Heilzaam spel

Waarom kinderen moeten spelenDoor Helma Brouwers, auteur van het boek “Kiezen voor het jonge kind”

‘”Het spel is de meest wezenlijke bezigheid van het veilige kind met een wereld die alles nog kan blijken te zijn.”

M.J. Langeveld, 1972 Ontwikkelingspsychologie

M.J. Langeveld (1905-1989)

Betekenis van die uitspraakKind-zijn en spelen horen bij elkaar;

een kind behoort te spelen.

In het spel laten kinderen veel van

zichzelf zien. Daartoe moeten ze de

volwassenen vertrouwen.

De spelwereld is een magische wereld, waarin de wetten van de logica (nog) niet gelden, waarin nog alles mogelijk is

Is dit spelen?

..oefenen

of..

..onderzoeken

..werken?

Wat is spel?• Het spel is van het

kind zelf.

• In het spel is het kind altijd actief

• Spelen is intrinsiek bevredigend

• Het kind wil er niets speciaals mee bereiken

• Spel kan niet worden opgelegd

• Er is vrijheid van handelen, maar het kent ook regels

• Spel kenmerkt zich door doelvrijheid

Een kind dat speelt heeft zelf de regie!

Je kunt er altijd uitstappen

Wat je doet is alleen voor jezelf van belang

“Het spel creëert ruimte en tijd om dingen uit te proberen, om risico’s te nemen zonder te hoeven voldoen aan gangbare criteria voor wat goed of fout is.” Marian Whitehead, 2003

Je bepaalt zelf de uitdagingen

Belangrijke conclusies:

• Spel verdwijnt zodra er dwang aan te pas komt.

• Hoe meer vrijheid kinderen krijgen, hoe meer er gespeeld kan worden

Soorten spel1.Bewegingsspel

2. Spelletjes/ regelspelen

3. Manipulatief spel

4. Rollenspel/ doe-alsof spel

Manipuleren

“De mens speelt alleen met datgene wat ook met hem speelt” Buytendijk 1933, Wesen und Sinn des Spiels.

..al doende merk je wat het wordt…

Rollenspel / doe-alsof spel

De winkel Het ziekenhuis

Kinderen spelen over de hen omringende wereld; over de werkelijkheid zoals zij die tegenkomen en begrijpen

Spelen om te leren, over…..

bestellen en bedienen in het restaurant kopen en verkopen in de fotowinkel

bouwen op de bouwplaats verplegen in het ziekenhuis

Vygotskiaanse opvatting over spel: creëert een zone van naaste ontwikkeling

Alle ontwikkelingsgebieden komen aan bod

Tellen

Passen

Meten

Ruimtelijke inzicht

Schrijven

Lezen

Taal

Sociale vaardigheden

Spelen om ervaringen te verwerken

• Moeilijke/traumatische of onaangename ervaringen

• Onbegrepen , verwarrende ervaringen

• Plezierige, aangename ervaringen

Intensief beleefde ervaringen; ervaringen die je raken, die je bezig houden

Voorbeelden van heilzaam, genezend spel

• Dibs van Virginia Axline

• De jongen die een helikopter was van Vivian Gussin Paley

Said en de verdwaalde tijger• Said bouwt een nest voor Tijger. Konijn krijgt

een holletje in de hoek van de zandtafel. Leerkracht krijgt Konijn,

hijzelf houdt Tijger.

• Tijger en Konijn volgen elkaars spoor.

Vervolg…• Dan wil Said er een moeder bij. Hij

kiest uit de doos met dieren: Poema (moeder van tijger) Dinosaurus (vader van Tijger), Lieveheersbeestje (moeder van Konijn) en Neushoorn (vader van Konijn)

• Said pakt Konijn en Tijger en loopt met ze uit de zandtafel, op de kast. “We hebben sporen, we vinden het wel terug”, zegt Tijger.

…en toen…• Tijger en Konijn gaan steeds verder van huis. Oei,

het wordt donker, nu kunnen ze de sporen niet meer zien! Waar moeten we heen? Ze nemen een zijweg, vallen in een bak, klimmen er weer uit. Ze zijn de weg kwijt! Wat nu??

• De leerkracht vraagt of hij hulp nodig heeft. Moeten er dieren bijkomen, misschien? Said denkt. “Moeder gaat huilen”, zegt hij. De leerkracht maakt huilgeluiden.

De ontknoping…• “Ik hoor mijn moeder! “ roept Said. “Ik ga moeder zoeken. Nu weet ik de weg.” Ze lopen weer terug. • Thuis gekomen kruipen beide dieren bij hun ouders in hun nest.

Waarover speelde Said?Said’s moeder heeft hem hard nodig. Ze is

overbezorgd. Dat is soms beklemmend. In zijn spel is hij zowel Tijger (bescherming

biedend) als Konijn (bescherming nodig) .

Het verhaal van AyaDit is de toverschelp van Aya. Als Vlinder niet kan slapen, dan neemt Aya de toverschelp mee, en dat helpt.

Aya heeft een nieuw broertje. Ze laat zien hoe ze gaan slapen:Moeder, Aya en het kleine broertje bij elkaar in bed.

Grote en kleine vlinderVersie 1:

Kleine Vlinder wil niet slapen en gaat naar buiten. Buiten is het gevaarlijk, zegt moeder. Moeder Vlinder gaat ook naar buiten.

Ze wordt door alle dieren aangevallen. Ze komt helemaal onder het zand terecht.

Het nest van Grote en Kleine Vlinder

Versie 2:

Kleine Vlinder gaat naar buiten. Ze wordt bang en gaat snel het huis weer in. Ze maakt het huis dicht met stof en knijpers.

Dan komt moeder naar buiten. Ze valt alle dieren aan. Die komen allemaal onder het zand terecht. Moeder Vlinder en Kleine Vlinder gaan binnen eten en drinken. Het huis wordt weer goed dichtgemaakt, met knijpers.

De dieren rond het vlindernest

“Een kind heeft honderd talen.. we pakken er 99 af...”

Loris Malaguzzi

Doordat we niet luisteren naar al die talen en hun symbolen niet kunnen duiden, verdwijnen ze...

- verhalen

- beeldende taal

- speltaal

Spel in de gevarenzone?Spel is van levensbelang, maar het kind doet het voor

de lol

• Onderwijs moet doelgericht / opbrengstgericht

• Kinderen worden beoordeeld: ‘goed zo’, ‘nee dit moet zo’..

• Onderwijs moet gepland worden

• Spel heeft doel in zichzelf. Het kind stelt zijn eigen doelen.

• Het spelende kind heeft de vrijheid volgens zijn eigen criteria te handelen

• In het spel telt alleen de planning van het kind zelf

Rol van opvoeders bij het spel• Het spel serieus

nemen• Begeleiding bieden,

binnen of buiten het spel

• Zelf ook rollen aannemen/meespelen

• Ruimte bieden voor zelfgekozen activiteiten

• Spelthema’s aanreiken

• Spelthema’s die kinderen aanreiken oppakken

• Bemiddelen bij het samenspelen

Spelvoorwaarden

Voldoende speeltijd en voldoende ruimte bieden

Materialen bieden voor groot en klein rollenspel

Kinderen moeten zich veilig voelen!

Het Toverbos• Leert opvoeders luisteren

naar de verhalen van kinderen

• Leert kinderen hun eigen speltaal te ontwikkelen

Heel veel succes met Toverbos!!

Helma Brouwers: wmtbrouw@dds.nl