(Vrije)tijdsbeleving en spel van kinderen

‘Joepie, geen activiteiten vandaag, dan kunnen we spelen!’

Over (vrije)tijdsbeleving en spel van kinderen

Johan MeireOnderzoekscentrum Kind & Samenleving

Gastcollege ‘Kind en vrije tijd’, Pedagogie van het jonge kind

Karel de Grote Hogeschool, Antwerpen, 22 februari 2013

Kinderen-in-de-samenleving Sociology of childhood

◦ Kritiek op ontwikkelingspsychologie: becoming & being◦ ‘Kind’ en ‘kindertijd’ als sociale constructie◦ Kinderen als sociale categorie◦ Kinderen als actief in hun eigen leefwereld

Agency / actorschap Focus op leefwereld van doorsneekinderen in diverse situaties

BelevingsonderzoekHoe gaan kinderen om met hun

leefwereld en hoe geven ze er betekenis aan?

Betekenis allereerst gevormd via belevingen◦ Aansluiten bij en vragen naar belevingen◦ Pas in tweede instantie naar meningen/attitudes

Methodologische terughoudendheid◦ Focusgroepen◦ Observaties: ‘reactieve methode’, semi-

participerend◦ Half-open individuele interviews◦ Straatinterviews◦ …

TijdsbelevingsonderzoekGezinnen via individuele interviews

Brede school via focusgroepsgesprekken

Vrijetijdscontexten via observaties

◦Buitenschoolse kinderopvang◦Speelpleinwerk◦Sportclubs

Hoe gaan kinderen om met de organisatie van de tijd?

Vrije tijd?

Informele vrije tijd

Verantwoording van de voorkeur

«Maar ja, ik weet dat ook wel, ik ben de enige in de klas zonder van dat soort hobby’s. Ik vind dat niets hé, die mogen dat doen. Maar ik heb liever, allee, mijn vrijheid zo. (Niels)

Ondersteund door ouders (+ netwerk rond gezin, woonomgeving, …)

«Wij zijn nogal onthaastend, soms een beetje lui, we willen ons ook een beetje bewust afzetten tegen de holmentaliteit van de maatschappij. Dus in die zin gaan we dat niet uitstralen naar onze kinderen. (ROZANNE)

Georganiseerde vrije tijd

Veel hobby’s hebben is niet: ‘het druk hebben’

«Dat is niet rap na elkaar. (Thaïs)«Maar ik doe dat graag, ik vind dat niet druk.

(Pepijn)«Want ik ben wel lang thuis, meestal ben ik

minstens tot kwart na vijf thuis [voor de activiteiten beginnen]. (Lente)

Ondersteund door ouders«Zich uitleven. Ik zeg dikwijls, man worden [lacht].

Zelf uw boontjes kunnen doppen. (FONS)«Wij staan erop dat hij fysiek bezig is. (…) Maar hij

moet ook iets doen voor de geest. (ANTON)

Georganiseerde vrije tijd

Buitenschoolse kinderopvang

IBO“Voor kinderen is tijd in de opvang

vrije tijd”: pedagogische pijler van de buitenschoolse opvang … maar mogelijk ‘verplichte vrije tijd’◦ Engagement?◦ Vooraf vastleggen van de tijd is niet

vanzelfsprekend

Huiselijke sfeerRitme van de opvangdag

Temporeel actorschap van kinderenHoe gaan kinderen om met de

temporele organisatie van hun leefwereld?

Temporeel actorschap: drie modi:Temporele taken

◦ Hoe omgaan met de taken die de tijdsorde je stelt?

Keuzes en tactieken◦ Hoe omgaan met mogelijkheden en beperkingen

v/d tijdsorde

Temporele esthetiek◦ Eigen kleur of sfeer van de tijdsorde mee vorm

geven

Temporele takenHoe gaan kinderen om met de taken die

de tijdsorganisatie hen stelt? Dwingende tijdsorde

Collectieve verplichte momenten Wegvallen van de tijdsorde: dode momenten

Zich integreren tussen andere kinderen Door individuele kinderen Kinderen krijgen hulp in deze temporele taak

Temporele takenHoe gaan kinderen om met de taken die

de tijdsorganisatie hen stelt? Temporele taken voor individuele kinderen Hangen vaak samen met het ritme van de opvangtijd

Zich losmaken van de thuisomgeving Wachten op en zoeken naar vrienden Zoeken naar een activiteit Nieuwe bezigheid vinden bij einde van spel Speelkameraden verdwijnen, wat nu? Afgehaald worden door ouders Overzicht krijgen over langere opvangperiodesKinderen ondersteunen de organisatie

Keuzes en tactiekenHoe gaan kinderen om met de

mogelijkheden die de tijdsorganisatie hen geeft, en met de beperkingen ervan?

Keuzevrijheid: zelf de tijd bestemmen

Grote keuzevrijheid => heel divers spel en diverse activiteiten

Keuzes en tactiekenHoe gaan kinderen om met de

mogelijkheden die de tijdsorganisatie hen geeft, en met de beperkingen ervan?

Tactieken in een gesloten tijdsorde Betrokkenheid en uitval Soorten tactieken Gedoogvrijheid en succesvolle tactieken

Tactieken in een open tijdsorde Eigen interactieruimte beschermen/uitbreiden

Temporele esthetiekHoe geven kinderen mee vorm aan de

sfeer of de kleur van de opvang? Sfeer of kleur reflecteert vaak tijdswensen

Diversiteit in spel reflecteert keuzevrijheid Complex sociaal spel (b.v. fantasiespel) Repetitief spel (b.v. strijkpareltjes prikken)

Huiselijke sfeer, rust en informaliteit + intens spel

Verveling en marginalisering Zich vervelen als temporele taak (nieuwe

activiteit zoeken) Structureel probleem bij veel oudere kinderen in

de opvang

Kwaliteiten van de tijd

• Structuur van de tijd die voor kinderen wordt georganiseerd

De tijd is herkenbaar en biedt houvast Er is variatie in de aangeboden tijd Er is samenhang in de tijd

• Invulbaarheid door kinderen Kinderen kunnen zich verbinden met de tijd

en de organisatie ervan De tijd is door kinderen (mee) bestembaar Als de tijd niet echt bestembaar is, is hij toch

nog manipuleerbaar De tijd is verbeeldbaar: de betekenis ervan

ligt niet vast

Kwaliteiten van de tijd

Voldoende structuur en voldoende invulbaarheid maken een inhoudelijke invulling van de tijd mogelijk

• Uit zich in een variatie aan invullingen, spel

• Intense tijd, rust, sociale tijd, eigen tijd…

Autonomie als temporele basisproblematiek voor kinderen: zelfbeschikking over de tijd

SpelenSpelen als manier om je te

verbinden met je leefwereld◦meer dan alleen ‘plezier’◦meer dan alleen ‘leren’ en

‘ontwikkelen’◦‘iets wat je doet’ (een spel, een

activiteit) maar vooral spelen/speelsheid: een vorm van betekenisgeving (cultuur) een manier om ‘in de wereld te staan’

Spelen• Zelfgekozen en zelf gestuurd

• Inclusief vrijheid om te stoppen


• Inclusief vrijheid om te stoppen• Proces is meer van belang van

doel



doel• Er zijn regels en grenzen

• Vooral zelfgekozen, onderhandeld, gedeeld



doel• Er zijn regels en grenzen

• Maar die zijn te onderhandelen• Onderscheid spelcontext en reële

wereld• Time in/time out

Spelen

Spelen… en speelsheid

Spelen en speelsheid

Peer cultures

Een antropologische kijk op spelen – 7 maart 2012

Universele spelletjes


ZelforganisatieWie is ‘hem’, wie mag beginnen,…Afbakening van het terrein, veilige plek,…



Uitdagen en veiligheid opzoeken



Uitdagen en veiligheid opzoeken

Enorm flexibel: bijna overal, allerlei leeftijden, weinig materiaal…

Peer cultures

Een antropologische kijk op spelen – 7 maart 2012

ControleGezinstijd ‘ ‘

Controle & delen – inclusie & exclusie

Bouwen van en spelen in kampen

Bouwen van en spelen in kampenHet georganiseerde speelplein

Een speelplek maken

Het kamp beschermen

Militaire inspiratie

Spelen in kampen als geritualiseerde inclusie en exclusie

Bij een kamp horenExclusieInterne rivaliteit


Kampen bouwen

Bij een kamp horenExclusieInterne rivaliteitRivaliteit tussen kampen

BewakenStelen, sabotageGevoel voor proportieEen echte aanval?

Geritualiseerd - gedeeld, gestileerd, ingeperkt


Rivaliteit tussen kampenExterne vijand

B.v. tieners


Rivaliteit tussen kampenExterne vijand

B.v. tienersWapens

Symbolisch belang

Spelen

‘In de wereld zijn’

‘Alsof’- karakter van spel

Game over

Johan Meire ● [email protected] Kind & Samenleving vzw ● www.kindensamenleving.be

(Vrije)tijdsbeleving en spel van kinderen

Documents

Transcript of (Vrije)tijdsbeleving en spel van kinderen