VNCI-Rapport Duurzaamheid 2013

Rapportduurzaamheid2013

Voorwoord 5

Samenvatting 7

1.DeNederlandsechemischeindustrie 10

2.Rolvanchemiebedrijveninduurzameontwikkeling 16

3.DeNederlandsechemischeindustrieenhetmilieu 24

Gebruikvanenergie 30

Industrieelgrondstoffengebruik 34

Impactophetmilieu 36

4.DeNederlandsechemischeindustrieenhaarbijdrageaanwelvaart 42

Samenwerkingindechemischeindustrie 45

Samenwerkingininnovatie 50

5.WerkenindeNederlandsechemischeindustrie 54

Aansluitingonderwijs-bedrijfsleven 56

Vergrotingvanaantrekkingskracht 59

Veiligeengezondearbeidsomstandigheden 62

Verantwoording 75

Onafhankelijkassurancerapport 81

Geraadpleegdedocumenten 84

Inhoudsopgave

Geïnterviewdepersonen 86

Afkortingenlijst 87

AppendixA-Materialiteitsanalyse 88

AppendixB-Datacollectieproces 90

AppendixC-Rapportageprocesperindicator 96

Colofon 104

3

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Inhoudsopgave

5

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Voorwoord

Voorwoord

Diteersterapportoverduurzaamheidinde

chemischeindustrieheefteenverstrekkende

betekenis.Alsproducentvanchemicaliënen

slimmematerialenstaatdechemieaanhet

beginvandeproductieketenendaarmeeaande

basisvandeNederlandseindustrie.Daardoor

helptverduurzamingindechemieeengroot

aantalafnemendeindustriëlebedrijfstakken

omteverduurzamen.Indiezinheeftditrapport

eenbrederbelangdanuitsluitenddechemie.

Dechemischeindustrieheeftzichgecommit-

teerdaaneenaantaldoelstellingenophet

gebiedvanduurzaamheid.Desectorstreeftnaar

economische,ecologischeensocialetoege-

voegdewaardeombijtedragenaanhetcreëren

vanmeerbalanstussendebehoeftenvande

wereldbevolkingendedraagkrachtvandeaarde.

Duurzameontwikkelingindechemie

versterkttevensdecompeti-

tiviteittenopzichtevan

economieëndiedankzijlage

energie-engrondstoffenprijzeneengroot

concurrentievoordeelgenieten.

Metditeersterapportsteltdechemiezich

kwetsbaarop.Deindustrieiszichbewustvan

hetbelangvaneenversterktedialoogmetalle

partijeninNederlandoverdemogelijkebijdrage

vandesectoraanverduurzaming.Vooropstaat

helderheidcreërenoverderolvandechemie

induurzameontwikkeling,overhaarimpactop

milieuensamenlevingenoverdenadrukkelijke

wenstotsamenwerkingmetbelangengroepen.

Diteersterapport,samengestelddoorde

VerenigingvandeNederlandseChemische

Industrie(VNCI),istevenshetbeginvaneen

procesommetdeledenbedrijventekomentot

eenregelmatigemonitoringvanenrapportage

overdebijdragevandechemieaanver-

duurzamingvandeindustrie

ensamenleving.

Colette Alma

directeur

Werner Fuhrmann

voorzitter

7

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Samenvatting

Samenvatting

Ditblijktuitditeersteduurzaamheidsrapportvan

deNederlandsechemischeindustriesamen-

gestelddoordeVerenigingvandeNederlandse

ChemischeIndustrie(VNCI).Hetrapportomvat

deambities,dedoelstellingenendetotopheden

bereikteresultatenopwegnaareenduurzame

chemie.Aanbodkomenondermeerdereductie

vanbroeikasgassen,detoenamevanhetbiomassa-

aandeelindegrondstoffenmix,samenwerkingen

innovatiemetvelepartijen,hetparerenvanhet

personeelstekortendeveiligheidsprestaties.

DeNederlandsechemischeindustriewerkthard

aanhetrealiserenvanverscheideneduurzaam-

heidsambities:in2030eenbroeikasgasreductietot

40procenttenopzichtevan2005pertongepro-

duceerdproducteneenaandeelvan15procent

vanbiomassaindegrondstoffenvoordechemie

in2030.Nederlandisin2050hétlandvande

duurzamechemieenstaatdanindemondialetop-

drievanproducentenvanduurzamematerialenen

oplossingen.Duurzaamheidisnietalleen‘groen’.

Duurzaamheidisookeenblijvendebijdrageaan

deNederlandseeconomieeneenduurzameinzet

vanwerknemers.Eengoedinvesteringsniveau,

innovatie,borgenvandeveiligheidenvoldoende

scholingenloopbaanbegeleidingzijndaarom

ookduurzaamheidsdoelstellingen,evenalshet

in2020bereikenvaneenevenwichttussenvraag

enaanbodvantalent,inkwantitatiefenkwali-

tatiefopzicht.Duurzaamheidindechemische

sectorisindepraktijknogvooraleenzaakvan

‘laatduizendbloemenbloeien’,ofweleenproces

vanverkennen,proberen,vallenenopstaan.De

ambitiesendoelstellingenzijnevenwelglas-

helderendeinspanningenzijnindrukwekkend.

Hetiseenuitdagingomhetgebruikvanniet-

fossieleofwel‘groene’grondstoffenkosten-

dekkendtemaken.Hetgebruikvandezegrond-

stoffenvoorbulkchemicaliënisinonderzoeken

ontwikkeling.Groenegrondstoffenzullenvoor-

lopigvooralwordentoegepastindeproductie

vanspecialechemicaliënmeteenhogetoe-

gevoegdewaardeeneenrelatiefkleinvolume.

Opvallendishetoptimismebijchemiebedrijven.

‘Technologischkunnenwedeuitdagingenaan.

Despanningzitoppolitiekebesluitvaardigheid,

economischeprikkelsenveranderendconsumen-

tengedrag’,stelteenduurzaamheidsmanager.

Duurzaamheidstaatbijsteedsmeerchemiebedrijvenhoogopdestrategischeagenda.Veelondernemingenbeschouwenverduurzamingzelfsalseennoodzakelijkonderdeelvaaneenstrategieomoplangeretermijnteoverleven,geletopdedreigendeschaarsteaangrondstoffen,descherperemilieueisenendeongelijkeconcurrentieverhoudingenindewereld.

Duurzaamheidswinstzalindekomendeperio-

devooralbereiktwordenindeproductieketen

endoorhetgebruikvanproducten.Grotere

chemiebedrijvenhanterenreedsstreefpercen-

tagesvoordeomzetvanproductendieworden

vervaardigdmethernieuwbareenergiedragers

engrondstoffen,endiezodoendedeecologi-

schevoetafdrukoverdeketenverkleinen.

Systematischeaandachtvoorduurzameont-

wikkelinglegtdebedrijvenoverigensgeen

windeieren.Sommigeduurzameproducten

kunnenmeteenhogeremargeopdemarkt

wordengebracht.Duurzameontwikkelingis

bovendieneenstimulansvoorjongtalentom

zichaaneenbedrijftebindenendraagtbij

aanversterkingvandeconcurrentiepositie.

‘DestrakkenalevingvanstrengereEuropese

milieu-enkwaliteitsnormenwareneerst

eenconcurrentienadeeltenopzichtevanhet

VerreOosten’,alduseenduurzaamheids-

manager.‘Doorschandalenendetoenemen-

deaandachtvoormilieuvervuilingmetname

inAzië,zijndestrengereEuropesenormen

nueenconcurrentievoordeel.Aziatenhebben

meervertrouweninEuropeseproducten.’

Dechemischeindustrieheeftveelgoederesul-

tatengeboektophetgebiedvanduurzaamheid:

• Hetenergieverbruikpertonproductisinde

periode2003-2012metruim

30procentgedaald.

• Deindustrieheeftindeperiode1990-2011een

broeikasgasreductievancirca40procentinab-

solutezingerealiseerd.Indeperiode2005-2012

iseenbroeikasgasreductievancirca11procent

pertongeproduceerdproductgerealiseerd.

• Dereductiedoelstellingenvoorluchtemissiesin

2010zijnruimschootsgehaaldvoorzwaveldioxi-

de,ammoniakenvluchtigeorganischestoffen.

Dereductiedoelstellingenvoordeemissies

vanstikstofoxidenenfijnstofzijnin2010niet

gehaald.Bijdezestoffeniserwelsprakevan

eensterkedalingtenopzichtevanhetbasisjaar

1985(circa75procentreductievoorstikstofoxi-

denencirca90procentreductievoorfijnstof).

• Deindustrieiseengrootaantalsamen-

werkingsverbandenaangegaanopinterna-

tionaal,nationaal,enregionaalniveau.

• Deinfrastructuurvoorinnovatieisonderleiding

vanhetTopteamChemiesterkverbeterd.

• Deinstroomvanstudententechniekaan

dehogescholenenuniversiteitenisde

laatstepaarjaarsterkverhoogd.

• Erisgoedevooruitganggeboektmetdeaan-

sluitingvanhetonderwijsophetbedrijfsleven.

• HetactieplanVeiligheidVooropisgelan-

ceerdomdeveiligheidsprestatiesinde

(petro)chemienogverderteverhogen.

• Hetaantalongevallenmetverzuimalsgevolg

isdelaatstetienjaarsignificantteruggelopen.

Afgezienvanderesultatendiezijngeboekt

ophetgebiedvanduurzaamheid,isdein-

dustriedeafgelopenjarendiversemalenop-

geschriktdoorernstigeincidentenzoalsbij

Chemiepack,OdfjellenrecentelijkookShell

9

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Samenvatting

Moerdijk,waarvandeoorzaakophetmoment

vanschrijvenvanditrapportnognietbekend

was.Ditleidtvoortdurendtoteenroepom

aanscherpingvandecontroleopdenalevingvan

veiligheideneenberoepopbedrijvenommeer

transparantieenomverantwoordingafteleggen

overdemanierwaaropzeveiligheidmanagen.

Tenslottekentdeontwikkelingnaarduur-

zaamheidindechemieookknelpunten:

• DeconcurrentievanuithetMidden-Oosten

enAziëneemttoedoordathetMidden

Oostenzelfdeverwaardingvanzijnfossie-

legrondstoffenterhandneemtenomdat

marktgroeizichvooralinAziëafspeelt.

• Investeringenindesectordalennauwelijks

inEuropaneermaarvooralindeVS,aan-

getrokkendoordelageprijsvanschaliegas.

• DeNederlandsechemischeindustriemoet

allezeilenbijzettenomovereindteblijvenin

eenongelijkinternationaalconcurrentieveld.

• Niet-fossielegrondstoffenkunnenmeestal

nognietconcurrerenmetfossielegrond-

stoffenwaarmeeinefficiëntefabrieken

dezelfdeproductenwordengemaakt.

• DeCO2-armeelektriciteitsproductiedoor

chemiebedrijvenneemtafomdatWKK’svan-

wegedehogekostenwordenafgeschakeld.

• Dekomendejarengaangroteaantallen

ervarenwerknemersmetpensioen.

• Hetalgeheleprestatieniveauindechemi-

scheindustrieophetgebiedvanveiligheids-

beheersingmoetnogverderomhoog.

• DechemiesectorinNederlandheefttemaken

heeftmeteengemiddeldhogeregeldruk.Dit

brengtsignificantekostenmetzichmeeen

heeftdaarmeeeenremmendewerkingop

innovatieseninvesteringen.

• Chemiebedrijvenhebbenmoeitemethet

begeleidenvanhunpersoneelnaarduurzame

inzetbaarheid.

1De Nederlandse chemische industrieDithoofdstukbeschrijftdeNederlandsechemischeindustriein

feiten&cijfers.Depositieaanhetbeginvandeproductieketen,metafnemers

intalvanindustriëlebedrijfstakkenverschaftdechemiedepositievaneen

belangrijkeaanjagervanwelvaart,werkgelegenheidenduurzaamheid.

De Nederlandse chemische industrie

Desectorbewerktruwegrondstoffenzoalsnafta,

gasenmineralentotbasischemicaliënentot

chemicaliënmeteenhogetoegevoegdewaarde

vooreengrotediversiteitaanbedrijfstakkenin

demaakindustrie.Naastbasischemicaliënzoals

methanol,etheenenammoniakgaathetom

stoffenalsoplosmiddelen,harsen,farmaceutische

grondstoffenenproducten,eenreekskunststof-

fen,kleur-,geur-ensmaakstoffenenenzymen

vooronderanderedevoedingsmiddelenindustrie.

Meerdan90procentvanalleindustriëleproducten

isdirectgekoppeldaandechemischeindustrie.

DeNederlandsechemischeindustrielevertmet

dezeproductenreedsruim100jaareenbelang-

rijkebijdrageaandewelvaartendewerkgelegen-

heidinNederland.Detoegevoegdewaardevan

chemischeindustrieisongeveer12miljardeuro.

Doordatdechemischebedrijventoeleverancier

zijnvanandereindustriëlebedrijfstakken,verster-

keninnovatiesindechemiedeconcurrentiekracht

indieindustriëlebedrijfstakken.Verduurzaming

indechemiehelptdeafnemendebedrijfstakken

omzelfookteverduurzamen(ziefiguur1).

Chemie als katalysatorInNederlandenWest-Europaisdechemische

industrieeenbelangrijkekatalysatorvanwel-

vaartenwerkgelegenheid.Deindustrielevertook

werkgelegenheidinregio’smetrelatiefweinig

andereeconomischeactiviteiten(krimpgebieden),

zoalsDelfzijl,TerneuzenenZuid-Limburg.Indie

regio’szijnchemiebedrijvenbelangrijkewerkge-

vers.Ookspeeltdebedrijfstakeenvoortrekkersrol

alshetgaatomwetenschappelijkonderzoeken

innovatie.Chemieiséénvandenegendoorde

Nederlandseoverheidaangewezentopsectoren.

13

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

1 | De Nederlandse chemische industrie

Consumentenproducten Landbouw

Textiel

Bouw

Auto-mobiel

Papier

Andere industriëlebedrijfstakken

GasWereldwijde

chemische industrie(€ 3.1 triljard)

Aardolie

Bio

Ertsen

Afval

Kolen

Energie

Water

~30% ~6%~6%

~5%

~5%

~5%

~4%~3%~36%

AfnemersGrondstoffen

Elek-tronica

Metaal

Figuur 1: Industrie aan de bron van de productieketens

bron: bewerkte versie van figuur 5 uit The Chemical Industry in the Netherlands (Ref. 1)

Feiten&

Cijfers

De chemische industrie in Nederland

geeft circa 1,5% van de omzet, ongeveer

900 miljoen euro, uit aan onderzoek en ontwikkeling

binnen het eigen bedrijf (cijfers 2011).

80%

52%

23 mld

6 mld

51 mld

49.000 13.000

Ongeacht de potentielerisico’s is de chemische

industrie, in vergelijking metandere bedrijfstakken een veilige

industrie. Het aantal slachtoffers vanarbeidsongevallen in de periode

2009 2012 (49 per 100.000 banen) ligtbijvoorbeeld onder dat van vervoer

(57 per 100.000 banen), van de bouw(179 per 100.000 banen) of van de

voedingsmiddelenindustrie(91 per 100.000 banen).

De omzet van de chemische industrie in Nederland bedraagt 57 miljard euro (2013),

inclusief 6 miljard omzet van de farmaceutische industrie, waar-mee de chemische industrie – na landbouw en voedingsmiddelen

– de tweede sector is van de Nederlandse economie.

In 2013 werkten er 62.000 mensen in

de Nederlandse chemische industrie (van wie 13.000 in de

farmaceutische industrie) verspreid over meer dan 400 bedrijven.

Het aandeel in het bruto binnenlands

product is circa 2,5 % (incl. farmaceutische

industrie).

80% van de in Nederland vervaardigde

chemische producten wordt geëxporteerd. Hiervan gaat weer

80% naar landen binnen Europa. De export van chemische producten

bedraagt 17% van de totale goederenex-port en 19% van de in Nederland gepro-duceerde geëxporteerde goederen. De

chemische industrie leverde in 2013 een positieve bijdrage aan de handelsbalans van 23 miljard

euro, dit is 52% van het goederentotaal.

62.000

57 mld

2,5

1,5%

49100.000

100.000

100.000

57

91

100.000 179

Feiten&

Cijfers

De chemische industrie in Nederland

geeft circa 1,5% van de omzet, ongeveer

900 miljoen euro, uit aan onderzoek en ontwikkeling

binnen het eigen bedrijf (cijfers 2011).

80%

52%

23 mld

6 mld

51 mld

49.000 13.000

Ongeacht de potentielerisico’s is de chemische

industrie, in vergelijking metandere bedrijfstakken een veilige

industrie. Het aantal slachtoffers vanarbeidsongevallen in de periode

2009 2012 (49 per 100.000 banen) ligtbijvoorbeeld onder dat van vervoer

(57 per 100.000 banen), van de bouw(179 per 100.000 banen) of van de

voedingsmiddelenindustrie(91 per 100.000 banen).

De omzet van de chemische industrie in Nederland bedraagt 57 miljard euro (2013),

inclusief 6 miljard omzet van de farmaceutische industrie, waar-mee de chemische industrie – na landbouw en voedingsmiddelen

– de tweede sector is van de Nederlandse economie.

In 2013 werkten er 62.000 mensen in

de Nederlandse chemische industrie (van wie 13.000 in de

farmaceutische industrie) verspreid over meer dan 400 bedrijven.

Het aandeel in het bruto binnenlands

product is circa 2,5 % (incl. farmaceutische

industrie).

80% van de in Nederland vervaardigde

chemische producten wordt geëxporteerd. Hiervan gaat weer

80% naar landen binnen Europa. De export van chemische producten

bedraagt 17% van de totale goederenex-port en 19% van de in Nederland gepro-duceerde geëxporteerde goederen. De

chemische industrie leverde in 2013 een positieve bijdrage aan de handelsbalans van 23 miljard

euro, dit is 52% van het goederentotaal.

62.000

57 mld

2,5

1,5%

49100.000

100.000

100.000

57

91

100.000 179

bron: CBS, Arbeidsongevallen in Nederland, TNO, 2011 (Ref. 28) en VNCI RC-vragenlijst

15

2Rol vanchemiebedrijven in duurzame ontwikkelingDitrapportbeschrijftambitiesendoelstellingenvooreenduurzame

chemischeindustrie.Maarwatdoenbedrijvenconcreetomopditgebied

stappentezetten?Indithoofdstukkomtdedagelijksepraktijkvanduurzame

ontwikkelingaanbod.Verschillendeondernemingendoenverslag.

Chemiebedrijventonenenthousiasmeendaad-

krachtommetduurzaamheidaandeslagtegaan,

blijktuiteenrondganglangseenaantalchemie-

bedrijven,vangroottotklein.Eerstleefdehet

ideeuitsluitendbijenkelekoplopers,maarnuis

ereenbreedbesefdatchemieaanhetfrontvan

verduurzamingstaat.Deduurzaamheidsmanager

isnietlangereenroependeindewoestijn;

duurzameontwikkelingisbijdemeestebedrij-

veneenvastonderdeelvandebedrijfsstrategie.

Opvallendishetoptimisme.Erisveelvertrou-

wenintechnischeoplossingen.Of,zoalseen

duurzaamheidsmanagerzegt:‘Technologisch

kunnenwedeuitdagingenaan.Despanningzit

oppolitiekebesluitvaardigheid,economische

prikkelsenveranderendconsumentengedrag.’

GrondstoffenDuurzameontwikkelingbegintalbijdegrond-

stoffen.Fossielegrondstoffenhebbenveelimpact

ophetmilieuendeprijsstijgtdoordetoenemende

vraagvanuitopkomendeeconomieën.Allereden

omintezettenopalternatievegrondstoffen,

meentLatexfaltinKoudekerka/dRijn.Demiddel-

groteproducent(metcirca80werknemers)van

Rol van chemiebedrijven in duurzame ontwikkeling

bitumenenpolymeeremulsiesvoordebouw-en

wegenbouwzietdatbitumen,degrondstofvoor

asfalt,steedsmeerwordtgebruiktvoorbrand-

stofproductie.Bovendieneistdeoverheiddat

asfalttegenhetjaar2020zeker20jaarmee

moetkunnen,tegen11jaarnu.‘Enhetverkeers-

geluidmoetdan10decibellagerliggen’,zegt

directeurvanhetbedrijfBertJanLommerts.

InplaatsvankerosinegebruiktLatexfaltnu

biomoleculenenraapzaadolieombitumente

verdunnen.Hetbedrijfonderzoektofhetrestant

vanbioraffinageinplaatsvanderaffinagevan

ruweoliegeschiktisombitumentevervangen.

Ookrecyclingvanoudasfaltbiedtkansen.

Lommerts:‘Wijexperimenterennumet100pro-

centgerecycledasfalt.’

KringloopOokkunstmestfabrikantICLFertilizers

EuropeinAmsterdamzetinopsecundaire

grondstoffen.Hetbedrijf,onderdeelvanhet

multinationaleICL(12.000werknemers,4,6

miljardeuroomzet)verwerktopjaarbasis

circa150.000tonfosfaatertsuitdeeigenmij-

nenindeIsraëlischeNegev-woestijn.Vanaf

19

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

2 | Rol van chemiebedrijven in duurzame ontwikkeling

2015moettot15procentzijnvervangendoor

secundairfosfaatenin2025100procent.

Hiertoeinvesteertdeonderneming2miljoeneuro

ineeninstallatiediediversevormenvanruwfos-

faatkanverwerken.Naaststruvietendeasvan

rioolslibwordtasvanbeendermeeleenbelang-

rijkebron,verteltKeesLangeveld,vicepresident

BusinessDevelopmentvanICLFertilizers.

Beendermeel,afkomstigvanslachtafval,werd

voorheentoegevoegdaanveevoer,maarissinds

deBSE-crisisvooralbrandstofvoorcementovens.

Langeveld:‘Ergaansteedsmeerstemmenop

omdatteverbiedenaangeziendeasvanbeen-

dermeeleeninteressantalternatiefisvoor

fosfaaterts.’

Ookanderechemiebedrijvenzettenstappenom

dekringlooptesluiten.Zomaaktkunststoffen-

enchemicaliënproducentSABIC(50,4mil-

jarddollaromzet,40.000medewerkersin

45landen)tegenwoordigeenpolymeerdat

grotendeelsbestaatuitgeretourneerdePET-

flessen.‘Hetprobleemisalleen’,zegtcorpora-

tesustainabilitymanagerBertGroothuis,‘dat

PET-schrootzeergewildisendusprijzig.’

SABICkijktooknaaranderereststromen.‘Vaak

zijndietechnischwel,maareconomischlangniet

altijdhaalbaar’,zegtGroothuis.‘Jemaaktname-

lijkkostenvoorhetsorteren,scheidenenschoon-

makendiejenietopdeklantkuntverhalen.We

ziendenoodzaakvaneencirculaireeconomie,

maarhetisnogeenheleuitdagingomsecun-

dairegrondstoffenkostendekkendtemaken.’

Gezond verstandBehalvesecundairegrondstoffenzettenchemie-

bedrijvenbiobasedgrondstoffenin.Bijvoorbeeld

het175jaaroudeVliegenthartinTiel(11mede-

werkers)datafbijt-enhoutbeschermingsmid-

delenmaaktvoordeverf-endrukindustrie.

Deproductenzijngebaseerdopplantaardige

oliën.‘Wecombinerenoudereceptenmetmo-

dernechemie’,zegtdirecteurRobleRütte.

Hijsteltdatbiobasedproductennietperdefinitie

gezonderofmilieuvriendelijkerzijndanpro-

ductengesynthetiseerduitaardolieofaardgas.

‘Natuurlijkeoplosmiddelenvoorverf,zoalsterpen-

tijnuitsinaasappelenofuitdennenbomenhars,zijn

veelgiftigerdanterpentinevanaardolie.

Ookkunjejeafvragenofsommigetoepassingen

vandetraditioneleloodhoudendeverf,dietot

100jaarbeschermingbiedt,wellichtduurzamer

isdanbiologischafbreekbarewatergedragen

verf.Diemoetjeelkedriejaarvervangenen

isnietzoduurzaammetalzijnco-solventsen

andereadditieven.Waarmeeiknietwilzeggen

datweterugmoetennaarloodverf,maarwel

datweonsgezondeverstandmoetengebruiken

doorhetprobleemeerstgoedtedefiniëren.’

Verdringingseffecten vermijden Onbedoeldeeffectenvanhetduurzaamheidsstre-

venkomenophetpadvanCorbioninAmsterdam,

leveranciervanbiochemicaliënenvoedingsingre-

diënten.

DochterbedrijfPuracproduceert(poly)melkzuur

waarvoorsuikerdebelangrijkstegrondstofis.

‘Devraagnaarbiogrondstoffenmagnietten

kostegaanvandevoedselvoorziening’,zegt

NicolaKimm,sustainabilitydirectorbijCorbion.

‘Daaromwerkenweaanhetvervangenvaneet-

baredoorniet-eetbareagrarischereststromen.’

Kimmverwachtdekomendedecenniageenmas-

saleomschakelingvandechemischeindustrie

opbiologischegrondstoffen.‘Hetaandeelgroene

grondstoffenzalvooralgroeieninchemicaliën

meteenhogetoegevoegdewaardeeneenrelatief

kleinvolume.Bulkchemicaliënzullenvoorlopig

nogvanfossielegrondstoffenwordengemaakt.’

NichesCeesvanHouwelingen,hoofdregulatoryaffairs

vanDowBenelux,onderschrijftditstandpunt.

‘Wehebbenonlangsmetondermeerde

SuikerUnieonderzochtofsuikerbietenkunnen

dienenalsgrondstofvoorethyleen.Metdehuidige

suikergehaltesenbijdehuidigeopbrengsten

perhectareblijktdatdekomendetienjaargeen

haalbarekaart.Geziendebenodigdehoeveel-

hedenisNederlandteklein.Deomschakeling

naarbiobasedgrondstoffenvoorbulkchemica-

liëngaathierdusnietzohard;hetisvoorlopig

nogeenzaakvanonderzoekenontwikkeling.’

SABICheeftalseerstepetrochemiebedrijfcapaci-

teitontwikkeldombiobasedgrondstoffen–voor-

namelijkafvalvettenenafvaloliën–bijtemengen

inhetproductieprocesvoorpolypropyleenen

polyethyleen.BertGroothuis:‘Netalsbijsecun-

dairegrondstoffenisookhierdeinteresseinde

marktbepalend.Erzijnzekermarktsegmenten

waargroenegrondstoffeneenmeerwaardeheb-

benenwaardiegrondstoffenrendabelgemaakt

kunnenworden.Alsermaarslimwordtgeïnves-

teerd–jemoetnamelijkopboksentegenbuitenge-

woonefficiëntefabriekenwaardezelfdeproducten

wordengemaaktopbasisvanpetrochemie.’

VoetafdrukUitderondganglangsdechemiebedrijven

blijktdatdezeactiefwerkenaanhetverklei-

nenvanhun‘voetafdruk’doormiddelvan

voortdurendeefficiëntieverbeteringeninhet

gebruikvanenergie,waterengrondstoffen.

‘Bijdehuidigehogeprijzenvoorgrondstoffen

enenergieisdatbuitengewoonverstandig’,zegt

AndréVeneman,corporatedirectorsustainabi-

litybijAkzoNobel.Hetconcernwilbinneneen

aantaljarenbereikendathettot30procentmeer

waardekanhalenuiteentongrondstof.‘We

verwachten80tot90procenttehalenin2050.’

OokDowBeneluxprobeertdezeslagtemaken

insamenwerkingmetandereenergie-engrond-

stof-intensievebedrijvenuitderegio,waarmee

hetSmartDeltaResourcesplatformisgevormd.

CeesvanHouwelingen:‘Mettwaalfpartici-

perendebedrijveninZeeland,West-Brabant

enoverdegrensinVlaanderenonderzoeken

21

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


wedemogelijkhedenomonzeenergie-en

materiaalhuishoudingteoptimaliseren.’

Reductie van emissiesHetreducerenvanemissiesnaarbodem,water

enluchtisalzogewoongeworden,datdebe-

drijvenhetnauwelijksnogherkennenalseen

bijdrageaanduurzameontwikkeling.Of,zo-

alsNicolaKimmvanCorbionhetuitdrukt:‘We

hoevengeenambitieuzeemissiedoelstellingen

teformuleren,wantonzeemissieszijnalont-

zettendlaag.’Datneemtnietwegdathetbedrijf

voortdurendbezigismethetoptimaliserenvan

zijnprocessen.Kimm:‘Onlangshebbenweeen

nieuwetechnologieontwikkeldvoordeproductie

vanmelkzuur,waarbijgeengipsmeervrijkomt.

Weliswaarisdatgeenschadelijkmateriaal–het

werdverkochtalsbodemverbeteraar–maarhet

procesisnutochweerefficiëntergeworden.’

Blijven innoverenESD-SICinDelfzijlismetdeproductievan

siliciumcarbidedezevendeelektriciteitsverbruiker

vanNederland.Siliciumcarbidewordtgebruikt

alsslijpmiddel,alstoeslagmateriaalingiet-

staalenvoordeproductievandieselroetfilters

enzonnecellen.DirecteurCasKönig:‘Bijhet

productieproceskomtkoolmonoxidevrij.We

ontzwavelendatengebruikenhetalsbrandstof

vooronzeelektriciteitscentrale.Daarmeedekken

weongeveereenvijfdevanonzeelektriciteits-

behoefte.Daarnaastkunnenwe“spelen”met

productieenverbruik.Bijeenhoogaanbodvan

elektriciteit,bijvoorbeeldbijveelwindaanbod,

gebruikenwemeer.Ishetaanbodlaag,dan

schroevenwedeproductievooreenpaaruur

terugnaarnul.Wezijnhandelaarinstroom

gewordenomdatdeenergieprijszohoogis.’

Groene ketenChemiebedrijvenverlangenmeererkenning

voorhunsleutelpositieinverduurzaming.

Chemiebedrijvendieopduurzamewijzegrond-

stoffenaanwendenenchemicaliënmaken,helpen

deafnemendeindustrieënmetverduurzaming.

Dekwaliteitendeprestatiesvanchemische

productenzoalssterkteengeleidbaarheidbe-

paleninhogematedeecologischevoetafdruk

vandeafnemersenhunklanten.Bijvoorbeeld

metdeverfvanAkzoNobeldiedeaangroeivan

algenopdescheepshuidtegengaat,besparen

rederijen9procentophunbrandstofkosten.

AkzoNobelwildattegen2020zeker20procent

vandeomzetkomtuit‘ecopremiumproduc-

ten’diehetgebruikvanenergieenmaterialen

doordeklantensubstantieelreduceren.Tegen

dietijdmoethetgebruikvanniet-hernieuwba-

reenergiedragersengrondstoffenindehele

ketenmet25tot30procentzijnverminderd.

DehelftvanalleproductenvanDSMheefteen

kleinereecologischevoetafdrukoverdehele

ketendanvergelijkbareproductenvandeconcur-

rent.Ditmoetvooralleproductengaangelden.

DaarnaastbrengtDSMmetverschillendestake-

holdersdeimpactvanhaarproductenopmensen

inkaart,wantvoorDSMisduurzaamheid‘niet

alleenplanetmaarookpeople’.FokkoWientjes,

directorcorporatesustainability:‘Watdragen

onzeproductenzoalsvitaminenenvoedings-

ingrediëntenbijaancomfort,gezondheiden

veiligheidenkunjedatmeetbaarmaken?Of

beterademendekledingvooroperatiepersoneel,

waarcomfortvanlevensbelangkanzijn.’

CeesvanHouwelingen(DowBenelux)verwacht

datdeproductmixna2015zaldoorslaannaar

productendieindetoepassingbijdragenaan

verkleiningvandeecologischevoetafdruk.

Ookbijkunststoffenligtdeduurzaamheidswinst

vooralindegebruiksfase.BertGroothuisvan

SABICnoemtalsvoorbeeldeenreflectorvoor

LED-lampen.Diezijnnuvaakgemaaktvangecoat

aluminium.Indienvervaardigdvanpolycarbonaat

incombinatiemeteenslimmevormgevingkandat

leidentot10procentmeerlichtopbrengstendus

10procentminderenergiegebruikdoordeklanten.

Geen windeieren Systematischeaandachtvoorduurzameont-

wikkelinglegtbedrijvengeenwindeieren,

stellenVeneman(AkzoNobel)enWientjes

(DSM).Duurzameproductenhebbeneenho-

geremargeopgrondvanlagerekostendankzij

mindergebruikvanenergieengrondstoffen,

minderafvalproductieendankzijhetfeitdat

afnemersbereidzijnmeertebetalen.

Wientjes:‘De“bestinclass”betaaltzichoptermijn

altijduit.Wehaddeneersteenconcurrentienadeel

tenopzichtevanhetVerreOosten,omdatweonze

milieu-enkwaliteitsnormenstraknaleefden.Door

schandalenendetoenemendeaandachtvoor

milieuvervuiling,metnameinChina,zijnonze

strengenormennueenconcurrentievoordeel.

Menheeftvertrouweninonzeproducten.’

Meer dan groen‘Destrategievoorduurzameontwikkelingricht

zichnietalleenopgroen’,steltWientjesvanDSM.

‘Duurzameontwikkelinggaatuiteindelijkomhet

gelukvanmensen.Nietalleenvaneenwelvaren-

demiddenklasse,maarookvandemensenaan

“thebottomofthepyramid”,deallerarmsten.’

InsamenwerkingmethetWorldFoodProgram

voorzietDSM20miljoenmensenvanvitaminen

enmineralen.‘Datisnietalleenliefdadigheid.

Daarrolteenverdienmodeluit,webeginnener

nualbaatbijtehebben.Dergelijkeprojecten

zijnooknogeenseenstimulansvoorjongta-

lentomzichaanonsbedrijftebinden.Mensen

werkennietlangeruitsluitendvoorsalarisen

secundairearbeidsvoorwaarden,zewillenmet

hunwerkookbijdragenaaneenbeterewereld.’

ToeleveranciersHetzouvolgensCasKönig(ESD-SIC)mooizijn

alsdebedrijvendiedichtbijdeconsumenten

staan,striktemilieucriteriahanterenvoorhun

toeleveranciers,ookdieinhetverrebuitenland.

23

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


Wijzijndemilieuvriendelijksteproducentvan

siliciumcarbideterwereld.Maardefabrieken

inChina,Vietnam,BhutanenParaguayhoeven

nietaandestrengeEuropesemilieueisente

voldoen.Bovendienisenergiedaarveelgoed-

koper,dusdeconcurrentieismoordend.’

3De Nederlandsechemische industrie en het milieu Dithoofdstukgaatoverchemieendeaarde.Hetbeschrijftdestrategievande

Nederlandsechemischeindustrieomonzeplaneetleefbaartehouden.Aanbod

komenondermeerdecirculaireeconomie,hetgebruikvanenergieengrondstoffen,

emissiesnaarhetmilieuendeimpactopbiodiversiteitenecosysteemdiensten.

‘Mijn grote inspirator, de helaas onlangs overleden Wubbo Ockels, kwam terug uit de ruimte met het

besef dat we het met elkaar moeten zien te rooien op Ruimteschip Aarde. We zijn allen astronauten

en we hebben een gezamenlijk belang om ons ruimteschip in stand te houden’, meent Ruud Koornstra,

ondernemer en bestuurslid van De Groene Zaak.

Het is volgens hem de kunst om de enorme innovatiekracht die op de universiteiten en in het MKB

bestaat, te verbinden met de implementatiekracht van de grote bedrijven. ‘Beide hebben elkaar nodig

en als dat eenmaal lukt, kunnen veranderingen heel hard gaan.’

De Nederlandse chemische industrie en het milieu

Dewereldheeftzeldenvoorgrotereuitdagingen

gestaandanbeginvandezeeeuw.Deaanhouden-

degroeivandebevolkingnaar9miljardmensenin

2050endehuidigewelvaartsgroeiinopkomende

economieënstuwendevraagnaargrondstoffen,

energie,voedingenartikelen.Deproductiehiervan

legteennogaanzienlijkerbeslagopnatuurlijke

hulpbronnendannualhetgevalis,overtreftde

draagkrachtvandeaardeenwerktschaarsteaan

niet-hernieuwbarematerialenzoalsmetalenen

mineralenindehand.Klimaatveranderingendoor

hetgrootschaligverstokenvanfossieleenergie

endeverregaandeafbraakvanbiodiversiteiten

ecosystemendwingenbeperkingenafvande

uitstootvanbroeikasgassenenvragenomhet

aanwendenvanalternatieveenergiebronnenen

grondstoffen.Kortom,deeconomieënmoeten

voorzieninmeervoedselenmaterialenmeteen

geringerberoepopfossieleenergie,grondstoffen

enlandgebruik.Ditvraagtomstructureleverande-

ringenvandeproductie-enconsumptiesystemen.

AmbitiesDeuitdagingenomdeaardeleefbaartehouden

entevensredelijkewelvaarttecreërenvooralle

mensen,gaandehelewereldaan.DeEuropese

Uniespreektvan‘grandchallenges’:mondiale

uitdagingenophetterreinvangezondheid,

voedselzekerheid,energievoorziening,transport,

klimaat,grondstoffeneneeninclusieve,veilige

samenleving.DeNederlandsechemischesector

kanenwileenwezenlijkebijdrageleverenaan

deoplossingvandemondialeuitdagingen,zoals

weergegeveninfiguur2.

InternationaalisdeambitieuitgesprokendeCO2-

uitstootzodanigtebeperken,datdetemperatuur

indewereldmaximaaltweegradenzalstijgen.

27

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Als de wereld de twee graden-doelstelling serieus

neemt, betekent het dat deze eeuw uitsluitend een

gelimiteerde hoeveelheid broeikasgassen in de

atmosfeer mag komen. Bij een status quo zouden

veel van de koolstofvoorraden die nu in de grond

zitten dan mogelijk niet gewonnen en verbrand

kunnen worden. Het mogelijk effect daarvan op de

waarde van de reserves van de olie- en gassec-

tor wordt ‘carbon bubble’ genoemd. De inzet van

CO2 opslag, afvang en hergebruik zal daarom van

steeds groter belang worden bij verdere benutting

van fossiele koolstofvoorraden voor energetische

toepassingen. Of dit alles ook gevolgen kan hebben

voor de chemiesector, als afnemer van de olie- en

gas sector, en zo ja, hoe groot die gevolgen dan

zouden zijn, is nog niet duidelijk. De ‘carbon bubble’

is daarom niet verder opgenomen in dit rapport.

3 | De Nederlandse chemische industrie en het milieu

Dechemischesectorheeftbijmondevande

VNCIendeTopsectorChemiedeambitiege-

formuleerddatdeNederlandsechemische

industrievoor2030eenbroeikasgasreductiezal

realiserentot40procenttenopzichtevan2005

endebenodigderandvoorwaardenomditte

kunnenrealiseren.Ditisinclusiefreductiesdie

indeproductieketenwordenbereikt(Ref.2).

DeNederlandsechemischeindustrieheeft

deambitie–uitgesprokendoorhetTopteam

ChemieenomarmddoordeVNCI–dat

Nederlandin2050bekendstaatalshétland

vandeduurzamechemieendathetindemon-

dialetop-driestaatvanproducentenvanduur-

zamematerialenenoplossingen(Ref.3).

DeVNCIspreektvaneenrealistischeambi-

tievan15procentbiomassa-aandeelinde

grondstoffenvoordechemiein2030(Ref.3).

• Gezondheid:gezondeingrediënten,medicijnen,biomedischematerialenenverpakkingen.

• Voedselenbiobasedeconomie:duurzamegrondstoffen,hergebruik,bioraffinage.

• Energie:opwekkingenopslag,duurzaamenCO2-arm.

• Transport:lichtematerialen,coatings,energie,energieopslagensensoren.

• Hulpbronnen:nuttiggebruikvanreststoffen(inclusiefCO2),langerelevensduurproducten.

Figuur 2: Bijdrage van de chemie aan oplossingen voor mondiale uitdagingen

bron: Transitieplan voor de Topsector Chemie (Ref. 3)

‘Een aantal grote bedrijven, zoals AkzoNobel en DSM, heeft het begrepen’, stelt Giuseppe van der Helm,

directeur van Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO). Duurzame ontwikkeling

is volgens hem een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering. Het gaat om waarde creëren en risi-

co’s verminderen. ‘Het Duurzaamheidsrapport van de VNCI – bij mijn weten het eerste in zijn soort van

een branche organisatie – zie ik als belangrijk signaal dat duurzame ontwikkeling over de breedte van

de sector wordt opgepakt en dat men de dialoog met de stakeholders wil aangaan. Dat sluit aan bij een

ontwikkeling die je in de beleggerswereld ziet. Ook daar verschuift de aandacht van de korte naar de lange

termijn en is er een groeiende betrokkenheid van investeerders bij de bedrijven waarin ze investeren.’

Duurzame ontwikkeling heeft volgens Van der Helm te maken met voortbestaan: wat is nodig om op de

lange termijn te overleven. ‘Met de groei van bevolking en welvaart is het risico groot dat we moeten gaan

vechten om natuurlijke hulpbronnen. De chemische industrie speelt, als partij aan het begin van veel

ketens, een sleutelrol in de circulaire economie, maar die rol moet wel worden opgepakt. Niet wachten

tot de grondstoffen beginnen op te raken, maar tijdig oplossingen aandragen en op die manier waarde

creëren. Niet alleen waarde voor de maatschappij, maar ook voor het eigen bedrijf in de vorm van een

aanzienlijk betere concurrentiepositie.’

Chemie in een circulaire economieEenvandemogelijkeantwoordenopde‘gro-

teuitdagingen’iseentransformatienaareen

duurzameofcirculaireeconomie.Eencirculaire

economiekanvoorzienindebehoefteaanpro-

ductie-enconsumptiesystemendiegerichtzijnop

maximaalhergebruikvangrondstoffenenpro-

ductenbijeenminimalevernietigingvanwaarde

ennatuurlijkerijkdommen.Productenworden

zodanigontworpen,geproduceerdenverhan-

deld,dathergebruikmogelijkisopeenkwalita-

tiefhoogwaardigniveau,zodatdeeconomische

waardezoveelmogelijkbehoudenblijft.Biotische

reststoffenvloeienveiligterugnaardenatuur,

zodatdeecologischewaardezoveelmogelijkwordt

benut.Eencirculaireeconomiekomtneeropop-

timaalgebruikvangrondstoffen,geenafval,geen

emissiesenduurzaambrongebruik(ziefiguur3).

Hoewel(chemie)bedrijvendoorsommigenbe-

schouwdwordenalsveroorzakervanhetpro-

bleem,manifesterendezebedrijvenzichsteeds

vakeralsaandragervandeoplossingen.Ze

onderkennenderisico’svanhethuidigeproduc-

tie-enconsumptiesysteemvoordecontinuïteit

vandeondernemingopmiddellangetermijn.

Zeerkennenhetbelangvaninnovatiesomde

productieenhetgebruikvanchemicaliënzo

duurzaamenveiligmogelijktemaken.Desector

speeltinzijnpositiealsindustrievoordeindus-

trieënbovendieneencrucialerolbijhetsluiten

vankringlopenendaarmeebijhetvoorkomen

29

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


6 2803 0006 9

Consument Gebruiker

Landbouw

Biochemische grondstof

Herstel

Anaërobeverwerking/compostering

Extractie van biochemischegrondstoffen

Inzameling

Energie terugwinning

Lekkage reduceren

Producent van onderdelen

Eindproducent

Dienstverlener

Stortplaats

Inzameling

Mijnbouw/productie van materialen

Technische ‘grondstoffen’

Recycling

Assemblage/ verwerking

Hergebruik/herverdeling

Onderhoud

Biologische ‘grondstoffen’

Biogas Cascades

Biosfeer

Figuur 3: De circulaire economie

bron: bewerkte versie van figuur 6 uit Toward the circular economy part I, Ellen MacArthur foundation, 2013

vanongewenstemilieueffectenalsgevolgvan

hetvervaardigenengebruikenvanproducten.

Desectorheeftzichdaartoeondermeer

bijdevolgendeinitiatievenaangesloten:

• InhetKetenakkoordSluitenFosfaatkringloop

(2011)[Ref.4]verbindenruim30partijen

zichaanhetdoelomdefosfaatkringloop

tesluitendoorhetterugwinnenenherge-

bruikenvanfosfaatuitafvalwater,beender-

meelenanderebronnen.Per2025wordter

geenfosfaatertsmeergeïmporteerdenis

Nederlandexporteurvan(secundair)fosfaat.

• InhetKetenakkoordKunststoffenKringloop

(2013)[Ref.5]verbindenmeerdan60partijen

zichaanhetdoelomhetplasticzwerfafvalaan

tepakken,inclusiefde‘plasticsoep’inde

oceanen.Dekunststoffenkringloopmoet

wordengeslotendoorafgewerkteproducten

enmaterialenzohoogwaardigmogelijkte

recyclen,ondermeerdoor‘designforrecycling’

endoor‘designfordegradation’.

Gebruik van energie DeinternationaleambitieomdeCO2-uitstoot

zodanigtebeperkendatdetemperatuurin

dewereldmaximaaltweegradenzalstij-

gen,stelthogeeisenaandesectoralsgroot-

verbruikervanenergieengrondstoffen.

In2012bedroeghettotaleenergieverbruikin

Nederland3.269PJ,waarvan1.192PJ(36procent)

voorrekeningvandeindustriekwam.Hetaandeel

vandechemischeindustrie(incl.farmaceutische

industrie)inNederlandismeteenverbruikvan

874PJzeeraanzienlijk.Circa65procent(571PJ)

wordtgebruiktalsgrondstofenomgezetinproduc-

ten,hetzogenoemdenon-energetischegebruik.De

overige35procent(303PJ)wordtinhetomzettings-

procesgebruiktenbetrefthet‘echte’energie-

gebruikvoorverhittingofelektriciteit(Ref.21).

Omhetvraagstukvanklimaatveranderingin

relatietotindustrieelenergiegebruikteadres-

seren,zijnsindsbeginjarennegentigmeer-

jarenafspraken(MJA’s)vankrachttussen

verschillendepartijen,waaronderbedrijven,

brancheorganisatiesenderijksoverheid.Voor

deVNCIenhaarledenzijntweeconvenanten

speciaalvanbelang:hetMJA3-convenantvoor

bedrijvendienietverplichtzijndeeltenemenaan

deCO2-emissiehandel(ookwelbekendalsETS)

enhetMEE-convenantvoorbedrijvendiedaartoe

welverplichtzijn.Deconvenantenzijngerichtop

efficiëntieverhogingvanhetenergiegebruikvande

deelnemendebedrijvenenoppotentiëleenergie-

besparingendoorsamenwerkingindeketen.

KlimaatdoelOmdeambitieomindeperiode2005-2030een

broeikasgasreductieterealiserentot40pro-

centtenopzichtevan2005heeftdesectorde

‘Routekaart’opgesteldmetzesthema’s:

1. energie-efficiëntiedoorhetverminderen

vanenergiegebruikindeeigenprocessen,

recyclingvanbijproductenenuitwisseling

vanreststromen;

31

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


2. vervangingvanfossielegrondstoffendoor

hernieuwbaregrondstoffen,biomassa;

3. afvang,opslagofgebruikvanCO2;

4. hergebruikvanproductenenmaterialen;

5. ontwikkelingvanproductendieminder

energievragentijdensgebruik;

6. opwekkingofinkoopvanduurzameenergie.

Dethema’svandeRoutekaartwordenopver-

schillendemanierenopgepakt.Ophetgebied

vanenergie-efficiëntieisdeVNCIsamenmetde

EuropesekoepelorganisatieCeficeenEuropees

projectgestart:‘SectoralPlatforminChemical

EnergyEfficiencyExcellence’,ofwelSPiCE3.Dit

projectrichtzichopverbeteringvandeenergie-

efficiëntievanchemischebedrijven,meteen

focusopdekleineenmiddelgrotebedrijven.

AandeenergieconvenantenendeRoutekaart

2030iseindvorigjaarhetEnergieakkoordtoege-

voegddatmededoordeVNCIisondertekend.

Hetakkoordomvatafsprakentussenoverheden,

maatschappelijkeorganisatiesenmarktpartijen

overderelatietussenduurzamegroeienhetge-

bruikvanenergieengrondstoffen.Hetgaatonder

meeromeenverbeterdeopzetvanhetEuropese

handelssysteeminCO2-emissierechtenende

stimuleringvaninvesteringendieCO2-emissies

tegengaan.Ookisafgesproken,dat‘cascadering’

ertoemoetleidendathetgesubsidieerdegebruik

vanbiomassavoorduurzameenergieopwekking

geenremzetophetgebruikvanbiomassaals

grondstof.Cascaderinghoudtindatallecompo-

nentenvandebiomassazogoedmogelijkbenut

worden,endateerstdecomponentengebruikt

wordenmetdehoogstetoegevoegdewaarde

(ziefiguur4).

pharmavoedings-

supplementen

voedingveevoer

functionele moleculen‘commodity’ chemicaliën

vezels

Chemie & Materialen

Voeding

Gezondheid

Energie

brandstof elektriciteit

warmte

Volu

me

Toeg

evoe

gde

waa

rde

Figuur 4: De biomassa waardepiramide

bron: VNCI

Doordelanglopendeprogramma’sendege-

richtemaatregelendraagtdesectorstructu-

reelensignificantbijaandebeperkingvande

energievraagendaarmeeaandeimpactophet

milieu.Gerichteaandachtvandeconvenanten

openergie-efficiëntieheeftgeresulteerdineen

langjarigetrendompertonproductsteedsminder

energietegebruiken.Overdeperiode1990-2011

isdechemischeindustrieinNederlanderin

geslaagddeemissievanbroeikasgassenmet

grofweg40procenttereduceren.Desectorheeft

indeperiode2005-2012circa11procentbroei-

kasgasreductiepertongeproduceerdproduct

gerealiseerd.DitmaaktdeNederlandsechemi-

scheindustrietoteenvandekoplopersinEuropa

ophetgebiedvanenergie-efficiëntie(Ref.20).

Resultaten efficiencyverbeteringIn2012hebbendeMEE-bedrijvendegeza-

menlijkeenergie-efficiëntiemet1,3procent

verbeterdtenopzichtevan2011(3,4pro-

centtenopzichtevan2009)ennogeensmet

0,3procentdoorbesparendemaatregelen

indeketen.DeMJA-bedrijvenhebbenge-

zamenlijkvoor1,1procentefficiencyverbe-

teringaanenergiebesparendemaatregelen

2003

TOE (Ton Olie Equivalent)

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Specifiek energieverbruik (het verbruik per ton product).

kTO

E

TOE

/ to

n pr

oduc

t

6500

7000

7500

8000

8500

9000

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

Figuur 5: Energieverbruik Nederlandse chemische industrie

bron: CBS (voor uitleg over deze indicator, zie appendix C)

33

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


Figuur 6: CO2-emissie Nederlandse chemische industrie (leden en niet-leden VNCI)

gerapporteerd(12,1procenttenopzichtevan

2009)en3,4procentindeketen(Ref.6,19).

Figuur5toontdeontwikkelingvanhetspecifieke

energiegebruik(pertonproduct)vandesector.

Deabsolutestijgingvanhetenergieverbruik

metcirca5procentin2012tenopzichtevan

2011isveroorzaaktdoordehogereproductie.

Deelektriciteitsproductiedoordechemische

industriewasin2012ruim20procentlager

danin2011.Devoornaamsteoorzaakhiervan

ligtinhetfeitdatveelchemiebedrijvenhun

centralevoorhetgecombineerdopwekken

CO2 emissie (direct) CO2 emissie (indirect)

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

5

10

15

20

milj

oen

ton/

jaar

vanwarmteenelektriciteit(warmtekracht-

koppeling-WKK)hebbenafgeschakeld.

Infiguur6isteziendatin2012,deCO2-emissie

vandeNederlandsechemischeindustrielicht

toeneemttenopzichtevan2011.Detoenamevan

circa5procentisteverklarendoordetoegeno-

menproductie.Indeopbouwvandetotale

CO2-emissiezienweeenverschuivingvandirecte

naarindirecteCO2-emissie.Eenbelangrijkereden

ishetafschakelenvanWKK-centrales.

bron: CBS (voor uitleg over deze indicator, zie appendix C)

WKKDechemischeindustriegebruiktdriekwartvan

zijnenergieindevormvanstoomaangezien

erveelproceswarmtenodigis.WKK-centrales

wekkenstoomop;elektriciteitisdaarvaneen

bijproduct.EenWKKbespaartenergietenopzichte

vangescheidenelektriciteitsopwekkingdooreen

conventioneleelektriciteitscentraleendeopwek-

kingvanstoomineenketel.WKKisdaardooreen

sterkinstrumentomdeCO2-uitstootinonsland

teverminderen.DeWKK-centraleswordenechter

opgroteschaalafgeschakeldvanwegedehoge

gasprijstenopzichtevandeelektriciteitsprijs.

Voorhetmilieuisdateenflinkestapachteruit.

Integenstellingtotelektriciteitzijnervoorde

opwekkingvanstoomweinigduurzamealternatie-

ven.Aardwarmteisquatemperatuurnogvan

onvoldoendeniveau.Alternatievenzijnhetinzetten

vanbiogasofbiomassa(houtachtigmateriaal).

Duurzaamopgewektestoomisnunogduurder

danopgewektestoomuitfossielebronnen,zoals

olie,gasensteenkool.Indeaanloopnaarhet

Energieakkoordheeftdeindustriegeenovereen-

stemmingbereiktmetdeoverheidoverhetin

bedrijfhoudenvanWKK’smetbehulpvansteun-

maatregelenzoalsinonzebuurlandengebeurt.

MomenteelwerktdeVNCImetdeoverheidaan

eenlangere-termijnvisie(2020-2030)voor

energie-infrastructuurenindustriëlewarmte-

voorziening,indehoopdeCO2-efficiëntievande

WKK-installatiesalsnog(tendele)tebehouden.

Industrieel grondstoffengebruikIn2030zalvolgensschattingencirca83miljardton

aanmineralen,metalenenbiomassaaandeaarde

onttrokkenworden.Datis55procentmeerdanin

2010(Ref.7).Detoenemendevraagzalschaarste

enprijsvolatiliteitcreëreneneenwereldwijde

competitieomgrondstoffenzoalsruweolie,

mineralenenzeldzamemetalenindehand

werken.Omhetvraagstukvanindustrieelgrond-

stoffengebruikteadresseren,oriënteertde

Nederlandsechemischeindustriezichophet

vervangenvanfossieledoorhernieuwbareof

secundairegrondstoffen.

Biomassakandoorbioraffinagewordenom-

gezetinchemischebouwstenenvoordepro-

ductievanmaterialenenchemicaliën,stelt

ookhetInternationaleEnergyAgency(IEA).

Naarverwachtingzalhetgebruikvanbiomassa

voorlopigbeperktblijventotgrondstofvoorche-

mischespecialiteitenzoalsbarnsteenzuurenhet

doorAvantiumontwikkeldepolyethyleenfuranoaat

(PEF),alwordterookgekekennaarmogelijk-

hedenomgroenegrondstoffenintezettenvoor

deproductievanbulkchemicaliënzoalsetheen.

DeVNCIspreektvaneenrealistischeambi-

tievan15procentbiomassa-aandeelinde

grondstoffenvoordechemiein2030(Ref.3).

UitderesultatenvandeResponsibleCare-

vragenlijst2012enuitonderzoekvanCEDelft

blijktdatdebiobasedeconomyzekerde

35

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


aandachtheeftbinnendechemischeindustrie

inNederland,maardaternogonvoldoende

informatiebeschikbaarisomdebiobased

economyopkwantitatiefniveautemonitoren

(Ref.8).

Uithetonderzoek‘Protocolmonitoringmateriaal-

stromenbiobasedeconomy’wordtduidelijkdatde

materiaalmonitorvanhetCBSbruikbaargemaakt

kanwordenomtedienenalsmonitorbiobased

economie.Metbehulpvanhetprotocoluitdit

onderzoekisdeomvangvandebiobasedeconomie

geschat.Debiobasedeconomieiskleinten

opzichtevandefossieleeconomie(ongeveer

5procent).Dooreengebrekaandatakanhet

protocolgeenrapportagemakenvandeomvang

vandebiobasedchemie.Insamenwerkingmet

CBSwildeNederlandsechemischeindustrieeen

oplossingvindenvoordeaanleveringvandataen

deverwerkingdaarvan.

Hetgebruikvanbiomassavoorchemische

processenmaakteenCO2-reductiemoge-

lijktot80procenttenopzichtevandeCO2-

emissiebijgebruikvanfossielegrondstoffen,

stelteenstudievanCEDelft(Ref.29).

DeVNCIdeeltdeinternationaalgedragenop-

vattingdatdeinzetvanbiomassavoorenergie,

materialenenchemicaliënniettenkostemag

gaanvandevoedselproductieendaarmeevan

voedselprijzen.Deontwikkelingvanbiomas-

sauitniet-eetbaredelenvangewassenzoals

stengelsenbladerenofvanreststromenvan

eetbaregewassen–dezogeheten2egene-

ratie–isopveelplaatsengaande.Instudies

wordtdeverwachtinguitgesprokendathet

biomassapotentieelnogforskantoenemendoor

slimmereteelt.Ookdezogeheten3egeneratie

biomassazoalsalgenisvolopinontwikkeling.

‘Het perspectief van de biobased economie is groot, maar blijft voorlopig vooral een perspectief’, meent

Dorette Corbey van de Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa en lid van het Bioeconomie

Panel van de EU. Liefst ziet zij een eind komen aan de miljarden euro’s ‘marktverstorende’ subsidies

die de EU in de kolencentrales steekt voor het gebruik van biomassa als brandstof. Nu nog zijn dat

rest stromen, maar als we niet oppassen worden er straks hele bossen gekapt in Canada en Noord-

Amerika om aan onze behoefte aan duurzame energie te voldoen. Biomassa als energiebron kan een

belangrijke springplank zijn voor de biobased economie, maar dan moet je afspreken dat je de waarde-

volle stoffen eruit haalt voordat je er biobrandstof van maakt. Cascaderen dus, maar daarvoor moeten

we wel inzetten op nieuwe technieken, onder andere bioraffinage. De ontwikkeling daarvan verdient

subsidie, niet het gebruik van biomassa als zodanig. Dan kunnen we echt inzetten op innovatie.’

Nederlandlijktgoedgepositioneerdvoorhet

ontwikkelenvaneeneconomiediedeelsop

biomassakanfunctioneren.

Detopsectorenchemie,energie,agri&fooden

tuinbouwwerkengezamenlijkaantoepassingen

voorbiomassa.HetDutchBiorefineryCluster

(DBC)bundeltdeinnovatiekrachtenuitagri&

foodendepapierindustrieomvorderingente

makenmethettotwaardebrengenvanbiomassa.

HetDBCendeVNCIwerkensinds2008samen

inhetPlatformAgro-Papier-Chemie(APC)om

bedrijfsmodellentedefiniërendiedoorconsor-

tiavanbedrijvenenkennisinstellingenverder

kunnenwordenontwikkeld.In2012zijndrie

modellenontwikkeldtotprojectvoorstellen.

UiteeninventarisatievanadviesbureauCEDelft

in2013onder50Nederlandsechemiebedrijven

blijktdatongeveereenderdeopenigerleiwijze

biobasedproduceert(Ref.8).Hetbelangvandeze

productievarieertvaneenenkelproducttot

100procentvandeproductie.

DeVNCIbepleitdatbiomassaalsgrondstof

evenveelwordtgestimuleerdalshetverbran-

denvanbiomassavoorduurzameenergieop-

wekking.DeVNCIisdaarmeevoorstandervan

cascadering:biomassawordteerstgebruikt

voorhoogwaardigetoepassingenzoalsmateri-

alenenpasdaarnavoorenergieopwekking.De

VNCIbepleittevenshetomzettenvanbiobased

grondstoffennaarbiobasedproductenmee

tetellenindeduurzameenergiedoelstelling

uithetEnergieakkoord(14procentin2020),

omdatdiematerialenindemeestegevallen

uiteindelijkookinenergiewordenomgezet.

Impact op het milieu Devervuilingvanwaterenluchtisdeafgelopen

jarenforsverminderd.Vooreendeeldoorwetge-

ving,vergunningverleningenhandhaving.Envoor

eenbelangrijkdeelopeigeninitiatiefvande

sector.DoorgaansvanuithetResponsibleCare-

programma.

Hetstrevennaarafvalreductiekomttotuitdruk-

kingindefocusopgrondstofgebruik,inde

RoutekaartChemie(oplossingsrichting4:her-

gebruikvanproductenenmaterialen)eninde

positievandechemieineencirculaireeconomie.

Verderzijninnovatiesdoorgevoerdomhetwater-

gebruikteverminderen,bijvoorbeelddoorafval-

watertezuiverenenweerterugtevoereninhet

productieproces.Daarnaastwordthetgezuiverde

afvalwatergeleverdalsproceswatervoornabij-

gelegenbedrijven.Enzijneropdiverseplaatsen

initiatievenommetmeerderebedrijveneen

gezamenlijkeafvalwaterzuiveringterealiseren.

Ditleidttotoptimalisatievanhetzuiveringsproces

endaardoortotverlagingvanwaterlozingen.

Emissies naar lucht sterk gereduceerd Indeperiodetotenmet2010warendeafspraken

overluchtemissiereducties,alsonderdeelvan

hetNederlandsluchtbeleid,vastgelegdinhet

ConvenantChemischeIndustrie(Ref.25).

Naafloopvanhetconvenantin2010zijnergeen

37

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


collectievedoelstellingenmeerafgesprokenmet

dechemischeindustrie.

InEuropazijnperlidstaatemissieplafondsvoor

fijnstof,stikstofoxiden(NOx),zwaveldioxide(SO2),

ammoniak(NH3)en(niet-methaan)vluchtigeorga-

nischestoffen(NMVOS)vastgesteld.Dezeemis-

sieplafondsvoorluchtverontreinigendestoffen,in

jargonNationalEmissionCeilings(NEC–plafonds)

genoemd,vormennudebasisvoorhetNederlands

luchtbeleid.IndeNEC-richtlijnwarenineerste

instantieNEC-plafondsvoor2010vastgesteld.

In2012zijninEuropanadereafsprakengemaakt

overdeemissieplafondsdiein2020zouden

moetengelden.Deafsprakenzijnvastgelegdin

hetGöteborg-protocol(Ref.17).DeCommissiefor-

maliseertopditmomentdenieuweNEC-plafonds

voor2020.Daarnaastwordtgewerktaanhet

vaststellenvannieuweNEC-plafondsvoor2030.

Dedoelstellingenvoorluchtemissiereductievoor

2010zijndoordechemischeindustrieruim-

schootsgehaaldvoorSO2,NH3enNMVOS.

DereductiedoelstellingenvoorNOxenfijnstofzijn

in2010nognietgeheelgehaald.Welkonworden

vastgestelddatersprakewasvaneensterke

dalingtenopzichtevan1985(circa75procent

reductievoorNOxencirca90procentreductievoor

2003

0

2

4

6

8

10

12Totaal NOx (convenant)NOx - ledenTotaal NMVOS (convenant)NMVOS - ledenTotaal SO2 (convenant)SO2 - ledenemissiedoelstelling (convenant) NOx

emissiedoelstelling (convenant) NMVOSemissiedoelstelling (convenant) SO2

14

16

18

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

kTon

Figuur 7: Emissies NEC-stoffen NOx , NMVOS, SO2 naar lucht

bron: Fugro-Ecoplan (voor uitleg over deze indicator, zie appendix C)

fijnstof),datalsbasisjaargoldvoorheteerder

genoemdeConvenantChemischeIndustrie.

Degrafieken(ziefiguur7en8)tonentot2010

deemissiesvanbedrijvenuitdechemiesector

dieparticipeerdeninhetMilieuconvenantdat

toenafliep.Na2010isbeslotendeemissies

vanNEC-stoffendoordechemischeindustrie

temonitorenaandehandvanmilieujaarver-

slagen.Deverzamelingbedrijvendieonder

hetConvenantChemischeIndustrievielis

nietgelijkaandegroep(VNCIlid)bedrijvendat

eenmilieujaarverslagopsteltenindient.Van

dezelaatstegroepbedrijvenzijnineentwee-

delijndeemissiesvanaf2008weergegeven.

DeemissievanSO2issinds2003sterkgedaald.

Degrootstereductieisbereiktindeperiode

2007-2009.DeemissievanSO2gaatin2012met

12procentomlaaginvergelijkingmet2011.

Blijvendereductieswordenonderanderegere-

aliseerddooringebruiknamevannieuwekraak-

fornuizendielaagzwaveligevoedingaankunnen

endooreenveranderdgebruikvangrondstoffen.

DeNOx-emissiestoneneendalendetrendsinds

2003.In2009iseenscherpedipwaarneembaar,

omdatindatjaarsprakeisgeweestvanlagere

productiesalsgevolgvandecrisis.Dithaddirect

invloedopdeNOx-emissies.Ookin2012gaatde

emissievanNOxomlaagtenopzichtevan2011.

2003

0

1

2

Totaal fijn stoffijn stof - ledenTotaal NH3 (convenant)NH3 - ledenemissiedoelstelling (convenant) NH3

3

4

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

kTon

Figuur 8: Emissies NEC-stoffen fijn stof, NH3 naar lucht

bron: Fugro-Ecoplan (voor uitleg over deze indicator, zie appendix C)

39

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Kunstmestproducent OCI Nitrogen in Geleen zet

een innovatief waterkoelsysteem op om de uitstoot

van fijn stof door kunstmestfabrieken van 174 ton

naar nul te reduceren. Gert Jan de Geus van OCI

Nitrogen en zijn mensen zochten al een tijd naar

een oplossing voor het terugdringen van de

stofemissies tijdens de productie van kunstmest-

korrels. Een proces van vallen en vooral veel

opstaan dat in 2008 begon met het tekenen van een

convenant met de overheid. De Geus: ‘Om het

spoorvervoer veiliger te maken, wilde de overheid

een einde maken aan de ammoniaktransporten van

onze locatie in Geleen naar IJmuiden. Afgesproken

werd dat we onze locatie in IJmuiden zouden sluiten

en dat we een salpeterzuurfabriek naar Geleen

zouden verplaatsen.’ Met het overbrengen van de

salpeterzuur fabriek kon OCI de productie in Geleen

uitbreiden. Het bedrijf had een milieuvergunning

voor 1,2 miljoen ton, maar wilde de productie

verhogen naar 1,5 miljoen ton. De nieuwe milieu-

vergunning die daarvoor nodig was zou gegeven

worden op voorwaarde dat de emissie van fijn stof

van 174 ton naar 10 ton zou gaan. De Geus: ‘Dat

ging ons niet ver genoeg. Wij wilden de uitstoot

terugdringen naar nul.’ Met Coperion, de leveran-

cier van het beoogde waterkoelsysteem, is een

testopstelling in Geleen gebouwd waarin de

kunstmestkorrels werden gekoeld. Het proces

werkte prima, waarna voor 21 miljoen euro drie

koelers werden besteld. De Geus: ‘Het risico was

groot want we wisten niet zeker of de installatie ook

op grote schaal zou werken. We wilden de overheid

echter aantonen dat we er alles aan hadden gedaan

om onze inspanningsverplichting te halen. Maar

uiteindelijk is het gelukt en weten we een rende-

ment van 95 procent te behalen.’

‘Het belangrijkste resultaat is dat we de stofuitstoot

hebben gereduceerd van 174 ton per jaar naar nul.

Bovendien is het energieverbruik in de koelsectie

met 75 procent afgenomen en de productie met

20 procent toegenomen. Een prestatie van formaat,

waar wij met z’n allen bijzonder trots op zijn.’


Dechemischeindustrielaatsinds2003een

groteemissiereductievanNMVOSzien.In

2012iseenopmerkelijkestijgingvande

NMVOS-emissiestezien.Dezestijgingkan

wordenverklaarddooreeneenmaliginci-

dentbijeenvandelidbedrijven.Gecorrigeerd

voorditincidentzoueensignificantere-

ductiekunnenwordengerapporteerd.

DeNH3-emissievandechemischeindustrieis

voornamelijkafkomstigvandekunstmestfabri-

kanten.Opdetotaleemissiein2012van747ton,

wordt606ton(81procent)doortweeemittenten

uitgestoten.Indeemissiesvanfijnstofisgeen

trendwaarneembaar.Deindividueelgerappor-

teerdefijnstof-emissieslatengrotesprongen

zien.Deonderliggenderedenisonvoldoende

eenduidigheidindemetingvanfijnstof-emis-

sies.Sinds2009wordtgebruikgemaaktvan

OCI Nitrogen wint Responsible Care-prijs met innovatief koelsysteem

deNTAfijnstof,eenNederlandseTechnische

Afspraakvoorhetmetenenberekenenvan

deemissievanfijnstof.Derelatietussenfijn

stofengezondheid,hetbeleiddatdaarvoor

wordtontwikkeldendetoekomstigeNEC-

plafondsvoorfijnstofzijnvoordeVNCIaan-

leidingomookdezeemissiestepresenteren.

Geletopdetrendvandelaatstepaarjarenen

deemissieniveausvan2012ligtdechemische

industrieopkoersmethetbehalenvande

EuropeseNEC-doelstellingen2020.DeVNCI

concludeertdatmetdehuidigeregelgevingeen

continuedalingvanemissieswordtbewerk-

stelligd.Eendoelstellingmeteenprocentuele

verminderingvanemissiesisdaaromnietnodig.

Impact op biodiversiteit en ecosysteemdiensten Veranderdlandgebruik,vervuiling,dewinningvan

fossieleenergieengrondstoffenenemissiesnaar

lucht,waterenbodemhebbeneennegatieve

invloedophetmilieu.Ditblijktuithetverliesvan

biodiversiteitendeschadeaanecosysteem-

diensten.Biodiversiteitisdevariëteitaanlevende

organismenopaardealsonderdeelvande

ecosystemen.Dieecosystemenleverenmensen,

planten,dierenenmicro-organismenessentiële

‘diensten’,zoalslucht-enwaterzuivering,

klimaatreguleringenbestuiving.

DeVNCIsteuntdeopstellingvanCefic,dekoepel

vanEuropesechemiebedrijven,inbiodiversiteit.

VolgenseenonderzoekvanCeficspelenook

deemissiesvandechemischeindustrienaar

hetmilieueenrolinhetverliesvanbiodiversi-

teitendeschadeaanecosystemen(Ref.27).

AanpakCeficbeschrijfteenaanpakomhetverliesaan

biodiversiteiteenhalttoeteroepen.DeVNCI

ondersteuntdezeaanpak.Deaanpakkentvier

stappen,diealgemeengeaccepteerdzijnin

bijvoorbeelddemilieueffectrapportages.

Stap1ishetvermijdenvannegatieveeffec-

tenopbiodiversiteitenecosystemen.

Stap2ishetreducerenvandenegatieve

effectendoormaatregelentetreffendiege-

richtzijnophetverminderenvandeduur,

intensiteiten/ofomvangvandeeffecten.

Stap3zijnmaatregelengerichtophet

herstellenvanaangetasteecosystemen.

Stap4betreftmaatregelenomonomkeerbare

schadeaanbiodiversiteitenecosystemente

compenseren.Opdezewijzekantoegewerkt

wordennaarhetreducerentotnulvandeimpact,

hetzogenoemde‘nonetloss’(ziefiguur9).

‘Nonetloss’ishetstrevendatdeactivitei-

tenvanbedrijvenniettenkostegaanvan

debiodiversiteitendeecosystemen.

41

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


OntwikkelingenInverbandmethetverliesvanbiodiversiteit

isereenopkomendetrendomdeimpactop

biodiversiteitenecosystemeneconomischte

waarderen.Hetisgerichtophettoekennenvan

kwantitatievewaardenvoorecosysteemdiensten,

watsteedsbelangrijkerwordtvoorchemie-

bedrijven.DeVNCIvolgtdeontwikkelingopde

voetenenkelevanhaarledenzettenaldeeerste

stappenrondomhettoepassenvanditconcept.

ViahetPlatformBiodiversiteit,Ecosystemen

enEconomie,eeninitiatiefvanVNO-NCWen

IUCNNL(InternationalUnionforConservation

ofNature),werktdechemischeindustriein

Nederlandaanbewustwording,hetontwikke-

lenvan‘bestpractices’enbeleidsadviezenover

ondermeerdeinzetvanduurzamegrondstoffen.

VNCIheeftvoorditjaareenworkshop‘bio-

diversiteitenecosysteemdiensten’geplandom

hetbewustzijnbijhaarledenoverbiodiversiteitte

vergroten.Ookzullenadviezenwordengegeven

voorhetmakenvaneenactieplanombedrijfs-

specifiekinvullingtegevenaanhetthema.

+

–

VI voorspelde impact

VE vermeden impact

GI gereduceerde impact

H herstel

C compensatie

AM additionele maatregelen voor instandhouding

netto positieve bijdrage

overgebleven impact

No Net Loss

waa

rde

van

biod

iver

site

it

VI VI VI VI

C C

AM

H

GIGI

VE VEVE

Figuur 9: Impact op biodiversiteit

bron: Bewerkte versie uit Biodiversity and Ecosystem services, what are they all about? (Ref. 27)

4De Nederlandse chemische industrie en haar bijdrage aan welvaart Dithoofdstukgaatoverchemieenwelvaart.Hetbeschrijftdestrategievan

deNederlandsechemischeindustrieomookdekomende100jaarsignificant

tekunnenbijdragenaanwelvaartenwelzijn.Aanbodkomenondermeerhet

ongelijkeinternationaleconcurrentieveld,deinvesteringenenhetantwoordvan

dechemie:samenwerkingsverbandenopEuropees,nationaalenregionaalniveau

enkrachtenbundelingeninclusters,indeproductieketenenininnovatie.

De Nederlandse chemische industrie en haar bijdrage aan welvaart

DeNederlandsechemischeindustrielevert

ookgraagdekomende100jaarhaarbijdrage

aanwelvaartenwelzijn.Inhetkadervande

transitienaarduurzaamheidstaatdesector

ineconomischopzichtvoormajeureuitdagin-

gen,geziendestructureleveranderingendie

zichindeinternationalemarktenvoltrekken.

Zovergrotendegrondstofproducerendelan-

deninhetMidden-Oostenhunproductie-

capaciteitvoorbasischemicaliënendaarvan

afgeleidestoffenzodatze,profiterendvanhet

relatieflagekostenniveau,zelfwaardekun-

nentoevoegenaanhungrondstoffen.

OokopkomendeeconomieënzoalsChinaen

Indiabreidenhunproductiecapaciteitvoor

(basis)chemicaliënuit,ineersteinstantieom

desterkgroeiendebinnenlandsebehoeftete

bedienen.Aangeziendevraagnaargrond-

stoffeninAziëtoeneemtdoordetoenemende

bestedingsruimtevandemiddenklassen,dreigt

voorEuropaeentekortaangrondstoffen.

Deprijsvanaardgasalsenergiebronenalsgrond-

stof(ethaan)isinNoord-Amerikadeafgelopen

jarengedaaldtoteenniveaudatdriekeerlager

isdaninNederland.Hetgroteprijsverschilleidt

ertoedatinvesteringeninnieuweproductie-

capaciteitvoorbouwstenenalsmethanol,etheen

enammoniakvooralindeVerenigdeStaten

neerdalenennietinEuropa.Optermijnzaldat

ookeffecthebbenopinvesteringenincomplexere

chemicaliën.Degevolgenvanhetuitblijvenvan

investeringenkunnenookhunweerslaghebben

opdeefficiency.Demeestvoordehandliggende

maatregelenopditgebiedzijnalweldoorge-

voerd.Maarvoorhetdoorvoerenvanverdere

verbeteringenvandeefficiencyzijnomvangrijke

investeringenininnovatieveprocessennodig.

Demachtsverschuivingdiezichindechemie

voltrektvanhetWestennaardeopkomende

economieën,wordtduidelijkuitdecijfersin

tabel1.DechemischeindustrieindeEUziet

haarmondialemarktaandeelhalverenintwin-

tigjaartijd(Ref.24).Hetmarktaandeelvan

deNederlandseindustrietenopzichtevande

wereldwijdechemischeindustrielooptookterug,

maarhetmarktaandeeltenopzichtevande

chemischeindustrieindeEUstijgtaanzienlijk.

Voldoenderentabiliteitvoorhetplegenvan

45

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

4 | De Nederlandse chemische industrie en haar bijdrage aan welvaart

nieuweinvesteringeniseenbelangrijkerand-

voorwaardevoordecontinuïteitvandechemie

enhetleverenvaneenbijdrageaanduurza-

meontwikkeling.Dechemischeindustriein

Nederland(enEuropa)investeertnuonvoldoende

vanwegedegeschetstemoeilijkeomstandig-

hedenendeeconomischecrisis.Desondanks

moethethuidigeinvesteringsniveauvancirca

1,5miljardeuro(3procentvandesectoromzet

exclusieffarma)structureelverhoogdworden.

UitcijfersvanCeficblijktdatinvesteringenin

dechemischeindustrietenopzichtevande

omzetindeEUin20123,4procentbedroegen,

indeVerenigdeStatenginghetin2012om5,4

procenteninChinazelfsom14,1procent.

Om

zetc

hem

iein

Ned

erla

nd

(in

milj

ard

euro

)

Mar

ktaa

ndee

lNed

erla

ndse

chem

iein

EU

Mar

ktaa

ndee

lNed

erla

ndse

chem

iein

de

wer

eld

Om

zetc

hem

iein

EU

(in

milj

ard

euro

)

Mar

ktaa

ndee

lEU

chem

iein

de

wer

eld

Om

zetc

hem

iein

de

wer

eld

(in

milj

ard

euro

)

1992 19 6,6% 2,3% 290 35,2% 826

2002 32 7,7% 2,3% 416 30,5% 1363

2012 54 9,7% 1,7% 558 17,8% 3127

Tabel 1: Omzet en marktaandeel chemische industrie

Samenwerking in de chemische industrieDeNederlandsechemischeindustriespant

zichin,zowelinnationaalalsinEuropeesver-

band,omdeongelijkeconcurrentieverhoudin-

genhethoofdtebieden.Omhaarpositieinhet

krachtenveldteversterkenmiktdesectorop

verregaandesamenwerkingsverbandengericht

opkostenverlagingen,nieuweinvesteringen,

bundelingvankennisenkundeeninnovatie.

Ditgebeurtalopveleniveaus:metcollega-

bedrijvenindeclusters,mettoeleveranciersen

afnemersindeketen,metlokaleoverhedenin

deregio,metwetenschaps-enkennisinstellin-

genenbinnenpubliek-privateonderzoeks-en

innovatieprojectenindetopsectoreninEuropa.

Samenwerking in EuropaEenbelangrijkvoorbeeldvangrensoverschrijden-

desynergiebinnendeEuropesechemiesector

zijndechemischecomplexenrondAntwerpen,

RotterdamenhetRijn-Ruhr-gebiedinhetzo-

gehetenARRRA-cluster.Ditchemischecluster

iswereldwijdtoonaangevendenbinnenEuropa

hetbelangrijksteknooppuntvooraanvoeren

verwerkingenproductievangrondstoffenvoor

deproductievanbulkchemicaliënenspeciale

chemicaliën.Hetclusteristevenseenzwaarte-

puntvooronderzoekeninnovatieenconcurreert

metvergelijkbareclustersindeVerenigdeStaten,

China,India,hetMidden-OostenenBrazilië.

DeknooppunteninhetARRRA-clusterzijnmet

elkaarverbondenviafysieke(wegen,leidingen)

envirtuelenetwerken.Dechemiebedrijvenin

hetARRRA-clusterwerkenaaneenverregaan-

deintegratievanhunnetwerken.Datmoeteen

industrieelecosysteemcreërenwaarbinnen

reststromenaanstoffen,water,elektriciteiten

warmtevanhetenebedrijfbenutkunnenworden

dooranderebedrijveninhetcluster(ziefiguur

10).Integratievandesystemendruktdekosten

enmaaktinvesteringenmogelijkinproductie-

capaciteiteninfrastructuurvoordeverwerking

vannieuwe(duurzame)grondstoffen.Hetclus-

terverkleintzodoendehetrisicodatinEuropa

tekortenontstaanaangrondstoffentengevolge

vandegroterevraagnaarenbeschikbaarheid

vangrondstoffenindeopkomendeeconomieën.

Nationale samenwerking Ookbinnendenationalegrenzenrealiseertde

sectorsamenwerkingsverbanden.Datgebeurt

bijvoorbeeldmeteenindustrieelsamenwer-

kingsverbandtussenhetDutchBiorefinery

Cluster(DBC)endeVNCI.Uitdezetweeorga-

nisatiesishetplatformAgro-Papier-Chemie

(APC)gevormd,datsinds2011destatusheeft

vanGreenDealomhetgebruikvanbiomassate

bevorderen.Hetministerietekentdaarbijvoor

assistentieenondersteuning,ondermeervia

Bernard Wientjes, voorzitter VNO-NCW: ‘Dé grote winst van het topsectorenbeleid is de her-

waardering van het belang van de industrie in Nederland. De afgelopen jaren is door het

bedrijfsleven in de ‘gouden driehoek’, ook in de chemie, intensief gewerkt aan ‘business-

plannen’ voor de sector, die berusten op een agenda voor onderzoek en innovatie, op weten

regelgeving, human capital en internationaliseringsagenda’s. Topsectorenbeleid is dus veel

meer dan alleen onderzoeks- en innovatiebeleid. De innovatiecontracten staan dan ook bol

van het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen. De chemie met allerlei slimme bio-

based materialen, de hightech in veiligheid, de agri & food met gezond leven, de sector Life

Sciences & Health, met gezond ouder worden, en zo kan ik nog wel even doorgaan.’

47

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Legenda1 Rotterdamse haven en omgeving2 Zuid-Limburg3 Zuidwest-Brabant en Zeeland4 Noordoost-Nederland / Delfzijl5 Oost-Nederland / Twente

Rood ARRRA-cluster (Antwerpen-Rotterdam-Ruhr-Rijn Area)

4

5

1

3

2België

Frankrijk

Duitsland

Figuur 10: Chemieclusters

bron: VNCI


Op Europees niveau zijn de chemieclusters in Rotterdam en zuidwest-Nederland betrokken bij R4R, ofwel

Chemical Regions for Resource Efficiency, een project dat in 2012 is gelanceerd onder het Onderzoek en

Innovatie Programma van de Europese Commissie. De ambities zijn het verminderen van de afhankelijk-

heid van fossiele grondstoffen door een vertienvoudiging van het gebruik van biologische grondstoffen

en een verbetering van de efficiency in het grondstoffengebruik per eenheid product met 20 procent. Het

project ontvangt financiering uit het 7e Kaderprogramma van de Europese Commissie voor onderzoek,

technologische ontwikkeling en demonstratie. VNCI participeert als een van de partners in dit project.

consistentewet-enregelgevingeninstrumen-

tenompotentiëlebusinesscaseseenvoudiger

omtezettennaarcommerciëleinitiatieven.

Bijzonderishetsectoroverschrijdendekarak-

ter:dankzijdeGreenDealparticiperenpapier-,

suikerbieten-enaardappelverwerkersinhet

platformmettuinbouwbedrijvenenchemiebe-

drijven.Zewerkensamenaanhetverwaarden

vanbiomassastromen.Kansrijkemogelijkheden

zijnvastgesteldinhetonttrekkenvaneiwittenaan

reststromenenvanchemischebouwstoffenaan

planten,lignocellulosealsgrondstofenhetsluiten

vandemineralenkringloop.

Leunendopdekennisenexpertisevandepart-

nerszalhetplatformvooreind2014minstenszes

businesscasesopleverenopnieuwecross-secto-

ralebiobasedthema’s,zoalsbiobasedcomposie-

ten,coatingsenverpakkingen.Diewordendoor

departnersgezamenlijkverdergebrachtinhet

innovatieproces.Hierondervolgteenoverzicht.

Regionale samenwerking Geografischgezienisdechemischeindustrie

inNederlandgeconcentreerdinvijfgebieden:

Rotterdamsehavenenomgeving;Zuid-Limburg;

Zuidwest-BrabantenZeeland,Noordoost-

Nederland(Delfzijl&Eemshaven),Oost-

Nederland/Twente(ziefiguur10).

BiobasedDeltainZuidwest-Nederlandiseen

schoolvoorbeeldvanregionalesamenwerking.

OpdeGreenChemistryCampusinBergenop

ZoomwerktdeNederlandsechemischeindustrie

De samenwerking in APC leverde al de volgende business cases op: 1. Itaconzuur uit biet: consortium van Cosun, DSM, SesvanderHave en WUR werken met steun

van Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) Agri & food [Ref. 9] deze case met succes

uit. Het doel is om de suikerbiet zodanig te ontwikkelen dat deze itaconzuur in hoge concentra-

ties produceert, die vervolgens als belangrijke biobased bouwsteen gewonnen kan worden.

2. Eiwitten uit reststromen: een consortium, gecoördineerd door het Instituut voor

duurzame procestechnologie (ISPT) en met steun van TKI Biobased Economy

(BBE) [Ref. 10], ontwikkelt technologieën en concepten om hoogwaardige eiwit-

ten terug te winnen uit agrarische en agro-industriële reststromen.

3. Lignocelluloseverwaarding voor papier en chemie: consortium met Avantium en on-

der meer SmurfitKappa werkt deze case uit met steun van TKI BBE. Het doel is om slib-

stromen uit de papierindustrie te valoriseren als grondstoffen voor biochemicaliën,

en om nieuwe lignocellulosestromen gezamenlijk te ontsluiten tot hoogwaardige cel-

lulose voor papier en als competitieve basisgrondstoffen voor biochemicaliën.

49

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


bijNederlandse,FranseenEuropesefondsen.

InAntwerpenbestaateensoortgelijkinitiatief.

HetVlaamse‘BlueChem’moeteenincubator

wordenvoorduurzamechemieinVlaanderen.

Inalledriedeinitiatievenwordtervanuiteeneigen

invalshoekgewerkt.Samenwerkingtussendedrie

initiatieveniseropgerichtomdeafzonderlijke

initiatievenéndebiobasedeconomieinderegio

alsgeheelteversterken.Ditwerkt,omdatde

drieinitiatievencomplementairzijnaanelkaar.

Samenwerking binnen de ketenDechemischeindustrieinvesteertvanoudsin

samenwerkingindeketen.Ineersteinstan-

tieomderisico’stebeheersenophetgebied

vanveiligheid,gezondheidenmilieu.Zoomvat

ProductStewardship(eenonderdeelvanhet

ResponsibleCareprogramma)afsprakenbinnen

deketenoverdezorgvooreenchemischestofof

productgedurendedegehelelevenscyclusvan

grondstoftoteindproduct.Alleketenpartijen,

metoverhedenenkennisinstellingenaandeteelt

endeverwaardingvanduurzamegrondstoffen.

Desamenwerkingrichtzichoponderzoek,ont-

wikkelingenproductievanbiobasedbouwstenen

voormaterialenencoatingsenopvergroening

doorsluitingvanhetcompleteketenproces.

Regionalesamenwerkingwordtoverigensniet

geremddoornationalegrenzen.BiobasedDelta

werktsamenmetIndustries&AgroRessources,

eeninitiatiefvanbedrijven,overhedenenken-

nisinstellingenindeFranseregio’sPicardiëen

Champagne-Ardennesomtoepassingenvan

groenegrondstoffenteontwikkelen.Hetgaatom

hetverwaardenvanagrarischeproducten,zodat

deindustriezekantoepassenalsnieuwegene-

ratiebiobrandstoffen,biochemicaliën,bioma-

terialenenbio-ingrediënten.Desamenwerking

tussenBiobasedDeltaenhetFranseinitiatief

bestaatonderandereuitgezamenlijkeprogram-

ma’srondomonderzoek&ontwikkeling,maar

ookuithetgezamenlijkaanvragenvansubsidies

Een ander mooi voorbeeld van wat samenwerking in de regio vermag, is Eemsdelta. Dit chemie cluster in

het Noorden staat onder druk door de teloorgang van de aluminiumsmelter Aldel in Delfzijl, de proble-

matiek van de werkgelegenheid en de hoge energieprijzen ten opzichte van het buitenland. Het cluster

biedt werk aan 2.250 directe en 3.400 indirecte banen en vertegenwoordigt 15 procent van de productie

van de Nederlandse chemische industrie. Om het cluster uitzicht te bieden op bedrijfsuitbreidingen

en investeringen in nieuwe activiteiten hebben het Ministerie van Economische Zaken, de provincie,

gemeenten en bedrijven in nauwe samenwerking een plan opgesteld dat al op korte termijn kan leiden

tot aanzienlijke additionele werkgelegenheid. De ambitie is dat Eemsdelta tegen 2030 weer een sterk

cluster zal zijn met een breed palet aan chemische producten gebaseerd op groene grondstoffen.

Samenwerking tussen chemie-, energie- en agrobedrijven zal een stevig fundament vormen [Ref. 30].

Together for SustainabilityChemische bedrijven worden steeds vaker niet alleen op duurzaamheid in hun eigen bedrijf aangespro-

ken, maar in de gehele keten. Dit wordt duurzaam ketenbeheer genoemd. De Nederlandse chemische

industrie werkt met tienduizenden toeleveranciers. De dialoog aangaan met elke toeleverancier om de

duurzaamheid en veiligheid te verbeteren lijkt onbegonnen werk. Maar niet als de chemische industrie

daarin samenwerkt. De Chief Procurement Officers (CPO’s) van zes chemiemultinationals zijn vanuit

Duitsland in 2011 Together for Sustainability (TfS) gestart, een samenwerkingsverband dat werkt aan

een programma ter beoordeling en verbetering van duurzaamheid in de chemische toeleverketen [Ref.

11]. Het delen van informatie vergroot de transparantie in de keten en voorkomt dubbele controles.

Het vermindert daarmee de bureaucratie voor leveranciers. Duurzaam ketenbeheer levert ook eco-

nomische kansen op, zoals het gebruiken van lokale leveranciers, wat het valutarisico verkleint. Een

robuustere keten biedt ook effectievere expansiemogelijkheden in opkomende markten. De wens van

de coalitie is dat TfS dé standaard voor transparant duurzaam ketenbeheer in de chemiesector wordt.

vanproducenttotleverancieraandeeindge-

bruiker,dragenverantwoordelijkheidvoorhet

veiligproduceren,verhandelenenaanbieden

vanhetproduct.Datvraagtomgoedeinforma-

tieencommunicatieovereigenschappenen

hetgebruikvanhetproductbinnendeketen.

Eenstapverderishetrealiserenvanketenak-

koorden,waarbijbehalvetoeleveranciersen

afnemers,ookanderebelanghebbendepartijen

zijnbetrokken.Ketenakkoordenzijnafspraken

tussensectorenoverhetverwerkenvanrest-

stoffentotzohoogwaardigmogelijkesecundaire

grondstoffen.Goedevoorbeeldenhiervanzijn

projectenophetgebiedvandecirculaireecono-

mievooreenoptimaalgebruikvangrondstoffen

enwaarbijdoorduurzaambrongebruikgeen

afvalontstaatengeenemissiesplaatshebben.

Samenwerking in innovatieDeNederlandsechemischeindustrieheeft

nieuwetechnologieën,processenenproducten

nodigomdeinternationaleconcurrentiedruk

teweerstaanenduurzameontwikkelingenvan

degrondtekrijgen.Daartoeisondermeereen

goedontwikkeldinnovatiesysteemvangroot

belang.Dechemiesectorpaktdezeuitdagingop

alséénvandenegendoorhetkabinet-RutteI

geïntroduceerdetopsectoren.Ditbeleidiseen

belangrijkeinspanningomdeinnovatieende

financieringervanopeennieuweleestteschoei-

en.Inhoofdlijnenkomtheteropneerdatelke

topsectorTopconsortiavoorKennisenInnovatie

(TKI)kentvoorpubliekprivaatonderzoek.Voor

definancieringvandeprojectennemenbedrij-

ven,kennisinstellingenenoverheidelkongeveer

51

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

‘Chemie is niet alleen belangrijk voor onze economie en welvaart met een omzet van 57 miljard euro per

jaar en een aandeel van 8 procent werkgelegenheid binnen de industrie, de chemische industrie kan bij

uitstek een belangrijke rol spelen in het vinden van antwoorden op maatschappelijke uitdagingen zoals

energievraagstukken, duurzame materialen, schoon drinkwater, en gezonde voeding’, meent Jasper

Wesseling, plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie bij het ministerie van

Economische Zaken. Hij verwacht nog nauwere samenwerking van de chemie met andere sectoren zoals

Agri & Food, Energie en Life Sciences & Health (LSH). ‘Maatschappelijke problemen vragen vaak een inte-

grale, sector overschrijdende kijk op de wereld en samenwerking van vele partijen. Juist op de snijvlakken

met andere sectoren ontstaan innovaties, nieuwe toepassingen en nieuwe kennis waar ook aan te verdie-

nen valt. De chemische industrie is bij uitstek in staat om de rol te spelen als aanjager van deze innovaties

en daarmee een voortrekkersrol te spelen in de verduurzaming van de samenleving. Een mooi voorbeeld

is Chemistry of Life. Daarin gaan we werken aan nieuwe geneesmiddelen en antibiotica, synthetische

vaccins, biologisch afbreekbare implantaten en hoogwaardige supplementen voor gezonde voeding.’


eenderdevandekostenvoorhunrekening.

Begin2014heefthetTopteamChemiehetplan

gelanceerdomdevierTKI’sonderdeTopsector

Chemievanaf2015tevervangendooréénTKI

Chemiedatdegeldenverdeeltendesamen-

werkingmetanderetopsectorenenhetminis-

terievanEconomischeZakencoördineert.De

onderzoeks-eninnovatieagendazijngeëntopde

grotemaatschappelijkeuitdagingen,zoalsdie

doorBrusselzijngeformuleerdenopdesterk-

tesvanhetwetenschappelijkonderzoekaan

Nederlandseuniversiteitenenkennisinstellingen.

Bijdeuitvoeringvandezeagenda’sstreeft

deTopsectorChemieactiefnaarverregaan-

desamenwerkingmetanderetopsectoren.

Samenwerkingisvanhetallergrootstebelang

aangezieninnovatietegenwoordigvoornamelijk

totstandkomtopdegrensvlakkenvanweten-

schappelijkedisciplinesenineenopenomgeving.

Methetinnovatievermogenvanchemische

bedrijvenlijktintussenweinigmis.

Hetaandeelinnoverendebedrijvenindeche-

mieligtmetruim70procentruimbovenhet

landelijkgemiddelde,blijktuitdeMonitor

TopsectorenvanhetCBS(Ref.23).Desec-

torheeftvandenegentopsectorenhethoog-

steaandeelkoplopers.Datzijnbedrijvendie

inhogemateproduct-enprocesinnovaties

inonderzoekenontwikkelingrealiseren.De

TopsectorChemieherbergtookhethoogste

aandeelbedrijven(66procent)datzelfnieuwe

productenenprocessenontwikkelt(Ref.12).

Bernard Wientjes, VNO-NCW: ‘Als ik naar de

industrie in Nederland kijk, dan ben ik er trots op

hoe zij bezig is met onderzoek en ontwikkeling,

innovatie en het internationaal vermarkten van

oplossingen voor maatschappelijke vraagstuk-

ken. Talloze innovaties en oplossingen worden

gedreven door de technologische industrie. Je

ziet dat dit niet langer een zaak is van één sector

of één branche. De grootste stappen en vernieu-

wingen worden gerealiseerd door cross-sectorale

innovatie. Ik zie in al die technologische innova-

ties ook talloze materiaalslimmigheden die uit

de chemische industrie voortkomen. Daarnaast

is de chemische industrie, wanneer je specifiek

naar de sector kijkt, zeer voortvarend bezig, ook

steeds meer internationaal, op het terrein van

groene grondstoffen en hernieuwbare bronnen.

Veel chemische bedrijven timmeren hiermee

aan de weg en ik heb niet de indruk dat een wat

aangedikt imago uit het verleden de huidige

‘high tech’-chemische bedrijven in de weg zit.

53

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


5Werken in de Nederlandse chemische industrie Dithoofdstukgaatoverchemieendemens.Hetbeschrijftdestrategievan

deNederlandsechemischeindustrieommenselijktalentteontwikkelen

entebeschermen.Aanbodkomenondermeerdepensioneringsgolf,de

aansluitingonderwijs-industrie,vergrotingvandeaantrekkingskracht,

socialeinnovatieendeveiligheidvanpersoneelenomwonenden.

VandeuitdagingenwaarvoordeNederlandse

chemischeindustriestaat,ishetaantrekken

enbehoudenvancompetentpersoneelniet

deminste.Eriseentekortaanafgestudeerde

techniekstudenten,erwachteenpensione-

ringsgolfenvanhetpersoneelwordtmeer

kennisenkundegevraagd.Aandebedrijven

hiereengoedantwoordopteformuleren.

Indeperiodetot2020gaat25procentvan

deintotaalongeveer62.000werknemers

(vanwie13.000indefarmaceutischeindus-

trie)metpensioen.Indeperiodevan2020tot

2030zalzelfs60procentvanhethuidigeper-

soneelsbestandvertrokkenzijn(Ref.13).

Ondankseengestagedalingvandewerkgele-

genheidindechemischeindustrie,iserkrapte

opdearbeidsmarktvoortechnischopgeleide

mensen,vooralopmbo-niveau.Deinstroomis

onvoldoendeomindetoekomstigevraagvande

bedrijventevoorzien.Desectormoettekorten

zienoptevangenentegelijkertijdklaarspelen

datallewerknemersoverdekennisenvaardig-

hedenbeschikkenomdeherpositioneringinde

waardeketenendeintroductievanhernieuw-

bareensecundairegrondstoffenterealiseren.

HetTopteamChemieheeftdeambitiegefor-

muleerddatdesectorin2020eenevenwicht

heeftbereikttussenvraagenaanbodvantalent.

Zowelinkwantitatiefalsinkwalitatiefopzicht.

Omdittebereikenzijnertweedoelstellingen:

1. Deaansluitingvanhetonderwijsopdeche-

mischeindustriemoetwordenverbeterd.

2. Deaantrekkingskrachtvandesectoroppo-

tentiëlewerknemersmoetwordenvergroot.

Hetteamheefthiertoeafsprakengemaaktmet

bedrijven,werkgevers,werknemers,onderwijs-

instellingen,economischesectoren,regio’sende

rijksoverheid.Eenaantalvandezeafsprakenis

opgenomeninhetzogenoemde‘Techniekpact’.

Aansluiting onderwijs-bedrijfslevenInhetalgemeenmaaktdechemischesector

zichsterkvooreenhoogkwalitatievekennisin-

frastructuurwaarbijdeonderwijsinstellingenen

debedrijvenelkaaruitstekendwetentevinden.

Denadrukligtdaarbijophetcreërenvanmeer

focusenmassaindeopleidingenenstudiesop

mbo-,hbo-enwo-niveau.Datwilzeggen:het

verkleinenvanhetwoudaanopleidingenen

specialisatiesenhetfocussenopprofileringvan

dehbo-enwo-opleidingen.Hetbedrijfsleven

Werken in de Nederlandse chemische industrie

57

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Beurzen voor excellente studentenSinds 2011 financieren chemiebedrijven beurzen voor excellente studenten. Vanaf studiejaar 2013-2014

zijn er beurzen voor hbo-studenten Analytische Chemie en Procestechnologie. Voor wo-studenten zijn er

beurzen Analytische Chemie en Brede Chemie. De beurzen worden aangeboden door Coast (Analytische

Wetenschappen en Technologie) en de Topsector Chemie. Met de beurzen worden veel belovende

scholieren en studenten uitgedaagd excellent te presteren en een ambassadeursrol te vervullen.

De beurzen moeten het tekort aan excellente afgestudeerde scheikundigen in Nederland vermin-

deren en de instroom van breed opgeleide studenten in de chemische industrie vergroten.

In het collegejaar 2012-2013 zijn 35 beurzen uitgereikt aan excellente hbo-studenten en 10 aan

excellente wo-studenten. Geleidelijk aan wordt dit programma uitgerold naar 225 bursalen in

college jaar 2017-2018. Hiermee levert de Topsector Chemie een ruim aandeel in de doelstel-

ling van het Techniekpact van 1.000 door de industrie betaalde beurzen aan techniekstudenten.

5 | Werken in de Nederlandse chemische industrie

heeftgrotebehoefteaanmensenmetbrede

kennisenvaardighedenomdemaatschappelijke

uitdagingenaantekunnengaanophetterrein

vangezondheid,voedselzekerheid,energie-

voorziening,transport,klimaatengrondstoffen.

Chemie in het basisonderwijsHetvergrotenvandeinstroomvangediplo-

meerdechemicinaardechemiesectorbegintbij

hetbasisonderwijsdooralopditniveaumeer

interessetewekkenvoortechniek.Desector

bepleitdaaromdeaanstellingvantechniek-

docentenopdebasisschool.Ditsluitgoedaan

ophetoverheidsbesluitomtechniekalsver-

plichtvakteintroducerenopdebasisschool.

IntussenbrengtdeStichtingC3(Ref.14)voor

hetbasisonderwijsdechemie,lifescien-

cesenprocestechniektotleven.Destichting,

waarvandeVNCIeenvandeoprichtersen

financiersis,levertmateriaalenondersteu-

ningaandedocentenomleerlingenvan4tot

12jaartelatenkennismakenmetchemie.

Chemie in het middelbaar onderwijsHetvoortgezetonderwijs(VO)kamptmeteengroot

gebrekaaneerstegraadsuniversitairgeschoolde

lerarenindenatuurwetenschappen.Dechemi-

scheindustriewilfaciliterendatdocentende

juistebevoegdheidkrijgenenpraktijkervaring

opdoenbijchemiebedrijven.Hetisvanbelangdat

leerlingeninhetVOimpulsenkrijgenomvoor

chemietekiezenalseindexamenvak.DeStichting

C3promootdaaromookinhetVOopleidingenen

beroepenindechemie.Dechemiesectororga-

niseertvoorhetVOjaarlijksevenementenvoor

scholierenenhunoudersmetinformatieoverde

beroepsmogelijkhedenenarbeidsperspectieven.

Chemie in het beroepsonderwijsOpinitiatiefvandeTopsectorChemiezijnde

afgelopenpaarjaarvoorhetmbovijfCentravan

InnovatiefVakmanschap(CIV)ingerichtenvoorhet

hbovierCentresofExpertise(CoE).Dezesamen-

werkingsverbandenvanregionaleoverheden,

onderwijsinstellingenenchemiebedrijvenzijneen

platformvoordeuitwisselingvankenniseninfor-

matietussenbedrijvenenonderwijsinstellingen

inhunregio.Bedrijvenleggeneenvraagofeen

projectvooraaneenCoEofCIV,dembo-of

hbo-studentenpakkendieopenwisselenken-

nisuitmethetbedrijfdatdeuitkomstenkan

toepassenindebedrijfsvoering.Destudenten

ervarenhoeheteraantoegaatinhetbedrijfs-

levenendebedrijvengevenbijonderwijsin-

stellingenaanwatzijrelevantachtenvoorde

opleidingenomdiebetertelatenaansluiten

ophetwerkveld.Dezevormvanuitwisseling

moetertoeleidendatonderwijsenmarktel-

kaarbeterwetentevindenendattoekomstige

werknemerssnellerindeindustrieinstromen.

Chemie in het wetenschappelijk onderwijsDeTopsectorChemieheeftin2012hetvoortouw

genomenbijhetopstellenvanhetMasterplanBèta

enTechniek.Datheeftdeambitiedatin2025circa

40procentvanallestudentenafstudeertineen

bèta-oftechnologischeopleiding.In2011wasdat

circa25procent.Deinstroombijuniversitaire

chemiestudiesisin2014tenopzichtevan2009met

20procentgestegenenvanhethbomet34pro-

cent,blijktuitonderzoekvandeVNCI.Eriseen

toenemendeinteressevoordeopleidingenchemie

dieookkennisbijbrengenovernatuurkunde,

economieenondernemerschap.Deaantrekkings-

krachtgaatookuitvandesociale,persoonlijkeen

businessvaardighedenwaaraanchemieopleidingen

tegenwoordigmeeraandachtbesteden.

Dezeontwikkelingisvangrootbelangaangezien

innovatie–nodigomtekunnenreagerenopde

veranderendemarktomstandigheden–tegen-

woordigvooralophetsnijvlakvanverschillende

disciplinestotstandkomtenineenopenomge-

ving.Communicatie,flexibiliteit,hetvermogenom

samentewerkenenondernemerschapbehoren

daaromnaastdealoudevakkennistotdeaanvul-

lendeeisenenvaardighedendieaanhetperso-

neelindechemischesectorgesteldworden.

Bert Weckhuysen, hoogleraar anorganische

chemie en katalyse aan de Universiteit Utrecht:

‘In de loop der jaren is in Nederland een na-

tuurlijke interactie ontstaan tussen de indus-

trie en academische wereld. Er worden ideeën

uitgewisseld en ervaringen gedeeld. Men kijkt

bij elkaar in de keuken. Ik krijg soms kataly-

satormateriaal van bedrijven dat ik zonder die

interactie niet gehad zou hebben. Omgekeerd

heeft de chemische industrie dankzij deze vorm

van samenwerking toegang tot hoogwaardige

apparatuur en kan ze zich laven aan ‘frontier

science’ die ze zelf niet ontwikkelt omdat het

te nieuw of te duur is of omdat het zich buiten

het gezichtsveld van het bedrijf afspeelt.’

59

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


Chemie en ondernemerschapOndernemerschapindechemieisessentieel

voordetoekomstvandesector,maarhetaantal

startersindechemieisnogbeperkt.Doordein-

stellingvandeCentravanInnovatiefVakmanschap

(CIV’s)endeCentresofExpertise(CoE’s)krijgt

ondernemerschapbinnenhetonderwijssteeds

meeraandacht.OmookvanuitdeCIV’senCoE’s

eengoededoorstroomtecreërenvanstuden-

tenchemienaarhetondernemerschap,zijnde

afgelopenjarenzesInnovationLabs(iLabs)en

vijfCentraofOpenChemicalInnovation(COCI’s)

opgericht(ziefiguur11).iLabszijnbroedplaat-

senvankennisinstellingenwaarstarterseen

veelbelovendconceptkunnendoorontwikkelen

toteenopschaalbaarproduct.COCI’sassisteren

startersmeteenbewezenproductofdienstbij

hetdoorgroeiennaardeinternationalemarkt.

Omondernemerschaptestimulerenentefaci-

literenbegeleidtDPIValueCentrestartersinde

beginfasevanhetondernemerschap,onderandere

doorcoaching.Ditlevertdirectresultaatop.

Uitevaluatiesblijktdathetbusiness-

coachingtrajectvooralsuccesvolisvanwegede

inzetvanervarenondernemersbijdecoaching-

iLAB COCIiLAB in oprichting Centrum voor Innovatief Vakmanschap (mbo)Centre of Expertise (hbo)

Figuur 11: CoE’s, CIV’s, iLabs en COCI’s in Nederland

bron: Bewerking van fig 6 uit Transitieplan voor de Topsector Chemie (Ref. 3)

sessies,detoegangtothetnetwerkendespeci-

fiekeondersteuningdoorexpertsuitdesector.

Hetaantalvan45start-upsdiegeholpenzijnin

2013,overtrofdeverwachtingenuithetoperatio-

neelplan.Indeperiode2008t/m2013zijnmeer

dan100ondernemersondersteunddoorDPI

ValueCentre.

Vergroting van aantrekkingskrachtVergrotingvandeaantrekkingskrachtvande

sectoriseenvandemiddelenomin2020een

evenwichttebereikentussenvraagenaanbod

vantalent,inkwantitatiefenkwalitatiefopzicht.

Ditvormteenthemawaarinwerkgevers,werk-

nemers,vakorganisatiesenmedezeggenschaps-

radenindechemiesamenopkunnentrekken.

Werknemersindechemischeindustriege-

vendaarbijaandatzijeenactievererolvande

werkgeversverlangenbijhetplannenvande

loopbaan.Enbijhetbiedenvanmogelijkheden

omdoormiddelvanstudiesencursussenhun

functionerenopeenhogerpeiltebrengen.

DeVNCIheeftin2012onderdeparapluvan

deHumanCapitalAgenda(HCA)eentest

met‘socialeinnovatie’uitgevoerdmetéén

grootbedrijfentweekleinerebedrijven.De

VNCIenMVONederlandhebbendatinitia-

tiefin2013uitgebreidmetdiversebedrijven

inhetproject‘ExpeditieSocialeInnovatie’.

FNV-bestuurder Ali Gunduz: ‘Duurzame

ontwikkeling gaat ook over de duurzame in-

zet van de medewerkers en daar maken we

ons ernstig zorgen over. Ploegen draaien met

minimale bezetting, vakanties en ziekten moe-

ten worden opgevangen met overuren van de

collega’s en voor de verplichte scholing moet je

apart terugkomen. Daar word je voor betaald,

maar het gaat wel ten koste van je vrije tijd.’

Werken in de chemische industrie is topsport

geworden. De mensen vragen zich volgens

Gunduz af of ze dat wel kunnen volhouden tot

hun 67ste. ‘Functies waar mensen vroeger

even in de luwte konden verblijven, zoals cate-

ring en bewaking, zijn uitbesteed. Ook jonge-

ren vragen zich af hoe het verder moet, want

buiten de verplichte scholing is er nauwelijks

ruimte voor scholing om jezelf te ontwikkelen,

waardoor hun carrièreperspectief versmalt.’

Metsocialeinnovatieenandereprogramma’sdie

ookinhetTechniekpactzijnopgenomen,werkt

dechemischeindustrieaan‘duurzameinzet-

baarheid’(employability)vandemedewerkers.

Hetgaatnaasttechnischinhoudelijkekennisom

hetverwervenvanvaardighedenzoalsdynamisch

managen,flexibelorganiseren,slimmerwerken

ensamenwerkenmetanderepartijen(co-creatie).

Ditisvanbelangomintekunnenspelenopde

steedssnellereopeenvolgingenvannieuwe

technologieënendeveranderendepositievan

chemischebedrijvenindewaardeketen.

Bovendienleverengoedenbreedopgeleide,

61

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


flexibelemedewerkerseenbelangrijkebijdrage

aandesocialeinnovatieindechemiesector,

zoblijktuitonderzoekvandeErasmusUniversiteit

(Ref.18).

MetNWOendeErasmusUniversiteitzijntwee

andere‘socialeinnovatie-projecten’gestartmet

specifiekethema’sendeelnamevantelkensdrie

VNCI-leden.

DuPont voorziet zelf in de behoefte aan technici

Chemieconcern DuPont in Dordrecht kan te-

genwoordig meer dan voldoende voorzien in de

behoefte aan onder andere procesoperators.

Sinds enkele jaren biedt het bedrijf leerlingen

met een diploma van vmbo tot en met vwo interne

opleidingen met leerpakketten voor onder-

houd, elektrotechniek en het laboratorium.

De leerlingen worden aangebracht door uitzend-

bureau Start People dat op het fabrieksterrein

is gevestigd. Wis-, natuur- en scheikunde in het

pakket is een eis, een entreetoets moet aantonen

of de opleiding met succes kan worden afgerond.

Daarna lopen de leerlingen zes tot acht weken

mee op een afdeling zodat kan worden beoordeeld

of houding en gedrag binnen het bedrijf passen.

De leerlingen worden begeleid door een

mentor en een commissie met de coördina-

tor van de afdeling, iemand van het oplei-

dingsinstituut, de contactpersoon van Start

People en de afdeling Human Resources.

De leerlingen die bijvoorbeeld voor proces-

operator opgaan, krijgen vier dagen in de week

praktijk en één dag theorie. DuPont is per jaar

per leerwerker circa 35.000 euro kwijt aan

loonkosten. Elk halfjaar vindt een beoordeling

plaats en kan het salaris al iets stijgen. Binnen

25 maanden moet de opleiding zijn afgerond. Op

dat moment weten de leerwerkers of ze een vast

contract krijgen. Dat geldt voor ongeveer

60 procent van hen, zegt Marcus Faasse, hr-con-

sultant bij DuPont en initiator van het programma.

Sinds 2007 zijn 88 mensen begonnen aan het

leerwerktraject. Daarvan zijn er 40 geslaagd, zijn

er 8 tussentijds gestopt en zitten er nog 40 in het

traject. Van de 40 geslaagden heeft DuPont zelf

27 personen in dienst genomen. De overigen

zijn bij andere bedrijven aan de slag gegaan.

Faasse: ‘Het aantal aanmeldingen is inmiddels

vier keer groter dan het aantal leerwerkplek-

ken. We hebben geen plek voor alle gedi-

plomeerden en kiezen de besten eruit. Maar

ook de anderen zijn goed. Tijdens de laatste

diploma-uitreiking hadden alle ‘afvallers’ een

aanstelling bij een ander chemiebedrijf.’

De VNCI beschouwt de aanpak als een school-

voorbeeld voor de hele sector. Dit wordt bevestigd

door de Erasmus Universiteit. In een onderzoek

naar de werving van technisch personeel noemt

de universiteit het leerwerkprogramma van

DuPont een van de ‘best practices’ (Ref. 18).

Uitditonderzoekonder1.500bedrijvenkomt

naarvorendatsuccesininnovatievanbedrij-

venvoor77procentwordtbepaalddoorsociale

innovatieszoalszelfsturendeteams,co-creatie

enopeninnovatie.Technologischeinnovaties

dragenvoor23procentbij.Opmacroniveauis

socialeinnovatievanbelangvoordeontwikkeling

vannieuwebusinessmodellenvoordecirculaire

economie,zoalshet‘leasen’vankapitaalgoederen.

Explicietaandachtgevenaanhetaantrek-

ken,doorgroeienenbehoudenvanperso-

neelenaansocialeinnovatieisinlijnmet

dedoelstellingvandeTopsectorChemie.

Indepraktijkishiernogverbeteringmogelijk.

DeVNCIherkentbijbedrijveneentrendvan

eenvraagnaargeneriekeoplossingenrich-

tingeenvraagnaarmaatwerk.Hetaanbod

vanmaatwerkkomtnulangzaamopgang.

DeuitingenvanFNV-bestuurderGunduzenvan

werknemersdatzeonvoldoendesteunervaren

vandewerkgeversbijhunloopbaanplanningil-

lustrerendatdeuitvoeringvandeHumanCapital

Agendanogeenknelpuntisvoorveelchemische

bedrijven.Eenbevestiginghiervanblijktookuit

hetfeitdatdeStichtingC3,diehetwerkenin

dechemiepromootopdebasisschoolenhet

voortgezetonderwijs,kamptmeteenvermin-

derendaantalsponsorenuithetbedrijfsleven.

DeVNCIonderzoektmomenteelmeteen

aantalchemischebedrijvenwaardebe-

drijvenpreciestegenaanlopenbijdeuit-

voeringvandeHumanCapitalAgenda.

Veilige en gezonde arbeidsomstandighedenVeiligearbeidsomstandighedeniseenbijna

vanzelfsprekenddoelvandechemischeindustrie.

Metnamebedrijvenindechemischeindustrie

beseffendatzeeenzwareverantwoordelijkheid

dragenvoordeveiligheidendegezondheidvan

hunwerknemersenvoordeomgevingvanhet

bedrijf.Dekansopeen(grootschalig)incident

isklein,maarheteffectkangrootzijn.Daarom

nemenbedrijvenindechemischeindustrievei-

ligheidsmaatregelen,zoalshetperiodiekuitvoe-

renvanonderhoud-eninspectieprogramma’s,

hetimplementerenvandetectiesystemenen

explosiebestendigeconstructies,maatregelenom

tevoorkomendaterbrandofongewensteemis-

siesvanstoffenontstaanenmaatregelenomde

gevolgenvaneeneventueelincidenttebeperken.

Ruud Koornstra, ondernemer en bestuurs-

lid van De Groene Zaak constateert dat veel

mensen chemie associëren met fabrieken die

kunnen ontploffen. Volgens hem versterkt de

chemie dat beeld. ‘Als je het terrein van een

chemische fabriek betreedt, zie je als eer-

ste een groot bord waarop staat dat er al

182 dagen geen ongelukken zijn gebeurd. Dat

geeft wel aan hoe onzeker, hoe defensief de

chemische industrie, ontstaan vanuit de bus-

kruitproductie, nog altijd denkt. Het lijkt wel

alsof men zichzelf nog steeds ziet als deel van

het probleem, terwijl de chemische industrie

juist deel van de oplossing is. Vooropgesteld

dat ze bereid is om duurzaam te veranderen.’

63

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


Hetbesefgroeitindesectordateenchemi-

schefabriekimponerendenzelfsafschrik-

wekkendkanoverkomenopdedirecteomgeving.

Angstenonzekerheidbijomwonendenworden

somsnogeensextragevoeddoorincidenten.

Chemiebedrijvenvolstaandaaromoverhet

algemeennietlangermetdeboodschap‘We

houdenonsaanallewettelijkeregels’,maar

zoekenactiefdedialoogmetdeomgeving.

In vergelijking met omliggende landen heeft de

Nederlandse chemie een goede reputatie. Ook

vinden de meeste Nederlanders de voordelen

van de sector groter dan de nadelen. Dat blijkt

uit de Pan European Survey (2012), een twee-

jaarlijks imago-onderzoek in opdracht van Cefic,

naar de mening van mensen over de chemische

industrie. Kijkend naar de reputatie van de

sector scoort de Nederlandse chemie 57,9 (op

een schaal tot 100). Dat is een van de hoogste

scores in Europa (hoogste score is 63,8). In

vergelijking tot andere sectoren in Nederland

staat de chemie op plaats 13 van de 17.

Veiligheid VooropIn2011heefteenaantalorganisaties,waaronder

deVNCI,hetActieplanVeiligheidVooropgelan-

ceerdomdeveiligheidsprestatiesinde(petro)

chemieketenverderteverhogen.Hetprogramma

beoogtverbeteringvandeveiligheidscultuur.

Onderveiligheidscultuurwordtverstaandehou-

ding,waarden,(impliciete)aannames,percepties

engewoontenvandewerknemersbinnendeor-

ganisatiemetbetrekkingtothetomgaanmetvei-

ligheidsrisico’s.Eenveiligheidscultuurlaatzich

namelijknietdoorwettenenregelsafdwingen,

maarisvooraleenzaakvande‘heartsandminds’

vanbetrokkenen.Dezebenaderingillustreerteen

belangrijkeomslaginhetdenkenoverveiligheid.

VeiligheidVooropkentvierpijlersomdeveilig-

heidscultuurteverbeteren.

DevierpijlersvanVeiligheidVoorop:

1. Betrokkenleiderschapenversterking

daarvan.

Eengoedeveiligheidscultuurstaatofvalt

metgoedleiderschap.Goedleiderschap

betekentdatdirectieenmanagementbe-

wustkiezenvoorveiligheidalstopprioriteit

inallebedrijfsactiviteitenenditzelfcon-

sequenttoneninhuneigenhandelen.

2. Continuverbeterenvanhetveiligheids-

beheerssysteem.

Eenveiligheidsbeheerssysteembevatafspra-

kenoverondermeertaken,bevoegdheden,

verantwoordelijkhedenencompetentiesen

moetmaximaleveiligheidsprestatieswaar-

borgen.

3. Actievedeelnameaanregionaleveiligheids-

werken.

Regionaleveiligheidsnetwerkenbiedeneen

platformvoorbedrijvenomkennis,erva-

ringenenbestpracticesuittewisselen.

4. Ketenverantwoordelijkheidnemen.

Eensolideveiligheidscultuurbetekentdatde

bedrijvennietalleenzelfcontinudeveiligheid

willenverbeteren,maarditookeisenvande

bedrijvenwaarmeezijzakendoenindeketen,

zoalsklanten,toeleveranciersenaannemers.

‘De publicatie van het Duurzaamheidsrapport laat

zien,’ aldus Tjerk Wagenaar van Stichting Natuur

& Milieu, ‘dat de chemische industrie zich bewust

is van het belang van haar “license to operate”

en dat ze belangrijke thema’s echt aan de orde

wil stellen. Op basis daarvan zou de chemische

industrie goede voornemens moeten formuleren

en uitleggen hoe het komt dat ze wel of (nog) niet

zijn verwezenlijkt. Je kwetsbaarheid laten zien,

is een belangrijke basis voor een echte dialoog.

Hoe eerder hoe beter in het belang van allen.’

‘In het licht van die “license to operate” is het

essentieel dat de sector zelf ook corrigerend

optreedt tegen wat ik maar even de rotte appels

noem. Bedrijven die het niet zo nauw nemen met

de regels. Ook al zijn ze geen lid van de branche-

organisatie, dan nog moet je je erover uitspreken,

want hun activiteiten tasten de reputatie van

de hele chemiesector aan en daarmee ook de

“license to operate”. De VNCI zou een gedrags-

code moeten ontwikkelen, zoals de bankencode.

Dan legitimeer je dat je elkaar kunt aanspreken.’

Proces- en externe veiligheidOokbijhetontwerpen,bouwenenonderhou-

denvan(proces)installatiesindeNederlandse

chemischeindustriestaatveiligheidcentraal.

Denadrukligtophetontwerpenvaninstalla-

tiesdiezoveelmogelijkperdefinitieveiligzijn,

zodatbijfalengeengevaarlijkesituatiekan

ontstaan.Daarnaastwordendezeinstallaties

opeenjuistemanierbeheerdenbedienddoor

competentpersoneel.Ditallesisgerichtopde

continuïteitvandebedrijfsvoeringendeveilig-

heidvoorwerknemersenomgeving.Bovendien

zijnveiligheidsmaatregelengetroffenengel-

denerveiligheidsproceduresen-afspraken.

InNederlandishetBesluitRisico’sZware

Ongevallen(BRZO)vankracht,datveiligheidsei-

sensteltaanindustriëleactiviteitenmetgrote

hoeveelhedengevaarlijkestoffen.Bedrijvendie

onderhetBRZOvallen,moetenrisico’svoor

gebruik,opslagenvervoervangevaarlijkestoffen

inkaartbrengenenopbasisdaarvanmaat-

regelennemen.DeVNCIismetcirca100BRZO-

locatiesdegrootstebrancheverenigingvanhet

totaalvanruim400bedrijvendievallenonder

deBRZO-regelgeving.Wathetbedrijfdoetom

deveiligheidteborgenisnauwkeurigvastge-

legdineenveiligheidsbeheerssysteem(VBS).

Dekwaliteitvaneenveiligheidsbeheerssysteemen

deintegriteitvandeinstallatiesincombinatiemet

eengoedeveiligheidscultuurkomttotuitinginde

uiteindelijkeveiligheidsprestatiesvaneenbedrijf.

MiddelsdejaarlijkseRC-vragenlijstrapporteren

VNCIlidbedrijvenhierover.Hiermeewordende

veiligheidsprestatiesvandesectorinzichtelijk

65

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


goed redelijk matig slecht

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

2010 2011 2012

a b c d e f g h

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2010 2011 2012

De acht elementen van het VBSa onderdelen van het algemene beheerssysteemb de organisatie en de werknemersc de identificatie van de gevaren en de beoordeling van de risico’s van zware ongevallend de beheersing van de uitvoeringe de wijze waarop wordt gehandeld bij wijzigingenf de planning voor noodsituatiesg het toezicht op de prestatiesh audits en beoordeling

Figuur 12: Score op totaal van VBS-elementen bij BRZO-plichtige VNCI-bedrijven

Figuur 13: Percentage goed tot redelijk beoordeelde VBS-elementen bij BRZO-plichtige VNCI-bedrijven

bron: VNCI RC-vragenlijst (voor uitleg over deze indicator, zie appendix C)


gemaaktenhetgeeftdeVNCIdekanshaarinzet

terichtenopminderscorendechemiebedrijven.

Hetalgeheleprestatieniveaumoetnogverderom-

hoog.Hetuiteindelijkedoelisdatergeenslechte

scoresmeergenoteerdwordenindechemische

industrieinNederlandalshetgaatomprestaties

ophetgebiedvanproces-enexterneveiligheid.

Uitdegrafiekinfiguur12blijktdatdegeza-

menlijkescoreophettotaalvanVBS-elementen

voordecategorieën‘goed’en‘redelijk’in2012

isgestegentenopzichtevan2011.Degeza-

menlijkescorevoordecategorieën‘matig’en

‘slecht’isin2012gedaaldtenopzichtevan2011.

Deinspectiedienstenbeoordelennietelkjaar

alleelementenvaneenVBS.Welkeelementen

zijcontrolerenisafhankelijkvanhetbedrijfof

vanderegio.Gemiddeldwordenelkevijfjaar

alleVBS-elementengeïnspecteerd.Elk

elementwordtbeoordeeldopdeonderdelen

documentatie,geschiktheidenimplementatie.

Uitdegrafiekinfiguur13blijktdatoverhet

algemeendebeoordelingvandeimplementatie

vanVBS-elementenstijgtin2012tenopzichte

van2011.OmdatVeiligheidVooroppasin2011is

gestart,ishetnietverantwoorddewaargenomen

stijgendebeoordelingdaaraantoetewijzen.

DezogenoemdeLossofPrimaryContainment

(LoPC)iseeninternationaalveeltoegepaste

parameterdiedematevanprocesveiligheid

laatzien.Doorgebruikvantweeverschillende

definitiesvoorLoPCbinnendeVNCI-lidbedrijven

(eenCCPS/APIeneenCeficdefinitie),kan–na

harmonisatie–pasvanaf2015deeerstevolledig

gestandaardiseerderapportageplaatshebben

zodatdevoortgangvandeprestatiesvande

sectoralsgeheelkanwordengevolgd.Tothet

momentvanharmonisatieisdeLoPC-indicator

vooralvanbelangvoordeindividuelebedrijven

dieerhunvoortgangmeekunnenmonitoren.

In2012hebbendeledenvandeVNCI632in-

cidentengemeld(over111locaties)tegenover

623incidenten(over109locaties)in2011en

693incidenten(over94locaties)in2010.Continue

aandachtvoordespillsleidentoteenlichte

dalingvanhetaantalincidenten,gerelateerdaan

hetaantalrapporterendelocaties.Dezecijfers

zijninclusiefincidentenzoalsgeringverliesvan

vloeistoffenbijaan-enontkoppelenvanslangen.

Responsible Care en managementsystemenDeimplementatievanhetResponsibleCare-

programmawordtvooreenbelangrijkdeel

geborgdindiversemanagementsystemen,

zoalsISO14001enOHSAS18001.Ookinhet

VeiligheidVooropActieplaniserspecifiek

aandachtvoorhetsystematischinrichten

vaneenexcellentveiligheidsbeheersysteem.

Degrafiekvanfiguur14laathetpercenta-

gevanimplementatieencertificeringzien

vaneenaantalmanagementsystemen.

Opvallendishetverschiltussendepercentages

implementatieendedaadwerkelijkecertifice-

67

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


0%

2009 2010 2011 2012

ISO 9001 (cer) ISO 14001 ISO 14001 (cer) OHSAS 18001 OHSAS 18001 (cer)ISO 9001

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Figuur 14: Managementsystemen

ring.Komendjaar(2015)wordendeontwikkelin-

genbijdekwaliteitssystemennaderonderzocht.

Eenaantalbedrijvenbeschiktovereenbe-

drijfseigenOperationalExcellence-systeem

(somsgecertificeerd).Diebedrijfseigensys-

temenzijnvaakgebaseerdopISO9001,

maarnietISO9001gecertificeerd.

ArbeidsomstandighedenWerkenindechemischeindustriebrengt

specifiekewerkzaamhedenmetzichmee,

zoalshetwerkenmetgevaarlijkestoffenin

productieprocessendievaakonderhoge

temperatuurenhogedrukgebeuren.Dein-

dustriekentderisico’sgoedentreftdenodige

maatregelenommedewerkerstebeschermen.

Watbetreftdegezondheidvanwerknemersishet

managenvanmetnamelangdurigeblootstelling

aangevaarlijkestoffencruciaal.Deinstallaties

diegebruiktwordenzijnontworpenomde

blootstellingtebeheersen.Daarbijwordter

gekekennaaraanvullendepreventievemaat-

regelenomblootstellingtevoorkomen.Waar

dezenietmogelijkzijn,dragenwerknemers

persoonlijkebeschermingsmiddelen.Daarnaast

heeftdeNederlandsechemischeindustrie

aandachtvoorhetvervangenvangevaarlijkedoor

minderschadelijkestoffen.

Risico’szijnnooithelemaaluittesluiten.

Vergelekenmetanderesectorenisdechemische

industrieechtereenveiligebedrijfstak.Hetaan-

talarbeidsongevallenindeperiode2009-2012


ligtopeenlaagniveau.InNederlandvindencirca

49arbeidsongevallenper100.000banenplaats.

Tervergelijk:indesectorvervoergaathetom

57arbeidsongevallenper100.000banen,inde

bouwsectorgaathetom179arbeidsongevallen

per100.000banenenindevoedingsmidde-

lenindustrievindengemiddeld91arbeidson-

gevallenper100.000banenplaats(Ref.22).

Recenteincidentenhebbendeveiligheidvan

dechemiesectorindespotlightsgeplaatst.

Reactiesvanomwonendenenoverhedenge-

venaandatzijnogbeterewaarborgenver-

langenvooreenveiligechemie,endatzij

meertransparantievragenvoorwaterop

eenbedrijfsterreingebeurt.Dechemische

industriespantzichin–ondermeermethet

programmaVeiligheidVoorop–omhaarbe-

drijfsvoeringnogveiligertemaken.Daarnaast

speeltzeinophetverlangennaarwaarborgen

entransparantieenprobeertzegelijktijdigte

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

aant

al v

oorv

alle

n/m

iljoe

n ge

wer

kte

uren

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

Werknemers Aannemers

Figuur 15: Lost Time Injury Rate bij VNCI-lidbedrijven


69

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


Figuur 16: Aantal dodelijke ongevallen bij VNCI-lidbedrijven

voorkomendatregelsverstikkendwordenof

datdeconcurrentiepositiewordtaangetast.

EenLTIstaatvooreendirectlichamelijkgebrek

waardooreenwerknemerlichamelijkofmentaal

(vastgestelddooreencompetentmedischper-

soon)voorminimaalééndagnietinstaatisom

zijngeplandewerkzaamhedenuittevoeren.De

LTIR(LostTimeInjuryRate)ishiergedefinieerd

alshetaantalLTI’spermiljoengewerkteuren.

DeLTIRvoordecategorieeigenwerknemers

islichtgedaaldvan1,89in2011naar1,79in

2012.Vooraannemersishetgedaaldvan2,29

naar1,67(ziefiguur15).Debedoelingisdat

hetLTI-niveauvandeaannemersgelijkoflager

wordtdanhetLTI-niveauvandeeigenwerkne-

mers.DriejaargeledenisdeVNCIgestartmet

eenanalysevandeinhoudelijkebeschrijvingen

vandeLTI-incidenten.Hiermeewordtgerichte

voorlichtinggegevenaanhaarledenomdaar-

meehetaantalvoorvallenverdertereduceren.

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Aan

tal s

terf

geva

llen

0,0

1,0

2,0

3,0

Werknemers Aannemers


FNV-bestuurder Egbert Schellenberg: ‘Door

de grote werkdruk in de ploegendienst raakt de

veiligheid in het geding. Nachtdiensten trek-

ken een zware wissel op de gezondheid. Uit

wetenschappelijk onderzoek blijkt dat iemand

die uit de nachtdienst komt te vergelijken is

met iemand die twee pilsjes heeft gedronken.

Als je een paar nachten achter elkaar werkt

en overdag slecht slaapt, iets waar ouderen

last van hebben, zijn je alertheid en reactietijd

aantoonbaar lager. Dat is niet echt bevorderlijk

voor de veiligheid. Als er dan ook nog wordt be-

knibbeld op je vrije tijd, omdat je overuren moet

maken of de verplichte scholing moet volgen,

dan vinden we dat tamelijk zorgwekkend.’

In2011en2012hebbenzichgeendodelijkeonge-

vallenvoorgedaanbijdeVNCI-lidbedrijven(figuur

16).Welwetenwedatin2011tweedodelijke

ongevallentebetreurenwarenbijeenaannemer

vanéénvanonzelidbedrijven.Dedodelijkeon-

gevallenvondenplaatstijdensdebouwvaneen

nieuwefabriekenkomendaaromformeelniet

terugindestatistiekenvanonzelidbedrijven.

SecurityBeveiliging–internationaalbekendalssecurity–

iseenintegraalonderdeelvanbedrijfsvoeringin

dechemischesectorendraagtbijaandecontinu-

iteitvandebedrijfsvoering,hetterugdringenvan

criminaliteit,hetvroegtijdigsignalerenvanonge-

wenstgedragenhetvoorkomenvanterrorisme.

Ditisnodigdoordenieuwebeveiligingsdrei-

gingenalsgevolgvandeopkomstvanmoderne

informatie-encommunicatietechnologie.

In2010ishetonderwerp‘security’toegevoegd

aanhetResponsibleCare-programmavande

chemischeindustrie.Doelisomindehele

sectoreenvormvansecuritymanagementte

implementerendiepastbijdeomvangencom-

plexiteitvandebedrijven.Ditissamengevatin

deResponsibleCareSecurityCode(Ref.15).

JaarlijkswordtdeVNCI-ledengevraagdofzeop

hunlocatieseen‘securitymanagementsystem’

volgensdeResponsibleCareSecurityCodehan-

teren.Infiguur17staanderesultatenvermeld.

Voor70procentvandebedrijfslocatieshebben

bedrijvenaangegeveneenvolledigofgedeeltelijk

‘securitymanagementsystem’tehanteren.30

Procenthanteertdusgeen‘securitymanagement

system’.Vandelocatiesdienietofslechtsgedeel-

telijkeen‘securitymanagementsystem’hanteren

is15procentvanplanomvoor2016eenvolledig

‘securitymanagementsystem’teimplementeren,

75procentheeftnoggeenplannenvoorimple-

mentatieen10procentheeftnietgereageerd.

Logistieke veiligheidLogistiekeveiligheidindechemischeindustrie

gaatoveropslag,laden,lossenentransportvan

gevaarlijkestoffen.Veelbedrijvenbevindenzich

ineenvandechemieclustersdieNederlandrijk

is.Debedrijvenindezeclustersleverenzo-

veelmogelijkproductenaanelkaar,waardoor

71

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013


0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Volledig SMS

Geen SMS

Gedeeltelijk SMS

Implementatie SMS vóór 2014

Implementatie SMS vóór 2016

Geen plannen implementatie SMS

Plannen implementatie SMS onbekend

Figuur 17: Implementatie security management system bij VNCI-lidbedrijven

mindertransportnodigis.Daarbuitenworden

gevaarlijkestoffenvoornamelijkviapijpleidin-

genvervoerd(circa60procent).Vanhetoverige

transportvindtcirca75procentviabinnenvaart,

20procentoverdewegen5procentperspoor

plaats.Ookbijhetvervoervanchemischepro-

ductenspeeltveiligheideenbelangrijkerol.

Prestatiesrondomlogistiekeveiligheidworden

geëvalueerdaandehandvanhetaantalinciden-

tentijdenshettransportvanchemischepro-

ducten.HierbijisdeCefic-definitiegehanteerd.

Uitdegerapporteerdedata(ziefiguur18)blijkt

datdemeesteincidentenplaatshaddenbijhet

wegtransport.Indegrafiekvanfiguur19isde

koppelinggemaakttussenvervoersmodaliteit

engetransporteerdehoeveelheden.

Defiguren18en19gevengeeninformatieover

deabsolutehoeveelhedenproductdiegetrans-

porteerdzijn(aangevoerdengeproduceerd).De

grafiekenzijnbedoeldomhetaantalvoorvallen

zowelabsoluutalsrelatiefpermodaliteit(weg,

binnenwater,spoor,zee,buisleidingenlucht)

aantegeven.Eentransportkannamelijkmet

meerderemodaliteitenplaatshebbenende

voorvallenmoetenzowelabsoluutalsrelatief

beschouwdwordenomeenjuisteindruktekrijgen

vandeverschillentussendemodaliteiten.


0

5

10

15

20

BinnenwaterZeeWegSpoorLucht Buisleiding

2010 2011 2012

aant

al v

oorv

alle

n

Figuur 18: Voorvallen per vervoersmodaliteit bij VNCI-lidbedrijven


73Figuur 19: Voorvallen per miljoen ton getransporteerd product per modaliteit bij VNCI-lidbedrijven

BinnenwaterZeeWegSpoorLucht Buisleiding Totaal

2010 2011 2012

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

Totaal

aant

al v

oorv

alle

n/m

iljoe

n to

n ge

tran

spor

teer

d pr

oduc

t



75

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Verantwoording

Ditduurzaamheidsrapport,heteersteinzijnsoortvandeNederlandsechemischeindustrie,beschrijftderolvandechemieinduurzameontwikkelinglangsdeas‘planet,prosperity&people’.Hetrapportomvatdeambities,dedoelstellingenendetotophedenbereikteresultatenopwegnaareenduurzamechemie.Ditrapportintegreertverscheideneelementenuit‘visiedocumenten’vandeVNCIzoalsdeVisie2030-2050,deRoutekaartChemie2012-2030,hetTransitieplanTopsectorChemiemethetResponsibleCare(RC)rapportoverhetjaar2012(Ref.1-3,31).

Verantwoording

Responsible Care (RC) staat voor continue

prestatieverbetering van chemiebedrijven op het

gebied van gezondheid, veiligheid en milieu. Open

en transparante communicatie hierover is een

expliciet onderdeel van het programma. RC omvat

ook de ontwikkeling en toepassing van duurzame

chemie. Het RC-programma is een initiatief van

de chemische industrie. Het is inmiddels in bijna

60 landen geïmplementeerd via de nationale

branche verenigingen. Ook de Nederlandse chemi-

sche industrie onderschrijft het RC-programma.

Scope van de rapportageDitduurzaamheidsrapportisgeschrevendoor

deVerenigingvandeNederlandseChemische

Industrie(VNCI),brancheverenigingvande

chemischeindustrieinNederland.

DeVNCIvertegenwoordigtdebedrijvendie

metchemischeprocessenindeketenvan

grondstoftoteindproducthunproducten

maken.OpenbaregegevensoverdeNederlandse

chemischeindustriebetreffenallebedrijven

dieindeinternationaleclassificatieonderNACE

code20(chemischeindustrie)vallen.Waarook

bedrijvendieonderNACEcode21(farmaceu-

tischeindustrie)vallenwordenmeegenomen

isdataangegeven.Naaromzetgemetenishet

overgrotedeelvandeinNederlandoperationele

bedrijvendieonderNACEcode20en21vallen

directofindirectlidvandeVNCI.WaarVNCI

inditrapportspreektnamensdeNederlandse

chemischeindustrie,wordendeledenvande

VNCIbedoeld,tenzijandersaangegeven.

Dezerapportagebeschrijftdestatusvande

ambitieseninspanningenvandechemische

sectorinNederlandophetvlakvanduurzame

ontwikkelingultimo2013.Inditrapportworden

ookdeRC-cijfersover2012gerapporteerd.

Hetrapportbeschrijftweliswaardesituatie

pereinde2013,maarvoordeweergavevande

RC-prestatiesworden2012datagehanteerd.

Dezevertragingwordtveroorzaaktdoordatde

jaarlijkseRC-rapportageelkjaarplaatsheeft

inhettweedekwartaal(april-juni).Decomplete

RC-datasetover2013isdusnognietbeschik-

baar.DezetijdigheidvaninformatiewildeVNCI

vanafditjaarverbeteren.Hiertoezullennade

zomerdevoorlopige,niet-geverifieerderesul-

tatenviadeVNCI-websitewordenontsloten

(ziethemaResponsibleCareopwww.vnci.nl).

HetrapportmetdoorVNCIgeverifieerdeRC-

resultatenvolgtdanopdejaarvergaderingvan

2015,diedoorgaansinmeiofjuniplaatsvindt.

Deselectievanonderwerpenisgebaseerd

opdestrategievandeNederlandsechemi-

scheindustrieenopinformatievanbelangen-

groepenzoalswerknemers,omwonenden,

toeleveranciers,klanten,overheden,specifieke

organisatiesophetgebiedvanwetenschapen

onderzoek,maatschappelijkeorganisatiesen

investeerders.Voordezerapportagealsgeheel

isgeenexplicietonderscheidgemaakttus-

sendeinformatievandebelangengroepen.

Rapportage richtlijnen

• Materialiteit

DeVNCIheefthetprincipevanmaterialiteit

toegepastbijhetselecterenvandeactuele

duurzaamheidsonderwerpendierelevantzijn

voordechemischeindustrieinNederland.

Metondersteuningvanbelangengroepenisde

selectiebeoordeeldopvolledigheidenrelevan-

tie.Hetcategoriserenvandeonderwerpenop

prioriteitheeftgeleidtoteendefinitieveselectie

vanterapporterenonderwerpen.

Deresultatenvanhetprioriterenzijnweer-

gegevenindematerialiteitsmatrixinfiguur20.

Indezematrixishetbelangvandeonder-

werpenvoordebelangengroepenuitgezet

tegendeinvloedvandeNederlandsechemi-

scheindustrieopdeonderwerpen.Hetgaatom

invloeddieuitgaatvandebedrijfsvoering,de

productenendeoplossingenvandechemische

industrie.Eenuitgebreidebeschrijvingvandit

procesistelezeninAppendixA.

• Rapportagegrenzen

Deinhoudvanditrapportgeeftvanuithet

perspectiefvandeNederlandsechemische

industrieeensamenvattingvandeinitiatieven

enprestatiesophetterreinvanduurzaamheid.

Hetrapportbevatkwalitatieveenkwantita-

tievedata.DegebruikteRC-datazijnvoor-

namelijkonderVNCI-lidbedrijvenverzameld

inhetkadervandejaarlijkseRC-rapportage.

Wanneerdataafkomstigzijnvanledenvande

VNCIwordtditaangegeven.150vandeintotaal

159aangeschrevenlocatiesvanlidbedrijven

hebbendeRC-vragenlijstover2012ingevuld

eningestuurd.Negenlocaties–datwilzeg-

genvierbedrijven–hebbendeRC-vragenlijst

nietingevuld.Hetrapportbevatinformatiedie

77

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Verantwoording

Figuur 20: Materialiteitsmatrix

0

6,25

Milieu

1. Milieu impact / biodiversiteit

2. Energiegebruik

3. Grondstofgebruik

4. Klimaatverandering

5. Werkgelegenheid

6. Talent ontwikkeling & instroom

7. Innovatie

8. Veiligheid & Gezondheid

9. Duurzame oplossingen

10. Economisch toegevoegde waarde6,50

6,75

7,00

7,25

7,50

7,75

8,00

8,25

8,50

8,75

9,00

9,25

9,50

9,75

10,00

Bel

ang

voor

bel

ange

ngro

epen

Invloed van de industrie

6,25 6,50 6,75 7,00 7,25 7,50 7,75 8,00 8,25 8,50 8,75 9,00 9,25 9,50 9,75 10,00

12 3

4

5

10

7

6

89

Mens Welvaart

isgebaseerdopexternebronnenenineen

aantalgevallenopgeaggregeerdeschattingen.

Allebronnenstaanvermeldinditrapport.

• Vergelijkbaarheid

Derapportageoverdevoortgangaandehand

vanindicatorenberustopdatadiedeVNCIvan

ledenheeftverkregen.Inherentaanbranche-

verenigingenzoalsdeVNCIishetledenbestand

doordejarenheenaanveranderingonderhevig.

Per1januari2012hebbenvijfbedrijvenhun

lidmaatschapopgezegd.Daarnaastzijnvijf

bedrijvenlidgewordenvandeVNCI.De

impactvandezemutatiesopdeRC-datais

nietgeanalyseerd.Definitiesvoorgebruikte

indicatorenzijninAppendixCweergegeven.

Voorderapportageover2012zijnergeen

definitiesaangepast.

bron: VNCI

Rapportageproces en verificatieHetRC-rapportageproceswordt,inlijnmetde

ResponsibleCare-filosofie,continugeactualiseerd

enverbeterd.DeRC-rapportagevindtelkjaar

plaatsinhettweedekwartaal(april-juni).Alle

bedrijfslocatiesvandeledenvandeVNCIkrijgen

eengestandaardiseerdeonlinevragenlijsttoe-

gestuurd.Ervindteenhandmatigeeneengeau-

tomatiseerdecontroleplaatsopderapportages

vanelkeafzonderlijkebedrijfslocatie.Bijtwijfel

overeventueelgeconstateerdeonvolledigheden

wordtcontactopgenomenmethetbetreffende

lidbedrijfenwordtdemogelijkheidgebodende

datatecorrigeren.Alsallebedrijfslocatieshun

rapportagehebbeningediend,heeftanalyseopde

completedatasetplaats.Eenuitgebreidebeschrij-

vingvanditprocesistelezeninAppendixBenC.

DeVNCIheeftvoorditeersteduurzaamheids-

rapportgeengebruikgemaaktvaneen(officiële)

rapportagestandaard,zoalsdeGRIRichtlijnen.

DeVNCIheeftvertrouwenindebetrouwbaarheid

vandegerapporteerdedataophetniveauvan

degehelesector.Degerapporteerdedatazijn

gecontroleerddoorverschillendeexpertsbinnen

deVNCI,elkinrelatietothunexpertisegebied.

Deinhoudvanhetrapportisookdoorduurzaam-

heidsexpertsvaneenaantallidbedrijven

gevalideerd.DesalnietteminerkentdeVNCI

dateendeelvandeinformatieeenzekere

onbetrouwbaarheidbevatdieinherentisaan

debeperkingenvanhetmetenenberekenen

van‘duurzaamheidsdata’.

Daarnaastkandekwaliteitvandedatauitde

onlinevragenlijstvariërenvanwegedebeperk-

tereikwijdtevandecontrolediedoordeVNCI

plaatsheeft.VNCIcontroleertnietdeinterne

controlesdiezijnuitgevoerddoordelidbedrij-

venopdedataenjuistheidvanbrondocumenten

ensystemendiedoorhenzijngehanteerd.

Hetgevolgdeprocesvoordetotstandkoming

van(deinhoudvan)ditrapportisgeverifieerd

dooronafhankelijke,externeauditors.Deas-

suranceverklaringstaatachterinditrapport.

AanpakDeNederlandsechemischeindustriebetrektde

belangengroependoelbewustbijhetbepalenvan

derichtingenderoldiedeNederlandseche-

mischeindustrieinduurzameontwikkelingkan

spelen.Dedialoogmetdebelangengroepeniseen

continuprocesvanuitwisselingvangedachten

enideeën.Voorhetdoelvanditrapportzijntwee

processenvanbelangdiemetbelangengroepen

zijnondernomen:

1.Stakeholderdialoog

Op14oktober2013heeftdeVNCImetdebelan-

gengroepeneendialooggevoerdoverdetoekomst-

visievandeNederlandsechemischeindustrie

enhaarrolinduurzameontwikkeling.Onderde

24deelnemersvandestakeholderdialoogbevon-

denzichvertegenwoordigersvanklanten,leveran-

ciers,overheden,investeerders,kennisinstellingen

enbelangengroeperingen.Dedialoogisinsamen-

79

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Verantwoording

werkingmetdeVerenigingvanBeleggersvoor

DuurzameOntwikkeling(VBDO)georganiseerd.

Enkelebelangrijkeconclusiesvandedialoog:

erisveeltewinnenmethettonenvanmeer

transparantieenmethetleggenvanderela-

tiemetinternationale(duurzaamheids)vraag-

stukken.DeNederlandsechemischeindustrie

heefteeneigenverantwoordelijkheidophet

gebiedvanduurzaamheidenmoetdieook

explicietoppakken.Hetverslagvandedialoog

isbeschikbaaropdewebsitevanzoweldeVNCI

(www.vnci.nl)alsdievanVBDO(www.vbdo.nl).

Ditrapportiseeneersteantwoordopdeuit-

komstenvandestakeholderdialoog.

2.Afstemmingmetanderestakeholders

Voorhetbepalenvandeinhoudvanhetrapport

endemateriëleonderwerpenisinformatievanuit

verschillendeperspectievenbetrokken.Zoheeftde

BestuursAdviesCommissie(Ref.32)vandeVNCIin

november2013enmaart2014adviesgegevenover

deopzeteninhoudvanhetduurzaamheidsrapport.

Dezeadviezenzijninhetrapportverwerkt.De

VNCIheeftMVONederlandenVBDOinjanuari

2014adviesgevraagdoverdestructuurvanhet

rapportendethema’s.Ookdezeadviezenzijnter

hartegenomenbijhetschrijvenvanditrapport.

Doordehierbovengenoemdestakeholder-

consultatiesheeftdeVNCIinzichtgekregenin

devolledigheid,relevantieenhetrelatievebelang

vaneengrootaantalduurzaamheidsonderwerpen.

Destakeholderconsultatieswarenmedegeba-

seerdopdeindicatorenen(niet-geverifieerde)

RC-resultatenover2012.Descopevanditduur-

zaamheidsrapport2013werddaarmeebevestigd.

‘Duurzame ontwikkeling is veel meer dan uitsluitend goed presteren op milieugebied’, stelt

Nina Hodzic, senior specialist verantwoord beleggen bij ING Investment Management. ‘Veel

duurzaamheidsaspecten hebben effect op de financiële prestaties van bedrijven en daar-

mee vaak ook op het rendement. Energiebesparende maatregelen zorgen over het algemeen

voor lagere kosten. Zorg voor de werknemers vertaalt zich meestal in hogere productiviteit.

Verduurzaming van processen en producten stimuleert creativiteit en innovatie.’

De financiële wereld stuurt volgens Hodzic steeds meer in de richting van integrale verslaglegging

door bedrijven, onder meer via het Integrated Reporting Initiative. Alle relevante duurzaamheids-

aspecten behoren geïntegreerd te worden in het financieel jaarverslag.

‘Duurzame ontwikkeling betekent ook de dialoog aangaan met stakeholders – en niet alleen met de

aandeelhouders – over de rol van een chemisch bedrijf in de samenleving en over de industrie in de

toekomst.’ Een bedrijf mag niet alleen aandacht hebben voor de korte termijn, maar moet vooral oog

hebben voor de wijze waarop het op de lange termijn waarde kan creëren. Hodzic: ‘Dat alles telt voor

financiële specialisten en het weegt zwaar als potentiële financiers voor een investeringsbeslissing staan.’

81

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Onafhankelijk assurancerapport

Wat was de reikwijdte van onze opdracht?DeVNCIheefteenprocesingerichtvoorhet

opstellenvanhetRapport,inclusiefhet

verzamelenenrapporterenvanResponsible

Care-datavandelidbedrijven.

Onzewerkzaamhedenzijngerichtophetver-

schaffenvaneenbeperktematevanzekerheid

dathetRapport,inallevanmaterieelbelang

zijndeaspecten,totstandisgekomeninover-

eenstemmingmethetproceszoalsbeschreven

indeparagraaf‘Verantwoordingoppagina75.

Dewerkzaamhedendiewordenverrichtbijhet

verkrijgenvaneenbeperktematevanzeker-

heidzijngerichtophetvaststellenvanplau-

sibiliteitenzijngeringerindiepgangdande

werkzaamhedendiewordenverrichtbijhet

verkrijgenvaneenredelijkematevanzekerheid.

Webenadrukkendatdeopdrachtzichnietricht

opdebetrouwbaarheidvandeinformatie

inhetRapport,maaropdenalevingvanhet

beschrevenprocesvantotstandkoming

omtothetRapporttekomen.

Onafhankelijk assurancerapport inzake het totstandkomingproces van het duurzaamheidsrapport 2013

Aandelezervanhet‘duurzaamheidsrapport2013’DedirecteurvandeVerenigingvandeNederlandseChemischeIndustrie(verder:VNCI)heeftonsverzochtzekerheidteverstrekkenbijhettotstandkomingprocesvanhetduurzaamheidsrapportover2013(hierna:hetRapport).DedirecteurvandeVNCIisverantwoordelijkvoorhettotstandkomingprocesvanhetRapport.Hetisonzeverantwoordelijkheideenassurancerapportteverstrekkeninzakedeopdrachtzoalshieronderbeschreven.

Welke criteria heeft de VNCI gebruikt?DeVNCIheeftvoordetotstandkomingvanhet

Rapportdeprocescriteriagebruiktzoalsdiezijn

toegelichtindeparagraaf‘Verantwoording’op

pagina75.Wijzijnvanmeningdatdezecrite-

riaaanvaardbaarendaarmeetoepasbaarzijn

binnendecontextvanonzeassurance-opdracht.

Welke assurancestandaard hebben we gebruikt?Wehebbenonzeopdrachtuitgevoerdinovereen-

stemmingmetdeNederlandseStandaard3000

‘Assurance-opdrachten’,andersdanopdrachten

totcontroleofbeoordelingvanhistorischefinan-

ciëleinformatie.

Opbasisvandezestandaardishetonderandere

vereistdatdeledenvanhetassuranceteamover

despecifiekekennis,vaardighedenenvaktech-

nischebekwaamhedenbeschikkendienodigzijn

omhettotstandkomingprocesvanhetRapport

tekunnenbegrijpen,devereisteassurance-

informatiedaarovertekunnenidentificerenen

verzamelenalsmededatdieledenvoldoenaande

vereistenvandeEthischeCodevoorProfessionele

AccountantsvandeInternationaleFederation

ofAccountants,inclusiefonafhankelijkheid.

Wat hebben we gedaan?Wehebbenondermeerdevolgendewerkzaam-

hedenuitgevoerd:

• hetkennisnemenvanderesultatenvandesta-

keholderconsultatiesvandeVNCIenhetselec-

tieprocesvoordeonderwerpeninhetRapport;

• hetafnemenvaninterviewsmetmedewerkers

vandeVNCIverantwoordelijkvoorhetver-

zamelen,opstellen,enuitvoerenvaninterne

controlesvoordeinformatieinhetRapportom

inzichttekrijgeninhettotstandkomingproces;

• hetvaststellendathettotstandkomingproces

istoegepastdooronderliggendedocumentatie

tebeoordelen;

• hetevaluerenvandeselectievanopgenomen

duurzaamheidcasussen.

Wat is onze conclusie? Uitonzewerkzaamhedenisnietgeblekendat

hetRapportniet,inallevanmaterieelbelang

zijndeaspecten,totstandisgekomeninover-

eenstemmingmethetproceszoalsbeschreven

indeparagraaf‘Verantwoording’oppagina75.

83

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Onafhankelijk assurancerapport

Paragraaf ter benadrukking van aangelegenhedenZonderafbreuktedoenaanonzeconclusie,ver-

wijzenwijnaardeparagraaf‘Verantwoording’op

pagina75vanhetRapport,waarinonderstaande

inherentebeperkingvandeinformatieinhet

Rapportisbeschreven.

DekwaliteitvandeResponsibleCare-datakan

variërenendebetrouwbaarheidvandezedata

kannietmetzekerheidwordenvastgesteld,

aangeziendefinitiesruimtevoorinterpreta-

tiegevenende(lokale)controledoordeVNCI

opdeResponsibleCare-databeperktis.

HetRapporttevensinformatiebevatdieis

gebaseerdopexternebronnenenineenaan-

talgevallenopgeaggregeerdeschattingen.

Amstelveen,13juni2014

KPMGSustainability,onderdeelvan

KPMGAdvisoryN.V.

drs. W.J. Bartels RA, partner

[1] TheChemicalIndustryintheNetherlands,

Worldleadingtodayandin2030-2050,

Deloitte/VNCI,februari2012,incl.

Theshalegasrevolutionandits

impactonthechemicalindustryinthe

Netherlands,AddendumtoVNCIVision

2030-2050,Deloitte/VNCIoktober2013.

[2] Desleutelrolwaarmaken,Routekaart

Chemie2012-2030,VNCIenAgNL,2011.

[3] Chemiemaakthetverschil,transitieplan

voordeTopsectorChemie,Topteam

ChemieDenHaagfebruari2014.

[4] KetenakkoordFosfaatkringloop,4oktober

2011.

[5] KetenakkoordKunststofkringloop,

12november2013.

[6] Resultatenbrochureconvenanten

Meerjarenafsprakenenergie-efficiënte,

AgentschapNLaugustus2013.

[7] Expecttheunexpected:building

businessvalueinachanging

world,KPMGInternational2012.

[8] Inventarisatiebiobasedeconomyinde

Nederlandsechemie,CEDelftfebruari2013.

[9] http://www.tki-agrifood.nl/

[10]http://www.tki-bbe.nl/

[11]http://www.tfs-initiative.com/

[12]Innovatie-enconcurrentiemonitortopsectoren

2012,PanteiaZoetermeer,december2013.

[13]HumanCapitalAgendatopsector

chemie,Topteamchemie,december2011.

[14]StichtingC3promootdechemie,de

opleidingenendeberoepenindechemie,life

sciencesenprocestechniekonderjongeren.

[15]EuropeanResponsibleCareSecurityCode,

Cefic.

[16]Protocolmonitoringmateriaalstromen

biobasedeconomy,RVOdecember2013.

[17]AparteafsprakeninVN-verbandover

emissieplafondsvoor2020(Göteborg-

afspraken).NECDirectivestatusreport

2012,ReportingbytheMemberStates

underDirective2001/81/ECoftheEuropean

ParliamentandoftheCouncilof23

October2001onnationalemissionceilings

forcertainatmosphericpollutants.

[18]RotterdamChapterinpartnershipwithVNO-

NCWRotterdam:ShortageofTechnically

EducatedStaff:ACorporateSolution?

RSM–ErasmusUniversiteit,mei2013.

[19]MJA-Sectorrapport2012Chemische

industrie.AgentschapNL,juli2013.

Geraadpleegdedocumenten

85

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Geraadpleegde documenten

[20]Successenenergiebesparingsbeleid

industrieinenkelelanden.Planbureau

voordeLeefomgeving,juni2013.

[21]CompendiumvoordeLeefomgeving–

Energieverbruikdoordeindustrie,1995-2012

(http://www.compendiumvoordeleefomgeving.

nl/indicatoren/nl0017-Energieverbruik-

door-de-industrie.html?i=6-40).

[22]Arbeidsongevallenrapport2013,doorde

InspectieSZWonderzochtearbeidsongevallen,

InspectieSZW.

[23]Monitortopsectoren,uitkomsteneerste

meting,CBSDenHaag/Heerlen2012.

[24]TheEuropeanchemicalindustry,Facts

&Figures2013,CeficBrussel2014.

[25]ConvenantChemischeIndustrie:

Intentieverklaringuitvoeringmilieubeleid

chemischeindustrie,DenHaag,2april1993.

[26]Socialeinnovatiedoorslaggevendvoorsucces

topsectoren,Onderzoeksrapporttopsectoren,

RotterdamSchoolofManagement,2014.

[27]BiodiversityandEcosystemservices,what

aretheyallabout?Cefic,januari2013.

[28]ArbeidsongevalleninNederland

2011,TNO,juni2013.

[29]Goedgebruikvanbiomassa,CEDelft,

april2010.

[30]Chemieclusteropstoom,actieplan

chemieclusterEemsdelta,Werkgroep

versterkingchemieclusterEemsdelta,

maart2014.

[31]ResponsibleCarerapport2012,VNCI,

mei2013

[32]DeBestuursAdviesCommissie(BAC)

attendeerthetbestuurvandeVNCI

gevraagdenongevraagdopenadviseert

overmaatschappelijkewensenen

ontwikkelingendievanbelangzijnvoor

dechemischeindustrieinNederland.Ze

beoordeeltdeactiviteitenenproducten

vandechemischeindustrieinhetlichtvan

maatschappelijkewensenenontwikkelingen.

DeBACbestaatuitvertegenwoordigers

vanoverheid,bedrijfsleven,wetenschap

enmaatschappelijkeorganisaties.

Voorinformatieisookdankbaargebruikgemaakt

vandiverseeditiesvanChemieMagazine.

• AliGunduz,FNVBondgenoten

• AndréVeneman,AkzoNobel

• BertGroothuis,SABIC

• BertJanLommerts,Latexfalt

• BertWeckhuysen,UniversiteitUtrecht

• BernardWientjes,VNO-NCW

• CasKönig,ESD-SIC

• CeesvanHouwelingen,DowBenelux

• ColetteAlma,VNCI

• DoretteCorbey,Commissie

DuurzaamheidsvraagstukkenBiomassa

• EgbertSchellenberg,FNVBondgenoten

• FokkoWientjes,DSM

• GiuseppevanderHelm,VBDO

• MikeTomkin,StahlHoldingsBV

• NeloEmerencia,VNCI

• NicolaKimm,Corbion

• NinaHodzic,INGInvestmentManagement

• RobertleRütte,VliegenthartBV

• RuudKoornstra,DeGroeneZaak

• TjerkWagenaar,stichtingNatuur&Milieu

• VivianPeters,StahlHoldingBV

Geïnterviewde personen

87

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Afkortingenlijst

Afkortingenlijst

BAC BestuursAdviesCommissie

BBE BiobasedEconomy

BBT BestBeschikbareTechnieken

BRZO BesluitRisico’sZwareOngevallen

CBS CentraalBureauvoordeStatistiek

ETS EuropeanTradeSystem:

Europesehandelssysteem

inCO2-emissierechten

GRI GlobalReportingInitiative:internati-

onaleorganisatiedierichtlijnenvoor

duurzaamheidsverslaggevingopstelt.

ISPT InstituteforSustainableProcess

Technology(Instituutvoorduurza-

meprocestechnologie).Platform

waarinbedrijvenenkennisinstel-

lingensamenwerkenaaninnova-

tiesindeprocestechnologie.

IUCNNL NederlandsetakvandeInternational

UnionforConservationofNature

(IUCN),‘swereldsoudsteengroot-

steunievannatuurorganisaties.

WereldwijdverenigtIUCNmeer

dan1.200natuurorganisatiesen

bijna11.000wetenschappers.

LTI LostTimeInjury

MKB Midden-enKleinBedrijf

MEE Meerjarenafspraak

EnergieEfficiency

MJA Meerjarenafspraken

MVO MaatschappelijkVerantwoord

Ondernemen

NEC NationalEmissionCeilings

NWO NederlandseOrganisatievoor

WetenschappelijkOnderzoek

RC ResponsibleCare

TKI TopconsortiumvoorKennisen

Innovatie

VBDO VerenigingvanBeleggersvoor-

DuurzameOntwikkeling

VBS Veiligheidsbeheerssysteem

VNO-NCW Ondernemingsorganisatieont-

staanuitfusietussenhetVerbond

vanNederlandseOndernemingen

(VNO)enhetNederlandsChristelijk

Werkgeversverbond(NCW)

WKK Warmtekrachtkoppeling

Appendix A Materialiteitsanalyse

Onderdelenuitma-

terialiteitsanalyse

Stappen Gebruiktebronnen/geraadpleegdepersonenenorganisaties Controls

A.Selectievanonderwerpen A1.AanleggenlonglistmetrelevanteDZH-onderwerpenvoorchemischeindustrie

A1-i.SustainabilityTopicsforSectors:Whatdostakeholderswanttoknow?GRIR&Dseries,2013-GRIindicatorsforchemicalssectorA1-ii.TheChemicalIndustryintheNetherlands,Worldleadingtodayandin2030-2050,Deloitte/VNCI,februari2012,incl.TheshalegasrevolutionanditsimpactonthechemicalindustryintheNetherlands,AddendumtoVNCIVision2030-2050,Deloitte/VNCIoktober2013.A1-iii.WBCSD–Action2020

B.Validatievanonderwerpen B1.Checkopvolledigheiddoorgapanalysemetbe-staandeDZH-rapportenvanuitdechemischeindustrie

B1-i.Brancheschemischeindustrie:Cefic(Europa),Essenscia(België)&VCI(Duitsland)B1-ii.Chemischemultinationals:DSM,AkzoNobel(alsDJSIsectorleaders

1.VergelijkenvandedoorVNCIaangelegdelonglistmetrelevanteDZH-onderwerpenvoordechemischeindustriemetdealsmaterieelgerapporteerdeonderwerpenuitdeDZH-rapportenvandevermeldebronnen(zieB1-ienB1-ii)2.InventariserenvandealsmaterieelgerapporteerdeonderwerpenuitdeDZH-rapportenvandevermel-debronnendieNIETopdelonglistvandeVNCIstaan.Wel/nietaandelonglisttoegevoegen

B2.Checkopvolledigheid&relevantie+prioriteringdoor“interne”stakeholders

• Directie&bestuurVNCI• BestuursAdviesCommissie(BAC)• VNCIbeleidsspeerpunten&publicaties• ExpertgroepDuurzaamheid

1.VerzoekomadviesaanBACoveropzet&inhoudDZH-2014(november2013,maart2014)2.Gesprekken/interviewsmetVNCIspeerpuntmanagersvoor1)Klimaat&Energie;2)Veiligheid,Gezondheid&Milieu;3)Onderwijs&Innovatie;4)Stoffen;3.Verzoekomadviesaan‘ExpertgroepDuurzaamheid’bestaandeuitduurzaamheidsexpertsvaneenaantalVNCIleden(AkzoNobel,BASF,DSM,Eastman,SABIC,Teijin)overopzet&inhoudDZH-2014inperiodejanuari2013t/mjuni2014

B3.Checkopvolledigheid&relevantie+prioriteringdoor“externe”stakeholders

1.Deelnemersvanstakeholderdialoogzijnvoordedialooggevraagdeenenqueteintevullendieuit2vragenbestond:a)Scoorde-volgensdeVNCIbelangrijkeonderwerpenbinnendechemierelevantvoorhetthemaduurzaam-heid-volgendeaandachtsgebiedenmeteencijfervan1tot10.Waarbij1staatvooronbelangrijk&geenbe-langvoordechemischeindustrieen10voorzeerbelangrijk&vangrootbelangvoordechemischeindustrie;b)Geefaanwelkevijfonderwerpen-uitbijgevoegdelonglist-uzoucategoriserenalsbelang-rijkstevoordechemischeindustrie(aangevenwelkeop1enwelkeop5).Erisookgeinventariseerdwelkeandereaandachtsgebiedenmetbetrekkingtotduurzaamheidvoordechemischeindustrierele-vantzoudenzijn.DeantwoordenopdezevraagzijnvergelekenmetdeantwoordenvandeledenvandeVNCIopdezelfdevraag.Deenquetewasanoniemenisingevulddoor19deelnemersvandedialoog.Deuitkomstenzijnduseenniet-gewo-gengemiddeldeenerheeftgeencorrectievoorhettypestakeholderplaatsgevonden.Onderde24deelnemersvandestakeholderdialoogbevondenzichvertegenwoordigersvanklanten,leveranciers,overheden,investeerders,kennisin-stellingen,enbelangengroeperingen.VNCIvindtditeenrepresentatieveafspiegelingvanhaarstakeholders.2.VerzoekomadviesaanMVONL&VBDOoveropzet&inhoudDZH-2014(januari2014)3.VNCIscantdemediavoortdurendm.b.t.allezakendiemetdechemischeindustrietemakenhebben,incl.duur-zaamheidsissues.Zedeeltditnieuwso.a.viadepubliekbeschikbaredigitaleVNCIChemienieuwsbrief(weke-lijks),hetChemieMagazine(maandelijks)enbinnendeeigenorganisatie(enmetdeleden)viao.a.Ledennet.

C.Borgingvanonderwerpen C1.Borgendatallemate-riëleonderwerpenwordenopgenomeninhetverslag

• ExpertgroepDuurzaamheid • VNCIstemtdeinhoudvanhetverslagendemateriëleonderwerpenzoalsgeïdentificeerdviadematerialiteitsanalyseafmetExpertgroepDuurzaamheid

89

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Appendix

Onderdelenuitma-

terialiteitsanalyse

Stappen Gebruiktebronnen/geraadpleegdepersonenenorganisaties Controls

A.Selectievanonderwerpen A1.AanleggenlonglistmetrelevanteDZH-onderwerpenvoorchemischeindustrie

A1-i.SustainabilityTopicsforSectors:Whatdostakeholderswanttoknow?GRIR&Dseries,2013-GRIindicatorsforchemicalssectorA1-ii.TheChemicalIndustryintheNetherlands,Worldleadingtodayandin2030-2050,Deloitte/VNCI,februari2012,incl.TheshalegasrevolutionanditsimpactonthechemicalindustryintheNetherlands,AddendumtoVNCIVision2030-2050,Deloitte/VNCIoktober2013.A1-iii.WBCSD–Action2020

B.Validatievanonderwerpen B1.Checkopvolledigheiddoorgapanalysemetbe-staandeDZH-rapportenvanuitdechemischeindustrie

B1-i.Brancheschemischeindustrie:Cefic(Europa),Essenscia(België)&VCI(Duitsland)B1-ii.Chemischemultinationals:DSM,AkzoNobel(alsDJSIsectorleaders

1.VergelijkenvandedoorVNCIaangelegdelonglistmetrelevanteDZH-onderwerpenvoordechemischeindustriemetdealsmaterieelgerapporteerdeonderwerpenuitdeDZH-rapportenvandevermeldebronnen(zieB1-ienB1-ii)2.InventariserenvandealsmaterieelgerapporteerdeonderwerpenuitdeDZH-rapportenvandevermel-debronnendieNIETopdelonglistvandeVNCIstaan.Wel/nietaandelonglisttoegevoegen

B2.Checkopvolledigheid&relevantie+prioriteringdoor“interne”stakeholders

• Directie&bestuurVNCI• BestuursAdviesCommissie(BAC)• VNCIbeleidsspeerpunten&publicaties• ExpertgroepDuurzaamheid

1.VerzoekomadviesaanBACoveropzet&inhoudDZH-2014(november2013,maart2014)2.Gesprekken/interviewsmetVNCIspeerpuntmanagersvoor1)Klimaat&Energie;2)Veiligheid,Gezondheid&Milieu;3)Onderwijs&Innovatie;4)Stoffen;3.Verzoekomadviesaan‘ExpertgroepDuurzaamheid’bestaandeuitduurzaamheidsexpertsvaneenaantalVNCIleden(AkzoNobel,BASF,DSM,Eastman,SABIC,Teijin)overopzet&inhoudDZH-2014inperiodejanuari2013t/mjuni2014

B3.Checkopvolledigheid&relevantie+prioriteringdoor“externe”stakeholders

1.Deelnemersvanstakeholderdialoogzijnvoordedialooggevraagdeenenqueteintevullendieuit2vragenbestond:a)Scoorde-volgensdeVNCIbelangrijkeonderwerpenbinnendechemierelevantvoorhetthemaduurzaam-heid-volgendeaandachtsgebiedenmeteencijfervan1tot10.Waarbij1staatvooronbelangrijk&geenbe-langvoordechemischeindustrieen10voorzeerbelangrijk&vangrootbelangvoordechemischeindustrie;b)Geefaanwelkevijfonderwerpen-uitbijgevoegdelonglist-uzoucategoriserenalsbelang-rijkstevoordechemischeindustrie(aangevenwelkeop1enwelkeop5).Erisookgeinventariseerdwelkeandereaandachtsgebiedenmetbetrekkingtotduurzaamheidvoordechemischeindustrierele-vantzoudenzijn.DeantwoordenopdezevraagzijnvergelekenmetdeantwoordenvandeledenvandeVNCIopdezelfdevraag.Deenquetewasanoniemenisingevulddoor19deelnemersvandedialoog.Deuitkomstenzijnduseenniet-gewo-gengemiddeldeenerheeftgeencorrectievoorhettypestakeholderplaatsgevonden.Onderde24deelnemersvandestakeholderdialoogbevondenzichvertegenwoordigersvanklanten,leveranciers,overheden,investeerders,kennisin-stellingen,enbelangengroeperingen.VNCIvindtditeenrepresentatieveafspiegelingvanhaarstakeholders.2.VerzoekomadviesaanMVONL&VBDOoveropzet&inhoudDZH-2014(januari2014)3.VNCIscantdemediavoortdurendm.b.t.allezakendiemetdechemischeindustrietemakenhebben,incl.duur-zaamheidsissues.Zedeeltditnieuwso.a.viadepubliekbeschikbaredigitaleVNCIChemienieuwsbrief(weke-lijks),hetChemieMagazine(maandelijks)enbinnendeeigenorganisatie(enmetdeleden)viao.a.Ledennet.

C.Borgingvanonderwerpen C1.Borgendatallemate-riëleonderwerpenwordenopgenomeninhetverslag

• ExpertgroepDuurzaamheid • VNCIstemtdeinhoudvanhetverslagendemateriëleonderwerpenzoalsgeïdentificeerdviadematerialiteitsanalyseafmetExpertgroepDuurzaamheid

Definitie&scope Stappen Controls Gebruiktebronnen/geraadpleegdepersonenenorganisaties Verantwoordelijk

A.RC-vragenlijst A1.VaststellenverzendlijstvoordejaarlijkseRC-vragenlijsto.b.v.deVNCI-ledenlijst

A1-i.ControleerVNCI-lidmaatschapvan(debedrijfslocatiesvan)delidbedrijveninhetrapportagejaarA1-ii.Communicatievoorafnaarlocatie-verantwoordelijkenennaarRC-verantwoordelijkenvanallebedrijfslocaties.Monitor“niet-afgeleverdemails”&volgopA1-iii.ControleervoorbedrijvenmetéénRC-coördinatorvoormeerderebedrijfs-locatiesofhij/zijnogdierolvervultA1-iv.VergelijkhetoverzichtvandeRC-coordinatorenperbedrijfslocatie(uitCRS)methetoverzichtvandedirecteleden,degeassocieerdeledenendeledenvandelidverenigingenNEA,VKPendeVFIGuitdeVNCI-ledenlijstvanhetbetreffenderapportagejaar

• OverzichtRC-coördinatorenperbedrijfslocatie(uitCRS)• Overzichtvandedirecteleden,degeassocieerdeledenendeledenvande

lidverenigingenNEA,VKPendeVFIGuitdeledenlijstvanhetbetreffenderapportagejaar.

• Document“GovernancevanhetVNCIResponsibleCareprogramma”

• BeleidsmedewerkerRC• SecretaresseRC• Medewerksterrelatiebeheer• Controller

A2.Vaststellenin-houdRC-vragenlijst

A2-i.Verwijderen,toevoegenofaanpassenvanvragenuitRC-vragenlijst,n.a.v.1)feedbackopRC-vragenlijstvanvoorgaandrapportagejaar;2)gewijzigdein-formatiebehoeftevanuitRC-programma,VeiligheidVoorop,ofanderszinsA2-ii.Verwijderen,toevoegenofaanpassenvantoelichtingenuitRC-vragenlijst,n.a.v.1)feedbackopRC-vragenlijstvanvoorgaandrapportagejaar;2)gewijzig-deinformatiebehoeftevanuitRC-programma,VeiligheidVoorop,ofanderszins

• O.b.v.VNCI-beleidsplan• O.b.v.overlegmetspeerpuntmanagers/beleidsmedewerkers• O.b.v.overlegmetVNCIWerkgroepResponsibleCare

• BeleidsmedewerkerRC• SpeerpuntmanagerKlimaat&Energie

/VGM/Onderwijs&Innovatie• BeleidsmedewerkerStoffen• MedewerksterIT”

A3.Testenfunctionaliteit&weergavevangeactualiseer-deinhoudRC-Webtool

A3-i.Controlerenfunctionaliteitomlogin/passwordtegenererenA3-ii.Controlerenvanrelevantie,volledigheidenconsistentievandetoelichtingenmetinhoudvandeRC-vragenlijstA3-iii.ControlerenfunctionaliteitroutinginRC-Webtool

• BeleidsmedewerkerRC• MedewerksterIT

A4.VersturenverzoektotinvullenRC-vragenlijst

A4-i.Monitor“niet-afgeleverdemails”enout-of-officemeldingen&volgop • SecretaresseRC

A5.Controle&registratievanretournereningevuldeRC-vragenlijst

A5-i.VastleggenbinnenkomstingevuldeRC-vragenlijstenvoorelkebedrijfslo-catie(inRC-vragenlijstinbox&inoverzicht“ChecklistRC-enquetes”)

• SecretaresseRC

A6.Controleopvolledigheid&juistheidvaningevuldeRC-vragenlijsten

A6-i.Controlerenofallevragenzijnbeantwoord(volledigheid)voorallebe-drijfslocaties.BijhetnietbeantwoordenvanvragencontactopnemenmetdesbetreffendebedrijfslocatiemetverzoekomdataalsnogaanteleverenA6-ii.VergelijkenvandeantwoordenindeRC-vragenlijstmetdeantwoordenvanhetvoorgaandejaarvoorelkebedrijfslocatie.Ditgeefteenindicatievandejuistheidvandegegevens.A6-iii.Webtoolbevateenaantalingebouwdecontrolesomdekansopfouteingavevanantwoordenteverkleinen.Dezeingebouwdecontroleszijnvastgelegdineenapartdocument

• BeleidsmedewerkerRC• SecretaresseRC

Appendix B Data collectie proces

91

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Appendix


A.RC-vragenlijst A1.VaststellenverzendlijstvoordejaarlijkseRC-vragenlijsto.b.v.deVNCI-ledenlijst

A1-i.ControleerVNCI-lidmaatschapvan(debedrijfslocatiesvan)delidbedrijveninhetrapportagejaarA1-ii.Communicatievoorafnaarlocatie-verantwoordelijkenennaarRC-verantwoordelijkenvanallebedrijfslocaties.Monitor“niet-afgeleverdemails”&volgopA1-iii.ControleervoorbedrijvenmetéénRC-coördinatorvoormeerderebedrijfs-locatiesofhij/zijnogdierolvervultA1-iv.VergelijkhetoverzichtvandeRC-coordinatorenperbedrijfslocatie(uitCRS)methetoverzichtvandedirecteleden,degeassocieerdeledenendeledenvandelidverenigingenNEA,VKPendeVFIGuitdeVNCI-ledenlijstvanhetbetreffenderapportagejaar

• OverzichtRC-coördinatorenperbedrijfslocatie(uitCRS)• Overzichtvandedirecteleden,degeassocieerdeledenendeledenvande

lidverenigingenNEA,VKPendeVFIGuitdeledenlijstvanhetbetreffenderapportagejaar.

• Document“GovernancevanhetVNCIResponsibleCareprogramma”

• BeleidsmedewerkerRC• SecretaresseRC• Medewerksterrelatiebeheer• Controller

A2.Vaststellenin-houdRC-vragenlijst

A2-i.Verwijderen,toevoegenofaanpassenvanvragenuitRC-vragenlijst,n.a.v.1)feedbackopRC-vragenlijstvanvoorgaandrapportagejaar;2)gewijzigdein-formatiebehoeftevanuitRC-programma,VeiligheidVoorop,ofanderszinsA2-ii.Verwijderen,toevoegenofaanpassenvantoelichtingenuitRC-vragenlijst,n.a.v.1)feedbackopRC-vragenlijstvanvoorgaandrapportagejaar;2)gewijzig-deinformatiebehoeftevanuitRC-programma,VeiligheidVoorop,ofanderszins

• O.b.v.VNCI-beleidsplan• O.b.v.overlegmetspeerpuntmanagers/beleidsmedewerkers• O.b.v.overlegmetVNCIWerkgroepResponsibleCare

• BeleidsmedewerkerRC• SpeerpuntmanagerKlimaat&Energie

/VGM/Onderwijs&Innovatie• BeleidsmedewerkerStoffen• MedewerksterIT”

A3.Testenfunctionaliteit&weergavevangeactualiseer-deinhoudRC-Webtool

A3-i.Controlerenfunctionaliteitomlogin/passwordtegenererenA3-ii.Controlerenvanrelevantie,volledigheidenconsistentievandetoelichtingenmetinhoudvandeRC-vragenlijstA3-iii.ControlerenfunctionaliteitroutinginRC-Webtool

• BeleidsmedewerkerRC• MedewerksterIT

A4.VersturenverzoektotinvullenRC-vragenlijst

A4-i.Monitor“niet-afgeleverdemails”enout-of-officemeldingen&volgop • SecretaresseRC

A5.Controle&registratievanretournereningevuldeRC-vragenlijst

A5-i.VastleggenbinnenkomstingevuldeRC-vragenlijstenvoorelkebedrijfslo-catie(inRC-vragenlijstinbox&inoverzicht“ChecklistRC-enquetes”)

• SecretaresseRC

A6.Controleopvolledigheid&juistheidvaningevuldeRC-vragenlijsten

A6-i.Controlerenofallevragenzijnbeantwoord(volledigheid)voorallebe-drijfslocaties.BijhetnietbeantwoordenvanvragencontactopnemenmetdesbetreffendebedrijfslocatiemetverzoekomdataalsnogaanteleverenA6-ii.VergelijkenvandeantwoordenindeRC-vragenlijstmetdeantwoordenvanhetvoorgaandejaarvoorelkebedrijfslocatie.Ditgeefteenindicatievandejuistheidvandegegevens.A6-iii.Webtoolbevateenaantalingebouwdecontrolesomdekansopfouteingavevanantwoordenteverkleinen.Dezeingebouwdecontroleszijnvastgelegdineenapartdocument

• BeleidsmedewerkerRC• SecretaresseRC


B.CBS-dataoverenergie-gebruik&CO2emissie

B1.VerzoekvanVNCIaanCBSomdataoverenergiegebruik&CO2-emissieteleverenvoordeNederlandsechemischeindustrie.Verzoekpereinderapportagejaar.Dataleveringin1ekwartaaldaaropvolgendjaar

• BeleidsmedewerkerRC• SpeerpuntmanagerKlimaat&Energie• MedewerkerCBS

B2.Analysevandataoverenergiegebruik&CO2-emissievandeNederlandsechemischeindustrie&enafstemmingmetCBSoverdebevindingen

ZieAppendixC • CBSbaseerthaarrapportageaanVNCIophaareigendata(ziehttp://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/industrie-energie/nieuws/default.htm).RapportageoverCO2emissies&energiegebruikdienttegaanvolgensderegelszoalsbeschreveninde“”ICCAguidanceforreportingperformance”

• VNCIvergelijktde(analysevan)CO2emissies&energiegebruikmetdejaarlijkserapportageoverenergieconvenanten:”MEE-Sectorrapport201Xchemischeindustrie”,”MJA-Sectorrapport201Xchemischeindustrie”enin”Resultatenbrochureconvenanten-Meerjarenafsprakenenergie-efficiëntie201X”

• BeleidsmedewerkerRC• SpeerpuntmanagerKlimaat&Energie• MedewerkerCBS”

C.Fugro-dataoveremissiesnaarlucht

C1.VerzoekvanVNCIaanFugroomdataoveremissiesnaarlucht(SOx,NOx,NH3,fijnstof,NMVOS)televerenvoordeledenvandeVNCI

C2.Analysevandataoveremissiesnaarlucht(SOx,NOx,NH3,fijnstof,NMVOS)vandeNederlandsechemischeindustrie&enafstemmingmetFugrooverdebevindingen

ZieAppendixC • FugrobaseerthaarrapportageaanVNCIopdeelectronischeMilieujaarverslagendatabase(eMJV,ziewww.e-mjv.nl/).

• Na2010isbeslotendeemissievandechemischeindustrietemonitorenaandehandvande(elektronische)milieujaarverslagendiedoordeVNCIlidbe-drijvenjaarlijkswordenopgesteldeningediend.DegroepVNCIlidbedrijvendieverplichtistotrapportagevanbetreffendegegevenskomtnietgeheelovereenmetdegroepbedrijvendiedeelnamenaanhetConvenantChemischeIndustriedatafliepin2010.Daarnaastisin2012beslotenomvanbepaal-debedrijven,diehunemissiesdienenterapporterenbijoverschrijdingvanbepaaldedrempelwaarden,alleendeemissiebovendegenoemdedrempel-waardentebeschouwen.DitisconformdeE-PRTRverordening(EuropeanPollutantReleaseTransferRegister).DezetweewijzigingenverklarendetweeverschillendelijnenindegrafiekmetNEC-emissies.DaarnaastmoetwordenopgemerktdathetledenbestandvandeVNCIjaarlijksveranderingenondergaat.”

93

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Appendix


B.CBS-dataoverenergie-gebruik&CO2emissie

B1.VerzoekvanVNCIaanCBSomdataoverenergiegebruik&CO2-emissieteleverenvoordeNederlandsechemischeindustrie.Verzoekpereinderapportagejaar.Dataleveringin1ekwartaaldaaropvolgendjaar

• BeleidsmedewerkerRC• SpeerpuntmanagerKlimaat&Energie• MedewerkerCBS

B2.Analysevandataoverenergiegebruik&CO2-emissievandeNederlandsechemischeindustrie&enafstemmingmetCBSoverdebevindingen

ZieAppendixC • CBSbaseerthaarrapportageaanVNCIophaareigendata(ziehttp://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/industrie-energie/nieuws/default.htm).RapportageoverCO2emissies&energiegebruikdienttegaanvolgensderegelszoalsbeschreveninde“”ICCAguidanceforreportingperformance”

• VNCIvergelijktde(analysevan)CO2emissies&energiegebruikmetdejaarlijkserapportageoverenergieconvenanten:”MEE-Sectorrapport201Xchemischeindustrie”,”MJA-Sectorrapport201Xchemischeindustrie”enin”Resultatenbrochureconvenanten-Meerjarenafsprakenenergie-efficiëntie201X”

• BeleidsmedewerkerRC• SpeerpuntmanagerKlimaat&Energie• MedewerkerCBS”

C.Fugro-dataoveremissiesnaarlucht

C1.VerzoekvanVNCIaanFugroomdataoveremissiesnaarlucht(SOx,NOx,NH3,fijnstof,NMVOS)televerenvoordeledenvandeVNCI

C2.Analysevandataoveremissiesnaarlucht(SOx,NOx,NH3,fijnstof,NMVOS)vandeNederlandsechemischeindustrie&enafstemmingmetFugrooverdebevindingen

ZieAppendixC • FugrobaseerthaarrapportageaanVNCIopdeelectronischeMilieujaarverslagendatabase(eMJV,ziewww.e-mjv.nl/).

• Na2010isbeslotendeemissievandechemischeindustrietemonitorenaandehandvande(elektronische)milieujaarverslagendiedoordeVNCIlidbe-drijvenjaarlijkswordenopgesteldeningediend.DegroepVNCIlidbedrijvendieverplichtistotrapportagevanbetreffendegegevenskomtnietgeheelovereenmetdegroepbedrijvendiedeelnamenaanhetConvenantChemischeIndustriedatafliepin2010.Daarnaastisin2012beslotenomvanbepaal-debedrijven,diehunemissiesdienenterapporterenbijoverschrijdingvanbepaaldedrempelwaarden,alleendeemissiebovendegenoemdedrempel-waardentebeschouwen.DitisconformdeE-PRTRverordening(EuropeanPollutantReleaseTransferRegister).DezetweewijzigingenverklarendetweeverschillendelijnenindegrafiekmetNEC-emissies.DaarnaastmoetwordenopgemerktdathetledenbestandvandeVNCIjaarlijksveranderingenondergaat.”


D.Duurzaamheids-casussen

D1.Selectievancasussen-aanleggenlonglistmetrelevanteDZH-onderwerpenvoorchemischeindustrie

D1-i.Beoordelengeïnventariseerdecasussenoprelevantievoordematerielethema’suithetduurzaamheidsrapport

• InventarisatievanartikeleninChemieMagazinevoorcasussenophetgebiedvaninnovatie/duurzaamheid.

• Inventarisatieuitdatabestand“innovatieprojecten/bedrijvenversiemaart2014”(logfileombijtehoudenwaterophetgebiedvaninnovatie/duur=zaamheidwordtgepubliceerdinhetpubliekedomein.(IsrecentinitiatiefbinnenVNCI))

• InventarisatieRC-prijswinnaarsuitvoorgaandejaren

• BeleidsmedewerkerRC• CommunicatiemedewerkerRC• HoofdredacteurChemieMagazine

D2.Selectieuit/priorite-ringvanlonglist->terug-brengennaarshortlist

D2-i.Beoordelenimpact&matevanaansprekendheidombijtedragenaankernboodschapvanhetduurzaamheidsrapport

• BeleidsmedewerkerRC

D3.Benaderenvanprojec-ten/bedrijvenommeerinformatieSelectieuit/prioriteringvanlonglist

D3-i.Inputvancollegaexpertsopbeoordelinggeschiktheid • BeleidsmedewerkerRC• CommunicatiemedewerkerRC• SpeerpuntmanagerInnovatie&Onderwijs

D4.Vaststellencasussenvoorduurzaamheidsrapport

D4-i.Eindbeoordelingop:� impact&matevanaansprekendheidombijtedragenaankernboodschap

vanhetduurzaamheidsrapport;� balans(casussenterondersteuningaan>1materieelthema)

• BeleidsmedewerkerRC• CommunicatiemedewerkerRC

95

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Appendix


D.Duurzaamheids-casussen

D1.Selectievancasussen-aanleggenlonglistmetrelevanteDZH-onderwerpenvoorchemischeindustrie

D1-i.Beoordelengeïnventariseerdecasussenoprelevantievoordematerielethema’suithetduurzaamheidsrapport

• InventarisatievanartikeleninChemieMagazinevoorcasussenophetgebiedvaninnovatie/duurzaamheid.

• Inventarisatieuitdatabestand“innovatieprojecten/bedrijvenversiemaart2014”(logfileombijtehoudenwaterophetgebiedvaninnovatie/duur=zaamheidwordtgepubliceerdinhetpubliekedomein.(IsrecentinitiatiefbinnenVNCI))

• InventarisatieRC-prijswinnaarsuitvoorgaandejaren

• BeleidsmedewerkerRC• CommunicatiemedewerkerRC• HoofdredacteurChemieMagazine

D2.Selectieuit/priorite-ringvanlonglist->terug-brengennaarshortlist

D2-i.Beoordelenimpact&matevanaansprekendheidombijtedragenaankernboodschapvanhetduurzaamheidsrapport

• BeleidsmedewerkerRC

D3.Benaderenvanprojec-ten/bedrijvenommeerinformatieSelectieuit/prioriteringvanlonglist

D3-i.Inputvancollegaexpertsopbeoordelinggeschiktheid • BeleidsmedewerkerRC• CommunicatiemedewerkerRC• SpeerpuntmanagerInnovatie&Onderwijs

D4.Vaststellencasussenvoorduurzaamheidsrapport

D4-i.Eindbeoordelingop:� impact&matevanaansprekendheidombijtedragenaankernboodschap

vanhetduurzaamheidsrapport;� balans(casussenterondersteuningaan>1materieelthema)

• BeleidsmedewerkerRC• CommunicatiemedewerkerRC

Appendix C Rapportageproces per indicator

Indicator Energieverbruik

Definitie/omschrijving HetgaathieroverhettotaleenergieverbruikvandeNederlandsechemischeindustrieperjaar.Eengrootdeeldaarvan(ca.65%)wordtomgezetinproducten,hetresterendedeel(ca.35%)wordtinhetomzettings-procesverbruikt.Naasthetgebruikvan(fossiele)grondstoffen,wordtookhetgebruikvan(ingekochte)elektriciteitmeegerekend.Hettotalegebruikwordtweergevenin“kToe”(=1000tonolieequivalent).

Doelstelling VNCIwilgraaginzichtinenergieverbruikvanNederlandsechemischeindustrie.Ditiszeerrelevantvoorhaarpositieindeenergieconvenanten,hetEnergieakkoord&haarambitievan40%broeikasreductieindeperiode2005-2030.

Scope AllechemiebedrijvendievallenonderSBICode20:Vervaardigingvanchemischeproducten(volgens“SBI2008:StandaardBedrijfsindeling2008”).AlleVNCI-leden&chemiebedrijvendieondereenenergie-convenant(MJA&MEE)vallenmakenhieronderdeelvanuit.NOOT:VNCIheeftCBSgevraagdhetenergiegebruikendeCO2-emissiesvandezogenaamdejointventureWKK-installatiesmeeterekenen,voorzovergeplaatstbijchemischebedrijven.DitintegenstellingtotdereguliereCBS-publicaties,waarbijdezejointventureswordengerekendbijdeenergiebedrijven.DejointventureswordenindeCBS-statistiekenbeschouwdalsapartebedrijvenmetdeproductievanelektrici-teitenwarmtealshoofdactiviteit.DesituatiebijdejointventureWKK’sspeelteenbelangrijkerolbijdeontwikkelingvandirecteenindirecteCO2-emissies,omdatdejointventureWKK-productienietalleenwordtgebruiktdoordechemischebedrijven.Erwordtookgeleverdaananderesectoren,afhankelijkvande(economische)situatieindeverschillendesectoren.ConcreetbetekentditdatdeCO2-emissiesdoordejointventuresWKK’salleenmeetellenalsdeproducten(elektriciteitenwarmte)doordechemischeindus-triewordengebruikt.Derestwordtinminderinggebracht(doorafnamevandeindirecteCO2-emissies).

Brondata CentraalBureauvoordeStatistiek(CBS)inopdrachtvanVNCI

Relevantebeperkingen • Ervindtgeencorrectieplaatsvoortoetredendeofuittredendebedrijven.Deinvloedhiervanmoetdusperjaarwordengeanalyseerd.

• Rapportagesbevatteninherentebeperkingen.HetisbekenddatbedrijfsrapportagesvoorMEEenMJAsomsonjuisthedenen/ofonvolledighedenbevat-ten(voorderelevantiehiervan,zie2econtrolinhetveldhieronder).

• VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontrolesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder“Controls”.VNCIvraagtgeenbrondocumentatieopbijCBS.

Controls • CijfersoverenergiegebruikvoorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1(enevtmetjarenX-2,X-3,etc.)

• Detrendinenergiegebruik(stijging,daling,gelijkblijvend)wordtvergelekenmetdetrendinener-giegebruikdiejaarlijkswordtgerapporteerdm.b.t.deenergieconvenanten(MJA&MEE).

• Detrendswordenverklaardvanuit:� UitlegvanCBSbijdecijfers(incl.hunvergelijkingvantrendenergiegebruikmettrendproductie-

volume);DoorspeerpuntmanagerKlimaat&Energieo.b.v.kennisoverhetdomeinengebaseerdopontwikkelingeninhetveld

� NadereanalysevanCBSopaanvraagvanVNCI(‘deepdive’doorCBSinonderliggendedata)

97

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Appendix

Indicator Specifiekenergieverbruik

Definitie/omschrijving Hetspecifiekeenergieverbruikisdehoeveelheidgebruikteenergieom1tonproductteproduceren.Hetwordtberekenddoorhettotaleenergieverbruikineenjaartedelendoorhettotaalgeproduceerdetonnageindatzelfdejaar.Veranderingeninhetspecifiekeenergiegebruikwordeno.a.veroorzaaktdoorverbeteringeninenergie-efficiency,maarookdoorbepaaldeontwikkelingenindeNederlandsechemischeindustrie.Zoalsbv.verschuivingeninproductievolumevanenergie-intensieveproductennaarminderenergie-intensieveproducten.

Doelstelling VNCIwilgraaginzichtinhetspecifiekenergieverbruikvanNederlandsechemischeindustrie.Ditzegtietsoverdeenergie-efficiencyen/ofovereeneventueelverschuivingvanenergie-intensieveproductie.Ditiszeerrelevantvoorhaarpositieindeenergieconvenanten,hetEnergieakkoord&haarambitievan40%broeikasreductieindeperiode2005-2030.

Scope Ziescopebijindicator“Energieverbruik”


Relevantebeperkingen • HethiergerapporteerdecijferbetreftgeenofficieelcijfervanCBS,maarwordtdoorVNCIberekendo.b.v.doorCBSaangeleverdedataoverenergiegebruikenproductievolume.Daarbijmoetopgemerktwordendatbijhetoptellenvandeproductievolumesvooralleproductengeenrekeningwordtgehoudenmettypeproducten.Deverschillendetypeproducten(bv.bulkproductenvsfijnchemieproducten)wordendusgelijkbehandeld.Eentrendopdezeindicatorisdusnietalleenteverklarenmetbv.energie-efficiency.

• VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontrolesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder“Controls”.VNCIvraagtgeenbrondocumenta-tieopbijCBS.

Controls ZieControlsbijindicator”Energieverbruik”• Vergelijkonderliggendetrendsvoorenergiegebruik&productievolumeafzonderlijkent.o.v.elkaar• Evt.nadereanalysevanCBSopaanvraagvanVNCI(‘deepdive’doorCBSinonderliggendedata)naar

”structuureffect”(verschuivingbinnendechemievanproductendieveelenergiekostenbijdeproductinaarproductendierelatiefweinigenergiekostenbijdeproductie)

Indicator CO2-emissieNederlandsechemischeindustrie

Definitie/omschrijving DeNederlandsechemischeindustrieemitteertCO2doorhaarverbruikvanbrandstof&elektriciteit.DeCO2emissie(pereenheidbrandstof/energie)isverschillendvoorverschillendebrandstoffenenafhankelijkvandeefficientievanhetgebruikvandebrandstofofelectriciteit.Directeemissieszijnhetresultaatvanhetverbruikenvanbrandstofvoordeproductievanwarmteenelektriciteit.Indirecteemissieskomentotstanddoordeinkoopvanenergieuitanderebronnen.DeCO2-emissiewordtberekendvanuitdeproductieen/ofhetverbruikvanelektriciteit.Hiervoorwordtdedereferentieparkmethodegebruikt.DeCO2-emissiefactorvoor2012isvastgesteldop0,61kg/KWh(zieRendementenenCO2-emissievanelektriciteitsproductieinNederland,update2012,CBS,2014.

Doelstelling VNCIwilgraaginzichtindeCO2emissievandeNederlandsechemischeindustrie.Ditiszeerrelevantvoorhaarpositieindeenergieconvenanten,hetEnergieakkoord&haarambitievan40%broeikasreductieindeperiode2005-2030.

Scope Ziescopebijindicator“Energieverbruik”


Indicator EmissiesNEC-stoffennaarlucht

Definitie/omschrijving Deemissieplafonds(NationalEmissionCeilings-NEC)voorNOx,SO2,PM2,5,NH3enNMVOSvormendebasisvoorhetNederlandsluchtbeleid.In2012zijndeemissieplafondstot2020vastgesteld.In2014wordendeemissieplafondsvoor2020enverdervastgesteld.

Doelstelling VNCIwilgraaginzichtindeemissiesNEC-stoffennaarluchtvandeNederlandsechemischeindustrieinhetkadervandevastgesteldeNEC-plafonds.

Scope EmissiesvanNOx,SO2,PM2,5,NH3enNMVOSbijdeVNCI-lidbedrijven.Zieookhttp://www.e-mjv.nl/&voorNOx,SO2enNMVOSzie“ICCAguidanceforreportingperformance”(meestactueleversie:ICCAguidanceforreportingperformance;2012-2013ReportingCycle(2011data);November2012)


Relevantebeperkingen AfdelingEcoplanvanFugroGeoServicesB.V.inopdrachtvanVNCI(Emissiedatakomenuiteindelijkvanbedrijvenzelf-Fugromaaktanalysesvanuitdee-MJVdatabase)

Relevantebeperkingen • Ervindtgeencorrectieplaatsvoortoetredendeofuittredendebedrijven.Deinvloedhiervanmoetdusperjaarwordengeanalyseerd.Erwordensteeds“bestbeschikbaregegevens”gerapporteerd.Ditwilzeggendatde(historisch)gerapporteerdecijfersoverjaarXkunnenverschillenindedaaropvolgenderapporta-gejaren.Bedrijvenmakennl.correctiesindee-MJV-database(ooklangnaeersterapportagevandata)endusstaandehistorischedatanietperdefinitievast.

Beidebeschrevenfeitenmoetenwordenbeschouwdbijtrendanalyses.• VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontro-

lesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder“Controls”.VNCIvraagtgeenbrondocumentatieopbijFugro.

Indicator CO2-emissieNederlandsechemischeindustrie

Relevantebeperkingen • VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontro-lesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder“Controls”.VNCIvraagtgeenbrondocumentatieopbijCBS.

Controls • CijfersoverCO2emissie(directenindirect)voorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1(enevtmetjarenX-2,X-3,etc.)Vergelijkonderliggendetrendsvoorenergiegebruik&productievolumeafzonderlijkent.o.v.elkaar.

• Detrendswordenverklaardvanuit:� UitlegvanCBSbijdecijfers;� DoorspeerpuntmanagerKlimaat&Energieo.b.v.kennisoverhetdomeinengebaseerdopontwikke-

lingeninhetveld� Evt.nadereanalysevanCBSopaanvraagvanVNCI(‘deepdive’doorCBSinonderliggendedata)naarbv.

deonderverdelingindirecteenindirecteCO2-emissiesinrelatietotdesituatierondomWKK’s.Ofnaar“structuureffect”(verschuivingbinnendechemievanproductendieveelenergiekostenbijdeproductienaarproductendierelatiefweinigenergiekostenbijdeproductie).Ofnaarenergie-efficiencyvooruit-gang(MJA-&MEE-energieconvenanten)

99

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Appendix

Indicator EmissiesNEC-stoffennaarlucht

Controls • CijfersoveremissiesvoorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1,X-2,X-3,etc.)• Detrendinemissies(stijging,daling,gelijkblijvend)wordtgeanalyseerddoordeonderliggendedata(op

niveauvanemittenten)tevergelijkenmetdieuitvoorgaandejaren.Zowordenvoorelkestofdeemitten-tengerangschiktopge-emiteerdvolumeenwordenzowelvolumesals(derelatievepositievan)bedrij-venvergeleken.Opvallendeverschuivingenwordennaderbekekenendeoorzakendaarvoorwordenuitgezocht.

• Detrendswordenverklaardvanuit:� UitlegvanFugrobijdecijfers.Hierinwordtvaakalmeldinggemaaktvaneventuelebekendeinci-

dentendieinvloedhebbenopdetotaleemissievandeindustriealsgeheelineenrapportagejaar;� DoordebeleidsmedewerkerMilieuo.b.v.kennisoverhetdomeinengebaseerdopontwikkelingenin

hetveld� NadereanalysevanFugroopaanvraagvanVNCI(‘deepdive’doorFugroinonderliggendedata).

Indicator ScoreoptotaalVBS-elementenBRZObedrijven

Definitie/omschrijving Dezeindicatorgeefteenbeeldvandekwaliteitvanimplementatievandeachtelementenuithetveiligheidsbeheerssysteem(VBS)bijbedrijvendieonderhetBRZO-besluitvallen.

Doelstelling Deperceptieoverveiligheidbijdestakeholdersvandechemischeindustriewordtsterkbeïnvloeddoor(berichtgevingover)inspectieresultaten.DaarnaastbeschouwtdeVNCIeeninspectieresultaatalsrelevantebevindingenoverdemate&kwaliteitvanimplementatievaneenVBS.Ditiseengoedeindicatorvoorhetniveauvanveiligheiddatwordtnagestreefddoorbedrijvenbinnendechemiesector.

Scope AllelocatiesvanVNCI-lidbedrijvendieonderhetBRZO-besluitvallen.

Brondata Doorindividuelelidbedrijvengerapporteerdedata.DatawordtviadejaarlijkseRC-vragenlijstaandeVNCIgerapporteerd.

Relevantebeperkingen • VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontro-lesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder“Controls”.VNCIvraagtgeenbrondocumentatieopbijdeledendieopdezeindicatorrapporterenviadejaarlijkseRC-vragenlijst(zie“Scope”).

Controls • Consolidatievandeverschillendescores(goed,redelijk,matig,slecht,nietbeoordeeld)perVBS-element.

• ConsolidatieoverdeachtVBS-elementen&relaterenaantotaalaantalbeoordelingen.• TotaalscoresvoorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1,X-2,X-3,etc.)• Bijafwijkingen>5%moetenderesultatenopbedrijfslocatieniveauwordenvergelekenomdeoorzaak

vandewijzigingtekunnenverklaren;NOOT:VNCIisingesprekmetdeinspectieomderesultatenrechtstreeksvanhentebetrekken.Dezedatakandangebruiktwordenvoorcross-checks.

Indicator BeoordelingimplementatieVBS-elementen

Definitie/omschrijving Dezeindicatorgeefteenbeeldvandekwaliteitvanimplementatievoorelkvandeachtelementenuithetveiligheidsbeheerssysteem(VBS)bijbedrijvendieonderhetBRZO-besluitvallen.

Doelstelling Deperceptieoverveiligheidbijdestakeholdersvandechemischeindustriewordtsterkbeïnvloeddoor(berichtgevingover)inspectieresultaten.DaarnaastbeschouwtdeVNCIeeninspectieresultaatalsrelevantebevindingenoverdemate&kwaliteitvanimplementatievaneenVBSDitiseengoedeindicatorvoorhetniveauvanveiligheiddatwordtnagestreefddoorbedrijvenbinnendechemiesector.

Scope AllelocatiesvanVNCI-lidbedrijvendieonderhetBRZO-besluitvallen.


Relevantebeperkingen • VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontrolesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder“Controls”.VNCIvraagtgeenbrondocumenta-tieopbijdeledendieopdezeindicatorrapporterenviadejaarlijkseRC-vragenlijst(zie“Scope”).

Controls • Consolidatievandeverschillendescores(goed,redelijk,matig,slecht,nietbeoordeeld)perVBS-element&relaterenaantotaalaantalbeoordelingen.

• TotaalscoresvoorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1,X-2,X-3,etc.)• Bijafwijkingen>5%moetenderesultatenopbedrijfslocatieniveauwordenvergelekenomdeoorzaak

vandewijzigingtekunnenverklaren;• NOOT:VNCIisingesprekmetdeinspectieomderesultatenrechtstreeksvanhentebetrekken.Deze

datakandangebruiktwordenvoorcross-checks.”

Indicator Implementatieencertificeringvanmanagementsystemen

Definitie/omschrijving DeimplementatievanhetResponsibleCareprogrammawordtvooreenbelangrijkdeelgeborgdindiversemanagementsystemen.Dezeindicatorgeefteenbeeldvanhetaantalbedrijvendateenmanagementsys-teemheeftenofheteengecertificeerdmanagementsysteembetreft.

Doelstelling DeVNCIbeschouwteengeïmplementeerd(&gecertificeerd)managementsysteemalseen"bestpracti-ce"wijzeomdeimplementatievanhetResponsibleCareprogrammateborgen.ResponsibleCareiseenindustriegedreveninitiatiefdatstaatvoorcontinueverbeteringvanprestatieseniseencruciaalelementvoorhetvoortbestaanvandechemischeindustrieinNederland.

Scope AlleVNCI-lidbedrijven


Relevantebeperkingen • VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontrolesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder"Controls".VNCIvraagtgeenbrondocumenta-tieopbijdeledendieopdezeindicatorrapporterenviadejaarlijkseRC-vragenlijst(zie"Scope").

Controls • Vergelijkdegerapporteerderesultatenmetdieuitvoorgaanderapportagejarenopoverallaantallen.Bijafwijkingen>10%moetenderesultatenopbedrijfslocatieniveauwordenvergelekenomdeoorzaakvandewijzigingtekunnenverklaren;

• CheckmetSCCM(www.sccm.nl/over-sccm).Zijhebbeneeneigendatabasemeteenstatusperbedrijf(slocatie)v.w.b.(gecertificeerde)managementsystemen.”

101

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Appendix

Indicator LosttimeInjuryRate

Definitie/omschrijving Dezeindicatorgeefteenbeeldvandeveiligheidopdewerkvloer.EenLTIIseenongevalwaarbijeendirectlichamelijkgebrekoptreedtwaardooreenwerknemerlichamelijkofmentaal(vastgestelddooreencom-petentmedischpersoon)nietinstaatiszijngeplandewerkzaamhedenvoorttezetten,watresulteertinminimaalééndagverzuim.DeLostTimeInjuryRatewordtuitgedruktalshetaantalLTI'spermiljoengewerkteuren.

Doelstelling Dezeindicatorgeeftderelatieveveiligheidvanwerkenindesectoraan.VNCIstreeftnaarzominmogelijkongevallen,zowelvooreigenpersoneelalsvoorcontractors.DoordeongevallenteanalyserenendetrendtebewakenkandeVNCIhaarinzetrichtenopbedrijven/categorienvanongevallendiedaarredentoegeven.

Scope AlleVNCI-lidbedrijven.Dezecijferswordenzowelvooreigenwerknemersalsvooringehuurdpersoneelverzameld.


Relevantebeperkingen • VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontro-lesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder"Controls".VNCIvraagtgeenbrondocumentatieopbijdeledendieopdezeindicatorrapporterenviadejaarlijkseRC-vragenlijst(zie"Scope").

Controls • ElkeLTIdiebijVNCIgemeldwordt,wordtafzonderlijkgeanalyseerd.• Resultatenwordenjaarlijksgepubliceerdin”Analysearbeidsongevallenn.a.v.ResponsibleCareenquête

201X”

Indicator Aantalsterfgevallenindechemischeindustrie

Definitie/omschrijving Dezeindicatorgeefthetaantaldodelijkeongevallenaan.

Doelstelling Elkdodelijkongevalisereenteveel.Dezeindicatorgeeftderelatieveveiligheidvanwerkenindesectoraan.

Scope AlleVNCI-lidbedrijven.Dezecijferswordenzowelvooreigenwerknemersalsvooringehuurdpersoneelverzameld.



Controls • Rapportagedoorlidbedrijvenwordtvergelekenmetberichtenindemedia.

Indicator Voorvallenpervervoersmodaliteit

Definitie/omschrijving Ondervoorvallenwordtverstaanhetaantalincidenten(metofzonderproductverlies)dietijdenstransportplaatsvindenendievoldoenaandecriteriazoalsgenoemdindemeestactueleversievandeICCAguidan-ceforreportingperformance;(Meestrecentd.d.mrt2014:ICCAguidanceforreportingperformance;2012-2013ReportingCycle(2011data);November2012)

Doelstelling Dezeindicatorgeeftderelatieveveiligheidvantransportvanchemischestoffenpermodaliteitaan.VNCIstreeftnaarzominmogelijkvoorvallen.Dooreenanalysevande(aantallen)voorvallen(permodaliteit)heeftdeVNCIeenbasisominoverlegtetredenmetvervoerdersorganisatiesenhaarlidbedrijven.




Controls • CijfersvoorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1(enevtmetjarenX-2,X-3,etc.)

Indicator Implementatiesecuritymanagementsystem

Definitie/omschrijving DezeindicatorgeeftaanhoeveelledeneenSecurityManagementSysteem(SMS)hanterenvolgensde7elementen(managementpractices)vandeRCSecurityCode.IndienergeenofslechtsgedeeltelijkeenSMSisgeïmplementeerd,wordtookduidelijkofdeledenvanplanzijnditalsnogtedoenenzoja,opwelketermijn.

Doelstelling Deopkomstvanmoderneinformatie-encommunicatietechnologieheeftnieuwebeveiligingsdreigingentotgevolg.Ookcriminaliteit,ongewenstgedragenterrorismezijnbedreigingendierakenaandecontinuï-teitvandebedrijfsvoering.Daarnaasthebbenincidenteneenpotentieelgroteimpact.VNCIkrijgtgraaginzichtindemaatregelendiehaarledentrefttegendezebedreigingen.



Relevantebeperkingen • VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decontro-lesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder“Controls”.VNCIvraagtgeenbrondocumentatieopbijdeledendieopdezeindicatorrapporterenviadejaarlijkseRC-vragenlijst(zie“Scope”).

Controls • Indicatorisrelatiefnieuwendatawordtpassinds2012uitgevraagd.• CijfersvoorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1(enevtmetjarenX-2,X-3,etc.)”

103

VNC

I | R

appo

rt d

uurz

aam

heid

2013

Appendix

Indicator Voorvallenpermiljoentongetransporteerdproductpermodaliteit

Definitie/omschrijving • Ondervoorvallenwordtverstaanhetaantalincidenten(metofzonderproductverlies)dietijdenstrans-portplaatsvindenendievoldoenaandecriteriazoalsgenoemdindemeestactueleversievandeICCAguidanceforreportingperformance;(Meestrecentd.d.mrt2014:ICCAguidanceforreportingperfor-mance;2012-2013ReportingCycle(2011data);November2012)

• Dehoeveelheidproduct(zowelgevaarlijkalsnietgevaarlijk)dieeenbedrijfvervoertoflaatvervoeren,opgegeveninmetrischetonnen.Aanvoervangrondstoffenhoeftnietopgegeventeworden.Indienvoorhettransportvaneenbepaaldeladinggebruikwordtgemaaktvanmeerderevervoersmodaliteiten,dientdezehoeveelheidvoorelkegebruiktevervoersmodaliteitopnieuwtewordengerapporteerd.Dithoudtindatdeaantallendandubbelgeteldworden.

Doelstelling Dezeindicatorgeeftderelatieveveiligheidvantransportvanchemischestoffenpermodaliteitaan.VNCIstreeftnaarzominmogelijkvoorvallen.Dooreenanalysevande(aantallen)voorvallen(permodaliteit)heeftdeVNCIeenbasisominoverlegtetredenmetvervoerdersorganisatiesenhaarlidbedrijven.




Controls • CijfersvoorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1(enevtmetjarenX-2,X-3,etc.)

Indicator Aantalvoorvallenpermiljoentongetransporteerdproduct

Definitie/omschrijving Ziedefinitiebijindicator'Voorvallenpermiljoentongetransporteerdproductpermodaliteit'.Dezeindicatorgeefteenbeeldvanhetrelatieveaantalvoorvallentijdenshetvervoervanproducten.

Doelstelling Dezeindicatorgeeftderelatieveveiligheidvantransportvanchemischestoffenaan.VNCIstreeftnaarzominmogelijkvoorvallen.Dooreenanalysevande(aantallen)voorvallen(permodaliteit)heeftdeVNCIeenbasisominoverlegtetredenmetvervoerdersorganisatiesenhaarlidbedrijven.



Relevantebeperkingen VNCIvoertgeenvolledigecontroleuitop(dejuistheid,tijdigheidenvolledigheidvan)dedata.Decon-trolesdiezijweluitvoertstaanbeschrevenonder“Controls”.VNCIvraagtgeenbrondocumentatieopbijdeledendieopdezeindicatorrapporterenviadejaarlijkseRC-vragenlijst(zie“Scope”).

Controls • Consolidatievanaantalvoorvallen• Consolidatievanhoeveelheidgetransporteerdproduct.• CijfersvoorjaarXwordenvergelekenmetdieuitjaarX-1(enevtmetjarenX-2,X-3,etc.)

VerenigingvandeNederlandseChemischeIndustrie(VNCI)

Postbus443

2260AKLeidschendam

Telefoon:+31(0)703378787

E-mail:[email protected]

www.vnci.nl

Juni2014

Vormgeving:Delta3

Teksten:JoostvanKasteren,HenkEngelenburg(VNCI)

Eindredactie:AnnetHuyser(Citiwriters)

Foto’s:Delta3,Shutterstock,BramReinders,Techniekbeeldbank.nu

Hoewelbijdezepublicatieuiterstezorgisnagestreefd,kanvooreventuelefoutenenonvolledig-

hedennietwordeningestaanenaanvaardenauteur(s),redacteur(en)enuitgeverdeswegegeen

aansprakelijkheid,nochvoorschade,vanwelkeaardook,diehetdirecteofindirectegevolgisvan

handelingenen/ofbeslissingendie(mede)gebaseerdzijnopdeinformatieuitdezeuitgave.

©Copyright2014,VNCI,Leidschendam

Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenin

eengeautomatiseerdgegevens-bestandofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,

hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofenigeanderemanier,zondervoor-

afgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever:VNCI,Postbus443,2260AKLeidschendam.

COLOFON

www.vnci.nl

VNCI-Rapport Duurzaamheid 2013

Documents

Transcript of VNCI-Rapport Duurzaamheid 2013