Verslag regionale conferentie de Bibliotheek op school, 21 november 2011 in TheaterHotel de Oranjerie in RoermondDit verslag is een samenvatting van het liveblog dat is bijgehouden door Johan Hoenink van Bibliotheekhuis Limburg op http :// di 2 lib . blogspot . com /

Een selectie van de reacties op Twitter is hier te raadplegen: http :// storify . com / ArjenJacobs / regioconferenti e - de - bibliotheek - op - school - roermond

OpeningDagvoorzitter Thomas van Dalen heet iedereen welkom. Het programma is opgedeeld in een deel theorie en een deel praktijk (aanpak en stand van zaken in de regio).

InleidingBinnen het project de Bibliotheek op school gaat het om een gezamenlijke aanpak: Biebsearch, Biebsearch junior, Boek1Boek en Kunst van Lezen. De Bibliotheek op school zorgt voor herkenbaarheid onder 1 logo en 1 noemer. Al deze programma's zijn bedoeld om invulling te geven aan de doorlopende leeslijn die voorschools begint met BoekStart. Dit vereist samenwerking tussen verschillende partijen: overheid, onderwijspartners en bibliotheken. Samenwerking is nodig op alle niveaus: strategisch, beleidsmatig en uitvoerend. Overigens heeft de implementatie van de Bibliotheek op school een redelijk lange doorlooptijd. Dit start met een expliciete beleidskeuze binnen de bibliotheek, anders kun je er volgens Thomas beter niet aan beginnen. Vervolgens wordt een video getoond met betrekking tot schoolBiEB in Den Bosch, waarin alle partijen (scholen, bibliotheek en gemeente) enthousiast zijn over de uitwerking van dit leesbevorderingsproject. SchoolBiEB is een voorbeeld voor de Bibliotheek op school. Het is een ketenaanpak die werkt.

Kees Broekhof - SardesNa de inleiding van dagvoorzitter Thomas van Dalen is het de beurt aan Kees Broekhof van Sardes. Boekenpret en Fantasia zijn projecten waar hij vanuit Sardes ook al bij betrokken is geweest. Hij gaat in op wat de opbrengst is van de samenwerking tussen bibliotheek en basisschool. Wat zit daar ook in voor de school zelf? Lezen is leuk, maar wat brengt het de maatschappij? De monitor moet gaan voorzien in de onderbouwing. De brochure ‘Meer lezen, beter in taal’ is, samen met de dia's zeer bruikbaar om het gesprek aan te gaan met de partners van de bibliotheek.

Kees schetst de context voor de scholen. De nadruk ligt voor scholen op rekenen en taal als de

belangrijkste basisvaardigheden die moeten worden bijgebracht. Wel moet nog worden uitgewerkt wat dit binnen onder-, midden-, en bovenbouw betekent. Kernwoord is opbrengstgericht werken. Opbrengstgericht werken kent de volgende cyclus: analyseren resultaten van de leerlingen, doelen stellen, werkwijze bepalen om de doelen te realiseren en dan uitvoeren. Binnen het kennisgebied taal gaat het vooral om de woordenschat en begrijpend lezen. Deze bepalen ook vaak het advies aan het eind van de basisschool. De woordenschat is daarbinnen de belangrijkste, want dit bepaalt voor een deel ook de mate van begrijpend lezen.

Kees gaat hier verder op in. Het blijkt dat kinderen van laaggeschoolde ouders per uur ongeveer een derde van de woorden horen vergeleken met kinderen in gezinnen met hoogopgeleide ouders. In de eerste 3 levensjaren gaat dat om een verschil van 30 miljoen woorden.

Op school zet zich dit beeld vervolgens door, want woordenschatonderwijs biedt slechts een gedeeltelijke oplossing (400 tot 800 woorden per jaar). Vrij lezen kan hiervoor een oplossing bieden: per dag 1 minuut vrij lezen levert per jaar al 100.000 woorden op en 20 minuten per dag ruim een miljoen. Dit levert zo maar een uitbreiding van de woordenschat van 1.000 woorden per jaar op. Vrij lezen is overigens ook goed voor: begrijpend lezen, schrijfstijl, spelling, kennis van grammatica.

Dit is natuurlijk ook bij uitstek het terrein van de openbare bibliotheek: stimuleren van vrij lezen. Als de collectie in school zit helpt dat aanzienlijk. Ook de bibliothecaris heeft hierin een belangrijke rol. Onderzoek toont aan dat de aanwezigheid van een bibliothecaris in een schoolbibliotheek een significant verschil maakt ten opzichte van bibliotheken zonder.

Hoe kan de bibliotheek dit aantonen? De monitor van Bibliotheek op school kan hierin voorzien. Gemeten wordt o.a.: leengedrag, leesmotivatie, leesgedrag, leescultuur thuis, leesbevorderend gedrag van leerkrachten, uitvoering leesbevorderingsbeleid, etc. Dit wordt uitgevoerd d.m.v. digitale vragenlijsten. Hier zijn nu 70 locaties mee aan het experimenteren. Opvallend is tot nu toe dat het meeste leesplezier aanwezig is in groep 5 en 6. Daarna neemt het af. Ook blijkt uit de monitor dat meisjes meer leesplezier ervaren dan jongens. Het zou dus nuttig zijn om hier apart beleid op te zetten. Uit de zaal wordt gesuggereerd dat jongens meer gericht zijn op non-fictie.

De monitor maakt het voor de school ook mogelijk om eigen activiteiten te vergelijken met landelijke gemiddeldes. Overigens is landelijk geen standaard vastgesteld, dus blijft het voorlopig alleen bij vergelijken. Als de cyclus goed gelopen wordt zal dit leiden tot nieuwe, meetbare, beleidsdoelen vertaald in concrete activiteiten. Bibliotheek en school bepalen deze samen. De activiteiten bevatten acties voor leerkracht en leesconsulent die tot gewenste opbrengst moeten leiden. Na een half jaar of jaar wordt gekeken of deze opbrengst ook wordt gehaald.

De professionals uit het onderwijs in de zaal zijn deels al bezig met leesbevordering en opbrengstgericht werken. Het probleem is dat er veel wordt gevraagd van het onderwijs, ook op andere gebieden. Het belang van keuzes maken en het stellen van prioriteiten wordt daarmee maar weer eens onderschreven.

Bij sommige scholen bestaat de wens om meer met de bibliotheek te doen in projectvorm. Kees Broekhof spreekt dit tegen. Leesbevordering moet iedere dag gebeuren en hoort structureel in de werkwijze ingebed te zijn. Boekintroductie wordt heel interessant gevonden, zeker wanneer het taalonderwijs is doorgeschoten naar techniek, want dat draag niet bij aan het leesplezier.

Door gemeenten wordt met name de monitor heel interessant gevonden. Het is een goed instrument om ingezet beleid te kunnen toetsen en tot vervolgbeleid te kunnen komen. Beperkingen zijn er overigens ook, zoals: financiën, competenties en capaciteit van het bibliotheekpersoneel.

Marleen Wijnen - SIOBMarleen Wijnen is samen met Jellie Tiemersma ingehuurd door het SIOB om de implementatie van de Bibliotheek op school te begeleiden. De belangrijkste boodschap is dat er niets nieuws wordt ontwikkeld. De bestaande trajecten Biebsearch, Boek1Boek, Biebsearch junior en Kunst van Lezen worden gebundeld tot één aanbod aan het primair onderwijs.

Met Cubiss samen wordt ook gewerkt aan de inbreng van mediawijsheid in het programma de Bibliotheek op school. De NOT (vakbeurs voor onderwijs professionals) in 2013 is het moment waarop alles breed wordt gepresenteerd. Het moet leiden tot een herkenbare en duidelijke dienstverlening onder de noemer de Bibliotheek op school met een landelijk kader en lokale inkleuring. De wethouder, schooldirecteur en bibliotheekdirecteur moeten dit samen aan de LEA-tafel vormgeven. Dit wordt in de zaal door veel mensen gedeeld. De bibliotheek van de toekomst hoort ook een plaats in de school te hebben.

Dit alles is veel werk, maar de aanwezigen zien vooral kansen en spreken uit hiermee aan de slag te willen. Dat is dan ook de belangrijkste winst van deze ochtend. Zeker ook met de steun in de rug die de provincie hieraan wil geven kan dit toch niet misgaan!

Albert Bull & Arjen Jacobs - Bibliotheekhuis LimburgNu wordt ingezoomd op de stand van zaken in Limburg. Dit gebeurt aan de hand van een interview door Thomas met Albert Bull en Arjen Jacobs, beiden adviseurs van het Bibliotheekhuis. Albert heeft vooral in het verleden veel rondom Kunst van Lezen gedaan en Arjen is momenteel coördinator van allerlei projecten zoals BoekStart.

Het begint met goed nieuws: de provincie Limburg heeft toegezegd dat in maart de Limburgse bibliotheken aanvragen mogen indienen voor de implementatie van de Bibliotheek op school. Arjen zal dit de komende periode proberen te stroomlijnen.

Albert geeft aan dat leesbevordering vanuit bibliotheken in het verleden erg aanbodgericht was. Dit is nu aan het veranderen naar het samen inrichten van leesbevordering door bibliotheek en school. Arjen geeft aan de werkateliers die in Brabant door Cubiss met succes zijn georganiseerd ook naar Limburg te willen halen.

Fred Geelen - Schunck*Dan is het de beurt aan Fred Geelen, directeur van bibliotheek Schunck*. Hij heeft onder andere met bibliotheekinnovatiemiddelen Boek1Boek ontwikkeld tot een landelijk bruikbaar product om als bibliotheek in het onderwijs een rol te kunnen spelen bij ‘toename van

boekplezier’. De ontwikkeling startte al in 2003 toen door bibliotheek Heerlen nagedacht werd over de wijze waarop de bibliobus moest worden vervangen. Het was een lang traject van voorbereiding en pilotontwikkeling, dat helemaal past in de eerdere presentaties van deze ochtend, namelijk: strategie bepalen, beleid uitzetten en vervolgens vertalen in activiteiten en product bijstellen op basis van de input vanuit de evaluaties.

Inmiddels is ook Rotterdam gestart met de inzet van Boek1Boek. Hier wordt overigens met zowel schoolBiEB als met Boek1Boek geëxperimenteerd. Schunck wil het product vooral overdragen aan het SIOB zodat ook andere bibliotheken hier gebruik van kunnen maken. Boek1Boek wordt inmiddels niet meer gratis aangeboden aan de scholen. Hier wordt ongeveer € 10,- per leerling bijgedragen door het onderwijs en ook de bibliotheek draagt een zelfde bedrag bij. In de cijfers blijkt dat het leesplezier bij de deelnemende scholen is toegenomen en ook de waardering bij de leerkrachten is gestegen. Positief neveneffect is dat nu ook de peuterspeelzalen interesse beginnen te tonen om met de bibliotheek aan de slag te gaan.

Jos Saes, Hetty Belgers, Wim Kemp - de Bibliotheek op school RoermondJos Saes (directeur OB Bibliorura), Hetty Belgers (directeur van o.a. Basisschool Mosaïek) en Wim Kemp (wethouder in Roermond van o.a. bibliotheek en onderwijs) vertellen over de situatie in Roermond. In Roermond is men bezig met de ombouw vanuit de traditionele bibliotheek naar de Schoolbibliotheek nieuwe stijl. Scholen betalen voor de collectie, waarbij ook gebruik wordt gemaakt van projectsubsidies zoals Kunst van Lezen. Hetty geeft aan bij de nieuwbouw van de school uitdrukkelijk rekening te hebben gehouden met de plaats van een bibliotheek in de school, met name ook omdat de afstand naar de bibliotheek voor leerlingen te groot is. De bibliotheek heeft bij de inrichting van de schoolbibliotheek een grote rol gespeeld. Binnen de school zijn 2 leescoördinatoren aanwezig en er is 1 leesconsulent vanuit de bibliotheek die dat een ochtend in de week ondersteunt. De opbrengst is de toename van het leesplezier bij de kinderen en er wordt veel meer gelezen. Ook het team is erg enthousiast. De monitor zal worden ingezet om de opbrengst beter te kunnen meten. Overigens is ook de rol van de ouders en hun betrokkenheid een heel belangrijke succesfactor.

Wim Kemp geeft aan dat het heel belangrijk is om zo vroeg mogelijk te beginnen met leesbevordering. Citaat van de dag: ‘De moderne mens heeft een hele grote woordenschat nodig om met zo min mogelijk woorden de boodschap zo goed mogelijk via bijvoorbeeld twitter te kunnen verwoorden’. Gezien de bezuinigingen is creativiteit en samenwerking heel hard nodig. Wim ziet als een belangrijke rol voor hem om de juiste partijen met elkaar aan tafel te krijgen om die samenwerking te bevorderen.

AfsluitendMet meer dan 50 aanwezigen was deze regioconferentie een groot succes. Ook de diversiteit onder de aanwezigen (bibliotheek, scholen, overheid) heeft ervoor gezorgd dat op alle noodzakelijke niveaus de boodschap van de Bibliotheek op school goed is overgekomen. Met de toegezegde ondersteuning vanuit de provincie in 2012 belooft het een druk maar productief jaar te gaan worden, waarbij hopelijk veel succesvolle allianties gesloten worden

tussen bibliotheken, scholen en gemeenten ten behoeve van de implementatie van de Bibliotheek op school!