaan, een uniek kijkje in de dijk. In Westenholte zijn ze toe aan stap twee en zijn de inspraak- en de vergunningsprocedures gestart. Tijdens de publieksdag in Zuiderklip konden de bezoekers zich vergapen aan de prachtige resultaten van de natuurontwikkeling die Ruimte voor de Rivier hier heeft gerealiseerd. De maatregelen in Deventer hebben we voor u Uitgelicht. Ook nodigen we alle projectbetrokkenen uit om mee te denken over de vier Neder-Rijn-maatregelen.

Omdat hoogwaterproblematiek niet stopt aan de grens, werken we op Europees niveau samen in FloodResilien-City en ALFA. Ook bracht een Portugese delegatie een bezoek aan Ruimte voor de Rivier. Of extreme hoogwaters op de Rijn mythe of werkelijkheid zijn, onderzocht voormalig projectdirecteur Ruimte voor de Rivier Ton Sprong. En voor de Nijmeegse roeiers van Phocas blijft het nog even spannend. Wordt ’t Meertje of toch de Lentse nevengeul hun nieuwe roeiwater? We vroegen ons verder af wat obstakelverwijdering nu eigenlijk inhoudt en fietsten met Mieke Fleuren-Peters naar haar favoriete plek aan de Waal. Natuurlijk kunt u ook de Waterstandwoordzoeker weer invullen. De prijs? Een boek uit de prachtige reeks De Bovenkant van Nederland van Karel Tomei.

Wilt u meer weten over Ruimte voor de Rivier? www.ruimtevoorderivier.nl

Voor tgang

Uiterwaardvergravingen Neder-Rijn 1 3

Uniek kijkje in de dijk 1

Up-to-date 2

Westenholte toe aan stap twee 3

Portugese belangstelling voor rivierverruiming 3

Uitgelicht: Deventer 4 5

FloodResilienCity: Europese

samenwerking tegen overstromingen 6

Extreme hoogwaters op de Rijn:

mythe of werkelijkheid 6

Open dag Zuiderklip groot succes 6

10 vragen over obstakelverwijdering 7

Recreatie aan het water: roeien 7

Rivierfavoriet 8

Waterstandwoordzoeker 8

De Pleijdijk wordt in het kader van Ruimte voor de Rivier 150 tot 250 meter landinwaarts gelegd. Hierdoor krijgt de rivier meer ruimte, zodat het rivierengebied droog blijft bij hoog-water. Bovendien is een regelwerk geplaatst dat de afvoerverdeling van water naar de Neder-Rijn en IJssel, indien nodig, kan bijsturen. Door de ligging, bij de splitsing van Rijn en IJs-sel bij Westervoort, heeft het project Hondsbroeksche Pleij een sleutelfunc-tie in het Nederlandse rivierensysteem.

Alterra Wageningen heeft in opdracht van Rijkswaterstaat een tweetal

dijkdoorsneden gemaakt in de Pleijdijk, bij Westervoort. Dit net voordat dit

dijkvak definitief wordt afgegraven. “Aan de hand van die doorsneden willen

we de geschiedenis van de dijk in kaart brengen”, vertelt Iede Blok, project-

manager van het project Dijkverlegging Hondsbroeksche Pleij.

Geschiedenis in beeldHondsbroeksche Pleij is de eerste plaats binnen Ruimte voor de Rivier waar de bestaande waterkering wordt vergraven. “Het dijkonderzoek vormt een bijzondere gebeurtenis. Dit soort werkzaamheden vindt namelijk niet dagelijks plaats”, vervolgt Blok. De dijk is in de loop der tijd een aantal keren opgehoogd. De destijds aange-legde zomerkade is uiteindelijk opge-waardeerd tot primaire waterkering. “Deze aanpassingen zijn prima terug

te vinden als je de doorsnede van de dijk bekijkt. We hebben ook allerlei monsters genomen. Deze monsters hebben tot nu toe nog geen verras-sende extra vondsten opgeleverd. Maar het dijkprofiel dat we hebben verkregen is prachtig!”

Uniek kijkje in de dijk

Meer informatie: www.ruimtevoorderivier.nl/hondsbroeksche-pleij

Iede

Blo

k

Iede

Blo

k

Machinistenschool, Elst

Dijkprofi el

Dijkteruglegging Lent

Kribverlaging Waalbochten

Kribverlaging Midden-Waal

Kribverlaging Waal Fort St. Andries

Kribverlaging Beneden Waal

Uiterwaardvergraving Brakelse Beneden-waarden en Dijkverlegging Buitenpolder

Het Munnikenland

Uiterwaardvergraving Bedrijventerrein Avelingen

Ontpoldering Noordwaard

Ontpoldering Overdiepse Polder

Kadeverlaging Biesbosch

Dijkverbetering Amer/Donge

Dijkverbetering Steurgat/Land van Altena

Dijkverbetering Bergsche Maas/Land van Altena

Dijkverbetering Oude Maas/Voorne Putten

Berging op het Volkerak Zoommeer

Uiterwaardvergraving Huissensche Waarden

Uiterwaardvergraving Meinerswijk

Uiterwaardvergraving Doorwerthsche Waarden

Uiterwaardvergraving Middelwaard

Uiterwaardvergraving De Tollewaard

Obstakelverwijdering Machinistenschool Elst

Uiterwaardvergraving Honswijkerwaarden, stuweiland

Hagestein, Hagesteinse uiterwaard en Heerenwaard

Dijkverbetering Lek / Lopiker- en Krimpenerwaard

Uiterwaardvergraving Keizers- en Stobbenwaarden en Olster-waarden

Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler

Buitenwaarden

Dijkverlegging Westenholte

Zomerbedverlaging Beneden-IJssel

Dijkverbetering Neder-Rijn / Geldersche Vallei

Dijkverbetering Neder-Rijn / Betuwe / Tieler- en Culemborgerwaard

Dijkverbetering Lek / Alblasserwaard en Vijfheerenlanden

Obstakelverwijdering Suikerdam en polderkade naar de Zandberg

Extra uiterwaardvergraving Millingerwaard

Dijkverbetering Oude Maas/Hoeksche Waard

Dijkverlegging Cortenoever

Dijkverlegging Voorster Klei

Uiterwaardvergraving Bolwerksplas,

Worp en Ossenwaard

Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld

Dijkverbetering Neder-Rijn / Arnhemse- en Velpsebroek

Hondsbroeksche PleijDijkverbetering Lek / Betuwe / Tieler- en Culemborgerwaard

Zuiderklip

De Waterstandkaart

2 Waterstand - Juni 2009

Het moet anders We beschermen ons in Nederland al sinds jaar en dag tegen hoogwater door dijken te bouwen en te versterken. In 2002 besloot het

kabinet dat het anders moest. In plaats van de rivieren vast te leggen tussen steeds hogere en sterkere dijken, gaan we ze meer de

ruimte geven. Het Programma Ruimte voor de Rivier werd hiervoor opgestart. Een enorm project met verstrekkende gevolgen.

Ruimte voor de Rivier in het kortAanleiding: 1. Hoge waterstanden in 1993 en 19952. Toename van hoeveelheid water

die per seconde ons land binnen komtDoelstellingen: 1. Het op het vereiste niveau brengen van

de bescherming van het rivierengebied tegen overstromingen

2. Het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied

Hoeveelheden water: Via de Rijn komt gemiddeld elke seconde 2.200 m3 water ons land binnen.Maatgevende afvoer: De veiligheidsmaat-regelen voor de Rijntakken worden af-gestemd op 16.000 m3 / sec. Dat zijn 16 miljoen melkpakken per seconde!Start: 2002 Voltooid: 2015Omvat: 39 maatregelenWerkzaamheden: aanleggen hoogwater-geulen, kribverlaging, obstakel verwijdering, ontpoldering, uiterwaard vergraving, zomerbedverlaging, dijkverlegging of dijk verbeteringUitvoering: het Rijk samen met lokale overheden. Totale budget: 2,2 miljard euro

Meer informatie: www.ruimtevoorderivier.nl

Up-to-date

In de hoofdrol: de IJsselIn acht musea langs de IJssel staat de komende maanden deze 125 kilo-meter lange rivier centraal. Met de tentoonstellingenreeks en een serie evenementen geven de musea in de Hanzesteden onder de titel ‘De IJssel in beeld’ op verschillende wijze invul-ling aan hun visie op de IJssel. Nu, in het verleden en in de toekomst. Het Historisch Museum Deventer toont in haar expositie ‘De IJssel meer of minder’ Ruimte voor de Rivier bij Deventer. Naast een terugblik komen vooral ook de toekomstplannen aan bod. Foto’s, artist impressions en een maquette geven een uitstekend beeld van de uiteenlopende ideeën om de IJssel bij Deventer de ruimte te geven. Al met al een tentoonstelling die het bloed van rivierliefhebbers sneller doet stromen.

Meer informatie: www.ruimtevoorderivier.nl/munnikenland

Meer informatie: www.watersnoodmuseum.nl

Meer informatie: www.nederlandleeftmetwater.nl

Meer informatie: www.deventermusea.nl en www.deijsselinbeeld.nl

Meer dan een dijkDijken die meer doen dan water tegen-houden. Dat is de wens van veel betrok-kenen bij de verschillende projecten van Ruimte voor de Rivier. Waterkeringen die bijvoorbeeld tegelijkertijd kunnen worden gebruikt als geluidswal, voor re-creatie, om energie op te wekken maar ook om aan te wonen of te werken. Maar kan en mag dat zomaar? Bin-nen Ruimte voor de Rivier worden de mogelijkheden van deze zogenoemde multifunctionele dijken volop onder-zocht. Zo is eind maart een workshop georganiseerd om met elkaar van gedachten te wisselen over de praktijk-ervaringen die tot dusver zijn opgedaan. Aan bod kwamen de ‘Wakkere dijk’ in het project Brakel en Munnikenland, het ontwerpproces van de waterkeringen bij Veessen Wapenveld en de ‘klimaatdijk’ in Tiel. Zo werd ondermeer gekeken wat onder de huidige omstandigheden allemaal mogelijk is.

Rivierknikkerbaan in WatersnoodmuseumOp 23 april heropende premier Balke-nende het onlangs geheel vernieuwde Watersnoodmuseum in Ouwerkerk (Zeeland). Het museum is gevestigd in vier caissons. Dit zijn betonnen containers die, nadat ze op hun plaats zijn gebracht, gevuld worden met zand, en zo als waterkering dienst-doen. De eerste drie caissons vertellen over de watersnoodramp van 1953 en de wederopbouw. In het laatste caisson wordt getoond hoe Nederland nu en in de toekomst omgaat met de klimaatverandering. Een zogenaamde rivierknikkerbaan toont het principe van het programma ‘Ruimte voor de Rivier’.

Nederland onder constructieDe nieuwe campagne van Nederland leeft met Water borduurt voort op het inmiddels bekende grote groene vlot in de vorm van Nederland. Thema is: ‘Nederland onder constructie’. In elke provincie vinden namelijk wel één of meerdere waterveiligheids projecten plaats. Samen werken we aan de beheersbaarheid van het water. En samen zorgen we er voor dat we van het water kunnen genieten, nu en later. Daar mogen we best trots op zijn.

Ook de website is vernieuwd. Wilt u weten welke projecten bij u in de buurt worden uitgevoerd? Of hebt u zin in een dagje uit naar een verras-sende waterattractie? Typ dan uw postcode in. Via een kaart en een handig overzicht krijgt u een duidelijk beeld van alles wat bij u in de buurt gebeurt met en rondom het water. Dat wordt een spetterende zomer!

Hoogwater in Deventer

De Wakkere dijk

Ontwerp rivierknikkerbaan

Nieuwe campagne

Machinistenschool Elst(pagina 1/3)

Lexkesveer(pagina 1/3/7)

Zuiderklip(pagina 6)

Westenholte(pagina 3)

Dijkverlegging Cortenoever

Westenholte, in het kortOm de IJssel bij Zwolle meer ruimte te geven wordt de dijk bij de wijk Westenholte driehonderd meter landinwaarts verplaatst over een lengte van ongeveer 2 km. In de nieuwe uiterwaard wordt een geul gegraven, die aansluit op de geul in de Vreugderijker-waard. Hierdoor kan bij hoogwater meer water door de IJssel stromen. Behalve de vergroting van de veiligheid tegen hoog-water wordt er ook ruimte gecreëerd voor natuur en recreatie.

Digitale maquette

De Provincie Overijssel heeft een digitale maquette laten maken van het plangebied Westenholte. In de maquette is te zien hoe de huidige situatie is en wat er verandert als de dijkverlegging is uitgevoerd. Eigenaren/bewoners kunnen in een computerpro-gramma ‘voor’ hun huis gaan staan en zien waar de dijk komt te liggen en hoe het uitzicht wordt in de toekomst. Bij hoogwater, maar ook bij laagwater.

Wilt u de digitale maquette bekijken? Kijk dan op www.wgs.nl

Denk mee!

Wilt u meer informatie over de Neder-Rijn-maatregelen en wilt u weten hoe u mee kunt praten over de inrichting van de gebieden? Kijk dan op www.ruimtevoorderivier.nl en klik door naar de specifieke maatregelen.

Nieuwesituatie Westenholte

Waterstand - Juni 2009 3

In de tweede helft van maart tekenden staats-secretaris Tineke Huizinga van Verkeer en Waterstaat en Sybe Schaap, dijkgraaf van het waterschap Groot Salland overeenkomsten voor de Dijkverlegging Westenholte en de Uiter-waardvergraving Scheller en Oldeneler Buiten-waarden, beide bij Zwolle. Nu duidelijk is waar de dijk in Westenholte komt te liggen, breekt de tijd aan om de uitvoering voor te bereiden. Die taak is weggelegd voor Waterschap Groot Salland. Dat op haar beurt een speciaal Project-bureau Ruimte voor de Rivier heeft ingericht.

Procedurele faseVoor de uitvoering van de dijkverlegging Westenholte kan starten, moet een aantal belangrijke besluiten worden genomen. Zo wordt er een nieuw bestemmingsplan (inclusief waterkeringplan) opgesteld en zijn ongeveer 25 vergunningen nodig van verschillende instanties. Ook worden nu concrete afspraken gemaakt met belanghebbenden in het plange-bied. Daarnaast voeren experts de benodigde onderzoeken en metingen uit. Voor een arche-ologisch veldonderzoek van de Spoolderenk bijvoorbeeld zijn op verschillende percelen geulen gegraven. De stadsarcheoloog heeft onderzocht of er sporen in de grond zitten. Tot nu toe is niets gevonden.

Primeur met ondertekening

Westenholte toe aan stap twee

Denkt u mee over de inrichting?

Uiterwaardvergravingen Neder-Rijn

in 2009 en 2010 doorlopen. Als de staatssecretaris medio 2010 instemt met het gekozen inrichtingsplan, worden alle benodigde vergunningen aangevraagd. De uitvoering van het project start dan naar verwachting vanaf 2012. Inmiddels is al gestart met het verwerven van grond die nodig is voor de uitvoer van de maatregelen.

Klaar!Naast de vier maatregelen die Rijks-waterstaat uitvoert langs de Neder-Rijn zijn er al veel projecten uitgevoerd (Spoorbrug Oosterbeek, Dijkverleg-ging Bakenhof en verlaging stuweiland Driel) en in uitvoering. Zo wordt bij het Lexkesveer (tegenover Wagenin-gen) momenteel de brug gerealiseerd

die onderdeel is van het natuur- en veiligheidsproject. Bij Meinerswijk zal ook een uiterwaardvergraving uitge-voerd worden.

DijkverbeteringenOp het traject langs de Neder-Rijn en Lek gaat het Waterschap Rivierenland een aantal dijkverbeteringen uitvoeren. Dit is nodig omdat de noodzakelijke veiligheid alleen kan worden gehaald

Meer informatie: www.wgs.nl

door een combinatie van ruimtelijke maatregelen en het verbeteren van dijken. Dijkverbeteringen zijn dus aanvullende maatregelen die helpen om de veiligheid van het achterland te waarborgen. In de Planologische Kern Beslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier is vastgelegd waar dijkverbeteringen aan de orde zijn. De komende twee jaar voert het Waterschap Rivierenland hiervoor een planstudie uit. Afgelopen maart heeft het Waterschap diverse bewonersavonden georganiseerd om uitleg te geven over de dijkverbeterin-gen. Volgend jaar vinden weer nieuwe bewonersavonden plaats. Op de web-site www.waterschaprivierenland.nl kunt u de stand van zaken van dit project bekijken.

Waterschap Groot Salland is de eerste partij die heeft getekend voor de uitvoering van twee Ruimte voor de

Riviermaatregelen. Hiermee is de eerste fase voor de dijkverlegging Westenholte (de planvorming) voltooid.

Tijd voor stap twee: het starten van de inspraak en vergunningsprocedures.

u Vervolg van pagina 1

Een Portugese delegatie van de Inspectie VROM bezocht in mei Nederland. Doel was ervaring uitwisselen over ruimtelijke orde-ning. Riviertakmanager Josan Tielen: “De interesse was vooral groot voor de decentrale aanpak van Ruimte voor de Rivier. Evenals voor de wijze waarop wij de plannen juridisch vastleggen in bestemmings- en rijksinpas-singsplannen. Op Stuweiland Driel, heb ik bovendien verteld over de functie van stuwen in de afvoerverdeling over de Rijntakken. Ook hebben we een kijkje genomen bij het project Lexkesveer waar rivierverruiming in volle gang is.”

Over de grens

Portugese belangstelling voor rivier-verruiming

“Alleen ga je sneller, samen kom

je verder”

Lexkesveer

Portugese delegatie

Uitgelicht

“Niemand wil de stadscamping missen”

Stadscamping De Worp is uniek gelegen

tussen de IJssel en het Worpplantsoen.

“Het sterke punt is de rust zo dicht bij

de historische stad”, vertelt beheerder

Jan Lugtmeijer. “Als ik dat vanwege de

hank niet meer kan bieden, is het einde

verhaal voor de huidige formule.”

Een van de hanken komt direct achter de houtwal te liggen in het land dat grenst aan de IJssel. Vanwege de beperkte ruimte vreest Jan dat de houtwal moet wijken. “Ik zie de noodzaak in van deze maatregelen, maar ik vraag me af of dit de oplossing is. Als de bomen verdwijnen, is het voor de camping in ieder geval niet gunstig. De geluidsoverlast vanuit de stad wordt dan te groot.”

MeerwaardeDe plannen kunnen echter ook van meer-waarde zijn voor de camping.

Jan is er bijvoorbeeld niet rouwig om dat met een natuurlijke barrière jongeren worden geweerd in de uiterwaarden. De jongeren vormen een bron van ergernis. “Ze maken veel lawaai en laten een boel rotzooi achter.”

Ook het feit dat het natuurgebied wordt uitgebreid, is een belangrijk pluspunt voor de stadscamping. Jan: “Ik zou het op prijs stellen als de plannen voor de aanleg van een trekveer in het natuurgebied doorgaan en er verschillende fiets- en wandelpaden worden aangelegd. De campinggasten

kunnen dan nog meer genieten van de natuur en de rust.”

VertrouwenDe details van het plan zijn nog niet volle-dig uitgewerkt. De beheerder van stads-camping De Worp ziet de toekomst dan ook niet somber in. Hij heeft zijn wensen voorgelegd aan de klankbordgroep. “Ik ben ervan overtuigd dat deze klankbordgroep en de afdeling Toerisme van de gemeente voldoende doen om het plan aan te passen, zodat de camping kan blijven. Er is niemand die deze camping wil missen.”

4 Waterstand - Juni 2009

Deventer

1 “Een mooi plan, maar of het voldoende is?”

Maatregel in het kort De maatregel Ruimte voor de Rivier in Deventer zorgt ervoor dat de IJssel door uiterwaardvergraving bij Deventer meer ruimte krijgt. Hanken (geulen die slechts op één plek aanhaken op de rivier) aan weerszijden van de rivier moeten voorkomen dat delen van de stad onder water lopen, zoals in 1993 en 1995 gebeurde.

Op de westoever van de IJssel komen twee hanken. Eén begint bij de Bolwerksplas, gaat voor het Worpplantsoen langs en stroomt ter hoogte van het IJsselhotel weer in de rivier. De tweede begint even verderop en loopt door de Ossenwaard. Op de oostoever, ten noorden van de stad, komt vanaf de jachthaven tot de plassen van de Hengforderwaarden een serie van vier hanken. Alle hanken bij elkaar verlagen de waterstand in extreme gevallen met minimaal de gewenste 26 centimeter.

Hiermee verbetert ook de ruimtelijke kwaliteit op dit deel van het IJsseltraject. Het wordt een uniek gebied dat inspeelt op de landschappelijke en rivierkundige karakteristieken en dat rekening houdt met natuur, recreatie en cultuurhistorische waarden.

2

Willem Seine

Meer informatie: www.ruimtevoorderivier.nl/worp

“Natte voeten, dat hoort er een beetje bij”

“Als de rust verdwijnt, is het einde verhaal voor de

huidige formule”

Willem Seine is woordvoerder van de bewo-ners van de Worp. De wijk die vanaf de stad gezien aan de overkant van de IJssel ligt. “Hier wonen is heel bijzonder. We zitten op steenworp afstand van de stad, direct aan de IJssel en het Worpplantsoen, het oudste stadswandelpark van Nederland.”

WensenDe bewoners van de Worp zijn alert. Ze houden de plannen kritisch in de gaten en hebben hun wensen kenbaar gemaakt. “Het is onder meer belangrijk het Worp-plantsoen te behouden, vanwege de rijke historie”, vertelt Willem. Ook de gemeente zag dit in. Eerdere plannen om een hank

door het plantsoen aan te leggen, zijn van tafel geschoven. Volgens het huidige plan loopt de hank voor het IJsselhotel langs. De meeste omwonenden zijn tevreden over het plan dat er nu ligt. “Het behoud van recreatiemogelijkheden zoals wandelpaden en van de cultuurhistorie zijn voor ons een groot goed. Daarnaast hebben we gepleit voor een trekveer en toegankelijke strand-jes die goed worden onderhouden. Er is goed naar ons geluisterd en veel van onze wensen zijn ingevuld.”

VraagtekensEnkele omwonenden zetten echter vraag-tekens bij het effect van een hank. Volgens

hen is de aanleg van een bypass de enige oplossing. “Het is moeilijk inschatten of de huidige plannen voldoende zijn om de grote hoeveelheden water aan te kunnen. Een deel van de omwonenden verwacht dat het scenario te zijner tijd wordt bijge-steld”, vertelt Willem. Feit blijft volgens hem dat het merendeel blij is met de hanken. “De natuur wordt ruiger en mooier, doordat de rivier meer in-vloed krijgt op de directe omgeving. Als we dan toch af en toe natte voeten krijgen, zul je ons niet horen klagen. Dat is de charme van wonen aan de uiterwaarden.”

Iedereen op de Worp kent het probleem van het dreigende water. In 1993

en 1995 liepen de kelders vol en hielden de dijken het ternauwernood.

“Het hoort er een beetje bij, maar de dreiging moet niet te groot worden.

Het is goed dat de rivier meer ruimte krijgt.”

Jan Lugtmeijer

Het project Ruimte voor de Rivier betekent veranderingen in de uiter-waarden. Er komen extra hanken aan de noordkant van Deventer in de Keizers- en Stobbenwaarden. De binnendijkse landgoederen krijgen hier een vervolg met de uiterwaard. Het nieuwe landgoed is het grond-gebied van Stichting IJssellandschap. Jaap zag zijn kans schoon om op die plek zijn droom te verwezenlijken.

BeheerDe Natuurderij gaat het nieuwe landgoed beheren. Een uniek melk-

Jongensdroom

veebedrijf dat energieneutraal en geheel zelfvoorzienend moet worden. Het erf en de nabijgelegen percelen liggen op het rivierduin in de uiter-waard. Dat betekent dat bij hoog water alles blank staat. “Vergunningtechnisch is dit een ingewikkeld verhaal. Het kost veel energie en doorzettingsvermogen om de verschillende partijen warm te laten lopen voor de Natuurderij, maar de samenwerking is heel goed. De kracht van het overtuigen zit in het aandragen van de juiste argumenten”, weet Jaap.

Hij benadrukt dat de Natuurderij een toevoeging is voor het landschap. “Maar dat niet alleen. We kunnen hiermee de natuur verrijken door de economische waarde van de mens terug te brengen naar de natuur.”

EvenwichtTegenwoordig krijgt de natuur meer ruimte. Vaak moet de landbouw hier-voor plaatsmaken. Volgens Jaap is het tijd om de kloof tussen landbouw en natuur te verkleinen. “Hier ligt straks een prachtig landgoed met onder meer ruige en spannende natuur.

De boerin gaat dit met haar tachtig stuks melkvee beheren. Het wordt een toevoeging voor het landschap. Dit hele project wordt wat mij betreft een voorbeeld van hoe het zou moe-ten. De Natuurderij biedt een gezond evenwicht tussen natuur (het land-goed), veiligheid (een beheersbare rivier) en economie (melkveehou-derij). De weg daar naar toe, vind ik bijzonder spannend.”

Het belooft een multifunctioneel landgoed te worden. Of zoals Jaap

Starkenburg het zelf zegt: “We gaan een stukje schoonheid toevoegen

aan de economie.” De directeur van Stichting IJssellandschap is er vol

van. Zijn jongensdroom, de Natuurderij, lijkt in vervulling te gaan.

“Kansen benutten voor watersport”

“De Ruimte voor de Rivier-maatregelen zijn nodig, maar zijn ingrijpend. De plannen hebben immers veel gevolgen voor onze water-

sportverenigingen. Wij hebben echter vanaf het begin ingestoken op de kansen die het project ons biedt. Verandering is verbetering

en voor ons houdt dat een modern watersportcentrum in waarbinnen alle verenigingen hun eigen identiteit kunnen behouden.”

Waterstand - Juni 2009 5

Het zijn de woorden van Rob Soetekouw. Hij vertegenwoordigt in dit project de Samenwerkende Deventer Watersport Verenigingen (Roei- & Zeilvereniging Daventria, de Deventer Watersport Vereniging, Sloeproeivereniging Daventre Portu en de Zeil- en Motorbootvereniging “Deventer”). De verenigingen tellen samen zo’n duizend leden en hebben hun thuishaven in de Zandweerdplas bij de Rembrandtkade. Rob behar-

te stallen. Ook krijgen we een grotere lengte vaarwater beschikbaar, zodat beginnende roeiers en zeilers niet meteen de IJssel op moeten.”

EnergieVolgens de belangenbehartiger is het project goed opgezet. “De belangen van betrokkenen zijn gehoord en we zijn in grote lijnen tevreden over de plannen. Maar het heeft wel veel energie gekost om dit te bereiken. Zo hadden wij het idee dat de ontwerpers weinig kennis van en gevoel bij jacht-havens hebben. Bovendien moeten ze natuurlijk met de belangen van veel verschillende partijen rekening houden. Hierdoor moeten wij continu alert zijn en zorgen dat ook onze be-langen op een goede manier worden vertaald in het ontwerp.”

De leden hebben een moderne thuishaven in het vooruitzicht en dat motiveert enorm. Rob: “De zeil- en motorbootvereniging ‘Deventer’ heeft bijvoorbeeld een verenigingsboot gekocht. Dit project brengt leven in de brouwerij, mede hierdoor zien we de toekomst zonnig tegemoet.”

de Stobbenweerd. De haven draait een kwartslag en komt tegen de Rem-brandtkade aan te liggen. Daar krijgen de verenigingen hun eigen stek binnen één ontwerp.“Dit heeft voor ons voordelen”, weet Rob. “De zeil- en motorbootvereni-ging hoeft voor het winterseizoen niet langer alle schepen te verplaatsen, Daventre Portu krijgt een eigen onder-komen en de reddingsbrigade hoeft de boten niet langer in garageboxen

tigt eveneens de belangen van de reddings brigade die een ligplaats voor hun boot zoekt.

IdentiteitDe verenigingen werken veel samen. “Dat werkt prima, maar we willen wel graag allemaal onze eigen identiteit behouden”, vertelt Rob. Volgens de huidige plannen gaat dat lukken. Vooralsnog wordt de Zandweerdplas verlengd tot aan de boerderij

4

3

Jaap Starkenburg

Rob Soetkouw

“De Natuurderij verkleint de kloof tussen landbouw

en natuur”

“Het project brengt leven in de brouwerij”

Hoogwaterpeil 1784, St. Maria Lyskirchen, Keulen

Ruimte voor de rivier. Maar hoeveel ruimte eigenlijk? De Wet op

de Waterkering bepaalt dat waterstanden die één keer in de 1250 jaar

kunnen optreden, nog veilig gekeerd moeten worden.

In de strijd tegen de gevolgen van klimaatverandering delen we binnen

Ruimte voor de Rivier kennis met Europese collega’s. Zo werkt de gemeente

Nijmegen (voor de maatregel dijkteruglegging Lent) samen met de steden

Bradford, Brussel, Dublin, Leuven, Mainz, Nijmegen, Orléans en Parijs.

Meer informatie: floodresiliencity.eu en www.alfa-project.eu

Met een gids of de boswachter wandelen

door de prachtige deltanatuur.

Lepelaars, slechtvalken, zomertalingen en

veldleeuweriken spotten voor jong en oud.

Voor dag en dauw aanmonsteren op de fluisterboot in Hank en Drimmelen.

Extreme hoogwaters op de Rijn

Mythe of werkelijkheid

6 Waterstand - Juni 2009

In 1995 steeg de waterstand op de Rijn tot gevaarlijke hoogte. Dijken dreigden te bezwijken, een massale evacuatie in het rivierengebied bleek nodig. In de jaren daarna is besloten tot het verruimen van de rivier. Uit-gangspunt daarvoor is een maatgeven-de afvoer van 16.000 m³/s bij Lobith.

Is 16.000 m³/s niet wat overdreven? Volgens Ton Sprong, projectdirecteur Ruimte voor de Rivier tot 2007, niet. Hij beroept zich daarbij onder meer op statistieken en historische literatuur. De statistieken van de laatste honderd jaar spreken bijvoorbeeld van hoog-water in 1926 met een afvoer van 12.600m³/s. (De afvoer in 1995 was iets lager, 12.060m³/s). Verder weten we dat ook in 1784 het water van de Rijn erg hoog kwam. Boven de ingang van de St. Maria Lyskirchen te Keulen wordt namelijk een stand aangegeven van 13,55 meter. Deze waterstand is mogelijk de hoogste stand van de laatste duizend jaar. Helaas werd het mede veroorzaakt door ijs, waardoor er geen afvoer van af te leiden is.

We gaan nog verder terug in de tijd. In het Cölner Jahrbücher over het jaar 1374 staat de volgende beschrijving: ‘In den jairen uns herren 1374 in deme mainde februario des 11. dais wart der

Rin [Rijn] also grois dat man vur der moinzen [Munt], perde drenkde.’ Een andere kroniek voegt hieraan toe dat het water 34 voet boven het normale niveau rees. In de wetenschappelijke literatuur wordt voor dit hoogwater een getal genoemd van 15.680m3/s.

Een afvoer van de Rijn van circa 16.000 m³/s is dus niet alleen theore-tisch denkbaar. De verschillende voor-beelden uit de geschiedenis laten zien dat extreme hoogwaters op de Rijn in het verleden al zijn voorgekomen.

Het volledige artikel ‘Extreme hoog-waters op de Rijn. Afvoeren van 16000m3/s en hoger: mythe of wer-kelijkheid’ van Ton Sprong is te lezen op www.ruimtevoorderivier.nl

De steden zoeken gezamenlijk naar oplossingen om historische stadcentra te beschermen tegen overstromingen. ‘FloodResilienCity’ -zoals de naam van dit samenwerkingsproject luidt betekent letterlijk ‘Overstromings-bestendige Stad’.

Door de dichte bebouwing in (histori-sche) steden –waaronder Nijmegen– is het minder makkelijk structurele aan-passingen aan de rivier en de stad te doen. Toch krijgen ook deze gebieden, mede door de verandering van het klimaat, steeds meer te maken met wateroverlast. De projectpartners uit de verschillende steden leren van elkaars aanpak om de waterveiligheid te vergroten en van elkaars strategie om de stedelijke omgeving in te richten. Het gaat hierbij niet alleen om de technische kant. De betrokkenheid van de politiek en inwo-

ners van de steden bij het onderwerp waterveiligheid staat centraal.

Tijdens het project komen de politici en technisch deskundigen van de deelnemende steden enkele malen bij elkaar om kennis en ervaringen uit te wisselen.

Naast het project FloodResilienCity werkt Ruimte voor de Rivier ook inter-nationaal samen in het project ALFA, waarin de maatregel Overdiepse Polder deelneemt. In juni vindt in Nederland een grote bijeenkomst plaats van alle partners in het ALFA-project. Meer hierover in een volgende Waterstand.

Europese samenwerking tegen overstromingen

FloodResilienCityOpen dag Zuiderklip groot succesRuim 750 mensen bezochten begin april de publieksdag die Staatsbos-

beheer en Dienst Landelijk Gebied hielden in het nieuwe 250 hectare

grote Biesboschgebied, de Zuiderklip. De belangstelling was zo groot

dat het Brabantse deltanatuurgebied niet één maar twee dagen werd

opengesteld voor publiek.

De nieuwe ‘grasmaaiers’ houden het gras kort.

Prachtig uitzicht vanaf de

nieuwe uitkijktoren.

Informatiemarkt over het maatregelgebied Zuiderklip in Rijksmonument de Amaliahoeve.

De Suikerdam bij Gendt

Ron

Moe

s

Ron

Moe

s

Waterstand - Februari 2008 5Waterstand - Juni 2009 7

Wordt het ’t Meertje in de Ooijpolder of toch de nieuwe nevengeul van de Waal bij Lent? Die

eerste locatie heeft de voorkeur van de Nijmeegse Studentenroeivereniging Phocas. De universiteit

kocht hier in 2002 al een stuk grond voor een nieuw botenhuis op Nijmeegs terrein. De gemeente

Ubbergen wil echter niet dat op ‘t Meertje, vlak bij het natuurgebied Willenbergen, wordt geroeid.

De strijd om het nieuwe thuis van de roeivereniging is nog niet beslecht.

De Nijmeegse Studentenroeivereni-ging Phocas roeit al sinds 1947 op het Maas-Waalkanaal. De scheep-vaart is sinds die tijd echter behoorlijk toegenomen. “Vrachtschepen worden groter en langer en zorgen voor meer golfslag. Daar zijn roeiboten niet tegen bestand. Ook het drijvende botenhuis

naar ’t Meertje, een 3 kilometer lang kanaal op de grens van Nijmegen en Ubbergen. “Maar sinds begin 2007 ligt de gemeente Ubbergen dus dwars”, legt Timo uit. “Ze vinden dat wij te intensief gebruik gaan maken van dit water en dat is tegen het bestemmingsplan dat alleen lichte recreatie toestaat. Dat beeld klopt wat ons betreft niet. Roeien is juist een milieuvriendelijke sport, waarbij je al je spieren gebruikt. Bovendien hebben wij voldoende roeiwater aan ’t Meertje en zullen wij absoluut niet in het natuurgebied komen.”

Lents alternatief“Mochten we uiteindelijk niet naar ’t Meertje kunnen verhuizen, dan wordt het roeien met de riemen die je hebt. De Lentse nevengeul is waar-schijnlijk een goed alternatief.

Recreatie op en aan het water

Roeien met de riemen die je hebt

Vragen over obstakelverwijdering

1010

1) Wat is obstakelverwijdering? Obstakels in de rivier zijn belemmeringen voor

de afvoer van water. Hierbij kunt u denken aan (voormalige) hoogwatervrije steenfabrieksterrei-nen, kades en veerdammen of landhoofden van bruggen.

2) Hoeveel obstakels worden in het kader van Ruimte voor de Rivier verwijderd?

In het kader van Ruimte voor de Rivier worden op veel plaatsen obstakels verwijderd. Twee maatregelen zijn specifieke obstakel-verwijderingen.

3) Welke twee maatregelen zijn dat en waar liggen ze?

Het gaat om een terrein van een voormalige kraanmachinistenschool bij Elst aan de Neder-Rijn en een kade (de Suikerdam) in de uiterwaard bij het dorp Gendt aan de Waal.

4) Hoe gaat dat in zijn werk? Bij Elst wordt het terrein een aantal meters

afgegraven en wordt een geul voor het water gegraven. Bij Gendt wordt de kade deels doorgestoken (weggegraven) en komt er een brug voor de bewoners.

5) Wie voert die obstakelverwijderingen uit? Het project bij Elst wordt uitgevoerd door

Rijkswaterstaat. Het project bij Gendt wordt uitgevoerd door de Dienst Landelijk Gebied.

6) Wat is het belang van obstakel-verwijdering?

Door het (deels) verwijderen van de obstakels kan het water gelijkmatiger en beter afstromen. Dit zorgt voor een waterstanddaling bovenstrooms van het obstakel. Het werkt hetzelfde als een dakgoot waar een prop bladeren in ligt: door het verwijderen daarvan loopt het water beter weg.

7) Hoeveel waterstanddaling levert het op? Afhankelijk van de vernauwing ter plaatse levert

het vrij veel waterstanddaling op in relatie tot de kosten. Bij Gendt gaat het om 8 cm en bij Elst om 5 cm.

8) Wat zijn de gevolgen van obstakel-verwijdering?

Soms verandert de bereikbaarheid van bedrijven of bewoners, en moeten hiervoor voorzieningen worden getroffen, zoals het aanleggen van brug-gen of andere bereikbaarheidsoplossingen. Ook kan een uiterwaard vaker of sneller onder water komen te staan. Obstakelverwijdering gaat in deze gevallen steeds samen met natuurontwikke-ling, die baat heeft bij meer dynamische omstan-digheden.

9) Wanneer wordt hiermee begonnen? Naar verwachting zal vanaf 2011 worden

begonnen met de graafwerkzaamheden.

10) Zijn er al voorbeelden van obstakel verwijderingen? Ja, enkele jaren geleden is een heel groot landhoofd

van een spoorbrug doorgegraven in de uiterwaard bij Oosterbeek. Dit is een prachtig voorbeeld van obstakelverwijdering. Ook de vervanging van de Veerdam door een brugconstructie bij het Lexkes-veer is zo’n voorbeeld.

uit 1971 is nodig aan vervanging toe. Een verhuizing zou de ideale oplos-sing zijn”, zegt voorzitter Timo Stark. “Maar waar naartoe?”

Milieuvriendelijke sportIn 2002 ontstonden de plannen voor het verplaatsen van de roeivereniging

En we onderzoeken ook daar de mo-gelijkheden. De Gemeente Nijmegen steunt ons aan alle kanten. Zij zijn de initiatiefnemer van deze Ruimte voor de Rivier-maatregel en vinden dat recreatie een integraal onderdeel moet uitmaken van het totaalplan. Of het water op de geul even geschikt zal zijn als ’t Meertje is nog wel even afwach-ten. De tekeningen van de nevengeul zijn nog niet definitief en ook is nog niet duidelijk hoe de stroming zal zijn. Bovendien is de geul voorlopig nog niet klaar. Hoe dan ook, wij strijden voor een goede nieuwe thuisbasis voor onze 350 leden. We roeien namelijk op internationaal niveau mee en wil-len dat in de toekomst zeker blijven doen.”

Obstakelverwijdering bij Oosterbeek

Phocas voorzitter Timo Stark

Phocas dames 4 in actie

ColofonWaterstand is een kwartaaluitgave van de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier (PDR). Met deze nieuwsbrief informeert PDR de bewoners, gebruikers en bestuurders van het Nederlandse rivierengebied over de voortgang van het Programma Ruimte voor de Rivier.

Voor meer informatieProgrammadirectieRuimte voor de RivierAntwoordnummer 52528 3502 VH UtrechtTel.: 088 - 797 29 00info@ruimtevoorderivier.nl

HoofdredactieEsther van Dijk

FotografieRWS tenzij anders aangegeven,Zuiderklip: Ingrid Bestens en UItgelicht: Ewout Staartjes, Staartjes FotografieRivierfavoriet: Frans Ypma, APA Foto

Realisatie, tekst en vormgevingAdequaat Communicatie | vM-Design

In het Programma Ruimte voor de Rivier werken regionale overheden en Rijk samen om het rivieren-gebied beter te beschermen tegen overstromingen. De rivier krijgt meer ruimte. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit: het rivierengebied moet er in economisch, ecologisch en landschappelijk opzicht beter van worden. Meer weten? www.ruimtevoorderivier.nl ISSN nummer: 1876 - 1984

RivierfavorietMieke Fleuren-Peters stuurde de redactie van Waterstand een mailtje

over haar favoriete plek aan de rivier de Waal. Vooral de zonsondergang

vanaf de Waalbrug is een gebeurtenis die ze graag met anderen deelt.

Even kennis maken

We spreken af op de brug over de Waal bij Ewijk met Mieke Fleuren- Peters (net 57). Mieke is van oorsprong docente verpleegkunde maar heeft de afgelopen jaren het diervoeder en benodigdhedenbedrijf van haar overleden man Piet gerund. Momenteel geeft ze reanimatie-cursussen en BHV-trainingen en ze wil graag weer aan de slag als verpleegkundige.

Wat maakt deze plek bijzonder?

Mieke genoot hier vaak met haar man van de zonsondergang. Nu hij haar niet meer kan vergezellen, heeft Mieke een lijstje met namen van mensen die graag met haar mee gaan. “Op een mooie dag bel ik gewoon iemand van dat lijstje en vraag of ze zin en tijd hebben om

een stuk te fietsen of wandelen. Er is altijd wel iemand die ja zegt.”

De zon in de Waal zien zakken“Ik kom hier soms wel drie keer per week. Een paar weken per jaar kan je de zon echt in het water zien zakken. Zo prachtig! Ik sluit me dan helemaal af voor het achter me razende verkeer, bekijk de schepen die continu onder me door varen en concentreer me op de ondergaande zon. Dat geeft mij rust. Ik denk dan vaak aan Piet, over-denk de dag of een week. Het doet mij enorm goed om dat plekje en zo’n moment te delen met mensen die mij dierbaar zijn.”

Ruimte voor de rivier en de Nordic Walkers

“Na het hoogwater in ’95 zijn de zo-merdijken verlaagd en is de winterdijk verbeterd en verzwaard. Hierdoor

Zoek de volgende woorden en streep ze weg. Woorden kunnen horizontaal, diagonaal en vertikaal staan. Van links naar rechts en ook van rechts naar links. Letters kunnen meerdere keren gebruikt worden. De overgebleven letters vormen een woord.

alfabolwerkplasbootbrugcaissondeltanatuurdeventerdijkdublin

elstgeulgroenhistorieijsselinrichtingsplanlandgoedlastiglexkesveer

melkveemuseamythenatuurderijnederrijnobstakelroeienstadscampingstobbenwaard

tollewaardtrekveerwaalweilandworkshopworp

N A L P S G N I T H C I R N I

C A I S S O N P O H S K R O W

M Y T H E P A F L L A G U R B

G H W U M A R T L G E E D E D

N I L B U D R O E I E N E T R

I S R O S R W R W T V E O N A

P T E B E E D A A S K D G E A

M O E S A E S E A A L E D V W

A R V T N V O O R L E R N E N

C I S A D K G M D I M R A D E

S E E K E E L E S S J I L N B

D U K E L R S E U D I J K E B

A U X L S T W E I L A N D O O

T D E L T A N A T U U R O R T

S A L P K R E W L O B T M G S

Doe mee en winStuur uw oplossing, samen met uw adresgegevens, voor 1 september 2009 naar: Ruimte voor de Rivier, Waterstand-woordzoeker, Antwoordnummer 52528, 3502 VH Utrecht (een postzegel is niet nodig) of mail uw antwoord naar: prijsvraag@ruimtevoorderivier.nl. Onder de goede inzen-dingen verloten we drie keer één boek uit de prachtige reeks De bovenkant van Nederland van Karel Tomei en vijf Ruimte voor de Rivier-verrassingspakketten.

Regen aan goede antwoordenDe oplossing van de vorige Waterstandwoordzoeker was: afvoerverdeling. Ook nu regende het weer juiste inzendingen. De stormparaplu’s gingen naar: fam. A. van Hunen, Lathum, mevr. A. van Tienhoven, Vianen en mevr. E.C. Konter-Konijn, Zutphen. De ‘Ruimte voor de Rivier’-verrassingspakketten zijn gewonnen door: dhr. H.J. Koenen, Tiel, Annemiek Schellekens, Lage Zwaluwe, dhr. G. Kronenberg, Kesteren, dhr. G.J.B. Kamp, Deventer en dhr. R. van Delden, Kampen. De winnaars hebben hun prijzen per post ontvangen.

heeft de Waal veel meer ruimte gekre-gen. De winterdijk is ook autoluw gemaakt. Geweldig voor fietsers en wandelaars. Bijna elke vrijdag wandel ik er met een groepje Nordic Walkers. Je kunt nu met 3 tot 4 personen naast elkaar lopen. Het uitzicht is, onder in-vloed van de seizoenen, zeer afwisse-lend. De lucht en daardoor het licht is altijd anders. Ook varieert de hoogte van het water natuurlijk.”

Schoonheid van de scheepvaart

Binnenkort gaan ze hier ook nog de kribben verlagen. Mieke hoopt dat dit goed is voor de scheepvaart. “Ik vind al die voorbijvarende boten een geweldig gezicht.” Wat haar betreft hadden ze het geld uit de Betuwelijn dan ook beter in het vervoer over het water kunnen investeren. Hoe dan ook, Mieke geniet met volle teugen van het moois dat de rivier haar te bieden heeft. “Waar ik ook ben, ik denk heel vaak: nu zou ik wel even naar de Waalbrug willen fietsen.”

Uw lievelingsplek in Waterstand?

Heeft u ook iets speciaals met een rivier? Stuur een mailtje met uw contactgegevens naar: info@ruimtevoorderivier.nl of een briefje naar: Redactie Waterstand, Postbus 24103, 3502 MC Utrecht onder vermelding van Rivierfavoriet.

Waterstandwoordzoeker

8 Waterstand - Juni 2009

“Ik zou wel even naar de Waalbrug

willen fietsen”

Mieke Fleuren-Peters