Intro · VVVVllllereerrerkkkk 24/2 (2007) 37 Intro Het drukke voorjaar zit er weer op en na een...

VVVVllllererererkkkk 24/2 (2007) 37

Intro

Het drukke voorjaar zit er weer op en na een niet zo warme zomer kijken we weer uit naarhet najaar. De trekvogels en de wintergasten worden dan gevolgd. Beleven we dit jaar weereen invasie van een soort of komen de arctische ganzen terug met veel jongen, we gaan hetde komende maande zien. De tweede Vlerk van dit 25 jubeljaar is wat later dan we gewendzijn door drukte van diverse aard en de publicatie van de Veluwezoom welke veel tijd vraagt.In dit nummer wordt stilgestaan bij het overlijden van Wim Kuijper. Nog veel te jong moesthij de strijd opgeven. We wensen zijn vrouw Jeanne en twee kinderen Suzanne en Kasperveel sterkte toe bij het verlies van hun altijd positieve en humoristische man en vader. We hebben een afwisselend nummer in elkaar gezet met anekdotische verhalen overvogelaars, Zwarte Wouwen en de Rode Lijst thuis. Ook weer van de partij de fenologie van2006 en opnieuw een bijdrage over een Ransuilenslaapplaats. Olaf Klaassen heeft te kennen gegeven het redactieschap graag te willen overdragen en wekunnen André Schulten verwelkomen als nieuw lid van de redactie. Olaf gaat hem de

kneepjes van het opmaakvak bijbrengen en we hopen dat hij het volgende nummer zelf kanopmaken. We wensen André veel plezier en succes toe.In tegenstelling tot de voorgaande vacature stond er al meer dan een jaar een vacature voorhet secretariaat. Ja je leest het goed stond, want we hebben een nieuwe secretaris in depersoon van Ruud Reddingius. Hij had als bestuurslid al een deel van de taken van de vorigesecretaris Henk Tamerius overgenomen dus de stap was dan ook niet zo groot. We zijn zeerverheugd dat Ruud deze belangrijke taak op zich wil nemen en we wensen hem veel succes.Het bestuur bestaat echter nog steeds uit vier personen en we zijn dus nu op zoek naar eengewoon bestuurslid. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij Jan Schoppers. Zoals al eerder gemeld gaat er veel tijd in de publicatie van de Veluwezoom zitten. Deteksten zijn zo goed als allemaal gereed en door de eindredactie gegaan. Ook is er op ditmoment intensief contact met de drukker voor de definitieve opmaak. Verder wordt er eenkeus gemaakt uit de foto's (alle van leden) die er in komen. We hopen dat in oktober deeerste drukproef van de persen rolt. In het bezoekerscentrum Veluwezoom is vanafdecember een expositie over de Vogels van de Veluwezoom. De titel van het boek is dus ookverandert, van ZO-Veluwe in Veluwezoom en dat is een meer bekende gebiedsnaam en hetdekt ook goed de lading. Tot slot kunnen we melden en dat is niet het minst belangrijk datdeze zomer de financiering ook rond gekomen is. In de komende maanden moet er nog flinkwat werk verzet worden om het boek in november klaar te hebben. Hoewel dit strevenambitieus is gaan we er voor. Het meest verheugende bij dit project is dat in de afgelopen 1½ jaar zeker 60 leden (exclusief tellingen) actief mee bezig geweest zijn, daarvan konden weslechts dromen toen we er aan begonnen! Naast het boek zijn er ook de andere jubileum activiteiten zoals het programma op 8september waar jullie alle een uitnodiging voor kregen. We ontvingen een groot aantal (meerdan 50!) aanmeldingen en een impressie van deze feestdag zal in de volgende Vlerk en op

de website verschijnen. Op het programma staat de weekendexcursie van 21-23 septembernaar Helgoland en dit bijzondere eiland 60 km uit de Duitse kust is vooral interessant om tebezoeken in de trekperiode.

Veel plezier in het veld en tot ziens,Jan Schoppers, namens bestuur en redactie


In memoriam Wim Kuijper

Wim Kuijper is vanaf eind jaren tachtig actief geweest bij de watervogeltellingen langs deIJssel. Zijn goede soortenkennis kwam van pas wanneer er minder gebruikelijke soortensteltlopers of ganzen in beeld kwamen. Bij twijfel aan de vastgestelde soort, noteerde Wimde kenmerken en dook thuis in de boeken en daarmee verdiepte hij zijn vogelkennis.Eenmaal per jaar deed ik samen met Wim de roofvogeltelling in het Duivense Broek. Wehadden vaak het geluk om leuke soorten te ontdekken zoals de ruigpootbuizerd of eenmannetje blauwe kiekendief. Buizerds leverden vaak discussie op: wel of geen ruigpoot.

Incidenteel vroeg ik Wim om mee te gaan op de telronde in de Lobberdense Waard. Tijdenséén van deze rondes vertelde Wim over zijn vogelreis naar Texas waar het barstte van deIbissen. De eerstvolgende soort die op ons telformulier belandde was een... ibis.

De laatste jaren maakte Wim deel uit van een IJssel-telploeg met Thom Renssen, RuudReddingius en Roy Verhoef. Roy over deze periode: "Ik herinner me Wim als een rustigevriendelijke geduldige man met een leuk gevoel voor humor. Wim was erg prettig in deomgang en het was ook opmerkelijk hoe goed de samenwerking in ons vaste telgroepjeverliep. Wim en ik voelden elkaar prima aan en we hadden vaak aan een halve opmerkinggenoeg. Vooral de laatste paar jaar was er sprake van een groeiende band waar helaas eenabrupt einde aan kwam door het overlijden van Thom".Na het overlijden van Thom gaf Wim aan dat hij niet meer als vaste teller meewilde. Hij wildemeer tijd besteden aan zijn andere hobby paddenstoelen, maar hij wilde natuurlijk nog weleen keer mee. Ik sprak af dat ik hem begin 2007 nog eens zou vragen om mee te gaan.In januari 2007 werd Wim ziek waarna het al snel duidelijk werd dat hij kanker had. Zijn

gezondheid is snel achteruitgegaan, op 7 april is Wim overleden.We missen een vriend en trouwe teller. De VWG Arnhem wenst zijn vrouw Jeanne en de kinderen Kasper en Suzanne de kracht omhet verlies van Wim te dragen.

Greta van Hoorn, met dank aan Roy Verhoef


Foto. Steppekievit, temidden van Spreeuwen en Kievit, Veenendaal, 17 maart 2007 (Erik deWaard)

Vreemde vogels

Erik de Waard

Inmiddels loop ik een aantal jaar mee in de wondere wereld van de vogelaar. Ze zijn er in allesoorten, maten en gradaties. Ik kom ze tegen in het veld, ik kom ze tegen in mijzelf. Ik geefeen impressie van de belangrijkste typen aan de hand van concrete situaties.

Via Waarneming.nl wordt een Steppekievit gemeld in de buurt van Ede. Ik wacht een dag enwanneer hij de volgende dag opnieuw wordt gemeld besluit ik naar de plek toe te gaan.Daar hebben zich inmiddels vele tientallen vogelaars verzameld vanuit het hele land en ikhoor zelfs Engels, Duits en Scandinavisch spreken.

Het voordeel van 'twitchen' (het scoren van zeldzame vogels om aan je lijst toe te kunnenvoegen) is dat je maar hoeft aan te sluiten in de rij. De vogel, hoe verborgen en ver weg ook,

is allang door anderen ontdekt en er zijn altijd mensen die bereid zijn het stipje achter datpolletje links van de tweede boom voor de boerderij achter de sloot aan te wijzen. En mochtde vogel opvliegen en uit het zicht verdwijnen dan zijn er getrainde vogelaars die hem zoweer ergens anders hebben opgepikt en via hun mobiele telefoon anderen op de hoogtebrengen. Iedereen loopt in versnelde pas naar de auto en in vliegende vaart gaat het naar de


Foto. Twitchers bij Blauwstaart, Zandvoort, 4 januari 2007 (Albert de Jong)

nieuwe plek. Nadeel van een grote concentratie vogelaars bijeen is de enorme drukte. Enhelemaal ongevaarlijk is het niet met al die geparkeerde auto's in de berm van eendoorgaande polderweg. Menige automobilist ergert zich en laat dat al toeterend horen. Debewoner op wiens terrein de zeldzaamheid is neergestreken vindt het in het begin noginteressant, maar dat verandert na enkele dagen wanneer mensen zonder te vragen jeterrein oplopen. Want een zeldzame vogel in de kijker doet fatsoensnormen vervagen. En jemoet wel opgewassen zijn tegen de stoere verhalen over superwaarnemingen die per opbodover de weg vliegen. Je hebt een algemene soortenlijst, een jaarlijst, een regiolijst, eenfenologielijst. Ik weet dat er vogelaars zijn die zich zeer laatdunkend over deze tak vanvogelen uitlaten. 'Laten ze postzegels gaan verzamelen. Dat kun je nog thuis doen ook enben je niemand tot last'. Twitchers zijn net een reizend circus, want bij een volgendewaarneming van een zeldzame vogel kom je dezelfde mensen tegen.

Dan is er de vogelfotograaf. Een geheel andere manier van vogelen. Het gaat hem niet omzoveel mogelijk vogels te zien, maar om die ene te vereeuwigen. Hij is erg gebrand op rust,het vroege ochtendlicht, de avondzon, het liefst half bewolkt weer om geen foto's met hardlicht te krijgen. Wind is zijn grote vijand. Hij heeft een studie gemaakt van het gedrag van dete fotograferen vogel en kent zijn favoriete verblijfplaatsen. Uren zit hij op één plek en wachtop het moment dat de vogel terugkeert naar hetzelfde takje dat zo mooi uitkomt tegen die


Foto. Vogelfotograaf en Roodkeelduiker, Rijnsburg, 18 februari 2007 (Erik de Waard)

rustige achtergrond. En net op het moment dat hij wil afdrukken voor de foto die hemeeuwige roem zal verschaffen komt een hond blaffend en kwispelend de rust verstoren. Wegvogel. Een korte vloek . . . en het wachten begint opnieuw. De fotograaf laaft zich aan defoto's op Birdpix en Digiscooppix. En wanneer hij de moed heeft zelf een foto in te sturen diewordt toegelaten tot het hoofdalbum wacht hij op bemoedigend, kritisch doch opbouwend

commentaar.

Soms treffen de fotograaf en de soortenjager elkaar op dezelfde plek en dan is hetoppassen. Zo was ik in alle vroegte op 19 juni naar Oss gereden omdat er een invasie wasgemeld van Vale Gieren. Maar liefst 41 Gieren waren neergestreken in de directe omgevingvan Oss. Ik stond aan de Kreuzenbeemstraat ten oosten van Oss waar een elftal Vale Gierenin een boom de nacht had doorgebracht, wachtend op een beetje thermiek om hunzoektocht naar voedsel voort te kunnen zetten. Verderop zagen wij een stel vogelaars metcamera's die langzaam maar zeker oprukten naar een boom waar twee Gieren zaten. Hetgemopper in onze groep ging over in schelden. 'Waar zijn ze mee bezig? Hoe dicht gaan zedie boom naderen? Alleen voor het plaatje een vogel opjagen. Ja hoor, daar gaat ie. Jullieworden bedankt, stelletje stommelingen.' En ik dacht bij mezelf: wat had ik graag bij die

fotografen gestaan. Ik durfde dat niet hardop te zeggen, want de stemming was ronduitvijandig. Later komen de groepen samen en wordt met geen woord gerept over hetopdringerige gedrag van de fotografen, maar een ieder denkt het zijne (ik gebruik bewuststeeds de mannelijke vorm want vogels kijken is een echte mannensport; minder dan eenkwart is vrouw; dus maatschappelijk gezien is er nog veel werk aan de winkel).


Foto. Roofvogeltrektellers bij de Eltenberg, 17 augustus 2001 (Olaf Klaassen)

De teller is degene die inventariseert. Het zijn mensen die ook met lijstjes in hun hoofd zitten,maar dan op een andere manier dan de soortenjager. De trekteller zit op vaste tijden (soms

dagelijks) op een telpost om voorbij trekkende vogels op papier te vangen en in kaart tebrengen. Dat kan heel enerverend zijn, maar er kunnen ook uren voorbijgaan zonder dat erook maar één (roof)vogel over komt vliegen. Plaats nemen op een landelijk bekendetrektelpost laat zien dat de plaatsen niet vrij zijn. Daar gelden hiërarchische verhoudingen. Demeest ervaren teller zit op de beste plek. Een andere vorm van tellen gaat ervan uit dat je de vogels niet voorbij laat komen maar zelfopzoekt. Degene die inventariseert neemt een gebied onder zijn hoede en noteert van deaanwezige vogels of er sprake is van een territorium en dus mogelijk een broedgeval.Daarnaast zijn er ook wintertellers. Zij rijden langs rivieren en plassen en tellen de aanwezigeganzen en eenden. Alle tellers geven hun gegevens door aan coördinatoren die ze in decomputer invoeren en zo wordt er gezocht naar verbanden en ontwikkelingen (vooruitgang,achteruitgang, stabilisatie van een soort). Dit telwerk vereist enorme trouw. Velen doen het

reeds tientallen jaren achtereen. De beloning is dat je behoort tot één grote familie, eenlandelijk netwerk van tellers en dragen zo hun steentje bij aan het beleid dat wordt gemaaktnaar aanleiding van hun rapportages. Soms denk ik dat dit type vogelaar mensen zijn meteen romantische inborst. Ze verzuchten met een zekere regelmaat: vijf jaar geleden zat hierom de honderd meter een Geelgors, nu geen één meer. Of ze doen het te lang en zijngedesillusioneerd geraakt (vroeger was alles beter). Voor mij is elke vogel er één. Ik denk nogniet in voor- of achteruitgang. En ik hoop dat dat nog lang zo mag blijven.


Heel verschillende types, die elkaar soms het licht in de ogen niet gunnen. Ik verbaas meregelmatig hoe er over elkaar gesproken en geoordeeld wordt. Waar sta ik zelf? Ik verenig de verschillende types in mijzelf. Wanneer ergens een zeldzamevogel wordt ontdekt die ik nog niet op mijn lijst heb staan slaap ik onrustig. Zal hij er morgenof in het weekend nog zitten? Zal ik er naartoe gaan of hopen dat de vogel in de toekomstons werkgebied aandoet? Daarnaast kan ik uren op één plek zitten om een vogel tefotograferen en door mijn perfectionistische aard ben ik niet snel tevreden. Dan ga ik terugvoor een nieuwe poging. En zonodig nog een keer. Ik ga regelmatig mee met tellingen enmerk dat ik vooral gespitst ben op die ene mogelijke Roodhalsgans in plaats van honderdenGrauwe Ganzen, één overvliegende Rode Wouw doet mij meer dan tientallen Buizerds in eenthermiekbel. Ik vind het heerlijk om regelmatig naar hetzelfde gebied te gaan (voor mij is datde Jezuïetenwaai) en te kijken welke vogels er nu weer zitten. En er zitten landelijk gezienheel bijzondere vogels. Wat te denken van de Grote Karekiet, Roerdomp, Woudaap, Kwak,Visarend, Bokje, Blauwborst, Bosruiter, Waterral, Dodaars, Grauwe Gors, Zwarte Stern,

Witwang- en Witvleugelstern. Een hoogtepunt vormen die paar dagen in het najaar dat iknaar Scheveningen of Camperduin ga om met stevige westenwind zeevogels langs de kust tezien trekken. Ja, ik vind het leuk om lijsten bij te houden. De Vale Gier als 300-ste soort inNederland was voor mij een klein feestje waard. Ik laat mij niet graag in een vogelhokjeplaatsten. Vogels kijken biedt veel: er zit een competitie-element in, het is jagen, verzamelen,geduld oefenen, wachten, alert blijven, genieten, geluiden leren onderscheiden. Het is eenprachtige en ontspannen bezigheid.


Rode Lijst bij huis

Jos Pilzecker

Zo nu en dan moeten tellingen en inventarisaties ervoor zorgen dat ik eindelijk weer eens hetveld in ga. Deels komt dat omdat ik bij huis vaak al genoeg te zien heb. Dat is het voordeelvan een huis in een klein plaatsje (Leuvenheim) tussen landgoederen en uiterwaarden, en meteen grote tuin die we in de loop van de jaren zeer vogelvriendelijk hebben laten begroeien.Enkele waarnemingen van Rode Lijstsoorten vlak bij huis lijken me leuk genoeg om onder deaandacht te brengen.

Al enkele jaren komt een Groene Specht buiten het broedseizoen bij ons op bezoek, tweejaar geleden zelfs een tijdje met twee jongen. Vooral 's winters zit het beest vaak te wroetenin de graspaden onder een rij knotwilgen bij de moestuin. Hier zitten veel nesten van(vermoedelijk) gele weidemieren. Het is een kleine soort die gemeen kan bijten en waarvan

de nesten (met vaak grote aantallen mieren) kort bij elkaar in gras en beplanting zitten.Resultaat van een spechtenbezoek zijn snaveldiepe, kegelvormige gaten in het gras.Afgelopen jaar zaten de mieren blijkbaar dieper, want toen gaapten er soms kraters vanbijna tien centimeter diep. Alleen het gat van een uitgegraven wespennest (in een oudmuizennest ook in een graspad achter in de tuin) was groter na bezoek van een Wespendief.Hoewel het nest waarschijnlijk aan de andere kant van het dorp bij Huis Den Bosch ligt(afstand 6-700m, dus binnen de fusieafstand), komt de groene schoonheid dit jaar voor heteerst ook in het broedseizoen langs en wel vlakbij huis. Tot tweemaal toe betrapte ik er eenop de oprit naast het huis en er zitten wroetsporen in de mierennesten tussen de oudeklinkers van het terras. Beide op nog geen twee meter van het huis! Zie de foto's.

's Winters voeren we vlakbij huis dagelijks, wat onder andere flinke aantallen mussenaantrekt. Bij de mussentellingen zijn we vaak goed voor een 40-50 mussen, meest vrij gelijkverdeeld over Huis- en Ringmus. Ook waren de flinke ruimten onder onze oude dakpannen


in de beginjaren goed voor meerdere Huismusnesten, maar dat liep later terug. Maargelukkig trekt het weer aan en dit jaar zitten er zeker 5-6 nesten onder de dakranden. Afgelopen weekend (2 en 3 juni) werd twee huizen verder een klein ruig weilandje gemaaid(nooit gemest, meestal tweemaal per jaar gemaaid en in het voorjaar geel van depaardenbloemen). Wolken mussen zeilen uit de houtwal en onze knotwilgen omlaag om zichin het gemaaide gras tegoed te doen aan insecten en zaden. Het gaat om meer dan 150vogels, merendeels jonge mussen met hier en daar een volwassen vogel. En allemaalHuismussen! De sterke aantalsdaling was aanleiding om de Huismus op de Rode Lijst teplaatsen, maar gelukkig lopen de aantallen in onze buurt juist weer op. En zo te zien draagthet broedseizoen 2007 flink bij!


Fenologie 2006: Vroege soorten in de kou

Jos Pilzecker

InleidingIn 2006 stuurt een flink aantal deelnemers veel gegevens op. Dit jaar veroorzaakt koud weerin het vroege voorjaar late aankomsten, in april profiteren vooral de lange afstandstrekkersvan betere omstandigheden. Totaalbeeld: betrekkelijk veel vroege aankomsten, maar tochook de nodige late data.

Het weerDe winter '05-'06 wordt het weer voor een groot deel bepaald door hogedrukgebieden.Daarbij is het vaak rustig en vrij droog weer. Het temperatuursverloop is opvallend vlak;zowel zeer zachte als zeer koude tijdvakken ontbreken deze winter. Met een Hellmanngetalvan 31,5 komt deze periode bij de categorie van zachte winters.Met een gemiddelde temperatuur van 9,1 /C tegen een langjarig gemiddelde van 8,9 /Cheeft de lente in De Bilt vrijwel de normale temperatuur. Toch is het een lente van uitersten.

Januari is een vrij koude, zeer droge en zonnige maand. Daarbij ligt de temperatuur meest

beneden het langjarige gemiddelde zonder dat er sprake is van een overtuigendevorstperiode. Op 25 januari is het door ijzelvorming op uitgebreide schaal glad met talrijkeongevallen tot gevolg. Februari heeft in het noorden en westen een vrijwel normale temperatuur, in het oosten enzuidoosten is de maand duidelijk te koud. Het is aan de natte kant en vrij somber. De maandgaat rustig en koud van start met in het binnenland enkele ijsdagen. Daarna volgt een tijdvakmet licht wisselvallig weer en normale temperaturen. Rond het midden van de maand is hetsterk wisselvallig en zacht. Naar het einde van de maand toe wordt het wederom te koudvoor de tijd van het jaar met soms winterse neerslag. Maart is koud, maar wel vrij zonnig. Tot en met de 23e is het vrijwel voortdurend koud totzeer koud voor de tijd van het jaar, daarna slaat het weer om en wordt het zacht. In De Biltis de tweede maartdecade de op twee na koudste sinds 1901. Op 11 en 12 maart wordener lokaal zelfs nog ijsdagen genoteerd, bijzonder laat in het seizoen. De laatste week vanmaart verloopt juist zacht. Hierbij vallen vooral de 26e en 27e op. Op de 27e wordt met 20,0/C in Eindhoven de landelijk hoogste temperatuur en de eerste warme dag van het jaargenoteerd!April is vrij zacht en aan de zonnige kant. Het weer is een groot deel van de maand lichtwisselvallig met een vrij vlak temperatuurverloop waarbij wat te koude en te zachtetijdvakken elkaar afwisselen.Mei heeft dit jaar twee totaal verschillende gezichten. De eerste helft van de maand is onderinvloed van een standvastig hogedrukgebied zeer zonnig, droog en zeer warm. Daarnamaken depressies de dienst uit en is het uitermate wisselvallig en somber. Uiteindelijk eindigtmei op de zevende plaats in de rij van warmste meimaanden sinds 1901. De eerste tiendagen van mei eindigen samen met 1990 zelfs op een gedeelde eerste plaats.


0

5

10

15

20

25

30

80 85 90 95 00 05

deeln

em

ers

0

100

200

300

400

500

600

wa

arn

em

ing

en

deelnemers waarnemingen

AantallenDit jaar komen er 17 lijsten binnen, minder dan de uitschieter van vorig jaar. Toch staat hettotaal aantal waarnemingen (425, na aftrek van 14 dubbelwaarnemingen en data buiten dedatumgrenzen) op een vijfde plaats in de reeks van 27 jaar. Dat kan dankzij een hooggemiddelde van 25 waarnemingen per lijst.Opvallend is het piekaantal waarnemingen van enkele soorten die vaak vrij matig worden

ingezonden: Tapuit, Nachtegaal, Bosrietzanger, Kleine Karekiet en Tuinfluiter.

Figuur1: Aantal deelnemers en waarnemingen per jaar

Eerste waarnemingDe tendens van de afgelopen jaren (veel vroege aankomsten) zet ook dit jaar door, maarminder uitgesproken. Naast de negen soorten met een vroege eerste datum zijn er ook vijfsoorten met een opvallend late eerste waarneming (en twee op de grens). Vooral eind maarttot half april komt van veel soorten de eerste vogel vroeg binnen.Een record-vroegste datum noteren Bosrietzanger (evenaring van 1989) en Oeverloper, dienog weer twee dagen eerder arriveert dan de uitschieter van vorig jaar. De eersteWespendief arriveert maar één dag later dan de vroegste datum uit 1990. Record-late datums staan voor Tuinfluiter (arriveert dan wel massaal, liefst 4x op eerstedatum!), Tjiftjaf (die zou juist meer gaan overwinteren!) en Grutto (de eerste wordt pas eenweek na de normale mediane datum gezien!). Het zo langzamerhand gebruikelijke dilemma bij het Witgatje: het eerste deel van de seriegegevens laat niet goed zien waar het nog een winterbeest betreft en waar de trekkers

binnenkomen: 14-1 ; 15-1 ; 18-2 ; 27-2; 3-4. Het gat van vijf weken tussen tweede en derdewaarneming is naar mijn mening toch té groot.

Feno naast site


1-1 21-1 10-2 2-3 22-3 11-4 1-5 21-5

vroeg 1e vroeg med. laat 1e laat med.

Als je in de tabel de eerste datum van fenologie en site vergelijkt valt op dat er nauwelijks ietsopvalt, meestal beperken de verschillen zich tot hooguit enkele dagen. Waar de verschilleniets groter uitvallen, blijven ze binnen de normale periode. De Grutto op de site is wel eenweek vroeger dan de erg late Grutto in de fenologie (laatste van alle jaren), maar is toch ooklaat (net buiten standaarddeviatie). De Grauwe Vliegenvanger op de site is het enigebuitenbeentje: niet alleen opvallend vroeger (13 dagen), maar ook echt 'vroeg' te noemen.

Mediane datumHier een vergelijkbaar beeld als bij de eerste datum: flink wat vroege soorten (acht en nog vijfop de grens van vroeg!), maar ook een aantal late (vier en twee op de grens). Twee soortenscoren hun vroegste mediaan sinds 27 jaar, namelijk Boerenzwaluw en Zwarte Stern. Waarde vroege soorten vooral in de eerste helft van april aangetroffen zijn, liggen de vroege

mediane data juist in de aansluitende tweede helft van april.

Figuur 2: Timing van vroege en late soorten

Het weer en de trekstrategieDe soorten die vroeg in het voorjaar aankomen treffen het dit jaar niet, tot de laatste weekvan april is het vrij koud. Korteafstandstrekkers als Grutto en Tjiftjaf zijn het slachtoffer, zodatzij laat arriveren. De eerste vogel van beide staat zelfs later dan ooit, maar ook de beidemedianen zijn laat. De zachtere april wordt weerspiegeld in het grote aantal vroege soorten,zowel bij de eerstelingen als bij de mediane datums. Het opmerkelijke feit doet zich voor, zowel bij de eerste als bij de mediane datum, dat allevroege soorten lange afstandstrekkers zijn. De enige uitzondering is die ene gestoorde

Oeverloper, die ondanks korte afstandsstrategie en de koude in maart vroeger dan ooitarriveert. Als die er niet zou zijn, klopte alles want de tweede Oeverloper komt pas ruim vijfweken later (en zou dan 'netjes' laat zijn geweest…..). In 2005 was er ook al zo'n vroegewaarneming, misschien gaat het aantal winterwaarnemingen wat toenemen?


Foto. Bonte Vliegenvanger, mannetje, Westerheide, 3mei 2007 (Erik de Waard)

Zoals gezegd zijn er bij de late soorten veel korte afstandtrekkers te vinden. Deuitzonderingen zijn een paar late lange afstandstrekkers eind april-begin mei: Boomvalk,Tuinfluiter en Rietzanger.

Gestuwde trek in het weekend?Tijdens het verwerken van alle gegevens valt dit jaar op dat bij de eerste waarnemingenbepaalde data erg vaak voorkomen. Nadere analyse wijst uit dat ze allemaal in het weekendvallen óf op feestdagen als Goede Vrijdag en Tweede Paasdag. Even doorturvend valt eeneerste datum maar 18 van de 45 keer op een doordeweekse dag….. Andere jaren was erook wel sprake van enige concentratie in de weekends, maar dit jaar lopen gunstig weer envrije dagen blijkbaar erg samen op! Het zet wel een vraagteken bij de methodiek…..

Opmerkelijke trendsDat verschillende soorten ook heel verschillend op de veranderende voorjaarstemperaturenreageren is bekend. Kort door de bocht: de Bonte Vliegenvanger in Afrika weet niet dat hethier eerder warm is (dus mist de rupsenpiek voor zijn jongen) en soorten die dichtbijoverwinteren voelen de veranderingen wel en kunnen effectiever reageren. Dat niet alles zo

simpel is blijkt uit enkele voorbeelden ( die ook sterk uitnodigen om diepgaander naar ditsoort patronen te kijken).


30

40

50

60

70

80

90

80 85 90 95 00 05

Tureluur mediaan Tureluur eerste datum

Lineair (Tureluur mediaan) Lineair (Tureluur eerste datum)

80

90

100

110

120

130

140

80 85 90 95 00 05

Visdief mediaan Visdief eerste datum

Lineair (V isdief mediaan) Lineair (V isdief eerste datum)

Figuur 3: Verloop van eerste en mediane datum van Tureluur

De Tureluur arriveert relatief vroeg in het voorjaar en overwintert deels in NW-Europa. Degrafiek van de eerste aankomsten toont het verwachte patroon: de aankomst vervroegdaanzienlijk. De mediaan laat echter nauwelijks een vervroeging zien. De grote massa van deTureluurs komt dus níet vroeger en vertoont zich nog steeds rond 21 maart (dagnummer 80)bij ons! Het lijkt er op dat een enkele vogel door de zachtere winters vroeg op stap gaat,maar dat de gemiddelde Tureluur zich nauwelijks laat beïnvloeden. Wordt het mogelijk eensoort met in toenemende mate winterwaarnemingen?

Figuur 4: Verloop van eerste en mediane datum van Visdief

De Visdief kent een veel gelijkmatiger beeld, namelijk de trends voor eerste en medianedatum lopen vrijwel gelijk op. In beide gevallen is sprake van ongeveer 10 dagen eerderaankomen over een periode van 27 jaar. Een opmerkelijke vervroeging, want na de eerste 17jaar was de standaarddeviatie voor de eerste datum 9 dagen en voor de mediaan zelfs maar


90

100

110

120

130

140

150

80 85 90 95 00 05

Kl.Karekiet mediaan Kl.Karekiet eerste datum

Lineair (Kl.Karekiet mediaan) Lineair (Kl.Karekiet eerste datum)

80

90

100

110

120

130

140

80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06

Gierzw aluw mediaan Gierzw aluw eerste datum

Lineair (Gierzw aluw mediaan) Lineair (Gierzw aluw eerste datum)

5 dagen! Net als bij de Tureluur is sprake van overwinteren in zowel W-Europa als in Afrika,maar met een opmerkelijk verschil in trend voor de mediane datum.

Figuur 5:Verloop van eerste en mediane datum van Kleine Karekiet

De Kleine Karekiet zou als echte Afrikaganger eigenlijk nauwelijks op de klimaatveranderingmoeten reageren, net zoals de Bonte Vliegenvanger, maar doet dat overduidelijk wel. Als jede trendlijnen aanhoudt komt de eerste Kleine Karekiet nu meer dan 20 dagen eerder aandan in 1980, de mediane datum ligt ruim 15 dagen vroeger!! Een vrijwel identiek beeld (21resp. 15 dagen vroeger) geeft ook een andere trekker uit Afrika, de Oeverzwaluw. Dieaankomst ligt alleen een kleine drie weken eerder, dus de oorzaak lijkt niet aan detrekperiode te liggen…..

Figuur 6: Verloop van eerste en mediane datum van Gierzwaluw


De Gierzwaluw laat nog een andere mogelijkheid zien, want hier lijkt de mediaan zelfs ietssterker te reageren dan de eerste waarneming! De vervroeging van de eerste vogel bedraagtslechts een dag of drie (ruim binnen de standaarddeviatie van 6 dagen over de eerste 17jaar), dus geen reële verandering. De trendlijn van de mediaan verloopt over 27 jaar echter 7dagen, terwijl daar de standaarddeviatie over '80-'97 juist het kortste was van alle soorten,namelijk 3 dagen! En dat maakt de verschuiving net zo opvallend als de veel steilere lijn vande Kleine Karekiet. Het bevestigt in ieder geval de reputatie van de Gierzwaluw: de grotemassa zit de eerste verkenners vlak op de hielen.

De inzendersZoals gezegd: 17 lijsten dit jaar, vaak met veel gegevens! Enkele traditionele namenontbreken, maar gelukkig meldden zich ook nieuwe deelnemers. Koploper is Han Derks met de eerste datum van maar liefst 43 soorten, alleen Bosruiter enWielewaal ontbreken! Op geringe afstand volgen Jan Schoppers en Roy Verhoef met 39soorten, vlak daarachter Arjan Hell (38) en Hans Quaden (37).

Han Derks wint ook de race om de meeste vroegste waarnemingen. Bij negen soorten staatzijn naam op de eerste plaats. Pal na hem komt Arjan Hell met acht. Dat niet alleen deveelschrijvers vroege beesten zien bewijst nieuwkomer Dick van Dorp, die van de achtingezonden soorten twee vroegste datums weet te scoren.

Alle inzenders op een rij, achter hun naam het aantal soorten waarvan de eerste werdgescoord:Vincent de Boer (2); Bob Coenen (3); Han Derks (9); Dick van Dorp (2); Arjan Hell (8); RenskeHoekstra; Greta van Hoorn; Norbert Lucassen (4); Jos Pilzecker; Hans Quaden (4); RuudReddingius (5); Jan Schoppers (3); Henk Sierdsema (2); Cor de Vaan (3); Roy Verhoef; Erik deWaard (3); Edwin Witter (5).Iedereen bedankt!!!

2007De bewerking liet dit keer lang op zich wachten helaas, bij het verschijnen van dit artikel ligthet voorjaar van 2007 al volledig achter ons. En wát voor een voorjaar. Verzoek dus om allefenologiegegevens van afgelopen seizoen NU op het formulier in te vullen en meteen maarop te sturen, dan kun je het niet meer vergeten…..Bij voorbaat dank!

Tabel: Fenologie 2006

gem. eerste = gemiddelde eerste datum

gem. med. = gemiddelde mediane datummediaan = mediane datum, de datum waarop 50% van de gegevens binnen is

N = aantal waarnemingen

site = vroegste waarneming op de VWG-site

6-3V of 6-3L = opvallend vroege resp. late datum (buiten de standaarddeviatie)12+ of 12- = opvallend hoog resp. laag aantal

6-3V of 6-3L of 12+ = nieuw 'record'

12-mrt* = zie tekst


1980-20051980-20051980-20051980-2005 1980-19971980-19971980-19971980-1997 2006200620062006

soortsoortsoortsoort eerste datumeerste datumeerste datumeerste datum gem. eerstegem. eerstegem. eerstegem. eerste gem. mediaangem. mediaangem. mediaangem. mediaan eersteeersteeersteeerste mediaanmediaanmediaanmediaan nnnn sitesitesitesite

Zomertaling 27-feb 24-mrt 4-apr 24-mrt 8-apr 9 25-mrtWespendief 31-mrt 23-apr 2-mei 1-apr V 5-mei 5 3-meiBoomvalk 2-mrt 11-apr 26-apr 21-apr 5-mei L 7 23-apr

Scholekster (1-1) 24-jan 1-mrt 12-feb(2x) 12-mrt 12 12-febKleine Plevier 5-mrt 25-mrt 13-apr 16-mrt 6-apr 10 16-mrt

Grutto 27-jan 18-feb 6-mrt 13-mrt L 18-mrt L 8 7-mrtZwarte Ruiter 2-feb 4-apr 21-apr 14-apr 22-apr 5 14-apr

Tureluur 26-jan 9-mrt 22-mrt 12-mrt 22-mrt 10 16-mrt

Groenpootruiter 23-mrt 15-apr 24-apr 9-apr(2x) 19-apr 11+ 8-aprWitgatje 9-feb 4-mrt 30-mrt 18-feb* 9-apr L 7 *

Bosruiter 7-apr 26-apr 4-mei 14-apr 3 14-aprOeverloper 19-mrt 11-apr 22-apr 17-mrt V 25-apr 8 17-mrt

Visdief 24-mrt 15-apr 24-apr 8-apr 15-apr V 14 9-apr

Zwarte Stern 3-apr 24-apr 30-apr 15-apr V 19-apr V 10 17-apr

Zomertortel 19-mrt 23-apr 4-mei 4-mei 4 ?

Koekoek 29-mrt 17-apr 26-apr 9-apr V 23-apr 11 9-apr

Gierzwaluw 3-apr 20-apr 29-apr 15-apr 24-apr V 13 15-aprBoerenzwaluw 16-mrt 27-mrt 8-apr 24-mrt 30-mrt V 14 24-mrt

Huiszwaluw 28-mrt 14-apr 23-apr 1-apr V 15-apr V 12+ 31-mrt

Oeverzwaluw 20-mrt 11-apr 23-apr 28-mrt V 16-apr 8 31-mrt

Boompieper 3-mrt 22-mrt 8-apr 1-apr 13-apr 14+ 2-apr

Gele Kwikstaart 23-feb 28-mrt 15-apr 23-mrt 9-apr 13 5-aprTapuit 26-mrt 6-apr 19-apr 9-apr 18-apr 11+ 6-apr

Blauwborst 17-mrt 26-mrt 10-apr 2-apr 13-apr 6 29-mrt

Roodborsttapuit 14-feb 10-mrt 25-mrt 26-mrt (2x) L 9-apr L 10 23-mrt

Paapje 14-mrt 19-apr 29-apr 3-mei L 4 3-mei

Gekr. Roodst. 24-mrt 7-apr 21-apr 2-apr 18-apr 11 9-aprZwarte 26-jan 17-mrt 1-apr 26-mrt 6-apr 10 19-mrt

Nachtegaal 15-apr 24-apr 1-mei 17-apr V 26-apr 10+ 15-apr

Sprinkhaanzanger 9-apr 20-apr 25-apr 15-apr V 26-apr 11+ 21-apr

Rietzanger 17-apr 24-apr 26-apr 29-apr L 1-mei 5 29-apr

Bosrietzanger 15-apr 27-apr 9-mei 15-apr V 7-mei 10+ 21-aprKleine Karekiet 5-apr 30-apr 9-mei 22-apr 30-apr 12+ 21-apr

Grote Karekiet 10-apr 27-apr 9-mei 29-apr 1-mei V 6 1-mei

Spotvogel 14-apr 2-mei 14-mei 27-apr 8-mei V 5 13-mei

Zwartkop 18-mrt 30-mrt 12-apr 27-mrt 7-apr 14 27-mrt

Tuinfluiter 28-mrt 14-apr 28-apr 23-apr (4x) L 26-apr 13+ 23-apr

Grasmus 8-apr 20-apr 29-apr 17-apr 22-apr V 12 18-aprBraamsluiper 19-mrt 12-apr 25-apr 18-apr 23-apr 12+ 7-apr

Fitis 14-mrt 26-mrt 7-apr 30-mrt 6-apr 16 26-mrt

Tjiftjaf 9-feb 8-mrt 19-mrt 23-mrt L 26-mrt 14 19-mrt

Fluiter 5-apr 21-apr 29-apr 17-apr 30-apr 8 17-apr

Grauwe Vliegenv. 1-apr 26-apr 4-mei 28-apr 7-mei 6 15-aprBonte Vliegenv. 25-mrt 15-apr 25-apr 14-apr 23-apr 9 15-apr

Wielewaal 24-apr 4-mei 10-mei 1-mei 3 1-mei


Roestende Ransuilen in de Gimbornhof in de

winter van 2006/2007

Maarten Hageman

InleidingAangestoken door de artikelen over Ransuilen in de Vlerk nummer 2 van 2006, geschrevendoor Edwin Witter en Vincent de Boer, heb ik de Ransuilen roestplaats maar weer eensopgezocht in de Gimbornhof in de gemeente Zevenaar. Ik wist al jaren van het bestaan vandeze roestplaats, maar heb er nooit structureel gegevens over verzameld of genoteerd. Overvoedsel is deze laatste jaren e.a. bekend geworden, maar over bezetting en aantalverloopgedurende de winter is nog nooit veel geschreven. In dit artikel zal hier nader op in wordengegaan. Ook zijn er op deze roestplaats braakballen verzameld en uitgeplozen. De resultatenhiervan zijn ook in dit artikel verwerkt.

Beschrijving roestplaatsDe roestplaats bevind zich in het Gimbornhof in de gemeente Zevenaar, kilometer hok4035-33. In een solitair bosje bestaande uit een één rij van 15 Thuja's met een hoogte vanongeveer 12 m en een stamdiameter van 30 cm. De bomen zijn redelijk vol van structuur.Onder de bomen bevinden zich enkele jeneverbessen en taxussen. Ook hierin zaten soms

enkele Ransuilen. Aan de westzijde hebben de uilen vrij zicht op een groot grasveld. Aan deOostzijde bevind zich het Juvenaat, een voormalig Klooster.

MethodeDe roestplaats is vanaf week 35 iedere week minimaal tweemaal bezocht. De bezoekenvonden overdag plaats tussen 12.00 - en 13.30 uur. De eerste paar weken (voordat in week42 de eerste Ransuil werd waargenomen) is in de omgeving gezocht naar veren of anderesporen van Ransuilen. Dit heeft echter niets opgeleverd. Bij de aantallen is telkens uitgegaanvan het maximale aantal wat in die week is geteld. Daarnaast zijn wekelijks de verse helebraakballen verzameld en uitgeplozen. De prooiresten zijn gedetermineerd met de zoekkaartmuizenschedelresten in uilenbraakballen van de VZZ. Bij de bepaling is uitgegaan van hetaantal gevonden bovenkaken. Voor de vogels is genoegen genomen met specifiekeonderdelen als ondersnavel, poten en borstbeen.

Resultaten aantalverloop en bezettingDe eerste Ransuil werd waargenomen in week 42 (half oktober). Tot die tijd heb ik ook geenenkel ander spoor van Ransuilen waargenomen op de roestplaats of in de omgeving. Aardigwas dat er in week 44 t/m 46 een Steenuil op de roestplaats aanwezig was. Dit Steenuiltjehad waarschijnlijk een vaste stek op de roestplaats, getuige de braakballetjes die telkens opdezelfde plek gevonden werden. Met deze braakballen is verder niks gedaan. In de week van47 (rond 20 november) begint de roestplaats serieus in trek te komen bij de uilen. Hetverdere verloop van de aantallen verloopt wat grillig zonder vast patroon. In week 4 en 5worden het maximum aantal van 9 bereikt (overgang januari-februari). Dit aantal is nog een


keer bevestigd door een avondtelling op woensdag toen tijdens de schemering ook 9uitvliegende uilen geteld werden. Na het bereiken van het maximum nemen de aantallensnel af en in week 8 (rond 20 februari) is de roestplaats weer verlaten. Ook tellingen in deweken daarna zijn geen uilen meer waargenomen. In week 20 is met de tellingen gestopt.Voor mijn gevoel zijn er soms enkele uilen verdwenen van de roestplaats. Natuurlijk kan ikmet de tellingen een enkele uil over het hoofd hebben gezien, maar een verschil tussen 3 en8 lijkt mij niet reëel. Bovendien met een beetje moeite en oefening kon je de roestplaatsredelijk overzien tot in de top van de sparren. Een ander bewijs voor de getelde aantallen ishet aantal verzamelde braakballen. Wanneer er minder uilen op de slaapplaats werdenwaargenomen is dit terug te vinden in het aantal verzamelde braakballen. Het viel mij op datde uilen telkens van dezelfde roestbomen gebruik maakte, terwijl ze veel meer bomen tothun beschikking hadden. Dit beeld werd nog eens een keer bevestigd door de braakballendie op dezelfde plekken werden gevonden onder de boom. In figuur 1 staan alle tellingenweergegeven. Opvallend is dat de roestplaats zo snel in het voorjaar werd verlaten. Zou het

iets te maken hebben met het mooie, warme voorjaar waardoor de uilen snel hun territoriaweer wilden bezetten? Het lijkt mij een reële optie of speelden andere factoren eenbelangrijke rol?

Figuur 1 Maximale aantal getelde Ransuilen op roesplaats in de winter 2006/2007 in de

Gimbornhof.

Voedsel

In totaal werden er, in de periode van week 48 t/m week 7, 519 hele braakballen geraapten geplozen. (zie tabel 1). De hoeveelheden zijn uitgesplitst per week. Net als bij de andereroestplaatsen in ons werkgebied, waar braakbal onderzoek is verricht, zijn bosmuis en


veldmuis veruit de belangrijkste prooisoort. Gemiddeld bestond het voedsel voor 87% uitdeze 2 soorten. Ook vogels stonden op het menu. Er is een onderverdeling gemaakt inmeesachtige, musachtige, Spreeuw en vogel onbekend. Van de rosse woelmuis werden ooknog enkele exemplaren gevonden. De overige soorten werden incidenteel vastgesteld. Bruinerat, woelrat, dwergmuis, huisspitsmuis en kever. De kever is in week 5 aangetroffen in debraakballen. Een digitale foto van het onderschild is voorgelegd aan een aantal deskundigen.De meeste ''experts'' kwamen uit op een geelgerande waterkever of misschien een meikever.De eerst genoemde schijnt ook 's nachts veel te kunnen vliegen dus het is mogelijk. Omdathet om het onderschild ging is het moeilijk om onderscheid in de keversoorten te kunnenmaken. Ze hebben op dit gebied teveel overeenkomsten, zodat ik het heb gehouden op eenkever. De verzamelde braakballen verschillen nogal in aantal per week. Dit is deels goed teverklaren door het verschil in aantal uilen per week, maar ook speelde mee dat een gedeeltevan de braakballen op de weg terecht kwam en plat werden gereden. Dit was in week 5 hetgeval toen 5 van de 9 aanwezige uilen precies boven de weg aan het roesten waren.

Tabel 1 Aantal gevonden prooidieren per week van Ransuilen winter van 2006/2007 in deGimbornhof.

Weeknummer 48 49 50 51 52 53 1 2 3 4 5 6 7

Braakballen (n) 15 18 45 50 44 30 46 27 45 67 38 61 33

Veldmuis 16 23 38 38 55 25 36 16 34 76 33 50 22

Bosmuis 8 3 10 19 7 8 12 14 16 10 13 23 22

Vogel musachtig 0 0 3 2 2 2 3 2 2 2 0 2 0

Vogel meesachtig 0 0 1 1 3 0 1 2 0 1 0 0 0

Spreeuw 0 0 0 0 0 1 1 0 2 0 0 1 1

Vogel spec 1 1 0 4 0 1 0 1 3 1 7 2 0

Rosse Woelmuis 0 0 2 1 2 1 1 2 1 2 1 2 3

Bruine rat 0 0 1 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0

Dwergmuis 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0

Huisspitsmuis 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Woelrat 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Kever 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0

Totaal 25 28 56 66 69 39 56 37 58 93 55 80 48

Gemiddeld 1,66 1,38 1,24 1,32 1,56 1,3 1,21 1,37 1,29 1,38 1,44 1,31 1,45

In figuur 2 is het procentuele aandeel van de verschillende prooisoorten weergegeven.Opgesplitst in veldmuis, bosmuis, vogels, rosse woelmuis en overige prooidieren samen.Opvallend is het grillige verloop van het aandeel veldmuizen per week. Met een opvallend dalin week 2 en week 7 waarbij het aandeel van de veldmuis zakt tot minder dan 50%. In deze2 weken worden er opvallend veel bosmuizen, rosse woelmuizen en vogels gevangen. Eenverklaring heb ik hier niet voor, maar het kan te maken hebben met deweersomstandigheden waardoor de Ransuilen gedwongen worden om op andere plekken tegaan jagen. Uit een onderzoek van Willem van Manen kwam naar voren dat bij toenemendewindsnelheid het aandeel veldmuizen afneemt en het aantal bosmuizen en vogels toeneemt.Ik heb hier niet verder naar gekeken.


Figuur 2 Procentueel aandeel van verschillende prooisoorten van Ransuilen in de winter van2006/2007.

Conclusie/Discussie

1) In week 47 bezetten de eerste Ransuilen de roestplaats in de Gimbornhof;

2) De maximale aantallen worden geteld in week 4 en 5 van 2007;

3) De laatste uilen verlaten in week 9 de roestplaats;

4) Gemiddeld bestaat ruim 87% van het dieet van de Ransuilen in de Gimbornhof uit Veldmuis en Bosmuis. De gevonden percentage verschillen nogal per week zonder duidelijke trend of verklaring.

Oproep

Het zou leuk zijn als er n.a.v. dit artikel meer mensen op roestplaatsen gaan tellen. Het kostniet veel tijd, kan vaak overdag en niet aan vaste tijden gebonden. Het zou leuk zijn om eenaantal roestplaatsen in een winter te volgen. Wanneer verschijnen de ransuilen op deroestplaatsen en hoe verlopen de aantallen. Is dit voor iedere roestplaats gelijk of zijn erduidelijke verschillen tussen de roestplaatsen. Ik tel deze winter weer in de Gimbornhof. Wie

durft het aan een andere roestplaats te ''begluren''. Meld je per mail bij mij aan


Foto. Ransuil, Herwen, 25 januari 2007(Erik de Waard)

[email protected] , dan probeer ik alles te coördineren. Niets is verplicht enelke informatie over een roestplaats is welkom.

Naschrift redactie: De slaapplaats in de Gimbornhof is in de winter 2005 ook enkelemalen geteld door Olaf Klaassen. De aantallen lagen toen een stuk hoger: op 19/2, 27/2, 2/3en 6/3 werden resp. 18, 14, 18 en 13 ex geteld. Mogelijk is een andere methode van telleneen verklaring ('s avonds zijn uitvliegende vogels geteld), maar aannemelijker is dat deaantallen zo sterk van jaar op jaar kunnen verschillen. Nietemin is een vergelijking vantelmethodes zinvol. Die proef gaan de auteur en de redacteur op de som nemen!

Literatuur

De Boer V. 2006. Voedsel van Ransuilen in het Immerloopark in het voorjaar van 2005. Vlerk23(2): 65-67.

Kwint N. & Schoppers J. 1995. Voedsel van Ransuilen op twee roesplaatsen bij Arnhem in

voorjaar van 1995. Vlerk 12 (3): 85-89

Lensink R. (Vogelwerkgroep Arnhem eo) 1993. Vogels in het Hart van Gelderland. UitgeverijKNNV/Stichting Uitgeverij SOVON.

Van Manen W. 2001. Invloed van weerstomdigheden op gedrag en jaagsucces van

overwinterende Ransuien (Asio otus). Limosa 74 (2001) blz 81-86.

Vereniging voor Zoogdierkunde en Zoogdierbescherming (VZZ). Zoekkaartmuizenschedelresten in uilenbraakballen, 2001.

Witter E. 2006. Ransuilen zijn ook vogelliefhebbers. Vlerk 23 (2): 60-64


Foto. Strandwal die de lagoon van de zee scheidt; van hier kanhet fenomeen van zeevissende wouwen goed gevolgd worden.(Piet Schermerhorn)

Zeevissende en badderende Zwarte Wouwen inGhana

Piet Schermerhorn

Sinds anderhalf jaar woon ik nu in Ghana, in een groene villawijk aan de kust van Takoradi,een grote havenstad in het zuid westen van Ghana.

De Zwarte Wouw is hier in de droge tijd (vanaf September tot Juni) een zeer algemenestads(broed)vogel, en rondom mijn huis kan ik dan ook geregeld groepen van meer dan 50exemplaren zien. In de regentijd (jullie zomerperiode) verdwijnen ze plotseling, vermoedelijktrekken ze dan noordwaarts, naar de Sahel. Het gaat hier om de "Geelsnavel" Zwarte Wouw (Milvus migrans parasitus), een Afrikaanse ondersoort.

Vanaf mijn huis, gebouwd op een heuveltop, kijk ik uit over een binnenbaai omzoomd doormangrovebos. Daarachter ligt een strandwal met palmbomen en de zee. Sinds vorig jaar vielhet me al op dat op bepaalde tijden veel wouwen vanaf mijn huis naar zee pendelen omdaar te vissen. Ik had dit fenomeen al eerder waargenomen voor de kust van Kameroen.

Het gaat soms om hele "wolken" van zwarte wouwen achter en boven locale vissers boten,een phenomeen dat jullie in Holland wel kennen van de zilvermeeuwen. Hier gaat het omvluchten van 50 tot soms wel 100 wouwen, meestal samen vissend met Grote Sterns enKonings Sterns. Er wordt bij voorkeur bij extreem laag water gevist, op ongeveer een halvemijl uit de kust. Soms zie ik echter ook wel wouwen ver in zee vissen, op meer dan twee mijl


Foto Zwarte wouw, roepend. Beurt afwachtend in boom bij vogelvijvertje (PietSchermerhorn)

afstand. Waarschijnlijk hangt dit nauw samen met waar op dat moment de meeste vis zit enwaar dus de vissersboten aanwezig zijn. Want, de zwarte wouw blijkt toch een vrij onhandigevisser en hij aast voornamelijk op dode en halfdode weggeworpen of ontsnapte vis van delocale vissersboten. Deze vissersboten zijn over het algemeen grote open houten kano's ,vrolijk opgeschilderd in bonte kleuren. De meeste kano's worden gepeddeld, hebben geenbuitenboord motor. Er wordt met grote netten gevist die rond getrokken worden.

De wouwen hangen meestal op 10 tot maximal 25 meter boven de boten, en elke keer alseen vis aan de oppervlakte ontdekt wordt doen ze een duikvlucht en proberen de vis uit hetwater te scheppen zonder zelf in het water te raken. Dit valt nog niet altijd mee; alhoewel dezee hier zelden echt ruw is, is ze toch wel altijd in beweging. Veel duikvluchten mislukkendan ook, maar zo af en toe zie je er toch een met een vis in de klauwen weg vliegen, vaakhardnekkig achtervolgt door minder gelukkige collega's, een beetje zoals jagers dat doen.Broedvogels proberen de vis meestal direct naar het nest vliegen (hoge dichtheden, directaan de kust), juvenielen peuzelen de vis als het even kan in de vlucht ter plekke op. Zodra zeecht doorweekt zijn met zee water vliegen ze terug naar de kust om hier in een hogekokospalm weer op te drogen om daarna eventueel nog een poging te wagen.


Na het vissen komen ze vaak bij mij langs om wat zoet water te drinken en een bad tenemen in mijn vogelvijvertje. Dit vijvertje mag de naam vijver haast niet hebben, heeft eendoorsnee van ongeveer 50 cm en is niet dieper dan 20 cm. Maar het heeft een enormeaantrekkingskracht op de wouwen. Vaak staan ze elkaar echt te verdringen, soms meer dan10 tegelijk en dan nog een 10 a 20 wachtenden in de bomen rondom. Een kostelijk gezicht,temeer daar ik het allemaal prachtig kan volgen vanuit mijn huis, op nog geen 15 meterafstand. Vaak neemt een uitgebadderde vogel daarna een zonnebad op het gazon, waarbijde vogel plat op het gras gaat liggen, vleugels en start wijd uitgespreid. Daarna worden deveren nog wat opgeschikt in een nabije boom en wordt er wat gekeuveld en geschetterd metde andere wouwen. Opvallend is het grote aandeel juvenielen die het vijvertje bezoeken:meestal rond de 75 %. Juvenielen zijn te herkennen aan de lichte veer randen, waardoor zevaak een bont uiterlijk hebben, en de nog niet geheel gele snavel.

Af en toe wordt het gebadder even verstoord door dorstige gieren (de Hooded Vulture, eenechte stadsgier), die hier ook erg talrijk zijn. Hoewel een kleine giersoort, zijn ze tochaanmerkelijk groter dan de wouwen, die dan ook meteen het veld ruimen en vanaf veiligeafstand geduldig hun beurt afwachten.

Een paar Zwarte Wouwen broedt momenteel op mijn erf, op ongeveer 25 meter van m'nvoordeur. De nestboom staat op een stijl aflopende helling, zodat het nest zelf op ooghoogte zit, vanaf mijn huis gezien. Het paar heeft slechts een pulli, dat echter voorspoedigopgroeit. Een ander paar broedde bij de buren, niet meer dan 150 meter verderop. Helaas isdit broedsel door kap van de nest boom verloren gegaan.

De Zwarte Wouw is maar een voorbeeld van wat er hier alemaal te beleven is op vogelgebied. De lagune bijvoorbeeld trekt veel Europese steltlopers die hier niet alleenoverwinteren maar deels ook overzomeren. Het gaat hier o.a. om Steltkluut, Regenwulp,Bontbekplevier, Zilverplevier, Bosruiter, Groenpoot Ruiter, Steenloper en Drieteen strandloperom maar een paar van de meest algemene soorten te noemen.

Lezers die meer informatie willen over het vogel leven hier kunnen mij altijd mailen [email protected] .

Leden die een vogelvakantie in Ghana willen organiseren kan ik bij mij eventueel "Bed andBreakfast" aan bieden voor een of enkele weken. Mensen die geinteresseerd zijn in woningruilgedurende de maanden Juli en Augustus 2008 worden ook uitgenodigd te reageren.

Piet Schermerhorn is VWG lid sinds 1976, maar vanaf 1990 woonachtig in West Afrika


Oproepen en aankondigingen

Ledenbijeenkomst op maandag 8 oktober: Onderzoek

naar draadslachtoffers bij hoogspanningsmasten door

Frans Koops

Frans Koops heeft als bioloog gewerkt bij de KEMA waar hij ondermeer onderzoek deed naardraadslachtoffers onder hoogspanningsmasten. Vogels willen nogal eens tegen de dradenaanvliegen. Dit kan komen omdat de draden in een vliegroute staan, wanneer het donker isof de zichtomstandigheden slecht zijn. Naast trekvogels zullen ook de broedvogels aan bodkomen tijdens de lezing. Om aanvaringen te voorkomen zijn onder andere de krullen enbollen ontwikkeld die aan de draden hangen. Samenwerking was er ook met Alterra (inverleden RIN) op dit gebied. Bovengrondse leidingen worden tegenwoordig nauwelijks meeraangelegd maar de ontwikkelingen in de toekomst zijn moeilijk te voorspellen. Want wat tedoen als heel Nederland overstapt op de elektrische auto? Verder is het interessant te horenvan Frans hoe het beleid is met al die zwarte kraaien en buizerds die in hun nesten maken inhoogspannningsmasten. Hoewel met de VUT is Frans nog steeds betrokken bij het projectonder meer bij de geplande leiding van de Maasvlakte naar Velsen.

De avond begint om 20.00 uur in de Stadsboerderij Presikhaaf en sluit om 22.15 uur. Dekoffie staat klaar en een introducé is welkom.

Trektellingen bij Dieren en Elten

Na drie jaar tellen bij Dieren langs de IJssel wordt er ook dit najaar aldaar weer geteld. Geteldwordt er op een punt langs de IJssel welke te bereiken is vanaf de veerstoep. We zijn te gastop het eigendom van Stichting Twickel in een deel dat niet voor publiek toegankelijk is. Deplanning is om zoveel mogelijk dagelijks te tellen van een half uur voor zon op tot twee uurerna (zgn. vroege ochtendtelling) in de periode 1 augustus tot 1 december. Voor opgave,informatie en de tellingen kan men zich melden bij Bob Coenen 0313-421788,[email protected]

Bij Elten gaan we al weer het twaalfde jaar in voor het tellen van de roofvogeltrek. Vorig jaar(2006) was zoals ieder jaar weer een bijzonder jaar met hoogte- en dieptepunten. De inzetwas weer goed met in de weken 31-47 is er op 82 van de 119 dagen (69%) een tellinguitgevoerd. Het aantal soorten was met 14 gemiddeld. Er konden geen nieuwe soortenworden bijgeschreven maar zeker vermeldenswaardig is de Slangenarend welke op 11september passeerden. Het was een goed jaar voor Bruine Kiek, Torenvalk, Smelleken enSlechtvalk. Het was een mager jaar voor Rode Wouw, Blauwe Kiek, Visarend enRoodpootvalk.

Dit jaar hopen we de 1.000ste Wespendief te kunnen noteren en begin september is de750ste telling uitgevoerd.


De tellingen vinden overdag plaats globaal tussen 10 en 17 uur in de periode begin augustustot eind november. Wekelijks wordt er op 4-6 dagen geteld. Voor opgave, informatie en detellingen kan men zich melden bij Jan Schoppers 026-4955556, [email protected]

Van Elten zal wekelijks op onze website www.vogelwerkgroeparnhem.nl een verslag staan.De resultaten van Dieren staan dagelijkse weergegeven op www.trektellen.nl of via de link oponze eigen site.

Tabel. Seizoenstotalen per soort in 1996-2006 bij Elten

soort 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 totaal

Wespendief 11 18 69 92 117 43 193 31 81 160 98 913

Zwarte Wouw - - - - 1 1 - 3 4 1 - 10

Rode Wouw - 3 2 9 4 3 8 9 21 4 3 66

Zeearend - - - 2 1 1 - - 2 - - 6

Slangenarend - - - 1 - - - - - - 1 1

Bruine Kiekendief 3 11 4 43 38 45 23 13 20 27 31 258

Steppekiekendief - - - - - - - - 1 - - 1

Blauwe Kiekendief 10 2 2 6 14 28 27 11 20 25 9 154

Grauwe Kiekendief - - - - 2 1 - - - - - 3

Havik 3 - 4 3 6 9 4 7 7 6 3 52

Sperwer 183 154 254 616 539 743 386 347 380 384 431 4417

Buizerd 512 711 505 2258 1094 1762 1052 1006 1259 1253 1227 12639

Steppebuizerd - - - - - - - - 1 - - 1

Arendbuizerd - - - - - - - 1 - - - 1

Ruigpootbuizerd - - - 1 - - 4 1 1 1 - 8

Schreeuwarend - - - - 1 - - - - - - 1

Visarend 3 5 10 9 10 31 13 7 4 16 8 116

Torenvalk 9 2 10 22 58 82 18 33 33 36 46 349

Roodpootvalk 4 - 1 10 10 11 9 1 7 - 3 53

Smelleken 6 1 4 10 25 34 17 15 22 15 25 174

Boomvalk 13 19 12 60 57 31 32 16 39 27 31 337

Slechtvalk 1 1 3 6 9 11 4 1 7 6 11 60

valk spec. - - - 2 - - - - - - - 2

totaal 758 927 880 3150 1986 2836 1790 1502 1909 1961 1927 19622

aantal soorten 12 11 13 16 17 16 14 16 18 14 14 22

Zwarte Ooievaar - - 1 15 7 3 - 11 4 1 1 43

Ooievaar 1 2 2 4 - 5 2 5 124 3 3 151

Kraanvogel - - - - 1 32 604 - - - - 637

aantal tellingen 25 26 46 54 68 85 81 75 87 99 83 729

teluren 99 102 180 307 374 484 477 444 535 576 467 4045


SOVON Landelijke Dag 2007: zaterdag 24 november in de

Vereeniging te Nijmegen

De Landelijke Dag van SOVON Vogelonderzoek Nederland vindt dit jaar plaats op zaterdag24 november in Concertgebouw de Vereeniging te Nijmegen (5 minuten lopen van hetstation). De organisatie is weer in handen van SOVON Vogelonderzoek Nederland insamenwerking met Vogelbescherming en de Nederlandse Ornithologische Unie (NOU).

De dag is gratis toegankelijk en bedoeld voor alle vogelaars van Nederland en iedereen meteen hart voor vogels en natuur in het algemeen. Er is een uitgebreide info- en boekenmarkten er zijn lezingen van gerenommeerde vogelonderzoekers. Het jeugdprogramma, met eenexcursie door de prachtige Ooijpolder, wordt weer georganiseerd door de Wildzoekers. Mendient zich voor de excursie te voren op te geven.

Dagvoorzitter van het SOVON-programmaKoos Dijksterhuis. Naast het SOVON-programma iser een parallelprogramma dat wordt ingevuld door het Nederlands Centrum voorNatuurstudie (NCN) in de bovenzaal.

Houdt u de SOVON-website www.sovon.nl in de gaten voor het definitieve programma!Relaties van SOVON en de NCN krijgen het uitgebreide programma thuisgestuurd.


Notulen Algemene Ledenvergadering 5 april 2007

Henk Tamerius

Opening

18 VWG-ers komen op de jubileumavond van de Vogelwerkgroep in de Stadsboerderij af.Jan Schoppers heet iedereen hartelijk welkom, in het bijzonder Rob Lensink en Jos Pilzeckerdie 25 jaar geleden mede de Vogelwerkgroep hebben opgericht. Jan vraagt zich af of dit de25e ALV is. Rob Lensink bevestigt dit en meldt dat we vanaf het begin volgens de statutenhebben gedraaid.

Notulen Algemene Ledenvergadering 27 maart 2006

Er is inmiddels een enquête gehouden over de ledenbijeenkomsten. 35 leden hebben deenquête ingevuld. Het resultaat komt in de Vlerk. De notulen worden goedgekeurd.

Ingekomen stukken en mededelingen

- Er zijn geen ingekomen stukken.

- Anna Hermsen, Frank Majoor, Ronald Schrijber, Henk Sierdsema en Cor Tieckenhebben zich afgemeld.

- Frank Majoor is nog op zoek naar iemand die in mei 1-2 rondes in de Spijkse Polderwil tellen (zonder uitwerkverplichting).

Jaarverslag Vogelwerkgroep 2006

- Roy Verhoef merkt op dat in het jaarverslag 23 schrijvers voor de ZO-Veluwepublicatieworden genoemd en in het intro van Vlerk 1-2007 30. Er zijn inderdaad een aantalschrijvers bijgekomen, ook voor het schrijven van de algemene hoofdstukken.

- Raymond Schuurkes vraagt van wie het initiatief kwam om in Bibliotheek Arnhem een

vogelgeluidenquiz te houden. Het initiatief kwam van de bibliotheek zelf die eenthema had over "Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is" . De Vogelwerkgroep is daarop

ingesprongen met een vogelgeluidenquiz.

- Er wordt gevraagd wie in het kader van ruimtelijke ordening en planning

aanspreekpunt is voor Meinerswijk. Dat is Ruud Reddingius (zit ook in deKlankbordgroep). Marjon Wagenmakers is aanspreekpunt voor Papendal.

- Ruud Reddingius vraagt n.a.v. vacature websitebeheerder of het beheren van de

website veel werk is en of je hiervoor bijzondere kennis moet hebben. Volgens Gretavan Hoorn (mede-oprichtster website en oud-webmaster) valt de benodigdetechnische kennis best mee en ben je vooral op communicatief vlak bezig en met hetuptodate houden van de website. Bij de webmaster/beheerder komen vrij veel vragenover vogels binnen, zoals vragen over jonge of zieke vogels, doorgeven vanringgegevens en verzoek om info voor een spreekbeurt.


Jaarrekening 2006

Wim-Paul van der Ploeg geeft een toelichting op de jaarrekening.

- We hebben van Vogelbescherming geen onkostenvergoeding gekregen voor de

Wetlandwacht. Frank Majoor zou hier nog achteraan gaan. Mogelijke oorzaak is hetfeit dat er nog een jaarverslag moet worden toegestuurd.

- De inkomsten voor de ZO-Veluwe zijn lager dan begroot. Een aantal toegezegdebijdragen wordt nog in 2007 overgemaakt.

- Met betrekking tot drukkosten Vlerk geeft Jan Schoppers aan dat erover wordtnagedacht om de Vlerk in PDF-formaat op de website te zetten. Verenigingsgevoeligeinformatie zoals de jaarverslagen komt niet in het PDF-bestand.

Verslag van de kascontrolecommissie

Beide leden van de kascontrolecommissie (Cor Tiecken en Anna Hermsen) konden vanavondhelaas niet aanwezig zijn, maar de commissie heeft conform artikel 14 lid 4 van de statutende boekhouding gecontroleerd en deze in orde bevonden. Wim-Paul van der Ploeg laat deondertekende goedkeuring van de kascontrolecommissie zien. Onder luid applaus wordt dejaarrekening goedgekeurd.

Benoeming nieuw lid kascontrolecommissie

Cor Tiecken is dit jaar aftredend. Het bestuur draagt Petra Verburg voor als nieuw lid. Devergadering gaat hiermee akkoord. De nieuwe commissie bestaat volgend jaar uit AnnaHermsen en Petra Verburg (twee vrouwen, een unicum in de VWG-geschiedenis).

Begroting 2007

- De begrote inkomsten voor de ZO-Veluwepublicatie bestaan voor i 4.300 uit

toegezegde bijdragen die nog binnen moeten komen en voor i 3.500 uitsoortsponsoring. Raymond Schuurkes verwacht i 3-4.000 aan soortsponsoring.Diverse bedrijven zijn benaderd, maar er zijn nog niet veel reacties binnen. Tips overgeïnteresseerde bedrijven zijn welkom bij Raymond Schuurkes en Bert Jager.

- Er wordt gevraagd voor welk bedrag het ZO-Veluweboek zal worden verkocht. Ditmoet nog worden bepaald, maar de richtprijs is i 10. Henk Tamerius merkt op dati15 ook nog een schappelijke prijs zou zijn, gelet op de full colour uitgave en het feitdat er op de SOVON-dag waarschijnlijk ook veel belangstelling voor het boek zal zijn.

- De inkomsten uit verkoop van het ZO-Veluweboek zijn expres laag begroot, omdatwaarschijnlijk het meeste in 2008 zal worden verkocht.

- Er wordt opgemerkt of de grote kapitaalsafname wel verantwoord is. Ook wordt eraangegeven dat in voorgaande jaren veel is gespaard en dat het goed is om dat ookeen keer uit te geven. Bovendien gaat het bestuur zeer verantwoord om met de

inkomsten en uitgaven voor het ZO-Veluweboek.

- De begroting wordt goedgekeurd.


Contributie- en donatieverhoging m.i.v. 2008

De vergadering gaat akkoord met de voorgestelde contributieverhoging met i 2,50 en

donatieverhoging met i 3,50. Het nieuwe contributiebedrag m.i.v. 2008 wordt i 12,50 enhet nieuwe donatiebedrag i 15,00. Er wordt opgemerkt dat diverse leden uit zichzelf almeer geven. Een belangrijke reden voor de verhoging is dat de vaste uitgaven niet meerworden gedekt door de vaste inkomsten.

Bestuursmutaties

Henk Tamerius is aftredend en stelt zich niet herkiesbaar. Jan Schoppers bedankt hem voorzijn fantastische inzet. Henk was een betrouwbare en accurate kracht in het bestuur welkeook wel eens een tandje bij wilde zetten. Henk is 10 jaar bestuurslid geweest, de eerste 4 jaarpenningmeester en de laatste 6 jaar secretaris. Onder luid applaus krijgt hij een fles wijn encadeaubon overhandigd.

Ondanks dat diverse leden zijn benaderd, is er nog geen nieuwe kandidaat gevonden. Henkgeeft aan dat het bestuur nu met 4 leden verder moet en doet een oproep onder deaanwezigen om dit niet te laten gebeuren. Over de taakverdeling kan worden gepraat. Henkblijft zelf de ledenadministratie en de verzending van de Vlerk doen wat een verlichting vande taak van de nieuwe secretaris betekend.

Rondvraag

- Rob Lensink (mede-oprichter van de Vogelwerkgroep) memoreert het 25-jarig bestaanen vindt het leuk om 25 jaar later weer op de ALV aanwezig te zijn en te zien dat deVogelwerkgroep nog steeds een actieve club is. Ondertussen maakt Norbert Kwintzich zorgen dat Rob niet te veel verklapt over de inhoud van de jubileumquiz.

- Raymond Schuurkes stelt voor om bij het verschijnen van het ZO-Veluweboek de pers

uit te nodigen. De aanwezigen vinden dit een goede zaak. Overigens heeft er al eenklein stukje in De Gelderlander gestaan.

- Jos Pilzecker verklapt al iets over de fenologieresultaten van 2007. Ondanks de zachtewinter zijn er tot nu toe weinig uitschieters. De Tjiftjaf op 21 januari is vroeg, maardaarentegen is de Scholekster in februari laat.

- Roy Verhoef heeft het jaarverslag van het waarnemingenarchief gemist. Arjen

Poelmans maakt een overzicht voor Vlerk 2.

- Roy Verhoef vraagt of het wenselijk is om de cijfers en bedragen over de

ZO-Veluwepublicatie gedetailleerder te publiceren. De meesten vinden dit niet zinvol.Aan sommige toezeggingen hangen nog voorwaarden en bovendien kan men hetaltijd inzien bij de penningmeester.

Jubileumquiz

Norbert Kwint heeft een leuke jubileumquiz in elkaar gezet met 28 meerkeuzevragen die opde beamer worden getoond. De quiz blijkt moeilijker te zijn dan in het begin lijkt. Want was


de eerste voorzitter nou Piet Schermerhorn, Rob Lensink of Ruud Kreetz? De vraag over demoederorganisatie (KNNV Arnhem) heeft bijna iedereen goed dankzij de memoires van RobLensink eerder deze avond.

Maar liefst 42 leden zijn al sinds de oprichting in 1982 lid van de Vogelwerkgroep. Natuurlijkzitten er ook een paar instinkers bij. "Cars, Stones en Plastics" blijkt toch een telgebied te zijnen de Postbank niet. Jan Schoppers kan na enig denkwerk de vraag "hoeveel kinderen heeftde voorzitter?" (4) goed beantwoorden.

De winnaars zijn Cor de Vaan en Jan Schoppers op een gedeelde eerste plaats (beide 24vragen goed). Henk Tamerius eindigt met 23 vragen goed op de derde plaats. Verder wordter nog een Waddenatlas verloot onder degenen die meer dan 20 vragen goed hebben. HansQuaden is de gelukkige. Norbert wordt bedankt door de huidige voorzitter voor de erg leukeen vermakelijke quiz die hij in elkaar zette. De eerste voorzitter was overigens Ruud Kreetz.

Excursienieuws

Michaëla Povel

Vrijdag - zondag 21 - 23 september: Weekendexcursie Helgoland

Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de VWG is er van vrijdag 21 september totzondag 23 september 2007 een weekendexcursie naar Helgoland (Duitsland). Helgoland ligtin de Noordzee, in de Duitse Bocht, ongeveer 70 km uit de kust. Het bestaat uit 2 eilandjes,te weten Helgoland en Dune. Het is de bedoeling om op het kleinste eiland (Dune) tekamperen. Met de boot kunnen naar het grote eiland om ook daar te vogelen. Wat betreftde vogels: In het najaar komen er allerlei trekvogels langs de eilanden. Er valt veel te zien. Tenaanzien van het kamperen: het is er winderig en houdt rekening met zanderige en losseondergrond. Voor de liefhebbers zijn er ook een hotel en jeugdherberg. De bedoeling is datiedereen zorgt voor eigen eten en drinken.

Datum: 21 september tot en met 23 september

Doel: Helgoland (Duitsland)

Vervoer: De auto van Arnhem naar WilhelmshavenBoot van Wilhelmshaven naar

Helgoland

Kosten: Auto ( deze worden hoofdelijk omgeslagen)Boot: bij 10 personen of meer een

groepsprijs (retour) van á 32,50 p.p.Parkeren in Wilhelmshaven (de auto blijft inWilhelmshaven)Accommodatie (camping )Van de VWG krijgen we tegemoetkoming in de kosten van á 25,00 p.p.

Vertrek: Vrijdagochtend om 4.30 vanaf de watermolenWie op donderdag al wil

vertrekken is hierin vrij. Er zijn campings in de buurt van Wilhelmshaven. De boot


vertrekt uit Wilhelmshaven om 9.00u ( 1x per dag)De auto blijft in Wilhelmshaven.

Vaartijd: 3 uur

Duur: Op zondag vertrekt de boot vanuit Helgoland om 16.00 en zijn we ongeveer

rond 23.00 terug in Arnhem

Opgave bij: Voor 14 september bij Michaëla Povel (026-3645784 of 06-12126073) of

[email protected]

Zaterdag 20 oktober 2007: Zuidpier IJmuiden

Zuidpier IJmuiden in combinatie met een bezoek aan de Amsterdamse Waterleidingduinen.In oktober zijn bij de Zuidpier altijd trekvogels waar te nemen, bijvoorbeeld zeevogels, maarvaak ook steltlopers en zangvogels. Tevens zijn bij de plasjes nabij de parkeerplaats vaak leukevogelsoorten te zien. In de Amsterdamse waterleidingduinen maken we een wandeling enlaten we ons verassen. Hier zien we altijd wel een aantal leuke soorten.

Datum: 20 oktober 2007

Doel: Zuidpier IJmuiden

Vervoer: Auto

Kosten: Autokosten (deze worden hoofdelijk omgeslagen).

Vertrek: 8.00 vanaf de Watermolen

Duur: Ongeveer aan het eind van de middag terug

Opgave bij: Michaëla Povel (026-3645784 of 06-12126073) of [email protected]

Zaterdag 17 november 2007: Klapeksterexcursie Veluwezoom

Fietsexcursie langs de heidevelden van de Veluwezoom op zoek naar de Klapekster en anderevogels. De heidevelden waren altijd beruchte plaatsen om Klapeksters te zien rond dezeperiode en we gaan op zoek of dat nog steeds het geval is.

Datum: 17 november 2007

Doel: Veluwezoom

Vervoer: Fiets

Kosten: Geen

Vertrek: 8,30 kasteel Rozendaal

Duur: In de loop van de middag terug

Opgave bij: Michaëla Povel (026-3645784 of 06-12126073) of [email protected]


Van het secretariaat

Nieuwe leden

Thomas van der Es, Oranjestraat 42, 6881 SG VELP, 06-11156257, [email protected]

Theo Giesbers, Bredasingel 10, 6843 RD ARNHEM, 026-3810097, [email protected]

Yves Martens, Reestraat 1, 6823 LN ARNHEM, 06-22565934, [email protected]

Petra Vos, De Welvaart 10, 7381 AJ KLARENBEEK, 055-5050043,

[email protected]

Adreswijzigingen

Abel Gyimesi, nieuw telnr. 026-3256587

Jan-Joris van Kampen, Lindeboomlaan 7, 6874 BN WOLFHEZE, 06-16170509

Henk Sierdsema, Hildewarelaan 3, 5491 GG SINT-OEDENRODE, 0413-280933 of

06-22541834, [email protected]

Dirk Zoetebier, Schaterland 1, 6955 AB ELLECOM, 0313-530045, [email protected]

Wijziging e-mailadres

David Bakker, [email protected]

Bob Coenen, [email protected]

Paul Hoogeveen, [email protected]

Eric Janssen, [email protected]

Norbert Kwint, [email protected]

Overleden

Wim Kuijper


Agenda

21-23 september Excursie naar Helgoland (vertrek vrijdag 4.30 Watermolen). Opgave voor

15 september en info Michaëla Povel (026-3645784 of 06-12126073) [email protected]

6 oktober Worldbirdwatch waarbij geteld wordt bij Dieren en Elten.

8 oktober Lezing over onderzoek naar draadslachtoffers onder

hoogspanningsmasten door Frans Koops (zie aankondiging). Aanvang 20.00 uur, Stadsboerderij Presikhaaf, Arnhem.

13 oktober Maandelijkse watervogeltelling langs de rivieren en de ganzen enzwanentelling. Voor informatie hierover bij Greta van Hoorn,026-3511805, [email protected]

20 oktober Excursie Zuidpier IJmuiden in combinatie met bezoek aan de

Amsterdamse Waterleidingenduinen. Vertrek: 8.00 vanaf deWatermolen. Duur: Ongeveer aan het eind van de middag terug.Opgave en info Michaëla Povel (026-3645784 of 06-12126073) [email protected]

9 november Gelderse SOVON-avond in Theothorne, Dieren. Aanvang 20.15 uur.

Programma volgt in de Gelderland-nieuwsbrief en op www.sovon.nl

17 november Fietsexcursie langs de heidevelden van de Veluwezoom op zoek naar de

Klapekster en andere vogels. Vertrek: 8.30 uur kasteel Rozendaal. Duur:In de loop van de middag terug.

17 november Maandelijkse watervogeltelling langs de rivieren en de ganzen en

zwanentelling. Voor informatie hierover bij Greta van Hoorn,026-3511805, [email protected]

24 november Landelijke dag SOVON in Nijmegen. www.sovon.nl

Intro · VVVVllllereerrerkkkk 24/2 (2007) 37 Intro Het drukke voorjaar zit er weer op en na een...

Documents

Transcript of Intro · VVVVllllereerrerkkkk 24/2 (2007) 37 Intro Het drukke voorjaar zit er weer op en na een...