5554

In België wordt partnergeweld dit jaar aan de kaak gesteld, internationaal is het thema van de Vrouwendag oorlogsgeweld. Overal ter wereld wordt seksueel geweld ingezet als

wapen, om vrouwen te vernederen en gezinnen te ontwrichten. Maar ook andere vormen van oorlogsgeweld maken de hele wereld elke dag iets minder menselijk. KVLV vraagt

aandacht voor dit thema via de theatermonoloog ‘Gestolen Vrouw’.De Congolese Elisabeth en Tjetsjeense Raisa vertellen in Vrouwen met vaart hun

eigen schrijnende verhaal.

renvanhetfront.Zewordenverne-derd,mishandeldenverkracht.Ookzij.Namaandenkomtzevrijbijeengevangenenruil.Zeblijktzwanger.Zedraagthetkindvanéénvanhaarveleverkrachters.

Na het zien van de theatermono-loog ‘Gestolen Vrouw’, die KVLV in elke provincie organiseert, kijk je nooit meer op dezelfde manier

naar het ver-van-mijn-bed-nieuws over oorlogsgebieden. Dit gaat om vrouwen. Echte vrouwen, sterke vrouwen, vrouwen die de spil waren van hun familie. Waren, want nadat ze fysiek en mentaal zijn gebroken, ziet hun gezins- en gemeenschapsleven er nooit meer hetzelfde uit.Dat weet Elisabeth beter dan wie ook. Ze werd geboren in Oost-

Congo, trouwde met een Belg die in Congo opgroeide, en samen verhuisden ze in ’88 naar België. “Mijn man had werk maar werd soms maandenlang niet uitbe-taald, en het regime van Mobutu keerde zich steeds meer tegen de Belgen. We konden onze vier kinderen niet meer zorgeloos naar school sturen, en wilden iets doen vooraleer de situatie uit de hand liep.” Maar eenvoudig was dat niet, zeker niet toen de oorlog uit-brak, en ze hun hele familie in zo’n gevaarlijke situatie moesten ach-terlaten. “Ik ga elk jaar terug, maar mijn zus heb ik al vier jaar niet gezien omdat ze altijd op de vlucht is, en een van mijn broers is tijdens de oorlog vermoord. Zelfs nu het gewapende confl ict offi cieel voor-bij is, zijn er nog heel veel wapens in omloop en is er nog heel veel seksueel geweld. De daders gaan vrijuit. In Congo weet je niet meer wie het leger is en wie de rebellen. Je kunt niemand meer vertrouwen.”

Zwijgen om te blijvenElisabeth wilde niet meer lijdzaam toezien en dus richtte ze in 2002 de vzw Amuka op. “In het begin vingen we vooral aidswezen op, daarna boden we ook noodhulp aan verkrachte vrouwen. Zo verza-melen we maïsmelk voor vrouwen die borstvoeding geven, maar we geven ook vorming, omdat veel vrouwen die misbruikt zijn verstoten worden door hun man. Veel vrouwen verzwijgen wat hen overkomt, maar dat is een verschrikkelijk zware last om te dragen. Ooit ontmoetten we een vrouw die aangerand was toen ze een vier maanden oude baby op haar arm had. De soldaat heeft het kind achteloos weggegooid, waarbij het een heup en schouder brak. De vrouw heeft het voorval altijd verzwegen, waardoor haar kind vier jaar later nog steeds niet kon lopen. Gelukkig heeft ze onze begeleider wel in vertrouwen genomen, en intussen is het kind geopereerd en van die vreselijke

pijn verlost.” In 2008 opende Amuka ook een crèche in Goma omdat veel jonge vrouwen zwan-ger raakten na een verkrachting. “Ze kunnen hun kinderen hier gratis laten opvangen, zodat ze zelf kunnen studeren en iets van hun leven kunnen maken. Want abortus is in een katholiek land als Congo uit den boze.” Ondanks alles wat ze meemaken, blijven de vrouwen er vechten voor hun waardigheid. Maar er is ook veel angst. “Laatst liep ik mee in een betoging in Kirumba. De vrou-wen lieten luidkeels horen aan de machthebbers dat ze de situatie beu waren. Ze waren zo sterk, maar zodra de zon onderging, gebeurde hetzelfde met hun moraal. Bij het minste geluid hiel-den ze hun adem in. Ik ben bang dat mijn bevolking leeft in een zware depressie. Als je mensen vraagt hoe het gaat, zeggen ze: ‘nu ça va’. Want ze weten niet hoe het straks zal zijn.”

Auteur: Lore Callens Foto’s: Paparazzio

Vrouwen in oorlogssituaties: “Het ergste is dat zelfs

de angst went”

Opeendagwordthetoorlog.Eengewone,gehuwdevrouwwordtuithuis

gehaald,netalsanderenuithaarbuurt.Devrouwenwordennaareenkampgebracht.Daarontmoetzeanderevrouwen,elkmeteeneigenverhaal.Demooistenendejongstenwordentendienstegesteldvandesoldatendieterugke-

Vrouwen met vaart jan-febr ‘12 Vrouwen met vaart jan-febr ‘12

5756

Moedeloos, dat nooit!Elisabeth waagt regelmatig haar leven als ze op bezoek gaat bij haar projecten en langs vracht-wagens rijdt die helemaal leeg-geroofd of uitgebrand zijn. “Als ik daar zou wonen, zou ik ook willen dat iemand zich over me ontfermt. Op basis van wat de mensen zeg-gen, nemen we initiatieven: we huren een veld waarop mensen groenten kunnen telen of bouwen een schooltje. Maar vaak gebeurt er toch weer iets: dan worden de rijpe groenten gestolen of gebrui-ken de soldaten de schoolbanken als brandhout. Dat is altijd een slag in ons gezicht, maar toch gaan we door. Ik wil er niet moe-deloos van worden, want dat doen die vrouwen ook niet. Ze zijn zo gemotiveerd, als alles kapot is, wil-len ze gewoon opnieuw beginnen. Dat geeft me zo veel kracht.” Elisabeth droomt ervan haar land weer wat toekomst te geven. “Mannen hebben het nog altijd voor het zeggen in Congo, ter-wijl we zo’n sterke vrouwen zijn. Daarom ook is La Voix de la Femme in het leven geroepen, een organisatie van intellectuele vrouwen die mensen sensibiliseert rond gelijke rechten. Ik pleit ervoor om iedereen naar school te sturen, ook de arme huishoudsters. We moeten ons land zelf weer opbou-wen. Ondanks alles hou ik van Congo. Ik leef in afwachting om terug thuis te zijn. Eerst dachten we maar één jaar naar België te gaan. Of twee. Het zijn er nu al 23, en intussen verandert mijn land steeds meer. Vroeger speelden we met alles wat we vonden, de kin-deren van vandaag hebben geen zin meer om te spelen, ze zijn hun onschuld kwijt. Als ik dat zie, wil ik

nog meer terug. Om alles te doen wat ik kan om van mijn land weer een gelukkige plaats te maken.” Slapen met je kleren aanDe oorlog slaat ook zonder mas-saal seksueel geweld diepe won-den bij vrouwen. Dat bewijst het verhaal van de Tsjetsjeense Raisa. in Grozni, een stad die wij enkel uit het nieuws kennen, speelde haar leven zich af vooraleer ze acht jaar geleden in België terecht-kwam. “Sommige dagen vielen er geen bommen, maar dat het oorlog was, voelde je altijd”, zegt ze. “Je kon geen bus nemen wan-neer je wilde, en je had geluk als je oude auto nog werkte of als je brandstof kon vinden en betalen. Meestal ging je te voet door de modder, want van de straten en gebouwen bleef niet veel meer over. Vaak moest je onderweg dek-king zoeken omdat er geschoten werd. Maar op den duur werd je zelfs die angst gewoon. Je moest wel, want je wil je kinderen zoveel mogelijk negatieve gevoelens besparen.” Hele families hokten tijdens de oorlog samen in een gehuurde kamer of doken onder bij vrienden of familie in andere regio’s, op de vlucht voor het geweld. “Zelf zat ik heel vaak bij mijn schoonfamilie in de bergen, tot het beneden in de stad weer rustiger werd. Maar vaak moesten we al snel weer weg. Dat voortdurend verhui-zen was erg vermoeiend. Op de duur sliepen we met onze kleren aan”, zegt Raisa. Haar werk als leerkracht stopte abrupt toen de school waar ze les gaf sloot. “We hadden meel, maïs en enkele koei-en, dus we konden overleven. Ook

de humanitaire hulp uit Europa was een grote steun. Als iemand gewond geraakte en geopereerd moest worden, probeerde iedereen geld samen te leggen door juwe-len of tapijten te verkopen. Die waren toch niet meer belangrijk.”

Emotioneel aan de grond“Ik denk dat geen enkele Tsjetsjeense familie gespaard is gebleven van grote verliezen”, zegt Raisa. “Zelfs als je zelf geen wonden hebt opgelopen, ben je sowieso gewond in je hart. Dat is wat oorlog met je doet.” Voor het eerst worden Raisa’s ogen triest. “Als je leven bedreigd wordt, veranderen sommige mensen in beesten. Ik heb zoveel wreedhe-den gezien. Er deden verhalen de ronde over seksueel geweld, maar ik heb met mijn eigen ogen veel dingen gezien die even onmense-lijk waren. Een verzwakte vrouw in haar gezicht slaan, zonder dat ze zich kan verdedigen, dat is ook wreed. In een kelder moeten schuilen met je kinderen, is dat zeker ook.” Meteen schieten haar ogen vol tranen. Wat er met haar eigen kinderen is gebeurd, krijgt ze niet over haar lippen. “Ik wens het niemand toe”, zegt ze alleen maar, na een lange stilte. Wel vertelt ze hoe ze haar ouders verloor in de oorlog, en haar man, die taxi-chauffeur was. “Ook ik was niet meer veilig. Ik was een emotioneel wrak, en moest dringend van omgeving veranderen. Mijn tante stimuleerde me om mijn leven weer in handen te nemen, want ik kon alleen nog maar huilen, hui-len, huilen. Ik dacht naar Frankrijk te gaan, maar bleef uiteindelijk in België. Gelukkig ben ik hier goed

opgevangen, ik heb zelfs geen asielcentrum van dichtbij gezien en heb maandenlang psycholo-gische begeleiding gekregen, iets waar ik heel dankbaar voor ben.”Acht jaar later spreekt ze perfect Nederlands, leerde ze met de computer werken en ging ze aan de slag als tolk. Maar de oorlog spookt nog elke dag door haar hoofd. “Dat zal zo zijn tot de dag dat ik sterf”, zegt ze. “Films of boeken over oorlog, zelfs kinderen die huilen, dat kan ik gewoon niet meer aan. En toch ben ik tegelijk sterk. Hoe meer God je test, hoe meer kracht hij je geeft om het te kunnen verwerken. Hij heeft me veel ontnomen, maar ik ben Hem dankbaar, en dat zeg ik Hem elke dag opnieuw. Ooit heb ik God verwijten gemaakt, maar dat ligt nu achter mij. Ik hoop dat Hij mij vergeeft en dat Hij dicht bij me blijft. Want dankzij mijn geloof heb ik hoop, en zonder hoop ben ik niets.”

Seksueel geweld in oorlogssituatiesIn de Balkanoorlog werden Bosnische vrouwen stelselmatig aangerand. Pakistaanse soldaten verkrachtten tienduizenden Bengaalse vrouwen toen Oost-Pakistan zich vrij vocht om als Bangladesh verder te gaan. Soldaten doen dat niet alleen voor hun seksuele bevrediging, het is ook een strategie om gemeenschappen te ontwrichten en om vrouwen zwanger te maken, zodat de oorlog ook achteraf verder gaat. Of ze gebruiken het als martelmethode om vrouwen te dwingen om infor-matie vrij te geven. Het is geen bijverschijnsel van een oorlog, zegt Gita Sanghal van Amnesty International, het is een ‘heel strategische aanval.’Op 30 september 2009 heeft de Veiligheidsraad van de VN unaniem een resolutie aangenomen om actief op te treden tegen seksueel geweld in oorlogssituaties. In 2008 werd oorlogsverkrachting al bestempeld als een misdaad en als een bedreiging van vrede en veiligheid. Toch is seksu-eel geweld een van de minst veroordeelde oorlogsmisdaden. 18 uitspra-ken van het Internationaal Straf Tribunaal voor ex-Joegoslavië hadden ermee te maken en voor de andere Hoven ligt dit nog lager: 2 voor het Internationaal Straf Tribunaal voor Rwanda en 6 voor het Bijzondere Hof voor Sierra Leone. 8 maart: internationale vrouwendagOf dat nog wel nodig is, een dag die aandacht vraagt voor alle vrouwen in de wereld? Helaas wel, zo leren de cijfers. Vrouwen doen wereldwijd 66% van al het werk, maar ze zorgen samen voor maar 10% van het wereldinkomen en hebben maar 1% van alle bezittingen. Van alle rege-ringsleiders is maar 5% vrouw, maar vrouwen zijn wel goed voor 75% van alle armen en vluchtelingen en 66% van alle analfabeten. Elk jaar op 8 maart worden we even met onze neus op die feiten gedrukt. De VN stellen telkens één thema centraal, verschillende landen voegen daar nog een nationaal thema aan toe.

Een gewone, gehuwde vrouw met een gewoon leven. Op een dag wordt het oorlog. Soldaten komen en nemen haar mee. Ze wordt opgesloten en gebruikt. Na maan-den komt ze terug vrij. Zwanger.

Gestolen vrouw is een theatermonoloog.Tekst en regie: Frans CeustersSpel: Helga Van der Heyden

Data en plaatsen

n7 maart 2012, 2 voorstellingen in CC Hasselt tussen 17 en 19u. in samenwerking met de Limburgse

VrouwenRaad en de Dienst Gelijke Kansen Limburg InfoenreservatieviaKVLVLimburg, tel.089/328070ofe-mailnschouteden@groepkvlv.be

n8 maart 2012, 20 u., Stadsschouwburg, Ieper InfoenreservatieviaKVLVWest-Vlaanderen, tel.051/23.25.70of e-mailwestvlaanderen@groepkvlv.ben9 maart 2012, 20 u., De Mastbloem, Kruishoutem InfoenreservatieviaKVLVOost-Vlaanderen, tel.09/3267751of e-mailoostvlaanderen@groepkvlv.ben26 maart 2012, 20 u., CC Schaliken, Herentals InfoenreservatieviaKVLVAntwerpen, tel.014/861180ofe-mailantwerpen@groepkvlv.ben14 maart 2012, 20 u., CC Den Egger, Scherpenheuvel 11 september 2012, 20 u., CC De Muze Meise InfoenreservatieviaKVLVVlaams-Brabant, tel.016/243962ofe-mailbrabant@groepkvlv.be

Gestolen vrouw

Met dank aan IVCA (Intercultureel Vrouwencentrum Antwerpen).

Vrouwen met vaart jan-febr ‘12 Vrouwen met vaart jan-febr ‘12