Voeding en kanker

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Gezonde voeding

NIEUW

1) Duurzaam

2) Onafhankelijk

3) Bruikbaar

VERANDERD

1) Omgekeerd

2) Weg met beweging

3) Kleurencode

4) Meer of minder, geen porties

5) Bonen zijn geen biefstuk

6) Olijfolie is geen boter

7) Nadruk op noten

8) Rode rommel

Gezonde voeding: nieuwe voedingsdriehoek

3 basisprincipes

1) Eet meer plantaardige

dan dierlijke voeding

• Gezonder

• Lagere impact milieu

2) Vermijd ultrabewerkte

voeding zo veel mogelijk

• Veel suiker, vet en zout

3) Verspil geen voedsel en

matig je consumptie

• Schaden zowel

gezondheid als milieu

Gezonde voeding

Dranken

Waarom?

Dranken

• Vochtverlies aanvullen

• urine – faeces – zweten

• Afvalstoffen verwijderen

• Drink elke dag minstens 1,5 liter

Voorbeelden

Dranken

• WATER is steeds de beste keuze

• Ter afwisseling

• koffie, thee, water met een smaakje

• Behoren tot de rode zone:

• fruitsappen, frisdranken, alcoholische dranken, melkdranken

• Zorg dat je steeds een flesje water bij de hand hebt

Brood, volkoren graanproducten en

aardappelen

Waarom?

Brood, volkoren graanproducten en aardappelen

• Bron van

• koolhydraten

• plantaardige eiwitten

• voedingsvezels

• vitaminen

• mineralen

• De hoeveelheid die je nodig hebt verschilt, afhankelijk van

• Leeftijd

• Geslacht

• Activiteit

Voorbeelden

Brood, volkoren graanproducten en aardappelen

• Bij voorkeur BRUINE producten

• Deze bevatten meer vezels

• Snellere verzadiging

• Betere stoelgang

• Brood, granen, deegwaren, rijst, aardappelen

• Behoren tot de rode zone:

• frieten, kroketten, chips, croissant, koffiekoeken, gesuikerde

ontbijtgranen

Voorbeelden

Brood, volkoren graanproducten en aardappelen

puree + botergekookte aardappelen puree

rijst deegwaren kroketten

Voorbeelden

Brood, volkoren graanproducten en aardappelen

1 koffiekoek 2 sandwiches 5 sneden brood

Groenten

Waarom?

Groenten

• Bron van:

• Voedingsvezels

• Vitaminen

• Mineralen

• Groenten = hoofdrol in dagelijks menu

• Minstens 2x/dag

Voorbeelden

Groenten

• VARIATIE• Verschillende soorten = verschillende vitaminen & mineralen

Fruit

Waarom?

Fruit

• Bron van:

• Koolhydraten

• Voedingsvezels

• Vitaminen

• Mineralen

• Eet 2 tot 3 stukken fruit/dag

• Variatie!

Voorbeelden

Fruit

• Vers fruit• Diepvriesfruit

• Behoren niet tot de rode zone

• Vruchtenlimonade, confituur (met verlaagd suiker)

• Gebruik eens fruit bij de broodmaaltijden, als dessert of

tussendoortje

Melk

Waarom?

Melk

• Bron van:

• Calcium

• Eiwitten

• Vitamine B2 en vitamine B12

Voorbeelden

Melk

• Magere of halfvolle producten

• Melk, yoghurt, …

• Behoren tot de rode zone:

• IJscrème, milkshake, tiramisu, chocolademousse, room

Kaas

Waarom?

Kaas

• Bron van:

• Calcium

• Eiwitten

• Vitamine B2 en vitamine B12

Voorbeelden

Kaas

• Magere of halfvolle producten

• Magere/light kaas, platte kaas, …

• Behoren tot de rode zone:

• Kaaskroket, zoute snacks met kaas, dipsaus met kaas

Vlees

Waarom?

Vlees

• Bron van:

• Eiwitten

• Vitaminen (onder andere B12)

• Mineralen (ijzer)

• Gebruik slechts bij 1 maaltijd per dag vlees

• Niet dagelijks! Afwisselen met vis, ei, of vleesvervanger

Voorbeelden

Vlees

• Kies voor wit vlees• kip, kalkoen, …

• 2-3 keer per week

• Beperk rood vlees• biefstuk, kalfsvlees, varkensvlees …

• 1-2 keer per week

• Behoort tot de rode zone:

• Bewerkt vlees: vleessalades, hamburgers, …

Vis

Waarom?

Vis

• Bron van:

• Omega 3 vetzuren

• Vitamines

• mineralen

• 1x vis per week is voldoende

Voorbeelden

Vis

• Wissel af tussen magere/vette vis• kabeljauw, tong, zalm, …

• schaal- en schelpdieren• Krab, garnalen, oesters, …

• Vergelijkbaar met magere vis

• Behoren tot de rode zone:

• Gepaneerde en gefrituurde vis

Eieren

Waarom?Eieren

• Bron van:

• Eiwitten

• Vitamines (B2, B12, A, D, …)

• Mineralen (ijzer, zink, fosfor, …)

• Maximaal 7 eieren per week

Peulvruchten

Waarom?

Peulvruchten

• Bron van:

• Eiwitten

• Pectine (cholesterolverlagend)

• Minstens 1x per week

Voorbeelden

Peulvruchten

• Peulvruchten: kikkererwten, witte en bruine bonen, linzen,

…

• Tofu, tempé, seitan, …

• Snijbonen, sperziebonen, tuinbonen, doperwten en peulen

bevatten minder eiwit => daarom behoren ze tot de

groenten!

Oliën en vetten

Waarom?

Oliën en vetten

• Bron van:

• Essentiële vetzuren (onverzadigde vetzuren)

• Vetoplosbare vitaminen (vit. A, D, E, K)

• Een mespuntje vetstof per snede brood

Waarom?

Oliën en vetten

• Onverzadigde vetten

= goede vetten

= vis, olie, noten

• Verzadigde vetten

= slechte vetten

= dierlijke producten

Voorbeelden

Oliën en vetten

• Minarine, margarine

• Bak- en braadvet

• Olie

Noten en zaden

Waarom?

Noten en zaden

• Bron van

• Onverzadigde vetten

• Eiwitten

• Vezels

• Vitaminen

• Mineralen

• Gebruik elke dag een handvol noten/zaden

Voorbeelden

Noten en zaden

• Ongezouten noten en zaden

• Hazelnoten, walnoten, cashewnoten, …

• Zonnebloempitten, pijnboompitten, …

Voeding buiten de voedingsdriehoek

Waarom niet?

Buiten de voedingsdriehoek

• Niet nodig in een gezonde, evenwichtige voeding

• veel vet en/of veel suiker

• weinig of geen nuttige voedingsstoffen

Voorbeelden

Buiten de voedingsdriehoek

• frisdranken, gefrituurde gerechten, chips, koffiekoeken,

croissant, snoep, bewerkt vlees, …

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Voedingsstof Voedingsmiddel

Voedingsstof Voedingsmiddel

• Voeding is samengesteld uit voedingsmiddelen

• Bv: brood, eieren, melk, …

• Voedingsmiddel bestaat uit voedingsstoffen

• Voedingsstof = nutriënt

• Bouwstof, brandstof, beschermende stof

• Water, eiwitten, enkelvoudige en meervoudige koolhydraten,

vetten, voedingsvezels, vitaminen en mineralen

• Niet elke voedingsstof zit in elk voedingsmiddel en niet elk

voedingsmiddel bevat elke voedingsstof. Daarom variatie!

Voedingsstof Voedingsmiddel

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Gezond lichaam

• BMI

• = Body Mass Index

• = gewicht / lengte2

Gezond lichaam

Gezond lichaam

• Buikomtrek

• BMI houdt geen rekening met de verdeling van vet over het

lichaam

• Belangrijke boosdoener: vet op de buik

• Buikomtrekwaarden:

• Vrouwen: - 80 cm, vanaf 88 cm verhoogd risico

• Mannen: - 94 cm, vanaf 102 cm verhoogd risico

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Voeding bij kanker: preventie

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Voeding tijdens de behandeling

• Ondersteunende functie

• Zorgt niet rechtstreeks voor genezing

Optimale voeding tijdens de behandeling

• Gezwel reageert beter op behandeling

• Morbiditeit en mortaliteit dalen

• Bijwerkingen minder ernstig en minder lang

• Behandeling is minder toxisch

• Immuniteit verhoogd waardoor minder infecties

• Levenskwaliteit verbeterd

• Hospitalisatieduur minder lang

• Ongewenst gewichtsverlies of –toename vermijden

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Voedingsklachten

Eetpatroon veranderd

• tgv kankerproces

• Lokalisatie gezwel (bv. slokdarm)

• Verandering in stofwisseling (bv. oncontroleerbaar gewichtsverlies)

• Malaiseklachten (bv. vermoeidheid)

• tgv externe factoren

• Behandeling (bv. operatie spijsverteringsstelsel)

• Verstoring voedselvoorziening (bv. nuchter blijven voor

onderzoeken)

• Psychosociale probemen (bv. stress)

Voedingsklachten

• Verschillen van persoon tot persoon!

• Voedingsadvies individueel naargelang de klachten

• bv. Onderbuik-, long-, halsbestraling, chemo

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Aanvullende voeding

• gewone voeding niet (meer) lukt

• gewone voeding niet (meer) voldoende is

• Bijvoeding: aanvulling op de gewone maaltijden

• Vervangvoeding: wanneer er niets anders meer gegeten

wordt

Aanvullende voeding

• Drinkvoeding

• Sondevoeding

• (T)PN

Aanvullende voeding

Drinkvoeding

• Bijvoeding, astronautenvoeding

• Levert extra kcal en/of eiwitten, vitamines en mineralen

• Poeder - drankje - pudding

Aanvullende voeding

Sondevoeding

• Vloeibare voeding

• Via sonde (dun slangetje) meteen in maag of darmen

• Bevat KH, EW, vet, vit, min, water, meestal ook vezels

• Kan enkele weken, maanden of levenslang nodig zijn

• Toedieningswegen

• Neus-maag (nasogastrische- of neussonde)

• Neus-dunne darm (jejunum) (nasojejunale- of neusjejunum sonde)

• Buik (PEG sonde, Percutaan Endoscopische Gastrostomiesonde)

• langs huid in buik

• Buik (PEJ sonde, Percutaan Endoscopische Jejunosonde)

• langs huid in dunne darm• …

Aanvullende voeding

Sondevoeding

Aanvullende voeding

(T)PN

• (Totale) parenterale voeding

• Parenteraal = buiten de darm

• Komt meteen in de bloedbaan

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Voeding na kanker

Voeding na kanker

• Aantal bijwerkingen kunnen blijvend zijn

• Individueel advies

• BASIS: gezonde, evenwichtige voeding

Inhoudstafel

▪ Gezonde voeding

▪ Voedingsdriehoek + aanbevelingen

▪ Voedingsstoffen – voedingsmiddelen: soorten + functie

▪ Gezond lichaam: BMI + buikomtrek

▪ Voeding bij kanker

▪ Preventie

▪ Voeding tijdens de behandeling

▪ Voedingsklachten

▪ Aanvullende voeding

▪ Voeding na kanker

▪ Feiten en fabels

Fabels en feiten na kanker

Mijn behandeling is achter de rug, nu kan ik terug alcohol

drinken

• NIET WAAR

Feiten en fabels na kanker

Voedingssupplementen zullen mij beschermen tegen herval

en/of een nieuwe kanker

• NIET WAAR

Feiten en fabels na kanker

Ik heb kanker en overgewicht. Ik moet op vermageringsdieet.

• NIET NOODZAKELIJK

Feiten en fabels na kanker

Pompelmoes beïnvloed de werking van chemotherapie

• DAT KAN

Feiten en fabels na kanker

Suiker bij kanker voedt de tumor

• ONVOLDOENDE BEWIJSKRACHT

Feiten en fabels na kanker

Zodra de behandeling stopt, krijg ik mijn gewone smaak

terug.

• NIET NOODZAKELIJK

WONDERDIËTEN (moerman-, houtsmuller,…)

• Vaak verwerkingsstrategie

• Geen wet. bewijs

• Vaak onder druk van fam./vrienden

• Overleg met diëtiste

lage kcal densiteit

tekort aan noodzakelijke en gezonde voedingstoffen

eentonig, vermoeidheid, irritatie

sociaal isolement

tijd innemend

Voedingssupplementen

• Nooit zomaar gebruiken!

• Altijd in samenspraak met arts

• Kan in interactie gaan met medicatie/behandeling

Vragen?