Veeteelt februari 1 2013

IN DIT NUMMER

JAARGANG 30 NR.2 FEBRUARI 1 2013

HUISVESTING

Zorg om melkkwaliteit in vrĳ loopstallen

INTERVIEW

BCZ-voorzitter Renaat Debergh ziet toekomst zuivel positief in

BEMESTING

Handvatten voor zo veel mogelĳ k eiwit in de graskuil

VX02_cover.indd 2 01-02-13 12:14

VX20_p02.indd 2 10-12-12 09:27

VX02_p03.indd 3 05-02-13 09:32

MSD Animal HealthPostbus 505830 AB Boxmeerwww.msd-animal-health.nl

BVD, de onderschatte bedreiging

Bovilis® BVD (REG NL 9587 UDD). Werkzame stof: bevat per dosis (2 ml) minimaal 50 EU en minimaal 24,6 VN eenheden inducerend geïnactiveerd cytopathogeen bovine virusdiarree (BVD) virus, stam C-86. Het vaccin bevat aluminiumfosfaat en aluminiumhydroxide als adjuvantia. Indicatie: Actieve immunisatie van koeien en vaarzen vanaf de leeftijd van 8 maanden om de foetus te beschermen tegen transplacen-taire infectie met BVD virus. Dosering en toedieningswijze: Intramusculaire injectie met 1 dosis van 2 ml. Bijwerkingen: Lichte zwelling kan gedurende 14 dagen op injectieplaats worden waargenomen Contra-indicaties: geen. Waarschuwing: In geval van accidentele zelfinjectie dient een arts te worden geraadpleegd. Wachttijd: Slacht: 0 dagen. Melk: 0 dagen. Zie bijsluiter voor volledige informatie.

Vaccineer met Bovilis® BVD voorkom dragers • bescherm tegen infecties • voorkom schade!

Bovilis® BVD, omdat foetale bescherming telt

Bovine Virus Diarree (BVD) is een veel voorkomende en zeer besmettelijke ziekte die bij rundvee veel schade veroorzaakt. BVD bestrijden vraagt om maatwerk omdat geen enkel bedrijf hetzelfde is. Vaccinatie met Bovilis BVD beschermt de foetus

en voorkomt dat er nieuwe dragers geboren worden. Bespreek met uw dierenarts uw BVD situatie en ontwikkel samen een goede preventiestrategie. Kies daarbij een passend vaccinatie-schema op maat voor uw bedrijf.

© 2011 Intervet International B.V. Alle rechten voorbehouden.

VX15_p04NED.indd 21 22-09-2011 16:20:12

R u b R i e k e n 7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 17 even geen boer: raad van elf 23 uit de dierenartspraktijk: diarree 47 koepad 57 koeienbloempjes 59 boerengeluk: voertijd 64 Voer voor boer 66 Agenda

R e p o R tA g e s 18 HHH-kampioenschap van Marjan 26

van Hendrik Jan Arendsen Raedt geen toevalstreffer

50 Flexibiliteit gevraagd van de familie ter Hofte in Zuid-Afrika

b e e l d V e R H A A l 38 boxvulling maken uit gescheiden mest

Z u i V e l 40 Voorbode van gescheiden zuivelstro-

men: A2-melk

k e R s t q u i Z 44 kinderwedstrijd in beeld

d i e R R e p o R tA g e 46 de comeback van Millenium

F o k k e R i J 54 immuniteit als nieuw Canadees

fokkerijkenmerk

t H e M A b i J e e n k o M s t 56 ulp Harmelen

interviewRenaat debergh

Recent onderzoek van NIZO food research toont aan dat compost als ligbed aanlei-ding geeft voor een verhoogd aantal hit-teresistente bacteriën in melk. Dat kan wel eens gevolgen hebben voor de ontwik-kelingen van de vrijloopstallen.

HoofdartikelZorgen om melkkwaliteit in vrijloopstal

special bemestingeiwit in het gras

BCZ-frontman Renaat De-bergh weerlegt de kritiek op de lage Vlaamse melkprijs. 24 Hoe houd je het eiwitgehalte

op peil bij een steeds lager wor-dende bemestingsgift?27

12

Jos siebes:‘ik ben ervan overtuigd dat de investering in zwavel zich terugbetaalt.’ 33

engbert ter Hofte: ‘We stoppen ons geld vooral in de koeien en zo min mogelijk in grond.’ 50

Hendrik Jan Arendsen Raedt: ‘We streven naar een keuringswaardige veestapel.’ 18

i n H o u d

5V E E T E E L T F e b R u A R i 1 2 0 1 3

VX02_inhoud.indd 5 05-02-13 10:08

VX02_p06.indd 6 05-02-13 10:00

Er lĳ kt een einde te komen aan het tĳ d-perk dat nagenoeg alle melk onder de-

zelfde vlag werd verkocht. Geart Benedictus sprak zich erover uit tĳ dens de opening van de nieuwe Universitaire Landbouwhuisdie-renpraktĳ k in Harmelen. Biologische melk en weidemelk zĳ n volgens hem nog maar het begin van de differentiatie van melk-stromen. Een buitenlands voorbeeld is A2-melk dat na een succesvolle start in Oceanië nu via Britse bodem voor het eerst zĳ n intrede doet in Europa. A2-melk onderscheidt zich doordat het geproduceerd is door koeien met een speciale erfelĳ ke eigenschap, zo valt te lezen in een achtergrondverhaal in deze uitgave.Maar Bert van den Berg van de Dierenbe-scherming ontvouwde in Harmelen ook zĳ n ideeën over welzĳ nsmelk, melk die geprodu-ceerd is volgens bepaalde richtlĳ nen op ba-sis van huisvesting en dierwelzĳ n.Tja, het is de vraag of het verstandig is dat dierwelzĳ n een maatstaf wordt voor een be-

paalde melkstroom, maar dat melk niet lan-ger louter wit is, dat lĳ kt inmiddels wel dui-delĳ k. Ook FrieslandCampina wil immers in de huidige ledenvergaderingen de discussie op gang brengen over de melkprĳ ssystema-tiek met daarin waardering voor lactose. Het is niet ondenkbaar dat melk van bepaalde typen bedrĳ ven geschikter is om babymelk-poeder van te maken of juist kaas.Al die zuivelstromingen – en daarmee de verschillende soorten melk – vanaf het boe-renerf maken de logistiek voor de zuivelfa-briek er niet eenvoudiger op. Aan de andere kant geeft het wel kansen voor onderne-mers. Wie wil, kan zich focussen op een be-paalde melkstroom, mits die inzet beloond wordt. Wie niet kan of wil, zal er genoegen mee moeten nemen dat zĳ n melk in de grote melkstroom tot kaas of melkpoeder wordt verwerkt, zonder meerprĳ s. Die keuze is aan de veehouder, maar dat een verschil in melk-prĳ s tussen coöperatieleden een goede uit-leg nodig heeft, dat lĳ kt me een open deur.

Jaap van der Knaap De roep om melkstroomdifferentiatie wordt luider

Hoge melkconsumptie levert meer Nobelprĳ zen op Melkconsumptie is een goede voorspeller voor kansen van een land op Nobelprĳ zen, zo schrĳ -ven Britse wetenschappers. Melkdrinkende naties zoals Zweden en Zwitserland behalen daar-om veel Nobelprĳ zen. Met het vrolĳ ke, maar wel wetenschappelĳ k onderbouwde onderzoek, wilden de schrĳ vers aandacht vragen voor de Nobelprĳ zen. Gelezen op de website van Practical Neurology: www.pn.bmj.com

Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳ nt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactiehoofdredacteur Jaap van der Knaapadjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳ men van Zessen fotografi e Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weidenvormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onidaaan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ , Reimer Strikwerda en Rachael Porterhoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adresNederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem,telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06e-mail [email protected]

abonnementsprĳ s/jaarNederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.Prĳ zen excl. 6% btw. Abonnementen zĳ n gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳ ks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳ k per kwartaal.Bel voor opgave van een abonnement:Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440)België: VRV-klantendienst (078 15 44 44)e-mail [email protected]

advertentie-afdelingJannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visserpostbus 454, 6800 AL Arnhemtelefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824e-mail [email protected]

illustraties/foto’sDe foto’s zĳ n van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳ n de foto’s van Farmers Weekly (41), Els Korsten (8, 38,39, 46) en Kristen Stalleinrichtungen (65). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aan-sprakelĳ kheid aanvaarden voor mogelĳ ke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

C O L O F O N

Winterse sferen voor Giessen Debby 101 (v. Goldwyn) van Theo van Vliet uit NieuwlandeFoto: Harrie van Leeuwen

V A N D E R E D A C T I EV A N D E R E D A C T I E

V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3 7

Opmerkelĳ k

VX02_editorial.indd 7 05-02-13 15:29

Op de Swiss Expo zijn Decrausaz Iron O’Kalibra en La Waebera Acme Su-blime voor het tweede jaar op rij tot kampioene gekroond bij achtereenvol-gens zwart- en roodbont. Boss Irondochter O’Kalibra van GS Al-liance en Pat Conroy kreeg stalgenote DG Class (v. Bolton) van GS Alliance uit Bürglen als secondante. Bij de jonge zwartbonten zegevierde Clos du Praz Goldwyn Prudence (v. Goldwyn) van Jean-Louis Fragnière uit Avry-devant-Pont vóór Utta (v. Lylehaven Lightning) van Reto Flury uit Aeschi. Bij roodbont verwees de heersend kampioene La Waebera Acme Sublime

Decrausaz Iron O’Kalibra prolongeerde titel in Lausanne

Uitslag Swiss Expo: kopie 2012Met twee kampioenstitels domineerde het Duitse bedrijf Goldstein uit Zülpich de Osnabrücker Schwarzbunttage. GoB Treue (v. Shottle) legde in Osnabrück be-slag op de titel bij de senioren. Stalgeno-te GoB Diane, ook een Shottledochter, eiste de zege in de middenklasse op. Bij de senioren eindigde Treue voor See-stern (v. Talent) van het bedrijf Annen uit Loxten. In de middenklasse pakte BIL Christa (v. Goldwyn) van Christian Biele-feld uit Dalvers het zilver. Sanchezdoch-ter MOH Laguna zegevierde bij de vaar-zen. Jury Bruno Deutinger gaf Laguna van Volker Mohrahrend uit Ueffeln de voorkeur boven Mox Elisa (v. Goldwyn) van de famile Nesslage uit Nortrup.

Titels in Osnabrück

In aanloop naar het Europees kampioenschap in het Zwitserse Fri-bourg houden de acht eigenaren van de deelnemende koeien en de verzorgers van de dieren een gezamenlijke weblog bij op de website Veeteelt.nl.In de weblog schrijven de inzenders beurtelings over allerlei aspec-ten die bij de voorbereidingen op het EK komen kijken. Zo moeten de koeien voor de show in quarantaine en besteden de deelnemers veel zorg aan een uitgekiend rantsoen en het goed begeleiden van de koeien.In de eerste blog beschrijft verzorger Frank van der Staak het col-lectieve gevoel dat onder de deelnemers heerst, namelijk de trots dat Nederland weer deelneemt aan een EK. ‘Het is goed om te laten zien wat voor koeien we hier hebben.’

Lees de blog op www.veeteelt.nlVerzorger Frank van der Staak met EK-deelneemster Brasilera 12

EK-gangers schrijven weblog op Veeteelt.nl

Voor het tweede jaar op rij is de Deense D Etoto (v. V Exces) de meestgebruikte zwartbontstier van VikingGenetics. Van Etoto verkocht de Scandinavische veeverbeteringsorganisatie ruim 94.000 rietjes. Zowel in Denemarken als in Zwe-den en in Finland was de V Exceszoon de meestgebruikte stier in 2012. Buiten Scandinavië zette VikingGenetics meer doses af van D Onside (v. T Officer). Van hem gingen bijna 17.000 rietjes de grens over, tegen 15.525 van Etoto. D Mason (v. Mascol) en D Sol (v. Shottle) eindigden met 63.660 en 56.254 ver-kochte doses op een tweede en derde plek. Niet elke stier is in alle drie de Scan-dinavische landen even populair. Zo is er van D Sol vanwege brachyspina geen en-kele dosis verkocht in Zweden. De meest-gebruikte genoomstier is VH Bynke (v. Bismark) met ruim 47.000 doses.

Deense Etoto populair

(v. Acme) van Michel Clément uit Le Mouret Glacierdochter Frico Glacier Athena (v. Glacier) van het bedrijf Pro-gin en Perrin uit La Verrerie naar het zilver. Bij de jonge roodbonten slaagde Ru-egruet Joyboy Minapolis er niet in haar zege van 2012 een vervolg te geven. De Joyboydochter van Reto Flury en Lukas Steffen uit Aeschi moest in Lausanne ditmaal genoegen nemen met de reser-vetitel. De Zwitserse keurmeester François Morand benoemde Plattery Savard Renita (v. Savard) van Christian Menoud uit Romanens tot kampioene bij de jonge roodbonten.

V E E T E E L T V E N S T E R

8 V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3

VX02_veeteeltvenster.indd 8 05-02-13 15:05

Sinds de oprichting van de stichting Bio-KI zijn er in totaal 2586 doses verkocht van biologische ki-stieren, zo meldt de stichting in de Natuurweidekrant. Het leeuwendeel daarvan komt voor reke-ning van Bio Opneij Wytze P, de eerste beschikbare biologische ki-stier van Ne-derland. Van de hoornloze Lawn Boy-

zoon zijn tot nu toe in totaal 1405 doses verkocht. De eerste dochters van Wytze zijn inmiddels aan de melk. De stichting Bio-KI probeert nu de inzet van twee nieuwe biologische stieren gefinancierd te krijgen, waaronder een honderd procent hoornloos fokkende fleckviehstier.

Eind 2009 richtte een groep biologische melkveehouders en Wytze Nauta na-mens het Louis Bolk Instituut de stich-ting Bio-KI op. Zij vonden dat voor biolo-gisch gehouden koeien andere genetica nodig is, omdat deze koeien onder an-dere omstandigheden produceren dan koeien in de gangbare veehouderij.

Verkoop bio-stieren: bijna 2600 doses

Aan het Europees kampioenschap in Fri-bourg nemen in totaal 167 koeien deel, afkomstig uit achttien landen. Dat meldt de organisatie. Zwitserland levert de grootste delegatie; in totaal doen 15 zwartbonte en 15 roodbonte Zwitserse koeien mee aan het EK. Frankrijk, Duits-land en Italië volgen met equipes van achtereenvolgens 21, 20 en 20 dieren. De Belgische voorlopige selectie voor het EK bestaat uit twaalf dieren, waaronder de twee Vlaamse stalgenoten Betty en Darling de Blier van Patrick Van Hoof en Linda Boonen uit Mortsel. België neemt aan het EK deel met vijf zwartbonte en een roodbonte afvaardiging. In tegenstelling tot eerdere berichten zijn ook Britse koeien op het EK van de partij. Het gaat om in totaal acht dieren, waarvan vijf afkomstig zijn van het Ri-verdanebedrijf van Mark en Sue Nuts-ford uit Middlewich. De andere drie die-ren komen van de bedrijven Wyndford Holsteins en I-Cow Holsteins. De coördi-natie van de Britse deelname is in han-den van Diamond Genetics UK.

Bijna 170 dieren op EK

Vanaf 1 januari 2013 is Koole & Liebregts de nieuwe importeur van sperma van Finse stieren. De fokkerijorganisatie neemt de verkoop over van Xsires.Koole & Liebregts verkocht al Deense holsteinstieren en stieren van het Deens roodbontras. Ook is K&L samen met CRV vertegenwoordiger van Zweeds roodbon-te stieren.In het verleden werd aparte promotie ge-maakt voor de rassen Fins roodbont (ayr-shire), Zweeds roodbont en Deens rood. Nadat de ki-organisaties uit de drie lan-den al eerder zijn gefuseerd, treden de drie roodbonte rassen volgens Koole & Liebregts nu aan op één basis: Viking Red. Xsires blijft wel de importeur van Noors roodbont.

Import Finse stieren

Begin januari is onverwacht het einde gekomen voor Tellingen Esmeralda 27 van Roelof en Ina Krikken uit Echten. De Allendochter won vorig jaar het se-niorenkampioenschap tijdens de NRM.De zeven en een half jarige Esmeralda verkeerde volgens haar eigenaren kort voor haar dood in een prima gezond-heid. ‘We hadden juist tegen elkaar gezegd dat ze er nog niet zo goed voor had gestaan. Ook was ze weer 65 dagen drachtig’, vertelt Roelof Krikken. ‘Toen we op zondagmorgen in de stal kwa-men, lag ze met een poot vooruit en de

kop langs haar lijf in de box, dood. Een acute hartstilstand waarschijnlijk.’Esmeralda stamt via onder andere Del-ta Esmeralda uit de bekende Ameri-kaanse fokkoe Walkup Bell Lou Etta. Krikken heeft uit Esmeralda 27 twee melkgevende dochters van Goldwyn, waarvan er één onlangs 87 punten als vaars heeft gekregen. Tussen het jong-vee loopt ook nog een Struikdochter van de met 92 punten ingeschreven Esmeralda. In vier lijsten produceerde Esmeralda 27 uiteindelijk 53.097 kilo melk met 4,63% vet en 3,44% eiwit.

Einde voor Esmeralda 27

De met 92 punten ingeschreven Esmeralda 27 werd zeven en een half jaar oud

9V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3

VX02_veeteeltvenster.indd 9 05-02-13 15:05


KWALITEIT WINT ALTĲ D!Boxcompost© is een droog en fĳ n product (0-10 mm) en heeft een droge stof gehalte van ongeveer 75%, PH van ongeveer 7,2 en is geënt met ‘positieve bacteriën’. Het is fĳ n afgezeefd en opgeschoond van metalen

en andere vervuiling. Boxcompost© is ook vrĳ van onkruidzaden. Alle partĳ en worden onderzocht door de Gezondheidsdienst.

Boxcompost© is zeker geen gewone compost

• Optimaal koecomfort • Een betere uiergezondheid • Lagere strooiselkosten• Minder arbeid• Verrĳ king van de mest• Minder klauwproblemen

Waarom gebruiken veehouders Boxcompost©?

Fam. van der Kolk, Wierden (UCGN-genomineerd)‘Zeer tevreden met het lage celgetal’

Bjinse Laverman, Hiaure: ‘Het scheelt ons enorm aan strooiselkosten’

W. van Wĳ he, Oosterwold: ‘We hebben veel minder last van stinkpoot en mortellaro’

John Wester, Opmeer: ‘Onze mest is veel homogener’

Klaas Reitsma, Broeksterwoude: ‘We hebben duidelĳ k minder klauwproblemen’

Fam. Verbruggen, Afferden: ‘Onze koeien liggen veel comfortabeler’

Kĳ k op www.boxcompost.nl of bel voor meer informatie Guido Sinnige: 06-21584212

Boxcompost© in diepstrooiselboxen geeft:

VX02_p10.indd 10 05-02-13 10:12

VX02_p11.indd 11 05-02-13 09:30

De vrijloopstal staat in de steigers als dé opvolger van de ligboxenstal. Over een periode van drie jaar in-

vesteerde alleen het Productschap Zuivel al een miljoen euro in onderzoek naar het systeem waarbij koeien een ongekend grote mate van vrijheid genieten. De voorde-len voor dierenwelzijn staan buiten kijf en in landen als Israël en de Verenigde Staten bestaat al geruime tijd ervaring met het principe. In Nederland werken inmiddels ruim dertig melkveebe-drijven met een vrijloopstal. Om het vocht uit de bodem te absorberen gebruikt een aantal bedrijven gebruikt gft-compost. Op andere bedrijven raakt men vocht kwijt via verdamping. Het ligbedmateriaal (veelal houtsnip-pers) composteert dan samen met de mest. De hoge temperaturen die hierbij ontstaan, scheppen een kli-maat dat de groei van thermofiele bacteriën stimuleert. Veel van deze bacteriën bevatten sporen die de bacterie hitteresistent maken. Het ligt voor de hand dat de melk van koeien die op een dergelijke stalbodem liggen, be-smet raakt met deze hitteresistente bacteriën. Recent onderzoek van NIZO food research bevestigt dat het gebruik van compost als stalbodem samenhangt met een verhoogd aantal hitteresistente thermofiele bacteriën in melk. Tankmelk van bedrijven met com-post als stalstrooisel bevatte zelfs honderd maal hogere concentraties sporen van thermofiele bacteriën dan de tankmelk van bedrijven met zaagsel (figuur 1 en 2). Het onderzoek bestudeerde niet alleen compostbodems van vrijloopstallen, maar keek ook naar het product Box-compost dat dienst doet als ligbedmateriaal in diep-strooiselboxen. De Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) gaf samen met Productschap Zuivel (PZ) opdracht voor het onderzoek. Te vroeg voor verbodMelk met een verhoogd aantal hitteresistente bacteriën geeft problemen voor de zuivelindustrie. ‘De aangetrof-fen thermofiele bacteriën zijn nieuw in de zuivelwereld en zijn zeer hitteresistent. Dat geeft problemen bij het

Zorg om melkkwa liteit in vrijloopstalCompost leidt tot verhoogd aantal hit teresistente thermofiele bacteriën in melk

Recent onderzoek toont aan dat compost als lig-

bed leidt tot hoge aantallen thermofiele bacteriën

in melk. De bacteriën zijn hitteresistent en dat kan

leiden tot bederf van zuivel. Compostproducenten

werken aan aanpassing van hun productie. In een

composteringsproces in een vrijloopstal is dat lastig.

tekst Tijmen van Zessen

H O O F D A R T I K E L


VX02_hoofdverhaal.indd 12 05-02-13 12:10

pasteuriseren en steriliseren van zuivelproducten en kan daardoor leiden tot bederf’, legt Cor van den Boog-aard uit. Hij zit namens FrieslandCampina als voorzit-ter in de werkgroep contaminanten (veroorzakers van een besmetting) van de NZO. ‘We hebben geen enkele aanwijzing dat de uitkomsten gevolgen hebben voor de volksgezondheid; het gaat niet om een ziekteverwek-kende bacterie. Daarnaast wordt bedorven zuivel so-wieso niet snel meer geconsumeerd. Maar de exportbe-langen voor onze zuivelsector zijn groot, vandaar dat we dit onderzoek zeer serieus nemen.’ NIZO-onderzoe-ker Frank Driehuis is het daarmee eens: ‘Deze groep bacteriën overleeft niet alleen de standaard pasteurisa-tie, maar is zelfs bestand tegen een temperatuur van honderd graden Celsius. Voor zuivel die in de koeling wordt bewaard is er niets aan de hand, maar in lang houdbare producten bestaat een verhoogd risico op voortijdig bederf. Deze producten blijven tijdens bewa-ring buiten de koeling en dat zal met name in warmere landen eerder problemen geven.’Van den Boogaard benadrukt graag dat het onderzoek zich niet specifiek richt op vrijloopstallen, het gaat in de kern om compost als ligbedding. ‘Ik kan me voor-stellen dat er voor vrijloopstallen alternatieve strooisel-materialen zijn. We roepen vooral op om voorzichtig te zijn met het gebruik van compost.’ Van den Boogaard spreekt het advies uit als vertegen-woordiger van de NZO, uiteindelijk is het aan de indivi-duele zuivelondernemingen hoe zij het advies uitdra-gen. DOC Kaas riep veehouders in oktober 2012 al op terughoudend te zijn met het gebruik van compost. CONO, FrieslandCampina en Bel Leerdammer doen het-zelfde. ‘Voor een verbod is het nog te vroeg, eerst willen we de compostproducenten de kans geven om compost te leveren zonder hitteresistente sporen. Die sporen kunnen we als zuivelproducenten niet accepteren; het belang van een goede melkkwaliteit staat voorop’, ver-telt Mark Paauw namens CONO.

Compostproductie aanpassenDe werkgroep contaminanten is volop in overleg met Sinnige Boxcompost, de bekendste compostleverancier in Nederland. Het bedrijf ontvangt het strooisel van producent Orgapower. Albert Dortmans voert namens Orgapower het overleg met NZO. ‘We hebben alle des-kundigen uit de sector opgetrommeld om het produc-tieproces te analyseren. Er leven op dit moment meer-dere ideeën om het proces zodanig aan te passen dat het aantal hitteresistente sporen afneemt. We denken aan een kortere verhitting, een dubbele verhitting of een uitgestelde verhitting.’ Dortmans geeft aan dat de meetresultaten in compost sterk variëren, de ene partij is de andere niet. Volgens hem komt dit door de diversi-teit in de compostproductie-installaties. ‘Er is dus een

Het composteringsproces in vrijloopbodems schept een gunstig klimaat voor thermofiele bacteriën

Zorg om melkkwa liteit in vrijloopstalCompost leidt tot verhoogd aantal hit teresistente thermofiele bacteriën in melk

13V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 9 13V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3


mogelijkheid om de hitteresistente spo-ren structureel te verlagen.’ Dortmans benadrukt dat hitteresistente sporen voorkomen in alle strooiselmate-rialen, ook in zaagsel en gescheiden mest. Afhankelijk van de temperatuur krijgen ze de kans om zich meer of min-der te ontwikkelen. Bovendien meldt Dortmans dat in Boxcompost koegebon-den bacteriën als E. coli en Klebsiella juist benedengemiddeld vaak voorko-men. ‘Wij behandelen de compost met bacteriën die het voor E. coli en Klebsiel-la moeilijker maken om zich te vermeer-deren. Dat is positief voor de uiergezond-heid en het dierenwelzijn.’

OntwikkelingsprobleemIn een gecontroleerd productieproces als dat van boxcompost is het mogelijk om aanpassingen te doen. In een composte-ringsproces van houtsnippers die in een vrijloopbodem liggen is dat lastiger. Be-tekent dit het einde van de vrijloopstal? ‘Dit soort minpuntjes bevorderen de ont-wikkeling niet’, reageert Willem Koops van het PZ. ‘Maar we zien de vrijloopstal als een goede ontwikkeling voor het die-renwelzijn en financieren het onderzoek naar deze manier van huisvesten. De pech is dat de ammoniakemissie uit de stal hoog lijkt en nu blijkt het aantal hit-teresistente sporen in de melk hoger. Het is begrijpelijk dat de zuivelindustrie daar niet op zit te wachten.’Koops heeft meerdere telefoontjes gehad van boeren die overwegen om een vrij-loopstal te bouwen. Zij vragen zich af wat

ze moeten doen, nu de uitkomsten van het NIZO-rapport bekend zijn. ‘De ont-wikkeling gaat gewoon door, je moet niet direct zeggen: “Ho, stop nu maar”’, zegt Koops. ‘Wij draaien het om en kijken of de problemen op te lossen zijn. In het ka-der van de Duurzame Zuivel Keten is de vrijloopstal een gewenste ontwikkeling.’Paul Galama, projectleider van het on-derzoek naar vrijloopstallen, kan zich goed vinden in de lezing van Koops. ‘Ik zie dit als een ontwikkelingspro-bleem. Er zijn diverse oplossingen denk-baar. Eén daarvan is het beter beheersen van de bodemtemperatuur. Enkele be-drijven proberen dat door het aanzuigen van lucht door de bodem of door gecon-troleerd lucht door de bodem te blazen.’Afzien van composteren en uitwijken naar materiaal dat niet warm is geweest, zoals gedroogde bagger uit sloten, is vol-gens Galama ook een mogelijkheid. Een andere oplossing is volgens hem een vrij-

Meindert Wiersma transformeert zijn vrijloopstal tot een potstal. Hij vervangt de compostbodem door een laag stro nu blijkt dat compost aanleiding geeft voor hoge aantallen hitteresistente spo-ren in melk. De melkveehouder uit Midwolde is een pionier op het gebied van de vrijloopstal en gebruikt (gecom-posteerde) houtsnippers als bedding. Een officieel verbod op compost ver-wacht de Groninger niet. ‘Maar je kunt verwachten dat de zuivelindustrie de melk zal bemonsteren op thermofiele bacteriën. De melk zal dan moeten vol-doen aan een bepaalde norm. Dat klinkt iets anders dan verbieden, maar is in wezen hetzelfde.’Wiersma melkt met zijn schoonfamilie Ottema 55 koeien met een productie van zo’n tienduizend kilo melk per koe. Zijn bedrijf is een van de melkveebedrij-ven waar het NIZO de melk onderzocht

Meindert Wiersma stopt met compost als ligbed in zijn vrijloopstal

op aanwezigheid van hitteresistente bacteriën. ‘We zitten met compost op een dood spoor. Je kan processen in de bodem aanpassen, maar als de tempe-ratuur in het uitgangsmateriaal boven de veertig graden is geweest dan is het risico op grote aantallen sporen al te groot. Dan zit je op een tijdbom.’De overheersende aanwezigheid van thermofiele bacteriën is het gevolg van

een temperatuurverhoging in de bo-dem. ‘De houtsnippers composteren bij ons op een temperatuur van 55 graden. Dat doodt veel bacteriën, maar geeft hitteresistente soorten juist meer kans.’ Wiersma snapt dat de zuivelindustrie geen enkel risico kan nemen, maar rela-tiveert de risico’s wel. ‘Als je de melk gewoon in de koeling zet, is er niks aan de hand.’Toch wacht hij niet af of de zuivelindus-trie compostbodems verbiedt (expliciet dan wel impliciet). ‘Ik heb ook een eigen verantwoordelijkheid. Wij schakelen deze zomer over op stro. Stro kan welis-waar ook opwarmen in de pot, maar door het strobed op tijd te verversen, be-perken we zowel de ammoniakemissie als de groei van thermoresistente bacte-riën. Ik zal moeten uitmesten voordat het strobed een temperatuur heeft van dertig graden Celsius.’

loopstal met kunststofvloer. ‘Enkele be-drijven experimenteren hiermee. Het is een kwestie van tijd om een materiaal te vinden waarbij het probleem van de hit-teresistente sporen niet speelt.’

Ervaringen in AmerikaDe ervaring die in Amerika is opgedaan met vrijloopstallen, heeft nog niet tot alarmerende berichten geleid over melk-kwaliteit. Wel weet Galama dat Ame- rikaanse onderzoekers daar ook mee bezig zijn. ‘Maar het is de vraag of zij precies dezelfde bacteriën onderzoeken. Een bodem bevat veel verschillende bac-teriën.’ In Nederland start dit jaar in elk geval een vervolgonderzoek, waarbij Galama uitzoekt of de kwalijke bacteriën ook voorkomen in vrijloopbodems die min-der warm worden. Als de compostprodu-centen een aangepast product kunnen leveren wordt dit ook onderzocht. l

Figuur 2 – Sporen van thermofiele bacteriën in stalstrooisel (bron: NIZO)

Figuur 1 – Sporen van thermofiele bacteriën in melk (bron: NIZO)

boxc

ompo

st

vrĳloo

p

zaag

sel

spor

en p

er li

ter t

ankm

elk

(op

loga

ritm

isch

e sc

haal

)

1

2

3

4

5

6

7

8

1255* 2089*

78*13*

*= absolute getallen

type strooisel in stal

stro/

paard

en-

mes

t

boxc

ompo

st

vrĳloo

p

stro/

paard

en-

mes

tza

agse

l

spor

en p

er g

ram

sta

lstro

oise

l (o

p lo

garit

mis

che

scha

al)

1

2

3

4

5

6

7

8

1.000.000*6.100.000*

95.000*

7600*

*= absolute getallen

type strooisel in stal

H O O F D A R T I K E L



VX02_p15.indd 15 05-02-13 09:25

VX02_p16.indd 16 05-02-13 09:26

Naam: Ronnie van GilsWoonplaats: Oploo

F eestvieren én zorgen dat alle andere dorpsgenoten een onverge-telĳ k carnaval hebben. Als voorzitter van carnavalsvereniging

De Peelleuters in het naburige dorp Landhorst verenigt melkvee-houder Ronnie van Gils het nuttige met het aangename. De melkveehouder is sinds tien jaar betrokken bĳ de organisatie van het carnaval in Landhorst nadat hĳ dertien jaar geleden zelf Prins Carnaval was. ‘Het is gebruikelĳ k om daarna actief te blĳ -ven bĳ de organisatie’, vertelt Van Gils, die nu drie jaar voorzitter is. Bĳ een voorzittersfunctie komt best wat kĳ ken, weet hĳ . ‘Voor-zitter zĳ n is meestal geen functie waar mensen voor in de rĳ staan. Je vertegenwoordigt een vereniging, je moet zaken oplos-sen en soms een brandje blussen. Maar je wilt dat het carnaval in je dorp blĳ ft leven. Iemand moet die kar trekken, waarom ik dus niet?’Als voorzitter houdt Van Gils zich bezig met het dagelĳ ks bestuur van de carnavalsvereniging. Bĳ de offi ciële carnavalsfestiviteiten krĳ gt Van Gils de titel ‘vorst’. ‘Dat is de benaming voor de voorzit-ter van de raad van elf.’ Als vorst is Van Gils aanwezig bĳ alle fes-tiviteiten en zorgt hĳ dat het programma in goede banen verloopt. Vorst zĳ n betekent ook veel spreken in het openbaar. ‘Ik open on-der andere de start van het carnavalsseizoen op de elfde van de elfde en de pronkzitting met een toespraak. Bovendien kondig ik de nieuwe prins aan. Tĳ dens de feesten neem ik ook regelmatig het woord om bĳ voorbeeld mensen te bedanken.’Zĳ n toespraken bereidt Van Gils meestal voor onder het werk op het bedrĳ f. ‘Goed voorbereiden vind ik belangrĳ k. Je mag geen na-men vergeten. Onder het melken schieten mĳ vaak de beste woor-den te binnen. Tĳ dens de koffi e zet ik ze dan snel even op papier.’Tĳ dens carnaval is Van Gils veel weg van zĳ n bedrĳ f. ‘Werk dat ik kan plannen, probeer ik voor het carnaval klaar te hebben. Ik zorg dat ik voldoende ver vooruit kan met mĳ n kuilen. Voor de dag dat we de optocht hebben, regel ik ’s avonds een melker. Anders moet ik verplicht weg, juist als het steeds gezelliger wordt.’ Van Gils gaat nog niet zover dat hĳ afkalvingen om deze periode heen plant. ‘Mĳ n vader houdt thuis een oogje in het zeil en ons bedrĳ f is vlak bĳ het dorp. Maar het is wel eens voorgekomen dat ik na de opening naar huis moest om bĳ de geboorte van een kalf te helpen. Niemand vindt dat een probleem. Sterker nog, er zitten nog twee melkveehouders in ons bestuur en drie in de raad van elf.’Dat het voorzitterschap tĳ d kost, vindt Van Gils niet erg. ‘Als ieder-een tevreden is en geniet, heb je veel eer van je werk. Het gaat er niet om hoeveel tĳ d het kost, maar hoeveel tĳ d je ervoor vrĳ wilt maken.’

Ronnie van Gils bedenkt voorzitterstoespraken onder het melken

Kartrekker van het carnavaltekst Jorieke van Cappellen

E V E N G E E N B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳ n in de maatschappĳ . In deze editie: voorzitter carnavalsvereniging

Leeftĳ d: 39Aantal koeien: 65


VX02_even geen boer.indd 17 04-02-13 10:36

Barchem

Alle koeien keuringswaardig

HHH-kampioene Marjan 26 (v. Blitz). Productie: 4.02 310

11.657 4,41 3,37 lw 126

Kampioene Marjan 26 van familie Arendsen Raedt-Blikman was

tĳ dens de HHH-show voor velen een verrassing, maar blĳ kt het

resultaat van een duidelĳ ke fokkerĳ fi losofi e. Op de thuisbasis in

Barchem wordt de Blitzdochter sinds kort gemolken door robots.

tekst Florus Pellikaan

Hendrik Jan Arendsen RaedtDe fokstal van Hendrik Jan Arendsen Raedt en Gery Blikman is na het succes op de HHH-show een rĳ zende ster in roodbontland.

Aantal koeien: 100Aantal stuks jongvee: 50Melkquotum: 860.000 kilogramRollend jaargem.: 8800 4,56 3,65

Hendrik Jan Arendsen Raedt: ‘Een koe is me nooit goed genoeg, ook Marjan niet’

B E D R I J F S R E P O R T A G E


VX02_bedrijfsrep Arendsen.indd 18 04-02-13 15:25

geeft Arendsen Raedt enerzijds ar-beidsplezier, maar hij ziet het anderzijds ook zeker als een heel functioneel doel. ‘Wanneer een koe foutloos in elkaar zit, ruim ontwikkeld is en veel ruwvoer kan verwerken, dan komt de melkproductie vanzelf. Melkproductie is misschien ook meteen het enige waarin we niet presta-tiegedreven zijn.’ Tijdens een rondje door de stal blijkt dat kracht en gemak van produceren niet al-leen duidelijk de handelsmerken zijn van HHH-kampioene Marjan 26, maar van het hele koppel, dat ongeveer voor twee derde uit roodbonten bestaat. ‘Er zijn collega’s die jaren op melk hebben gefokt, die daardoor kracht en beenwerk zijn vergeten en die nu fleckvieh moeten gebruiken om hun hachje te redden. Wij hebben altijd gefokt op een koe die in alle opzichten ruim ontwikkeld is en echt tegen een stootje kan. En wanneer een ruim ontwikkelde koe maar een goed kruis heeft, zorgt de ontwikkeling ook echt niet voor problemen in de stal.’

Stieren uit goede familiesOm de fokkerijfilosofie van een ruim ontwikkelde koe in praktijk te brengen, hanteert Arendsen Raedt bij het stierge-bruik een ondergrens voor exterieur van 110. Alleen voor een stier met erg hoog eiwit wil hij een uitzondering maken tot 108 of 109. ‘Binnen het exterieur letten we sterk op ontwikkeling, maar ook op kruisvorm. Ik heb een enorme hekel aan een vlak of oplopend kruis omdat een koe dan nooit goed kan opstaan en vlot kan stappen.’ Ook let de Achterhoekse veehouder sterk op uiers en benen. In de afgelopen periode hebben voor roodbont onder andere de stieren Jotan, Burnstyn, Maximus, Acme en Classic de

Door veel ruimte rond de robot valt het aantal op te halen koeien erg mee

Ze gaf tijdens de HHH-show alle NRM-kampioenen het nakijken, de krach-

tige Blitzdochter Marjan 26. De nog rela-tief onbekende tweedekalfskoe verraste als onbetwiste algemeen kampioene veel roodbontliefhebbers, maar niet haar eigenaren Hendrik Jan Arendsen Raedt (44) en Gery Blikman (43) uit Barchem. ‘Ze groeide gedurende de lactatie lang-zaam naar haar topvorm. Het hing dus van de concurrentie af en die bleek ze gelukkig aan te kunnen’, vertelt een nog altijd trotse Arendsen Raedt. Ook tijdens de NRM stond de subliem ge-uierde Marjan er overigens al goed voor, maar een ongeregistreerde moedersva-der in de vorm van een eigen stier belet-te toen deelname. Het succes van Marjan 26 staat beslist niet op zichzelf, want het scheelde wei-nig of de met 89 punten ingeschreven vaars Els 286 (v. Burnstyn) had zich tij-dens de HHH-show ook nog tussen de kampioenes gevestigd.

WinnaarsmentaliteitDe gedachte dat de fokstal van Arendsen Raedt een rijzende ster is in roodbont-land lijkt meer dan gerechtvaardigd. ‘Ook in het verleden zijn we wel succes-vol geweest op regionale keuringen, maar het resultaat van de afgelopen HHH-show is absoluut een hoogtepunt. Het is ook wel het gevolg van een duide-lijke filosofie’, vertelt Arendsen Raedt desgevraagd. ‘We streven naar een vee-stapel waarbij alle koeien keuringswaar-dig zijn. Een koe is voor mij nooit goed genoeg, ook Marjan niet. Iedere koe kan beter en moet ook beter. Maar dit geldt niet alleen voor de koeien, we streven op alle vlakken van het bedrijf naar con-stante verbetering. Niet dat we ontevre-den zijn met wat we hebben, maar van-uit een winnaarsmentaliteit. Misschien komt dat door onze sportachtergrond.’ Hendrik Jan Arendsen Raedt verwijst daarmee naar de gezamenlijke familie-hobby, de paardensport, waarin de kin-deren Larson (17), Thomas (16) en Alvyra (14) op redelijk hoog niveau actief zijn, net als in voetbal. ‘We zouden in de fok-kerij wel graag de Teus van Dijk van roodbont willen worden: proberen con-stant goed te scoren op twee tot drie keu-ringen per jaar en met het eigen gezin alle voorbereidingen doen’, vertelt Hen-drik Jan. Zoon Larson knikt instem-mend. De kampioenstitel voor beste roodbonte bedrijfsgroep van Nederland is voor vader en zoon na het recente suc-ces een volgende droom.Het streven naar een goede exterieurkoe

inseminatielijst van Arendsen Raedt ge-haald. Bij zwartbont werden Goldsun, Windbrook, Fever en Survivor gebruikt. Samen met zoon Larson selecteert Hen-drik Jan ook jonge stieren uit goede koefamilies met meerdere generaties excellente koeien. Deze groep stieren vertegenwoordigt circa twintig procent van de inseminaties. De strakke fokke-rijfilosofie zorgt ervoor dat de vaarzen al een aantal jaren gemiddeld met ruim 84 punten worden ingeschreven.

Productiewinst vaarzen Drie maanden geleden hebben melkro-bots hun intrede gedaan op het melkvee-bedrijf. ‘Tien jaar terug was ik nog pro melkstal, maar de flexibiliteit van het robotmelken heeft ons overtuigd. Door de hobby met de paarden en een aantal bestuursfuncties is flexibiliteit erg fijn’, vertelt Arendsen Raedt.Het functioneren van de robot gaat bo-ven verwachting, met name het ophalen van de koeien valt de veehouder erg mee. ‘Met op dit moment 92 koeien op twee robots hebben we natuurlijk ook een flinke onderbezetting, maar we hoe-ven iedere dag slechts één tot twee koei-en in de robot te jagen. In de eerste veer-tien dagen van het opstarten van de robot heb ik me ook opgesteld als een knecht en precies gedaan wat fabrikant Lely zei over hoe we met de koeien moes-ten omgaan.’ Gemiddeld ligt het aantal melkingen momenteel rond de 2,8.Arendsen Raedt is ook tevreden over de uiergezondheid. ‘Het celgetal is gezakt van 180 in de zomer naar 120 nu en sinds de start van het robotmelken op 30 oktober heeft slechts één koe mastitis gehad.’ Arendsen Raedt verwacht dat de robots



ook zullen bijdragen aan een verdere productieverhoging en dan met name die van de vaarzen. ‘Bij traditioneel mel-ken gaven de vaarzen gemiddeld tussen de 30 tot 32 kilo melk, nu zitten ze vlot tussen de 35 en 40 kilo melk. De vaarzen zijn ook beter in conditie, ondanks de hogere productie. Mogelijk dat de rust en ruimte en dus minder stress positief is voor de vaarzen.’ Wanneer volgend jaar alle koeien op-nieuw hebben gekalfd en een lactatie-start op de robot hebben gemaakt, ver-wacht Arendsen Raedt daarom met de productie richting de 10.000 kilo te kun-nen stijgen. Op dit moment ligt het rol-lend jaargemiddelde nog op 8800 kg melk met 4,56% vet en 3,65% eiwit.

Sinds 1988 diepstrooiselboxenDe Achterhoekse melkveehouders beslo-ten als gevolg van de groeiende melkvee-stapel een stuk aan de stal te bouwen in plaats van een volledig nieuwe stal op te trekken. ‘Je ziet onderweg regelmatig dat na het bouwen van een nieuwe stal de oude stal maar half gevuld is. Dat vin-den we zonde.’In eerste instantie wilden de veehouders de stal verlengen, maar door de keuze voor robotmelken is dat een verbreding

geworden. ‘Bij verlenging van de stal moeten de koeien altijd door de oude, smalle looppaden richting de robot. Ter voorbereiding op de bouw hebben we een aantal hoogproductieve robotbedrij-ven bezichtigd. Ruimte voor de robot en brede looppaden richting de robot ble-ken een must te zijn om robotmelken te laten slagen.’Opvallende details in de stal zijn veel ruimte en rijkelijk gevulde diepstrooisel-boxen. ‘We hebben al sinds 1988 diep-strooiselboxen. Voor het beenwerk en het koecomfort is er niets beter dan diepstrooisel en wij kunnen dat combi-neren met lage kosten.’ De laatste acht jaar hebben de veehouders geen zaagsel meer gekocht en gaat er paardenmest van een stalhouderij uit de buurt in de boxen. ‘Als we het alleen met zaagsel moesten doen, hadden we eerst wel een laagje beton gestort in het dertig centi-meter diepe bed’, vertelt Arendsen Raedt met een glimlach. Het streven naar een constante verbete-ring binnen het bedrijf geldt ook zeker voor de ruwvoerwinning. ‘We streven naar een vem-waarde voor de eerste en de tweede snede van minimaal 950. We willen zo op den duur krachtvoer bespa-ren. De laatste vijf jaar is een vem van

950 ook gelukt. We beginnen bijvoor-beeld nooit voor de middag met maaien en gaan gerust tot middennacht door om maar zo veel mogelijk suiker in de kuil te hebben.’

Maximaal 130 koeien Arendsen Raedt schudt het gras één keer en rijdt het bij voorkeur binnen 24 uur aan de kuil. De derde snede gaat stan-daard in de balen, zodat er in de zomer geen graskuil open hoeft te zijn en broei wordt voorkomen. Het rantsoen bestaat uit 60 procent gras en 40 procent mais, aangevuld met wat gedorst hooi en naar behoefte soja of een andere eiwitbron.Richting de toekomst wil Hendrik Jan Arendsen Raedt samen met het gezin langzaam doorgroeien tot maximaal 130 melken kalfkoeien met de huidige twee robots. ‘Dat is voor Gery en mij wel ge-noeg. Deze omvang gaat prima als ge-zinsbedrijf aangevuld met wat loonwerk. Groei je met één robot, dan moeten we er een medewerker bij hebben en ik ver-wacht dat het rendement daarvan vrij-wel nul is’, stelt Arendsen Raedt. ‘Intus-sen willen we de jongens al snel veel ruimte geven om mee te denken in het bedrijf, die ruimte heb ik vroeger ook ge-kregen.’ l

Dertig centimeter paardenmest zorgt voor een comfortabel ligbed in de diepstrooiselboxenAl vijf jaar 950 vem in het kuilgras




VX02_p21.indd 21 04-02-13 13:03


VX02_p22.indd 22 04-02-13 13:10

T O O N M E E S T E R S

In de afgelopen weken ben ik nogal eens geroepen bĳ jonge kalveren met ernstige diarree, die sterk vermageren en zelfs

tekenen van uitdroging en zwakte laten zien. Met name deze koudeperiode was voor jonge kalveren zonder vetreserve en met een relatief groot lichaamsoppervlak een groot risico voor afkoeling en ondervoeding. Vandaag was er weer zo’n geval. Een kalf van twaalf dagen oud had al enkele dagen wat diarree. Nu lag dat kalf slap en was het niet in staat om zĳ n kopje op te tillen. Na infusen met vocht, bicarbonaat en glucosevoeding in combinatie met injecties te-gen shock en buikkramp kwam het kalfje met opgeheven kop in borstbuikligging. Met een sonde gaf ik haar nog twee liter energierĳ ke elektroly-tendrank. Naast deze algeheel ondersteunende therapie wilde ik dit kalf (en haar leeftĳ dgenoten) indien mogelĳ k nog speci-fi ek tegen de diarreeverwekker behandelen. Met een sneltest is in de praktĳ k direct een diagnose te stellen. Het kalf had een cryptosporidiuminfectie. Antibiotica hebben hierop geen enkel effect. Enkel het middel Halocur, één keer daags gedurende zeven dagen, remt de groei van dit organis-me. Het middel Gabrovet doet dat ook, maar dat middel is in Nederland niet toegestaan. Om bĳ kalverdiarree veroorzaakt door Cryptosporidium par-vum de weerstand in de darm te ondersteunen levert biest een goede ondersteunende behandeling. Ik adviseerde de veehou-der om gedurende vĳ f tot zeven dagen twee keer daags 150 milliliter biest aan de melk toe te voegen.

Diarree bĳ jonge kalveren in de melkperiode heeft soms een niet-infectieuze oorzaak in de vorm van een voedings(aanmaak)-

fout . Maar meestal is één of een combina-tie van vier infectieuze organismen de oorzaak: de bacterie E. coli, rota- en co-ronavirussen en de eencellige Crypto-sporidium parvum. Deze laatste is een sluipmoordenaar, die meestal rond de zevende tot vĳ ftiende levensdag diarreeverschĳ nselen geeft.Het gaat om een groengrĳ ze en brĳ achtige diarree, soms met wat bloed erbĳ . De zieke kalveren zĳ n lusteloos. Tĳ dens het ziektever-loop van enkele dagen kwĳ nen

ze weg en vermageren ze nogal eens zo sterk dat ze aan de ziekte doodgaan. Cryptosporidium reageert niet op antibiotica en is lastig te bestrĳ den, omdat het eitje (oöcyste) de meeste ontsmet-tingsmiddelen overleeft. Ook het vaccineren van hoog-drachtige dieren om zo via de biest meer antistoffen in het kalf te krĳ gen, heeft op deze ziekte geen effect. Naast het toedienen van Halocur is een ondersteunende therapie te-gen uitdroging, onderkoeling en zwakte noodzakelĳ k. Ter preventie is het verhogen van de weerstand door een optimaal biestmanagement en een goed (kalvermelk bevat-tende) melkpoeder van groot belang. De infectiedruk verla-gen door een uitstekende hygiëne en door individuele huis-vesting in een schone en droge verblĳ fplaats is een goede maatregel om iedere vorm van kalverdiarree te bestrĳ den.

De encyclopedie Cryptosporidium parvum

Kalverdiarree door cryptosporidium vaak een hardnekkig bedrĳ fsprobleem

Cryptosporidiumdiarree

Aan de hand van praktĳ kvoorbeelden schrĳ ven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ . Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳ khuizen, werkzaam bĳ

de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳ ving van ziektebeeld tot behandeling.

U I T D E D I E R E N A R T S P R A K T I J K

fout . Maar meestal is één of een combina-tie van vier infectieuze organismen de oorzaak: de bacterie E. coli, rota- en co-ronavirussen en de eencellige Crypto-sporidium parvum. Deze laatste is een sluipmoordenaar, die meestal rond de zevende tot vĳ ftiende levensdag diarreeverschĳ nselen geeft.Het gaat om een groengrĳ ze en

Aan de hand van praktĳ kvoorbeelden schrĳ ven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ . Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳ khuizen, werkzaam bĳ


VX02_dap meesters.indd 23 04-02-13 14:06

BCZ-frontman Renaat Debergh weerlegt de kritiek op de lage melkprijs

België op het gemiddelde

Het laatste kwartaal van 2012 was er wat melkprijs betreft een om snel te

vergeten. Dat België slecht scoort in de internationale melkprijsvergelijking wil Renaat Debergh (54), afgevaardigd be-stuurder van de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie, nuanceren. Hij bekijkt de melkprijsevolutie over meerde-re jaren. ‘De melkprijs kun je niet beoor-delen aan de hand van een periode van zes maanden. Wie conclusies wil trekken uit de vergelijking van melkprijzen moet oordelen over enkele jaren in plaats van maanden. België zit daar mooi op het ge-middelde. Als klein zuivelland is dat een lovenswaardige prestatie.’

Waaraan ligt de lage melkprijs?‘De pieken en dalen van de melkprijs, uit-betaald door verschillende zuivelfabrie-ken, vallen nooit gelijk. Dat komt onder meer door een verschil in het producten-

assortiment en door volatielere prijzen voor bepaalde wereldmarktproducten. Als de wereldmarkt voor zuivel goed scoort, is België het eerste land dat die op-leving in de melkprijs vertaald kan zien. We zijn ook de eerste om een slechte peri-ode aan te voelen komen.’

Is België voor zuivelafzet dus nog steeds te veel op de wereldmarkt gericht? ‘We hebben een enorme evolutie doorge-maakt. Het productieaandeel van boter en melkpoeder is de laatste vijf jaar ge-zakt van 44 naar 38 procent van de Belgi-sche zuivelproductie. Maar er liggen nog een aantal opportuniteiten. Dan denk ik onder meer aan de merkkazen, maar ook de productie van babyvoeding is een groeiende markt. Het valoriseren van wei biedt kansen en ook in de uitvoer naar andere landen kan nog vooruitgang wor-den geboekt.’

Waarom scoort België in melkprijs lager ten aanzien van zijn buurlanden? ‘De Belgische zuivelindustrie heeft een aantal handicaps in vergelijking met de buurlanden. Aan de kostenkant liggen bijvoorbeeld de energieprijzen in België dertig procent hoger dan in Frankrijk.’‘Als we de vergelijking maken met Neder-land, dan zien we dat het gemiddelde Ne-derlandse melkveebedrijf twee keer zo groot is, terwijl de totale melkproductie zelfs vier keer groter is met hogere ge-middelde gehalten in de melk. De melk-dichtheid in kilogram melk per vierkante kilometer ligt drie keer zo hoog als in Bel-gië. Dat heeft onder meer tot gevolg dat de melkophaling alleen al een halve cent per liter goedkoper is in Nederland. Bel-gië heeft ook een kleinere thuismarkt. Het is gemakkelijker om voor de thuis-markt te produceren dan melk weg te zetten op de wereldmarkt. Eigenlijk is het

Twintig jaar al verdedigt Renaat Debergh, afgevaardigd bestuurder van de Belgische Confederatie

voor de Zuivelindustrie, de belangen van de zuivelverwerkers. De overkoepelende organisatie voor

zuivelfabrieken ziet zijn rol de laatste jaren aandikken, onder meer met het uitwerken van de Euro-

pese zuivelvoorstellen. ‘De melkveehouder zal in de toekomst meer naar de markt moeten kijken.’

tekst Annelies Debergh

I N T E R V I E W


VX02_InterviewDebergh.indd 24 04-02-13 14:51

bruik namelijk mee omhoog. Maar een melkveehouder die vandaag wil investe-ren, moet dat goed doordacht doen. Men moet zich de vraag durven stellen wat de meest efficiënte omvang is.’ ‘De sector moet ook op de lange termijn denken. Ik betreur dat landbouworgani-saties zich blindstaren op de melkprijs op korte termijn, elke maand de winnaars en verliezers bepalen heeft geen zin. Als er iets is waar lange termijn belangrijk is dan is het wel melkveehouderij.’

Liggen er nog vernieuwingen op tafel inzake de uitbetaling van melk?‘Melkprijs is vooral een zaak van onze

Bepalen duurzaamheidsinitiatieven in de toe-komst mee de uitbetaalde melkprijs? ‘De voorbije jaren was er de interprofessio-nele taskforce duurzaamheid. Daarbij is de evolutie in de sector tussen 1990 en 2010 zorgvuldig in kaart gebracht. Zonder dat er stimulansen voor waren, heeft de melksector veel gerealiseerd. De studie naar de ecologische voetafdruk van de Vlaamse overheid bevestigt dat de produc-tie uitgedrukt in aantal CO2-equivalenten met twintig procent is gedaald in tien jaar tijd. In het interprofessioneel overleg is be-sloten om te kiezen voor een generieke aanpak. We willen vermijden dat er een opbod komt aan duurzaamheid en dus is

onder deze omstandigheden al een hele prestatie om het gemiddelde te halen in de internationale melkprijsvergelijking.’

Hoe moet de melkveehouder omgaan met de schommelingen van de melkprijs? ‘Sedert een aantal jaar zitten we met een toegenomen volatiliteit in de melkprij-zen. Als je de grafieken van de afgelopen jaren naast elkaar legt, dan zie je om de drie tot vier jaar een slechtere periode. Ook met meer volatiliteit blijft dat zo.’‘Ik blijf op de lange termijn positief over de vraag naar zuivelproducten wereld-wijd. In landen waar het bruto binnen-lands product stijgt, gaat het zuivelver-

zuivelondernemingen en zou zoveel mo-gelijk moeten aansluiten bij het produc-tenportfolio. Er zijn een aantal zaken rondom melkprijsbepaling die wettelijk dan wel interprofessioneel geregeld zijn. We staan wat dat betreft op een kruis-punt. Zo zorgt het Europees vastgestelde zuivelpakket voor enkele neveneffecten. Een daarvan is dat er een verschillende prijs moet betaald kunnen worden tussen verschillende boeren. Er komen ook mo-gelijkheden voor contracten van bepaalde en onbepaalde duur. Ook termijnmark-ten zullen operationeel worden in zuivel. Dat allemaal bekijken we nu samen met de landbouworganisaties.’

besloten om een aantal duurzaamheidsi-nitiatieven in kaart te brengen en op vrij-willige basis mee te nemen binnen IKM. Door mensen hiervoor extra bewust te maken, willen we de vooruitgang verder stimuleren zonder dwingende criteria op te leggen. Wel of geen weidegang toepas-sen is geen criterium. We laten het over aan de individuele zuivelfabrieken om weidegang al dan niet mee te nemen als duurzaamheidsinitiatief.’

De enquête van de Vlaamse overheid voorspelt een meerproductie van dertig procent. Hoe schat BCZ het post-quotumtijdperk in? ‘De enquête is duidelijk door bedrijven met groeiambitie ingevuld. Volgens de enquête stopt zeven procent van de be-drijven in een termijn van zes jaar tijd. De afgelopen zes jaar ligt dat percentage ech-ter op vier procent stoppende melkvee-houderijen per jaar. Ik geloof niet dat het aantal stoppende bedrijven de komende jaren afneemt.’‘De groei binnen de Belgische melkvee-houderij zal vooral afhangen van de melkprijs en het evenwicht tussen de ver-schillende landbouwtakken. Zo zien we dat in andere landen onder invloed van de hoge akkerbouwprijzen grote melk-veebedrijven zelfs stoppen met melken.’‘De toekomstige groei kan beter geraamd worden op basis van de vrije stalcapaci-teit. De groei voor de komende jaren zal dan veeleer uitkomen op plus één tot drie procent melkproductie per jaar. Dan ligt de groei voor de komende vijf jaar op maximum vijftien procent.’

Betekent een nieuw Europees kader ook een an-dere relatie met de melkafnemer na 2015?‘Bij de meeste coöperaties verandert ei-genlijk niets, die blijven alle melk van hun leden afnemen. We kunnen wel erg verschillende situaties krijgen door onder meer het ontstaan van producentengroe-peringen en contracten. De melkveehou-der zal meer naar de markt moeten kij-ken. De melkveehouder zal voor zichzelf moeten uitmaken of hij voldoende afzet-zekerheid heeft.’‘Voor het contracteren van melk zijn in 2009 al enkele principeafspraken en een gedragscode gemaakt. We zien in de praktijk echter nog niet zoveel contrac-ten. Blijkbaar is er toch een soort koud-watervrees vanuit de sector, maar het contracteren van melk komt zeker op ons af. Zowel de melkleveraar als de koper kan er belang bij hebben om meer zeker-heid in te bouwen. Beiden kunnen het initiatief nemen. De bal ligt nu in hun kamp.’ l

‘De komende vijf jaar verwacht ik een groei van maximum vijftien procent’


VX02_InterviewDebergh.indd 25 04-02-13 14:51

GERALD WERKT GERALD WERKT MET OVALERT®

‘IK VERTROUW OP HET SYSTEEM’De familie Scholten Linde uit Rossum werkt nu een half jaar met Ovalert. Gerald Scholten Linde: ‘Ik vertrouw

helemaal op Ovalert, dat elke dag, 24 uur lang, alle tochtigheden registreert. De cyclus van elke koe komt perfect

in beeld. Daardoor is het aantrekkelijker om gesekst sperma in combinatie met Belgisch-witblauwsperma te

gebruiken. Door Ovalert worden er meer koeien drachtig én met een kortere tussenkalftijd. Ovalert geeft rust en

een goed gevoel. Het systeem werkt super!’

OVALERT IS HET SUCCESVOLLE VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM WAARBIJ STAPPENTELLERS

WORDEN GEKOPPELD AAN KI-DIENSTVERLENING, STIERADVIES, INFORMATIEPRODUCTEN EN VRUCHT-

BAARHEIDSMANAGEMENT. OVALERT IS VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE PAKKETVORMEN VAN BASIS

TOT UITGEBREID.

Wilt u meer weten over Ovalert?

Bezoek de website of bel met de CRV Klantenservice voor een afspraak: (088) 00 24 440.

www.ovalert.nl

BETTER COWS | BETTER LIFE CRV4ALL.NL

28-ALG-JAN.indd 1 08-01-13 11:41

Meer eiwit in de kuil: leg focus op voorjaarsbe-mesting en planning bĳ het maaien. Pag. 28

Arie Mourik uit Brandwĳ k bemest al vier jaar met vloeibare meststof. Pag. 32

Jos Siebes uit Laag Keppel richt zich met bemes-ting vooral op de eerste snede. Pag. 33

S P E C I A L V O O R J A A R S B E M E S T I N G

VX02_special intro.indd 27 04-02-13 10:38

De focus vooral leggen op voorjaarsbemesting en planning bĳ het maaien

Naar meer eiwit uit de eerste snede

Van 207 gram ruw eiwit per kilo droge stof in 1996 naar 143 gram

per kilo droge stof in 2012. Met deze cĳ fers van BLGG AgroXpertus is het duidelĳ k dat het bemestingsbeleid zĳ n sporen nalaat in het eiwitgehalte van de voorjaarskuilen. ‘Ruim vĳ ftien jaar geleden werd er jaarrond nog zo’n 400 kilogram stik-stof per hectare gestrooid’, verklaart Gerard Abbink, productmanager vee-houderĳ bĳ BLGG AgroXpertus. ‘Mo-

menteel is in sommige situaties de gift al beperkt tot 250 kilo werkzame stikstof per hectare per jaar. De formule luidt: 1 kilo stikstof = 6,25 kilo ruw eiwit. Dan is het logisch dat het eiwitgehalte daalt.’Geen wonder ook dat het eiwit om (dure) bĳ sturing vraagt in het rantsoen. ‘Een koe heeft toch een rantsoen nodig met 15 tot 15,5 procent eiwit’, geeft Mark de Beer, productmanager ruwvoerteelt bĳ Agrifi rm, aan. De afgelopen winter werd dat vooral duidelĳ k doordat de voorjaars-

kuilen van 2012 extra laag scoorden. ‘We hebben zelfs monsters gehad die niet ver-der kwamen dan 80 gram ruw eiwit per kilo droge stof’, weet Abbink. Het had alles te maken met een lastig voorjaar, waarbĳ de eerste snede gras door het natte weer langer bleef staan dan gepland. Die natte omstandigheden zorgden ook nog eens voor meer stikstof-verliezen. De opbrengst was er zeker wel, maar de eiwitgehalten waren volgens Ab-bink krap. ‘Als je stikstof geeft voor 3 ton droge stof, maar 4 of 5 ton oogst, dan ver-dunt het eiwitgehalte zich als het ware. 2012 was wat dat betreft een uitschieter naar beneden.’

Inkuilen in één dagHoe kun je er als melkveehouder toch voor zorgen dat het kuilvoer genoeg ruw eiwit bevat? Gerard Abbink geeft het advies om de focus vooral te leggen op het juiste maaimoment. ‘Dat doen ze in het buitenland ook, waar ze gewend zĳ n om te werken met lagere kunstmestgif-

Met de hoge prĳ zen voor eiwitvoeders wordt het steeds lucra-

tiever om te streven naar zo veel mogelĳ k eiwit in de graskuil.

Echter, door de aangescherpte bemestingsnormen laten de

voorjaarskuilen de laatste jaren dalende gehalten zien. Een

rondje langs specialisten met tips voor een hoger eiwitgehalte.

tekst Alice Booĳ



VX02_special bemesten.indd 28 04-02-13 11:56

advies luidt: oogsten vóór of rond half mei. ‘De meeste grasrassen maken rond 1 juni al aar en verhouten dan ook al eind mei. De kwaliteit is dan weg.’

Veel variatie in drĳ fmestOok bewuster bemesten is een manier om meer eiwit in de voorjaarskuil te krĳ gen. Er moet dan voldoende stikstof bĳ het gras komen. ‘Meer stikstof betekent meer eiwit’, zegt Abbink . Dat stikstof moet voor de eerste snede vooral uit kunstmest komen. ‘Drĳ fmest levert vooral fosfaat, kalium en organisch gebonden stikstof. Het heeft een langere, maar ook langza-mere werking op de groei van het gras.’Daarbĳ is het met name op de zandgron-den in het oosten en zuiden van Neder-land in het voorjaar een ‘gevecht’ om de drĳ fmest tussen mais en gras. ‘Mĳ n ad-vies is dan: bemest je maisland goed. Dat heeft echt dierlĳ ke mest nodig voor een goede opbrengst. Bĳ gras kun je dan bĳ de eerste snede wat minder drĳ fmest uitrĳ den en dat compenseren met meer kunstmest, terwĳ l je bĳ de tweede snede

ten en een mindere kwaliteit grasland.’ De planning van bemesting en maaien kunnen veehouders verbeteren. ‘In te-genstelling tot het eiwitgehalte zien we de laatste jaren juist wel weer een stĳ -ging van het suikergehalte in de kuil. Het betekent dat de conservering tegen-woordig makkelĳ ker verloopt; de con-servering slaagt eigenlĳ k bĳ na altĳ d’, begint Abbink het betoog. ‘Denk maar aan najaarskuilen: die krĳ gen we tegen-woordig ook prima smakelĳ k, terwĳ l dat eerder nog weleens een probleem was.’Met een grote slagingskans van de kuilen kan een melkveehouder dan ook na een kortere veldperiode oogsten. ‘Eendags-kuilen zĳ n tegenwoordig vaak prima te maken, zeker met het gebruik van in-kuilmiddelen. Een kuil van 40 tot 45 pro-cent droge stof is wel prettiger voeren dan een kuil met 30 procent droge stof. Maar het is beter om op tĳ d te maaien en een kuil te maken van 175 gram ruw ei-wit per kilo droge stof en 30 procent dro-ge stof dan meer dagen te wachten en in te kuilen met 45 procent droge stof en 140 gram ruw eiwit per kilo droge stof. Dat melkt een stuk lastiger’, zegt hĳ . Abbink weet natuurlĳ k dat het weer een belangrĳ ke factor is bĳ het kuilen. ‘En natuurlĳ k is ook de grondsoort van be-lang. Op zandgrond kun je na regen ge-makkelĳ ker rĳ den dan op klei of veen. Maar met een goede planning en snel handelen kun je oogsten op het moment dat het gras er het beste voor staat.’ Zĳ n

weer wat meer drĳ fmest beschikbaar hebt.’ Mark de Beer voegt daaraan toe dat timing belangrĳ k is. ‘Wanneer je half februari de mest op het land brengt, ga je voor de meeste kilogrammen droge stof. Bemest je half maart, dan bemest je voor een hoger eiwitgehalte.’NutriNorm-manager Henk Frederix merkt hierbĳ nog wel op dat ook de sa-menstelling van rundveemest de laatste jaren is veranderd. ‘Vooral het stikstof-gehalte in de mest is sterk gedaald.’ Uit analyses van het Nutriënten Manage-ment Instituut (NMI) en BLGG (tabel 1) blĳ kt dat het stikstofgehalte is gedaald van 4,8 naar gemiddeld 4,1 kilogram per ton. ‘Er is wel veel variatie tussen be-drĳ ven en mestsoorten.’ De Beer rekent voor: ‘30 kuub met 4 of 3 kilo stikstof betekent wel 25 procent meer of minder bemesting.’

Twee keer kunstmest strooienHet is ook een idee om de kunstmestgift in twee keer toe te dienen. ‘Ik zie dat steeds meer veehouders hun stikstofgift

Tabel 1 – Gemiddelde samenstelling van dunne rundveemest in kilogrammen per 1000 kg product, periode 1994-2011 (bron: NutriNorm, NMI en BLGG AgroXpertus)

jaar

droge stof

organi-sche stof Ntot Nmin Norg P2O5 K2O MgO Na2O

1994 90 67 4,8 2,3 2,5 1,7 6,5 1,3 0,71998 90 66 4,9 2,6 2,3 1,8 6,8 1,3 0,92002 86 64 4,4 2,2 2,2 1,6 6,2 1,3 0,72011 85 64 4,1 2,0 2,1 1,5 5,8 1,2 0,7



jaar19

9619

9820

0020

0220

0420

0620

0820

1020

120

50

100

150

200

250

ruw

eiw

it vo

orja

arsk

uile

n (g

r/kg

ds)

jaar19

9619

9820

0020

0220

0420

0620

0820

1020

12

suik

er v

oorja

arsk

uile

n (g

r/kg

ds)

0

20

40

60

80

100

120

140

S-voorziening volgens S-index

tekort krappevoorziening

optimalevoorziening

ruimevoorziening

zand klei veen

0102030405060708090

100

perc

enta

ge

verdelen. Vooral op gronden met een lager stikstofl everend vermogen zĳ n de ervaringen goed. Het is ook een vorm van risico spreiden’, aldus Ab-bink. Hĳ legt uit wat dan een goede planning is voor de kunstmestgift. ‘Meteen na het bereiken van de tem-peratuursom, bĳ voorbeeld in maart, kunstmest strooien brengt de groei van het gras op gang en daarna nog één keer maximaal vier weken voor het maaien. Dan is het gras in volle groei en benut het de stikstof ten volle voor het maken van eiwit.’Met name ammoniummeststoffen zĳ n volgens Frederix geschikt voor voorjaarsbemestingen. ‘Ammonium wordt goed geabsorbeerd door orga-nische stof en kleideeltjes. Het is daardoor minder gevoelig voor uit-spoeling dan nitraat.’ Ammonium-houdende meststoffen zĳ n echter wel weer gevoeliger voor vervluchti-ging. ‘Met nitrifi catieremmers in de meststof zĳ n de uitspoelings- of de-nitrifi catieverliezen minder. Overi-gens is gedurende het seizoen kas de beste meststof.’ De Beer onderstreept het nut van nitrifi catieremmers in de kunstmest. ‘Ze zĳ n haast stan-daard, je kunt 20 procent kunstmest besparen of voor dezelfde hoeveel-heid kiezen voor meer opbrengst .’

Aandacht voor fosfaatOverigens schat Abbink in dat ook het fosfaat op langere termĳ n een

geleverd wordt aan het gewas.’ De fos-faattoestand van de bodem heeft veel invloed op het productiepotentieel. ‘Een opbrengst van 10 ton droge stof onttrekt op jaarbasis al snel 95 kilo fosfaat. Op percelen met een hoge fosfaattoestand krĳ gt de veehouder maar wettelĳ ke ruimte voor 85 kilo bemesten. Het gaat dus nog een hele tĳ d goed, maar op ter-mĳ n wordt fosfaat een aandachtspunt.’

Behoefte aan zwavelNaast stikstof en fosfaat is het vooral zwavel die aandacht moet krĳ gen in de voorjaarsbemesting. Zwavel zorgt name-lĳ k voor de eiwitopbouw, zowel bĳ het gewas als bĳ het dier. Een tekort aan zwavel betekent ook minder opbrengst. BLGG AgroXpertus signaleert steeds meer kuilen met een onvoldoende zwa-velvoorziening, geeft Abbink aan. ‘In de jaren tachtig kwam er 40 kilo zwavel per hectare uit de lucht. De aanpak van de


Figuur 1 – Ruw eiwit in voorjaarskuilen tussen 1996 en 2012

Figuur 3 – Zwavelvoorziening in voorjaarskuilen 2012

Figuur 2 – Suiker in voorjaarskuilen tussen 1996 en 2012

aandachtspunt zal worden. ‘In de kuilen zien we nog geen daling van het fosfaat-gehalte, maar dat komt doordat er nog genoeg fosfaat in de bodem zit.’ Bĳ stikstof wordt het gewas bemest, bĳ fosfaat wordt als het ware de bodem be-mest, legt hĳ uit. ‘Een fosfaatbemesting zorgt ervoor dat het bodemniveau op peil blĳ ft en er via de bodem voldoende



Met vloeibare kunstmest naar meer bestendig eiwitBemesten met vloeibare kunstmest op grasland levert vier procent verhoging van het bestendige eiwit op, zo bleek uit een onderzoek bĳ De Schothorst met de vloeibare meststof Powerbasic. Het percentage ruw eiwit was wel lager, maar de totale graslandopbrengst hoger, waardoor ook de ruweiwitopbrengst ho-ger lag.‘Uit driejarige proeven, waarbĳ we Powerbasic 24N vergeleken met kas, kwam een opbrengstverhoging van bĳ na 2 ton droge stof per hectare per jaar, en in totaal dus ook meer vem en ruw eiwit. Het ruweiwitgehalte in het gras daal-de echter en de onbestendigeiwitbalans was ook lager. We wilden weten hoe dat kon’, beschrĳ ft Koos Arens van Power-line-meststoffen.Bĳ de vloeibare kunstmest PowerBasic komt de stikstof voor als ureum. Bĳ kas

bestaat de helft van de stikstof uit am-monium en de andere helft uit nitraat.Proefbedrĳ f De Schothorst bekeek de ei-witsamenstelling van grasland bemest met deze vloeibare kunstmest en verge-leek die met de samenstelling in gras dat gangbaar bemest is met kas plus zwavel . De onderzoekers kwamen er onder labo-ratoriumomstandigheden achter dat het gras bemest met Powerbasic een hoger aandeel bestendig ruw eiwit had en een hoger aandeel darmverteerbaar besten-dig ruw eiwit. Dit resulteerde ondanks het lagere ruweiwitgehalte in een gelĳ k niveau darmverteerbaar eiwit. ‘Als aan dieren een gelĳ k niveau aan darmverteerbaar eiwit gevoerd wordt, leidt de bemesting met Powerbasic dus tot een betere benutting van ruw eiwit en zal dit resulteren in een lager melku-reumgehalte’, luidt het onderzoeksrap-

port van De Schothorst. Ook het energie-aanbod van gras bemest met Powerbasic lag wat lager, waardoor de voorspelde fer-mentatie in de pens trager was dan bĳ het controlegras bemest met kas plus zwavel. Een hogere graslandopbrengst verdunt als het ware het ruweiwitgehalte, zo ver-klaart Arens achteraf. ‘De daling van de onbestendigeiwitbalans werd veroor-zaakt doordat er meer bestendig en min-der onbestendig eiwit in het gras zit.’Het toepassen van vloeibare kunstmest wordt, anders dan in de akkerbouw, in de veehouderĳ nog niet op grote schaal toegepast. ‘Het marktaandeel groeit wel’, aldus Arens, die aangeeft dat het een investering vraagt van 120 euro per hectare over vier sneden. ‘Maar dat le-vert ook wat op: 2 ton droge stof en 1800 kvem per hectare. Daarbĳ bevat het ei-wit een hoger aandeel bestendig eiwit.’

zure regen is heel effectief geweest en nu is het nog maar 4 kilo per hectare per jaar, terwĳ l het gras wel 40 kilo nodig heeft.’ De grond en het bodemleven leve-ren door mineralisatie later in het groei-seizoen wel genoeg zwavel, maar in de belangrĳ ke voorjaarsmaanden te weinig. ‘We adviseren een zwavelbemesting van 15 tot 20 kilo per hectare’, zegt Frederix. Hĳ geeft aan dat met name na veel regen

in februari en maart er een lage zwavel-voorraad in de bodem is. ‘Een tekort aan zwavel treedt vooral op na de eerste snede en op zandgrond is ook een zwa-velbemesting na de tweede snede aan te bevelen.’ Hĳ waarschuwt ook voor over-bemesting met zwavel. ‘Bĳ overbemes-ting werkt zwavel sterk verzurend op de bodem en kan die ook koper en seleni-um verdringen.’

Naast alle tips rondom bemesten geeft De Beer nog extra aan dat het ‘in de basis goed moet zĳ n’. En de basis is de bodem. ‘Een bodem moet een goede pH-waarde hebben. Dan kunnen alle voedingsstof-fen opgenomen worden. En het grasbe-stand moet goed zĳ n, met 80 procent of meer goede grassen. Pas als dat in orde is, kan het gras maximaal eiwit produce-ren.’ l




Arie Mourik bemest al vier jaar met vloeibare meststof

‘We voeren tien procent onder de dve-norm’

Terwĳ l in het voorjaar de col-lega’s met de kunstmeststrooier

baantjes heen en weer rĳ den over het grasland, belt Arie Mourik uit Brandwĳ k zĳ n loonwerker. Al vier seizoenen zorgt de loonwerker voor de bemesting van de eerste en twee-de snede. Met een spuitmachine ver-deelt hĳ de vloeibare kunstmest over de 40 hectare grasland die het melk-veebedrĳ f beheert. ‘Ik zou niet meer anders willen’, geeft Mourik aan. ‘We kunnen in het rantsoen met minder eiwit toe. De koeien presteren goed bĳ een rantsoen dat tien procent on-der de dve-norm ligt.’ Sturen met sojaHet rantsoen voor de tachtig melk-koeien wordt uitgerekend door de zoon van Mourik, die veevoeradvi-seur is. ‘De koeien halen een rollend jaargemiddelde van 9100 kg melk met 4,30% vet en 3,45% eiwit en een netto-opbrengst van 2255’, vertelt de veehouder. ‘Het ureum zit rond de 22, het rantsoen zit dus goed in el-kaar.’Het basisrantsoen is al jaren gelĳ k met 75 procent graskuil en 25 pro-cent mais en wordt gestuurd met soja, zodat het ureum net boven de twintig blĳ ft. ‘Volgens de berekening zouden we twee kilo soja moeten voeren om de dve-norm te halen’, al-dus Mourik, die na de overstap min-der eiwit voert. ‘Het blĳ kt in de prak-tĳ k dat we met 0,50 tot 0,75 kilo toe kunnen. Dat kan omdat de koeien

het eiwit in de graskuil beter benutten. Dat doet de vloeibare meststof.’Toen Mourik vier jaar geleden een schuur aan het bouwen was, ontbrak het hem aan tĳ d om zĳ n grasland te be-mesten. ‘Mĳ n buren lieten al twee jaar de loonwerker de vloeibare meststof uit-rĳ den, dat heb ik toen als proef ook ge-daan.’ De kosten van de vloeibare kunst-mest PowerBasic liggen op 36 euro per 100 kilo en het uitrĳ den komt op 15 euro per hectare extra. ‘Maar doordat we besparen op eiwitrĳ k krachtvoer, verdie-nen we dat ook terug.’Hĳ ziet nog meer voordelen. ‘De gras-groei is heel egaal. Bĳ het kunstmest strooien zie je nog weleens strooibanen door overlap. Door het spuiten wordt het echt precisiebemesting. En de zode is ook dichter geworden.’

Zelf kunstmest strooien De bespuiting vindt meestal eind maart plaats. ‘Begin maart hebben we zo’n 30 kubieke meter drĳ fmest op het land uit-gereden en daarna volgt de bespuiting met zo’n 60 kilo stikstof per hectare voor de eerste snede. Ongeveer een week eerder dan de meeste veehouders met een kunstmeststrooier, want de meststof komt langzaam vrĳ .’ De planning is maaien rond de eerste of tweede week van mei. ‘Op papier is het eiwit in onze graskuil niet anders dan bĳ collega’s, maar in de praktĳ k merken we wel dat de koeien het eiwit beter benutten.’

Een drukke agenda bracht Arie Mourik vier jaar geleden op

het idee om de loonwerker de bemesting te laten uitvoeren.

Nu wil hĳ niet meer zonder vloeibare meststof. ‘De kosten zĳ n

weliswaar hoger, maar de koeien halen prima resultaten, ter-

wĳ l we tien procent onder de dve-norm voeren.’

tekst Alice Booĳ

Arie Mourik: ‘We hebben geen strooibanen meer, dit is precisiebemesting’

Een nadeel kan hĳ ook noemen. ‘We hebben veengrond met een teeltlaag van zo’n 15 tot 20 centimeter klei. Het moet wel droog zĳ n in het voorjaar, anders spoort het in. Zo’n spuitmachine is wel wat zwaarder dan een trekker met dub-bellucht en een kunstmeststrooier.’Overigens heeft Mourik de kunstmest-strooier nog niet verkocht. ‘Later in het seizoen bemesten we wel zelf. Dan ge-bruiken we onze kunstmeststrooier.’ l


VX02_special veehouder1+2.indd 32 04-02-13 11:52

Jos Siebes richt zich met bemesting vooral op de eerste snede

Streven naar opbrengst, structuur én eiwit

Op de kuiluitslag van de eerste snede van 2012 van Jos Siebes staat het

duidelĳ k: 179 gram ruw eiwit per kilo-gram droge stof. Hiermee zit de melk-veehouder uit Laag Keppel mooi hoger dan het gemiddelde van 146 bĳ verge-lĳ kbare grondsoort en omstandigheden. ‘Je moet ook wat geluk hebben dat je op het juiste moment kunt maaien en dat de omstandigheden tĳ dens de oogst goed zĳ n’, verklaart de bescheiden vee-houder. ‘Ik vind zelf niet dat ik veel bĳ -zonders doe.’Feit is wel dat Siebes keurig volgens het boekje werkt. ‘Het grondonderzoek is de basis voor de bemesting. Daarop staat precies waar de grond behoefte aan heeft. Die hoeveelheid moet je in ieder geval bemesten om een zo hoog mogelĳ -ke productie te halen.’

Zo veel mogelĳ k (kunst)mestDe uitdaging van Siebes voor de eerste snede is duidelĳ k. ‘Ik wil een hoge op-brengst, een hoog eiwitgehalte en ook nog structuur in het gras. Dat is de basis om met zo min mogelĳ k aangekocht ei-wit te melken.’ De bemesting van de eer-ste snede krĳ gt daarom veel aandacht. ‘Ik bemest dan volop, de nog overgeble-ven kilo’s en kuubs bemesting verdeel ik over de volgende sneden gras.’Het betekent dat de loonwerker zo vroeg mogelĳ k in het voorjaar 35 tot 40 kuub drĳ fmest uitrĳ dt per hectare. De onge-veer 55 hectare voor de eerste snede (van in totaal 60 hectare grasland) zĳ n dan niet in competitie met de 28 hectare snĳ -mais, geeft Siebes aan. ‘Op het maisland

passen we rĳ enbemesting met drĳ fmest toe. Met 40 kuub halen we dan ook een goede opbrengst.’

‘Eigen’ kunstmestAls kunstmest heeft de melkveehouder een ‘eigen’ mengsel, dat afgelopen jaar bestond uit 21% stikstof, 9% zwavel, 6% natrium en 3% magnesium. ‘Dat is een kunstmest die past bĳ de grond. Voor de eerste snede strooi ik ruim 400 kilo, zo’n 85 kilo stikstof per hectare’, verklaart hĳ . ‘Door het hoge gehalte aan zwavel is het wel een duurdere meststof.’ Stan-daard zĳ n de zwavelgehalten in de kunstmest rond de 4 procent. ‘Dat vind ik te weinig, onze rivierklei heeft meer nodig om een goede opbrengst te halen. Ik ben ervan overtuigd dat de investe-ring in zwavel zich terugbetaalt.’ De veehouder streeft naar een strooida-tum voor de kunstmest die past bĳ de hoeveelheid gras die hĳ van een hectare wil oogsten. ‘Bĳ 2,5 ton droge stof per hectare begin je eerder te strooien dan wanneer je kiest voor een oogst bĳ 4,5 ton droge stof. Ik strooi dus wat later en maai het liefst rond half mei.’ De trend van later maaien is volgens hem logisch. ‘Twintig jaar geleden maai-den we rond Koninginnedag, door de la-gere stikstofbemesting ligt het maaimo-ment ook later.’Hoe dichter het moment van strooien bĳ deze maaidatum ligt, hoe hoger het eiwitgehalte, weet hĳ uit ervaring. ‘Dan

Voor melkveehouder Jos Siebes is de eerste snede de belangrĳ k-

ste oogst van het jaar. ‘Ik wil een goede opbrengst, een zo hoog

mogelĳ k eiwitgehalte en ook nog structuur in het gras.’ Bemes-

ten op basis van het grondonderzoek, een speciaal gemaakte

kunstmestmix en zwavel zĳ n voor hem belangrĳ ke punten.

tekst Alice Booĳ

Jos Siebes: ‘Door een lagere stikstofbemesting ligt de maaidatum ook later’

zit er nog stikstof in de grond en kan het benut worden voor eiwit in het gras.’Hĳ denkt erover om de kunstmestgift voor de eerste snede zelfs te verdelen over twee strooimomenten. ‘Eigenlĳ k is de grasgroei bĳ 2500 kilo droge stof per hectare het best. De daglengte en de bo-demtemperatuur zĳ n goed, op zo’n mo-ment is extra kunstmest effectief voor een hoger eiwitgehalte.’ l


VX02_special veehouder1+2.indd 33 04-02-13 12:24

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE

De productieaanleg, gezondheidskenmerken en

exterieurkenmerken zijn sterk bepalend voor een

hoge levensproductie. CRV heeft stieren voor u

van uiteenlopende rassen die uitstekend scoren op

deze kenmerken. Ze zorgen voor verhoging van uw

bedrijfsrendement door koeien die probleemloos

produceren jaar in jaar uit.

‘ HONDERDTONNERSOM TROTS OP TE ZIJN’

Fam. Vos, Godlinze

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 1 04-02-13 09:19

ATLANTIC KODAK VIGOR MELDONRAS + BASIS HF zb RHF rb BS rb MRIJ lokaal

NVI 292 216 267 117

LVD 740 617 864 157

UIERGEZONDHEID 106 106 108 100

CELGETAL 107 105 108 100

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 2 04-02-13 09:19

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE!

ATLANTIC BLINKT UIT OP ALLE FRONTEN!Eens in de zoveel tijd dient zich een uitzonderlijke stier

aan die je even sprakeloos maakt. Is het echt mogelijk

dat één stier zoveel kwaliteiten in zich verenigt? Jazeker.

Atlantic vererft een oogstrelend exterieur en een

nagenoeg eindeloze levensduur, wat resulteert in een

levensproductie om bij weg te dromen.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

NVI 292LEVENSDUUR 740EXTERIEUR 113UIERGEZONDHEID 106KLAUWGEZONDHEID 106VRUCHTBAARHEID 103

(zb-basis)

Roosje 178 (v. Atlantic) Eig.: Mts. L. & R. Hof-Dekker, Balkbrug(Foto: Alger Meekma)

038-13 product-feb1-NL.indd 1 04-02-13 09:25

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

NVI 267LEVENSDUUR 864BENEN 118AFKALFGEMAK 115VRUCHTBAARHEID 104CELGETAL 108% EIWIT +0,07UIERGEZONDHEID 108

(rb-basis)

VIGOR (President x Even) Ki-code: 76-4445 aAa-code: 165324

MET VIGOR REALISEERTU DIE LEVENSPRODUCTIE!

Zijn levensduur blijft verbazen en zijn Nederlandse

dochters stuwen zijn nvi naar ongekende hoogte.

En met een benenscore van 118 wordt hij wel heel erg

onweerstaanbaar. Vigor, aangenaam.

Foto: Margreta 124 (v. Vigor)Eig.: Reussink, Winterswijk-Meddo(Foto: Els Korsten)

038-13 product-feb1-NL.indd 2 04-02-13 09:27

1

2

3

4 5

Jonge broers gaan de boer op om boxvulling te maken uit gescheiden mest

Werken door dik en dunHet bedrijf van Paul (20) en Wouter (18) Broekhuizen vierde in januari zijn eerste verjaardag. De

jonge ondernemers gaan de boer op met hun mobiele mestscheider. Het eerste jaar maakte de ma-

chine al 1200 draaiuren en groeide de klandizie naar twintig vaste klanten. De meeste veehouders

benutten de dikke fractie als boxvulling. Een kijkje achter de schermen van het mest scheiden.

tekst Tijmen van Zessen beeld Els Korsten

B E E L D V E R H A A L

38 V E E T E E L T f E B R u A R i 1 2 0 1 3

VX02-beeldverhaal mest.indd 38 04-02-13 10:37

6

8

9

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

7De mestscheider zuigt de mest uit de kelder aan. Goed gemixte mest laat zich makkelijker scheiden. Ook het rantsoen van de koeien heeft invloed: mest uit grasrantsoenen is moeizamer te scheiden, maar de dikke fractie krijgt wel een iets hoger drogestofgehalte dan mest uit maisrantsoenen. Mais draagt bij aan een meer vezelrijke mest, waardoor deze zich makkelijk laat scheiden.

De (blauwe) wormpomp zuigt de mest aan. Afhankelijk van de hoedanigheid van de mest verwerkt de machine gemiddeld genomen zo’n 35 tot 40 kuub per uur.

In de snijkast worden eventuele grasplukken versneden. Ook verwijdert het systeem riskante obstakels als stenen of klauwblokjes.

De machine pompt de mest naar het voorraadvat. Via een sensor (geel) blijft het niveau van de mestvoorraad stabiel; de sensor stuurt de aanvoerpomp elektronisch aan.

Vanuit het voorraadvat zakt de mest in de zeefkooi. Met een persvijzel wringt de machine het vocht via de zeef naar buiten. De persvijzel is in staat om drogestofgehalten van 32 à 33 procent te realiseren.

De scheider is van het type Sepcom. Deze regelt de druk op een manier die vergelijkbaar is met hoe een fotocamera de lens opent en sluit. Door de uitgang te vernauwen of te verruimen is het drogestofgehalte te reguleren. Hoe meer weerstand de installatie geeft, hoe hoger het drogestofgehalte.

De machine produceert afhankelijk van de eigenschappen van de mest tussen de zes en de tien kuub dikke fractie per uur. De hoogste capaciteit is te realiseren bij maisrijke rantsoenen.

De dunne fractie kan apart worden opgeslagen. Hiermee is gericht te bemesten. De mineralen uit de dunne fractie komen sneller vrij dan uit drijfmest.

Peter Dorrepaal brengt de dikke fractie in de boxen. Hij werkt samen met de gebroeders Broekhuizen. Klanten die dat willen, kunnen de dikke fractie direct na het scheiden als boxvulling laten instrooien. Tijdens het vullen van de boxen is het belangrijk om kleine laagjes te verspreiden. De mest droogt dan snel op en geeft de koe een comfortabel ligbed.

De mestscheider staat op een aanhanger. Paul en Wouter Broekhuizen brengen de machine met de trekker naar de klant, de meeste bedrijven liggen in de buurt van hun woonplaats Garnwerd.

39V E E T E E L T f e b r u a r i 1 2 0 1 3

VX02-beeldverhaal mest.indd 39 04-02-13 10:37

A2-melk voor mensen die ‘gewone’ melk niet goed verteren levert Britse melkveehouders extra inkomstenbron op

Dankzĳ A2-gen wordt melk echt goed voor elk

Z U I V E L

40 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 940 V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3

VX02_A2 melk.indd 40 04-02-13 12:31

De toekomst van de melkveehoude-rĳ is het creëren van aparte melk-

stromen, differentiëren in het product melk. Dat stelden diverse sprekers op het symposium ‘Groter of groener’ over de toekomst van de melkveehouderĳ op 18 januari in Harmelen. Melk is in Nederland en Vlaanderen voor-al een bulkproduct. Melk is melk. Neder-land en Vlaanderen kennen een paar melkstromen van melk die apart wordt opgehaald en verwerkt, zoals biologische melk, weidemelk en merkmelk. Het on-derscheid bĳ die aparte stromen komt door de omstandigheden op het bedrĳ f of door het voer. In Australië, Nieuw-Zee-land en sinds kort ook in Groot-Brittannië is een heel bĳ zondere melkstroom op de markt: die van A2-melk. Deze melk wordt geproduceerd door koeien met een speci-fi eke genetische variant.

Natuurlĳ ke variantA2-melk is melk die geschikt is voor men-sen met melkintolerantie, ofwel mensen die maagdarmproblemen krĳ gen na het drinken van gewone melk. Ongeveer twintig procent van de Europese bevol-king is gevoelig voor het drinken van

Steeds meer deskundigen zien toekomst in gedifferentieerde

melkstromen om melk voldoende toegevoegde waarde te geven.

Een bĳ zondere melkstroom is die van A2-melk, melk die geschikt

is voor mensen die ‘gewone’ melk niet goed verteren.

tekst Rachael Porter en Ivonne Stienezen

melk. Dankzĳ A2-melk kan een deel van hen weer melk drinken. Dat heeft te maken met de eiwitten in de melk. Het eiwit bèta-caseïne in melk komt van nature voor in verschillende va-rianten. De meest voorkomende varian-ten zĳ n A1 en A2. Of een koe A1- of A2-melk produceert, is genetisch bepaald (zie kader op pagina 42). Veel mensen die ge-voelig zĳ n voor melk, blĳ ken gevoelig te zĳ n voor A1-melk. Zĳ kunnen zonder pro-blemen wel A2-melk drinken. A2-melk zou ook andere gezondheidsvoordelen hebben, maar deskundigen zĳ n het daar niet over eens.

Nieuwe marktenIn Australië is A2-melk al sinds 2007 op de markt, met succes. Vier procent van de verkochte zuivel is A2, die goed is voor zes procent van de zuivelomzet. Het Nieuw-Zeelandse A2 Corporation is het ‘brein’ achter alle A2-melk. Dat bedrĳ f is in het bezit van patenten op onderzoek naar A2, de vermarkting van de produc-ten die hieruit voortkomen en is eigenaar van het merk ‘A 2’. Het bedrĳ f wil stap voor stap nieuwe markten verkennen en betreden. Vorig jaar december is het ge-

start met de productie in Nieuw-Zeeland voor de Chinese markt voor melkpoeder voor baby- en kindervoeding.In Groot-Brittannië wordt A2-melk sinds eind vorig jaar geproduceerd en vermarkt door Müller Wiseman Dairies (MWD). De A2 Corporation ziet Groot-Brittannië als opstap naar Europa en wil eerst de markt daar uitbouwen, voordat de sprong naar het vasteland wordt gemaakt. Er zĳ n geen concrete plannen om A2 in Nederland en België op korte termĳ n te introduceren. FrieslandCampina geeft aan dat het be-drĳ f de ontwikkelingen rond A2-melk heeft gevolgd, maar dat het door het ge-brek aan wetenschappelĳ k bewĳ s over de voordelen voor de gezondheid geen reden ziet om in A2-melk te stappen.

NicheproductPeter Nicholson van MWD is tot nu toe tevreden over de introductie van A2-melk in zĳ n land. ‘We halen op dit moment bĳ na de geplande verkoop en de aanvoer is ruim genoeg om aan de groeiende vraag te voldoen.’ Nicholson denkt dat A2-melk een nicheproduct is en blĳ ft. ‘Dat zien we al in Australië en ik verwacht dat dat ook voor Groot-Brittannië zo zal zĳ n.’ MWD zet A2-melk als een apart merk in de markt. A2-melk is nu verkrĳ gbaar in meer dan 600 Britse winkels door het hele land. ‘De samenwerking met de A2 Cor-poration heeft gezorgd voor het product en het merk. Nu moeten we “melk-ont-wĳ kers”, mensen die A1-melk niet goed verteren, overtuigen om ons product te proberen’, legt Nicholson uit. Een groot-scheepse advertentiecampagne is eind ja-nuari van start gegaan en moet nu zorgen

Met A2-melk mikken op 15 procent van de melkdrinkende populatieA2-melk is geschikt voor mensen die maagdarmproblemen krĳ gen bĳ het drinken van ‘gewone’ melk, maar die niet lactose-intolerant zĳ n. Zo rond de 20 procent van de bevolking vermĳ dt melk en melkproducten, maar ongeveer 5 procent is daadwerkelĳ k lactose-into-lerant. De overige 15 procent kan gebaat zĳ n bĳ A2-melk.Het verschil tussen A1- en A2-melk is de aminozuursamenstelling van het eiwit bèta-caseïne. Bĳ het verteren worden de A1- en de A2-eiwitten anders afgebro-ken. De verteringsproducten van A1 ge-ven problemen bĳ sommige mensen, zo-als diarree en een opgeblazen gevoel.

A2-koeien herkenbaar aan blauw oormerk


VX02_A2 melk.indd 41 04-02-13 11:52

voor een flinke stijging van de vraag.Op dit moment produceren zestien Britse veehouders al zo’n 55.000 liter A2-melk per dag. Vier bedrijven leveren al honderd procent A2-melk, de rest melkt (nog) in twee groepen. Nog eens vier bedrijven staan klaar om binnen nu en drie maan-den ook A2-melk te gaan leveren. ‘We hebben deze veehouders gevraagd om een sprong in het diepe te wagen om een nieuw product voor een nichemarkt te produceren’, aldus Nicholson. ‘Vanwe-ge deze risico’s hebben we hen financieel ondersteund voor aanpassingen aan ge-bouwen en voor het testen op het A2-gen. Bovendien betalen we voor A2-melk gedu-rende de komende twee jaar 2,5 penny (2,75 eurocent) extra per liter, boven op onze standaardprijs.’

PraktijkervaringDe Britse veehouder Richard Pilkington produceert al A2-melk met zijn 250 melk-koeien. ‘De mogelijkheid om ons inko-men uit melkproductie te verhogen, sprak me het meest aan. Daarom hebben we ons koppel laten testen om te zien

hoeveel A2-producentes we hadden’, legt Pilkington uit. ‘We waren verrast dat onze veestapel maar liefst 48,5 procent A2-koeien bevatte, het gemiddelde ligt hier rond de dertig procent.’ Het resultaat van de 250 stuks jongvee was met 38 pro-cent wat lager, maar voor Pilkington was het voldoende om het A2-contract te teke-nen. ‘Toen we dat hadden gedaan, kregen we de resultaten van de individuele koei-en en vaarzen om twee groepen te maken voor het melken: de A1- en de A2-groep.’ De A2-koeien zijn herkenbaar aan het blauwe oormerk. ‘Gelukkig kregen we van de melkfabriek financiële ondersteuning voor de investeringen, zoals een extra melktank, een extra compressor en extra leidingwerk.’

Naar 100 procent A2Pilkington geeft aan dat de zuivelaar ook behulpzaam is geweest bij het vinden van nieuwe A2-koeien. ‘Die betaalt de tests van koeien en vaarzen die we interessant vinden om te kopen. Zo weten we voordat we de deal sluiten of de koeien inderdaad A2-melk leveren.’ Maar hij benadrukt dat

hij goed oplet welke dieren hij aankoopt, hij kijkt niet alleen naar het A2-gen. ‘Ik wil geen problemen in huis halen. Ik ben vooral bezorgd over para-tbc, daarom kijk ik goed naar gezondheidsstatussen. Ik wil zo veel mogelijk A2-melk produceren, maar niet ten koste van de diergezond-heid.’ Daarom fokt hij de nieuwe aanwas het liefst zelf. De veehouder gebruikt bijna alleen nog maar A2-stieren. ‘Van ongeveer honderd stieren is bekend dat het A2-stieren zijn. Dat is nog steeds keus genoeg’, legt Pil-kington uit. Om nog meer te profiteren van de plus in opbrengst voor A2-melk is Pilkington overgeschakeld op drie maal daags melken. De koeien geven nu gemid-deld bijna 32 kg per dag, met 3,98 procent vet en 3,17 procent eiwit. ‘Het managen van het koppel in twee aparte groepen betekent extra werk’, zegt de veehouder. ‘Het overschakelen naar driemaal daags melken betekent dat we dagelijks twaalf uur per dag in de melk-stal staan. Uiteindelijk bestaat het hele koppel uit A2-koeien, dat maakt het wel gemakkelijker.’ l

Veel A2-koeien in Nederland‘Koeien met het A2-gen komen van natu-re voor. Zoals bij elk gen krijgt een koe een gen van de vader en van de moeder mee. Koeien die A2/A2 hebben, geven vol-ledig A2-melk, koeien die A1/A1 hebben, geven A1-melk en de A1/A2-koeien geven een mengsel van beide typen’, aldus Erik Mullaart, onderzoeker bij CRV. De hoeveelheid A1- en A2-koeien in een populatie verschilt per ras en per land of regio. A2 komt veel voor bij het guernsey-ras en bij koeien in Azië en Afrika. Koeien in de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, Australië en de meeste Europese landen geven hoofdzakelijk A1-melk. ‘In Nederland hebben we opvallend veel A2-koeien’, stelt Mullaart. Uit een Neder-lands onderzoek van Jeroen van Heck (2005) bij bijna 2000 koeien blijkt dat bijna 48 procent van de holsteinkoeien A2/A2 heeft en bijna 40 procent A1/A2. ‘Dat maakt fokken op A2/A2-koeien heel goed mogelijk.’ Uit datzelfde onderzoek blijkt ook dat het aandeel A2 in de Nederlandse hol-steinpopulatie is gestegen. Tussen 1989 en 2005 is het aandeel A2 (in alle combi-naties) gestegen van bijna 50 procent naar bijna 70 procent. Ook bleek dat koeien met A2 (A1/A2 en A2/A2) een iets hoger eiwitgehalte geven dan gemiddeld (0,02 en 0,03 procent respectievelijk). Of de toename van het aantal A2-dieren sa-

menhangt met het fokken op meer ei-wit, is niet te zeggen. ‘Het is een moge-lijkheid’, geeft Mullaart aan. ‘Maar het kan ook komen doordat een paar popu-laire stieren toevallig het A2-gen vererf-den. Of het is alleen toeval.’ Van enkele bekende Nederlandse CRV-stieren is al bekend dat ze A2/A2 zijn, bijvoorbeeld Himster Grandprix, Delta Canvas, Aalshorst Pleasure en Ralma O-Man CF Cricket. Deze dieren worden door de Nieuw-Zeelandse en Australi-

sche dochterbedrijven als zodanig verkocht. Ook in Duitsland zijn re-cent stieren getest op hun A2-status. Sperma-importeur GGI heeft een aantal van deze A2-stieren in het pakket, zoals Leko en Jardin, Ta-bleau, Jerudo en Faber. René de Wit, vertegenwoordiger bij GGI Holland, geeft aan dat er vanuit Nederland slechts enkele veehouders interesse hebben getoond in A2/A2-stieren.

Ralma O-Man CF Cricket is een A2/A2-stier en dus bruikbaar voor de fokkerij op A2

42 V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 942 V E E T E E L T F E B r u a r i 1 2 0 1 3

Z u i V E L

VX02_A2 melk.indd 42 04-02-13 11:52

DE STERKVERBETERDEVEEMANAGER

Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen, om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten. Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter! • Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens.• Sectordata automatisch gekoppeld, dus eenvoudig voldoen aan wettelijke verplichtingen.• Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld.• Uitgebreid met detail dier. • Zeer gebruiksvriendelijk.• Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig.

Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440. Bekijk de infographic op de website.

AL MÉÉRDAN 9.500VEEMANAGER-GEBRUIKERS

CRV4ALL.NL

038-13 VeeMngr-NL.indd 1 04-02-13 09:31

Julia Dobbe (7 jaar), Makkinga Gĳ s Oude Hengel (6 jaar),

Geesteren

Wilke Vinke (7 jaar), Groot Ammers

Giel van der Kolk (6 jaar), Dalfsen

Aniek Hendriksen (7 jaar), Didam

Nynke van der Eems (7 jaar), Hemelum

Veeteeltkinderwedstrĳ d levert originele knutselwerken en gedichten op

Dromen over kalverenHoe ziet je droomkalf eruit? De opdracht voor de Veeteeltkinderwedstrĳ d resulteerde in prachtige

knutselwerken en originele gedichten. Alle winnaars ontvingen inmiddels hun prĳ s. In Veeteelt een

selectie van de mooiste knutselwerken en gedichten.

K E R S T Q U I Z

‘Mĳ n droom’

Ik droom…en zie mĳ n kalf in de wei,ze huppelt vrolĳ k en blĳ .

Ze heeft mooie lange benen,en sterke hoeven en geen tenen.

Ze zwiept met haar staart in het rond,en mept de vliegen van haar kont.

Met haar grote, zwarte oren,kan ze heel goed horen.

Ik roep haar naam,en ze komt bĳ me staan.

Ik droom…van haar mooie, grote ogen,

ze houdt haar hoofd gebogen.Ze duwt haar natte neus tegen mĳ ,en samen rennen we door de wei.De zon schĳ nt op haar zwarte lĳ f,

Ze schittert als een olĳ f.Ik droom…

Ze is zo mooi, en heeft een lieve kop,Mĳ n droomkalf, ze is TOP!

Arwin Verweĳ (9 jaar), Blĳ ham

44 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 944 V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3


Arwin Verweĳ (9 jaar), Blĳ ham

44


Nynke van der Eems (7 jaar), Hemelum

F E B R U A R I 1 2 0 1 3




VX02_kinderknutsels en gedichten.indd 44 04-02-13 11:15

Stef de With (6 jaar), Hei- en Boeicop

Gĳ s Oude Hengel (6 jaar),

Geesteren

Martĳ n Legendal (5 jaar), Tjerkgaast

Maurits Wisse

(7 jaar),

MeliskerkeMĳ n droomkalf

Ik heb een kalfjegeen kalfje van goudgeen kalfje van zilvereen kalfje waar ik van houd.

Samen gaan we naar de keuringik was hem en zet hem in het sopze volgt me als de besteik geef hem een aai over zĳ n kop.

Samen zĳ n we op de keuringheel parmantig stapt ze rondmet haar rugje heel erg echtloopt ze tot ik stil stond

Dat kalfje waar ik van houdis niet van zilver of goudhet kalfje dat is kampioenalleen als we het samen doen.

Anna Moree (10 jaar), Oud-Beĳ erland

Koe

Superveel melkIk herken haar

Niet mooi, wel goed404

Tĳ men Looĳ en (11 jaar), Hoornaar De kalverkeuring

Ik ben Teun Oude HengelIk ben geen bengel.De kalverkeuring vind ik heel erg leukDe mensen lagen in een deukWant Margje is een heel bĳ zonder lief kalfGrĳ s, wit en zwart half om half.Met het exterieur stond ik niet vooraanMaar ik kwam er wel mee in de krant te staan.Met het voorbrengen won ik wel een prĳ sDat kwam door het vele oefenen samen met mĳ n broers Hein en Gĳ s.Papa hielp met het scheren en wassenMargje ging mĳ een keer bĳ na onder plassenDit jaar doe ik ook weer graag meeNiet met 1, maar misschien wel 2

Teun Oude Hengel (8 jaar), Geesteren

Femke Teelken popelt om met haar hoofdprĳ s aan de slag te gaan: een dierenkliniek van Lego

Hoofdprĳ swinnares Anna Koopman uit Randwĳ k poseert samen met haar droomkalf Maartje


VX02_kinderknutsels en gedichten.indd 45 04-02-13 11:17

Twente Dairies Nina 343

(v. Duplex)

Oud-NRM-kampioene kalft na zeven en een half jaar opnieuw af en maakt zich op voor tweede EK-deelname

De comeback van Millenium

Veel bezoekers van de afgelopen HHH-show zullen verrast hebben opgeke-

ken toen Twente Dairies JT Millenium de ring betrad. Ruim zes jaar was de oud-NRM-kampioene niet in het openbaar verschenen en opeens stond ze er weer. Na een tussenkalftijd van zeven en een half jaar maakte de inmiddels dertienja-rige Convincerdochter haar rentree in de showring en mocht ze zelfs verdienstelijk deelnemen aan het kampioenschap ou-dere koeien. Wat haar eigenaren Harrie en Jos Tijhuis uit Hooghalen betreft was de rentree niet direct haar afscheidswed-

strijd. In ieder geval drie keuringsdeelna-mes hebben de broers voorzichtig inge-pland, waaronder ook een rentree op het Europees kampioenschap op 2 maart.

Verstopte eileidersEerst nog even terug naar die succesvolle derde lactatie van Millenium. Nadat ze op keuringen meerdere keren net naast het goud had gegrepen, won ze in december 2005 tijdens de HHH-show dan eindelijk een felbegeerd algemeen kampioenschap. Het was de opmaat voor een succesvolle reeks keuringsdeelnames. ‘In juni 2006

vertegenwoordigde ze Nederland op het EK en was ze de kopkoe van de landen-groep’, vertelt Harrie Tijhuis nog altijd zichtbaar trots. ‘Individueel liep ze op een 1b-plek en eindigde ze zelfs als derde in het kampioenschap.’Een maand na haar EK-deelname werd Millenium ook algemeen kampioene op de NRM en werd ze ingeschreven met 94 punten. ‘We hebben enorm veel plezier met deze koe beleefd, maar we hebben ook veel pech met haar gehad.’ Met dat laatste verwijst Jos Tijhuis naar de perio-de na de succesvolle keuringsreeks. ‘Maar het plezier heeft alles overwonnen. Zo’n koe met zulke successen fok je echt maar één keer in je leven.’Net na de NRM besloten de broers Tijhuis Millenium te spoelen, maar dat bleef zon-der resultaat. ‘Volgens de et-specialist had ze verstopte eileiders en kon ze ook niet meer drachtig worden. We hebben toen een aantal ivp-sessies gedaan’, ver-telt Jos. Op het moment dat Millenium 1600 dagen aan de melk was, begon ze

Ruim zes jaar na haar algemeen kampioenschap op de NRM is

Twente Dairies JT Millenium terug in de keuringsring. De Con-

vincerdochter is in de tussentijd weinig ongeluk bespaard geble-

ven, maar dankzij haar ongekende wilskracht staat ze er weer.


D I E R R E P O R T A G E

video-impressie www.veeteelt.nl

Millenium maakte afgelopen december tijdens de HHH-show een verdienstelijke comeback in de keuringsring

46 V E E T E E L T J A N u A R I 1 / 2 2 0 0 946 V E E T E E L T F E B R u A R I 1 2 0 1 3

VX02_millenium en koepad.indd 46 04-02-13 14:27

Guigne JPS (v. Leadman)

Loupe JPS (v. Esquimau)

Nina JPS (v. Gibbon)

Twente Dairies Nina 343

(v. Duplex)

Twente Dairies JT Millenium(v. Convincer)

Twente Dairies Millenium 407(v. Goldwyn)

Benarlinda (v. Ben)

flink te groeien en besloten Harrie en Jos haar maar droog te zetten.Millenium ging het weiland in en kwam zonder bedoelingen in een koppel pinken met een stier te lopen. ‘Volkomen tegen de verwachtingen in bleek ze op een ge-geven moment drachtig te zijn, maar na tien weken verwierp ze de vrucht weer. Het was voor ons wel het teken dat in ie-der geval een van de eileiders dus toch niet verstopt zat’, vertelt Harrie. Daarom besloten de broers Millenium alsnog te spoelen, wat in twee sessies resulteerde in dertien embryo’s.

Te danken aan wilskrachtNa de et-sessies bleef een aantal insemi-naties zonder het gewenste resultaat, maar uiteindelijk zorgde een embryo voor een nieuwe dracht. Opnieuw bleef pech Millenium afgelopen september echter niet bespaard. ‘Drie maanden voor de uitgerekende datum begon ze wat uier te krijgen. We hebben haar direct uit het land gehaald en twee dagen later werd een dood kalfje geboren’, vertelt Jos. Harrie vult aan: ‘We hadden op dat mo-ment niets te verliezen en wilden probe-ren haar weer aan de melk te trekken. De eerste veertien dagen hebben we haar zes keer per dag gemolken totdat ze twintig liter per dag gaf.’ Na deze twee weken zijn de broers overgeschakeld op drie-maal daags melken in de robot. Milleni-um produceert op dit moment zo’n veer-tig liter per dag en heeft dus inmiddels deelgenomen aan de HHH-show.Alhoewel de laatste dracht niet vlekke-loos verliep, was het niet de meest kritie-ke periode uit het leven van Millenium. ‘Eigenlijk is de pech begonnen toen ze voor de derde keer afkalfde van een heel zware tweeling. Ze was toen zo ontzet-tend ziek dat je haar met één vinger wel om kon duwen’, vertelt Jos. ‘Het is aan de

wilskracht van de koe te danken dat ze er doorgekomen is; 99 van de 100 koeien waren er met deze geschiedenis niet meer geweest’, stelt Harrie. ‘En dat is niet onze verdienste, maar die van Millenium. Ne-gentig procent moet een koe zelf doen, slechts tien procent is verzorging.’Dat wilskracht in de familie zit, bewijst ook de nog altijd aanwezige moeder van Millenium, Nina. De broers kochten deze Gibbondochter als kalf tijdens de Tulip Sale en inmiddels is ze in het bezit van alle predicaten die ze tot nu toe kon ver-dienen. Ze is preferente stammoeder, sterkoe 3 en honderdtonner en ook de mijlpaal van tienduizend kilo vet en eiwit is in zicht.‘Nina gaf in combinatie met Bell Elton-bloed het beste resultaat’, analyseert Har-rie. ‘Ze heeft veel dochters, maar Milleni-um en haar met 89 punten ingeschreven Duplexzus zijn de beste. Dat is het voor-deel als koeien oud worden, dan kom je erachter wat de beste combinaties zijn. We gaan daarom nu ivp doen met stieren met Bell Eltonbloed, zoals Atwood en Acme.’

Overtollig vlees kwijtVoor succesvolle opvolging heeft Milleni-um zelf nog niet echt gezorgd. Een Amor- en een Damiondochter zijn inmiddels niet meer op het bedrijf, wel een laatrijpe tweedekalfs Goldwyndochter, maar die is tot op heden nog niet op een keuring ge-weest. ‘Uit een kampioene een kampioe-ne fokken valt niet mee. Je verwacht er vaak veel van, maar het gebeurt bijna nooit. Het is gemakkelijker om uit Nina een nieuwe kampioen te fokken dan uit Millenium’, stelt Harrie, terwijl hij rich-ting de zaagselbox van Millenium loopt. De vedette richt haar lange kop op bij het zien van de bezoekers. Eenmaal in de be-nen blijkt Millenium ten opzichte van haar optreden tijdens de HHH-show nog wat overtollig vlees kwijtgeraakt te zijn. ‘Dat wij in Zwitserland geen kampioene worden, kunnen we nu al wel vertellen. Maar we vinden het gewoon een prestatie om Millenium na ruim zes jaar nog een keer op het EK te showen’, vertelt Harrie. ‘Daarnaast heeft ook een beetje meege-speeld dat wij ons er graag voor in wilden zetten dat Nederland weer aan het EK zou deelnemen.’Maar wanneer zijn de broers Tijhuis dan tevreden met hun EK-deelname? ‘Als de koe er goed voor komt te staan en een beetje in de middenmoot meeloopt. Maar staat ze er goed voor en loopt ze in een heel sterke rubriek op een koe na achter-aan, dan zijn we ook tevreden.’ l

De raad van bestuur van de Belgi-sche zuivelcoöperatie Milcobel heeft beslist om Eddy de Mûelenaere aan te stellen als de nieuwe gedele-geerd bestuurder. Hij volgt bij Milco-bel Patric Buggenhout op, die meer dan vijftien jaar aan het hoofd stond van de zuivelfabriek. De nieu-we CEO bekleedde in het verleden verschillende topfuncties bij de groep Vandemoortele, producent van voedingsmiddelen op basis van oliën en vetten. Eddy de Mûelenae-re is 59 en burgerlijk ingenieur van opleiding. Als nieuwe CEO wacht hem de taak Milcobel verder te ont-wikkelen als competitieve en coöpe-ratieve zuivelgroep. Milcobel is een coöperatie van 3000 melkveehou-ders en verwerkte vorig jaar 1,1 mil-jard liter melk, zijnde een derde van de Belgische melkproductie. Het be-drijf haalde daarbij een omzet van 900 miljoen euro.

Eddy de Mûelenaere

Patric Buggenhout

K O E P A D

Joop Atsma (56) is door het be-stuur van het Productschap Vee en Vlees (PVV) voorgedragen als nieu-we voorzitter. Atsma volgt Steven Lak op, die eind januari afscheid nam. Atsma moet officieel nog be-noemd worden door de Kroon. Als voorzitter gaat Atsma het af-bouwen overdrachttraject van het PVV begeleiden. De nieuwe PVV-voorzitter was van 14 oktober 2010 tot 5 november 2012 staatssecreta-ris van Infrastructuur en Milieu. Daarvoor was hij vanaf 1998 Twee-de Kamerlid voor het CDA.


VX02_millenium en koepad.indd 47 04-02-13 14:27

48 V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3Boe r z i j n : Boe r b l i j v en

Nijkerk • Tel. 033 422 15 10 • www.arkervaart.nl (Teamleider Rundvee: Roel van Ee, 06 21 26 62 27)

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien meteen actieve weidegang. De voederwaarde van gras komt, incombinatie met ProWeide brok, optimaal tot zijn recht.Bovendien is ProWeide bijzonder scherp geprijsd. MetProWeide haalt u het beste uit uw weidegras én veestapel!

Koeien in de wei?ProWeide brok erbij!

• 940 VEM • 85 WDVE • 200 gram zetmeel • 50 gram bestendig zetmeelScherpe seizoenprijs: netto 21,98per 100 kg bij afname van 32 ton ineens

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

Het beste voor uw koeien ??

Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Dual Waterbed !!

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Door besparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl



Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat

Recht liggen / Schone box / Weinig strooisel

Dual waterbed + Positiebox = Minder werk




Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat






Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat



www.uierverzorging.nlwww.buc-holland.com

VX09_p14.indd 25 21-05-2012 11:16:25

APINA NAOMI AV 84 (Ramos x VG 87 O Man x VG 86 Mtoto)

1e lijst: 2.02 305 d 9681 kg melk 4,80% vet 3,67% eiwit

Naomi stamt uit de internationaal veel gevraagde donorkoe HF Qualsiasi VG 87. Zelf heeft Naomi zich in de top van de Nederlandse koe-indexen genesteld dankzij:• € 272 Inet en 107 totaal exterieur• 686 levensduur – 111 celgetal – 103 vruchtbaarheid• 290 NVI

Van Naomi zijn donorembryo’s beschikbaar via het verse circuit. Haar Superstitiondochter Delta Norah (307 NVI) is ook beschikbaar via het verse circuit. Norah is de hoogst ge-typeerde Superstitiondochter voor NVI. Van Naomi’s Diamond-dochter Delta Nesa (257) zijn ook embryo’s beschikbaar.

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

MEER INFORMATIE

Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06 BETTER COWS | BETTER LIFE

(foto

: Alg

er M

ee

kma

)

038-13 Embryo-Naomi.indd 1 04-02-13 09:29

VX02_p48.indd 48 04-02-13 13:15

VX02_p49.indd 49 04-02-13 16:14

Naar Zuid-Afrika geëmigreerde familie Ter Hofte laat oog vallen op Botswana

Alleen de sterkste overlevenDe regen heeft grote gaten geslagen

in de gravelweg die naar het bedrĳ f van Rob, Erica, Engbert en Tes ter Hofte leidt. In één dag 170 millimeter regen is meer dan het wegennet aankon. ‘Zelfs de melktankwagen kwam gisteren vast te zitten op het erf’, vertelt Engbert ter Hofte. Van stress is een dag later niks meer te merken; de jonge ondernemer lĳ kt alles weer onder controle te hebben. Hĳ is wel gewend dat zĳ n dagen anders verlopen dan gepland. ‘Zuid-Afrika is niet zoals Nederland, waar alles volgens plan

Extreme regenval of juist droogte, koeien die sneuvelen door slan-

genbeten, een sterk variërende melkprĳ s. Boeren in Zuid-Afrika

is niet te vergelĳ ken met boeren in Nederland, zo ondervond de

emigrantenfamilie Ter Hofte. Ruim 1200 koeien melken ze er,

maar de blik is alweer verder gericht. Buurland Botswana lonkt.

‘Daar ontvangt de overheid melkveehouders met open armen.’

tekst Inge van Drie



VX02_buitenlrep Z Afrika.indd 50 04-02-13 14:24

simpele, twintig jaar oude swingoverstal doet dienst op Soetfontein; voor elektro-nica is geen plek. Op Splendora daarente-gen dragen de koeien stappentellers en gaan ze dagelĳ ks twee keer door de zes-tigstands-buitenmelker, die voorzien is van de nieuwste snufjes. Geleidbaarheid, melkproductie en gewicht: Engbert to-vert het met één druk op de knop op het computerscherm tevoorschĳ n. ‘Koei-en die in korte tĳ d tien procent in ge-wicht verliezen of twintig procent in pro-ductie, worden automatisch gesepareerd, net als koeien met een heel hoge of lage activiteit.’ De melkstal haalt een capaciteit van 250 koeien per uur. ‘Als je alleen naar de melkproductie kĳ kt, zouden we nog meer koeien kunnen melken. De beper-king zit in het voer dat de koeien in de melkstal krĳ gen. Ze hebben tien minuten nodig om dat op te eten.’Gemiddeld wegen de koeien zo’n 500 kg, blĳ kt uit de meting in de melkstal. Eng-bert is er tevreden mee; aan zware koeien heeft hĳ een hekel. Hĳ drukt zĳ n melk-productie niet uit in kilo’s per koe, maar in kilogrammen melk per 100 kg li-chaamsgewicht. Zĳ n koeien halen gemid-deld 1200 kg per 100 kg lichaamsgewicht. De beste Zuid-Afrikaanse bedrĳ ven sco-ren 1400 kg.

Contract voor duizend rietjesEen lange rĳ koeien loopt richting de melkstal. Bruin, wit, zwart, rood: een mix van kleuren bevat de veestapel. De Ter Hoftes passen een rotatiekruising toe: holsteins x jersey x Zweeds roodbont x red holstein. ‘Holsteins zĳ n super melk-koeien, maar ze zĳ n te groot en ze kun-nen niet goed lopen. Dat kan op ons be-drĳ f niet. De koeien lopen hier elke dag kilometers.’ Om de veestapel verder uit te breiden, hebben de ondernemers de afgelopen ja-ren regelmatig koeien aangekocht. Vrĳ -wel zonder uitzondering waren dat zui-vere holsteins of jerseys. Kruislingen zĳ n nauwelĳ ks te koop, geeft Engbert aan. ‘De mensen hier zeggen: “Wie kruist, koopt een boerderĳ erbĳ , wie holsteins melkt, koopt koeien bĳ .”’Voor het insemineren gebruikt de familie maar enkele stieren. Fabian en Kodak zor-gen voor holsteininbreng, Edbo en Häl-lom zĳ n de te gebruiken Zweedsrood-bontstieren en als jerseystier krĳ gt de Australische Badger kansen. ‘We sluiten contracten af voor duizend rietjes, dan kun je een goede prĳ s krĳ gen. We beta-len nooit meer dan achtenhalve euro per rietje.’

verloopt. Je moet hier fl exibel zĳ n en snel kunnen schakelen.’ Ver vooruitdenken doet de familie Ter Hofte daarom niet. Hooguit twee jaar. ‘Verder vooruit kĳ ken is in Zuid-Afrika geen doen. De politiek, het klimaat; het kan hier elk moment weer anders zĳ n.’

Hightech- en lagekostenbedrĳ fTot halverwege de jaren negentig boer-den Rob en Erica ter Hofte, de ouders van Engbert, op een biologisch bedrĳ f in Welsum met 85 koeien, 300 rosékalveren en een kaaswinkel. In 1996 verkochten ze hun melkquotum. Het plan was om te emigreren. Oost-Europa was als bestem-ming nadrukkelĳ k in beeld, maar het werd uiteindelĳ k Zuid-Afrika. De Ter Hoftes streken neer in Humansdorp, niet ver van de kust in de provincie Oostkaap. Rob en Erica verblĳ ven inmiddels een deel van het jaar in Zuid-Afrika, terwĳ l de dagelĳ kse leiding op het bedrĳ f nu in handen is van hun zoon Engbert (30) en zĳ n vrouw Tes (30). Zo’n 1250 koeien hebben de onderne-mers onder hun hoede, verdeeld over twee locaties. De koeien produceren jaar-lĳ ks in totaal zeven miljoen kg melk. De hoogproductieve koeien lopen op Splen-dora, een gehuurd bedrĳ f met 380 hec-tare bewerkbare grond. ‘We investeren het liefst zo min mogelĳ k in grond en ge-bouwen. We stoppen het geld vooral in de koeien’, geeft Engbert ter Hofte aan. ‘We hebben hier op Splendora een high-techbedrĳ f, Soetfontein is ons lagekos-tenbedrĳ f.’ Dat verschil is duidelĳ k zichtbaar. Een

De Ter Hoftes, die meer dan honderd dochters van Kian aan de melk hebben, zoeken allround stieren uit met een plus voor eiwit. ‘We leveren onze melk aan een kaasfabriek. De gehalten dragen voor twee derde bĳ aan de melkprĳ s, het vo-lume voor een derde.’ De melkprĳ s vari-eert sterk. ‘Afgelopen winter kregen we 38,5 cent per kg melk. Dat is het hoogste dat we ooit gehad hebben. Maar vorig jaar zaten we op 25 cent.’Op een vangnet van de overheid hoeft de familie Ter Hofte niet te rekenen. Ook het weer werkt niet altĳ d mee. ‘In 2009 en 2010 hadden we te kampen met extreme droogte. Dat waren zware jaren. Hier in de buurt hebben veel bedrĳ ven duizend koeien. Vooral op het moment dat de marges laag zĳ n, heb je die aantallen ge-woon nodig om te kunnen blĳ ven be-staan. In Zuid-Afrika zĳ n de afgelopen jaren honderden bedrĳ ven gestopt. Al-leen de sterkste overleven.’Cashfl ow is voor de ondernemers het be-

Engbert en Tes ter HofteHalverwege de jaren negentig kocht de Nederlandse familie Ter Hoft e een melkveebedrĳ f in Zuid-Afrika. Nu melken ze er 1200 koeien.

Aantal koeien: 1250Jaarlĳ kse melkprod.: 7 miljoen kgMelkproductie per koe: 1200 kg per 100 kg lichaamsgewichtBewerkbare grond: 580 hectare

Humansdorp

Zuid-Afrika

Per uur gaan er 250 koeien

door de melkstal



langrĳ kste motief in de bedrĳ fsvoering. ‘Wĳ kopen geen machine die we pas over acht jaar hebben terugverdiend. In een heel slecht jaar kunnen we altĳ d nog het ondereind van de veestapel slachten. Dat levert meteen geld op en we hoeven dan nauwelĳ ks meer voer aan te kopen. Op alleen gras kunnen we in principe over-leven.’ Twaalf kilometer lopenBehendig manoeuvreert Engbert zĳ n pick-up langs de vele gaten in de weg. Het dichtstbĳ zĳ nde dorp is zestig kilometer ver, maar de veehouder is voor de dage-lĳ kse controle nu onderweg naar zĳ n tweede bedrĳ f, Soetfontein. Dat ligt op twaalf kilometer afstand van het andere bedrĳ f. Elke maand volgt ook een deel van de koeien deze route. ‘Als de koeien in de tweede helft van de lactatie zĳ n en ze zakken qua productie onder de vĳ f-tien tot twintig kilo melk, gaan ze naar Soetfontein.’ De koeien doen zo’n drie tot vier uur over de twaalf kilometer lange tocht. ‘De jerseys gaan voorop, daarach-ter volgen de kruislingen en de holsteins sluiten de rĳ .’Door het vele lopen is klauwbekappen amper nodig. ‘De klauwen slĳ ten vanzelf wel. Op 1250 koeien hebben we nooit meer dan drie à vier koeien kreupel.’De klauwgezondheid mag dan prima zĳ n, van andere gezondheidsproblemen heeft Ter Hofte wel degelĳ k last. Van vrucht-baarheidsproblemen bĳ voorbeeld. ‘Dat is bĳ ons dé reden om koeien af te voeren. Afgelopen jaar hebben we in totaal tien procent van de koeien afgevoerd. We in-semineren koeien door tot ze vĳ ftien tot twintig kilo melk geven.’De tussenkalftĳ d ligt nu net iets boven de 400 dagen, maar is aan het oplopen. ‘Dat komt doordat we zĳ n overgestapt van jaarrond kalven naar twee afkalfperiodes

per jaar: vier maanden in de winter en twee maanden in de zomer. Koeien die in zo’n periode niet drachtig worden, laten we overlopen.’ Volgens de veehouder ver-eenvoudigt een systeem met twee afkalf-pieken het management. ‘We insemine-ren nu twee of vier maanden achter elkaar en dan een hele tĳ d niet. Sociaal gezien is dat prettig.’ Dat de tussenkalftĳ d door het nieuwe systeem stĳ gt, hindert Ter Hofte niet. ‘Het is voor ons goedkoper om lang door te gaan met insemineren en een tussenkalftĳ d van 600 dagen te accepteren dan om een nieuwe koe aan te kopen.’ Afgelopen jaar ging 3,4 procent van de koeien dood op het bedrĳ f. Een derde bĳ het kalven, een derde door teken en een derde door slangenbeten en andere onge-lukken. ‘We willen naar twee procent, maar dat is hier moeilĳ k. We selecteren streng op geboortegemak. Ook gaan de koeien regelmatig door een spraytunnel om teken te beheersen. Als we dat niet doen, verliezen we hordes koeien.’

Ook op het gebied van uiergezondheid is Ter Hofte secuur. Op het hightechbedrĳ f houdt hĳ de geleidbaarheid van de melk nauwlettend in de gaten, op Soetfontein ondergaan elke week alle koeien een cm t-test. ‘Als een kwartier slecht is, mel-ken we dat niet meer. We melken zeven-tig driespenen. Het is goedkoper om die te blĳ ven melken dan om nieuwe koeien aan te kopen.’Van de kalveren raakt de familie Ter Hofte jaarlĳ ks 8,5 procent kwĳ t. ‘We mikken op vĳ f procent. Gisteren zĳ n er nog twee verdronken door de vele regen. En jerseykoeien zĳ n weliswaar heel sterk, maar het grootbrengen van de kal-veren is lastig; de uitval is hoog. Bĳ Zweeds roodbonten speelt dat minder, die kalveren zĳ n ontzettend sterk.’

Op iPad grasgroei bĳ houdenNaar een stal is het vergeefs zoeken; op beide bedrĳ ven hebben de koeien geen dak boven hun hoofd. De koeien krĳ gen 365 dagen per jaar en 24 uur per dag wei-

De koeien produceren 1200 kg per 100 kg lichaamsgewicht

De koeien krĳ gen 365 dagen per jaar, 24 uur per dag weidegang




raaigras het beter.’ Het raaigras overleeft de hoge temperaturen in de zomer niet; elk jaar zaait de familie Ter Hofte daarom het hele areaal door met Engels of Itali-aans raaigras. ‘Onze medewerkers zitten dan vĳ f weken lang dag en nacht op de trekker.’ Voor het kikuyugras is doorzaai-en niet nodig. ‘Als de temperatuur stĳ gt, komt dat vanzelf weer tevoorschĳ n.’

Bezuinigen op stikstofHet gebruik van kunstmest proberen de veehouders zo veel mogelĳ k te beperken. ‘Het liefst zouden we, net als vroeger in Nederland, biologisch boeren,’ bekent Engbert, ‘maar helemaal biologisch boe-ren lukt simpelweg niet. Bovendien is er hier geen markt voor.’De norm in Zuid-Afrika is 35 kg stikstof per ton geoogst product. De veehouders zitten nu op 10 tot 15 kg stikstof. ‘Econo-misch is dat ook slim. Stikstof is ontzet-tend duur’, stelt Engbert, die jaarlĳ ks op geïrrigeerde grond zo’n twintig ton dro-ge stof van een hectare haalt . Kuilvoer maakt de familie zo min moge-lĳ k. ‘Dat kost veel geld en het voer is van slechte kwaliteit. Dan kopen we liever luzerne.’ De aankoop van voer op het be-drĳ f is sowieso een fl inke kostenpost. Door scherp de markt in de gaten te hou-den en op het juiste moment te kopen, proberen de veehouders op die post te bezuinigen. ‘Met goed inkopen kun je veel verdienen. We kopen alle voercom-ponenten apart. Het betekent wel dat het rantsoen nogal eens wisselt.’Hun piekproductie bereiken de onderne-mers in september als het in Zuid-Afrika voorjaar is. Vrĳ wel alle koeien zĳ n dan aan de melk. ‘Dan is de kwaliteit van het gras het best en hoeven we geen bĳ pro-ducten bĳ te voeren. We leveren dan 30.000 kilo melk per dag.’

degang. Om de twaalf uur krĳ gen ze een nieuw perceel. Als de koeien een perceel verlaten, staat de trekker met triplemaai-er al klaar om het perceel te bloten. ‘Zo verliezen we geen hergroei.’Engbert pakt zĳ n iPad erbĳ . Zĳ n vingers glĳ den over het scherm. Alle data van het bedrĳ f heeft hĳ erin opgeslagen. Zo houdt hĳ nauwkeurig de grasgroei bĳ . ‘We heb-ben twee medewerkers die wekelĳ ks in alle percelen de grasgroei meten en rant-soendraadjes zetten.’ De ondernemers scharen in bĳ 2500 kg droge stof (ds) en weiden terug tot 1500 kg ds. ‘De koeien vreten per dag 14 kg ds gras: 7 kilo ’s ochtends, 7 kilo ’s avonds. Op Splendora hebben we nu 510 koeien aan de melk. Keer zeven kilo, dat bete-kent dat we voor elke weiding 3570 kg ds moeten hebben, ofwel zo’n 3,5 hectare.’Het grasbestand bestaat uit een mix van raaigras en kikuyu, een tropisch gras uit Kenia. ‘Kikuyu groeit alleen bĳ hoge tem-peraturen. Vanaf mei – dan is het herfst – is het te koud voor kikuyu en doet het

Hoe graag de ondernemers ook in Zuid-Afrika boeren – ‘Engbert leeft hier in zĳ n droom’, zegt Tes – ze richten hun blik ook verder. Er zĳ n vergevorderde plan-nen om in buurland Botswana een melk-veebedrĳ f te starten. ‘Zo spreiden we het risico. In Botswana is de politiek anders dan in Zuid-Afrika. De overheid daar ont-vangt melkveehouders met open armen. Nu produceert Botswana één tankwagen melk per dag en halen de melkfabrieken hun melk uit Zuid-Afrika.’

Maandelĳ ks jongvee wegenMet de jongveeopfok houden de Ter Hof-tes al rekening met het bedrĳ f in Bots-wana. Tot voor kort verhuisden de kalve-ren bĳ een gewicht van 100 kilo naar een jongveeopfokker. Voor elke kilo groei kreeg de opfokker 1,56 euro. ‘We wogen het jongvee elke maand. Dat kostte ons elke maand twee dagen. We hebben ge-budgetteerd op 750 gram groei per dag, maar de afgelopen maanden kwamen we zelfs boven de 1000 gram uit. Dat kost geld, maar dat betaalt zich vanzelf terug. De vaarzen die we nu terugkrĳ -gen, zĳ n beter.’ Alle kosten zĳ n voor de jongveeopfokker. ‘Als een pink dood-gaat, betaalt de jongveeopfokker het ge-wicht van het dier terug.’Nu sturen ze een groot deel van het jong-vee naar een nieuw bedrĳ f in Kuruman, in het noorden van Zuid-Afrika. ‘Hier kunnen de vaarzen zich beter aanpassen aan het klimaat en de voeromstandighe-den in Botswana. Er is daar volop luzerne en ander voer beschikbaar.’Een graassysteem is in Botswana geen op-tie. Het klimaat is te droog om te weiden. ‘We willen er een vrĳ loopstal bouwen en de koeien jaarrond een tmr-rantsoen voe-ren. Als dat allemaal doorgaat, breiden we hier niet verder uit.’ l

Afhankelĳ k van de grasgroei krĳ gen de koeien extra ruwvoer in de wei Jaarlĳ ks sneuvelt 8,5 procent van de kalfjes



Semex verwacht dat nakomelingen van de Immunity+-stieren ongeveer vier tot acht procent minder mastitis hebben

Fokken op immuniteit

De doelstellingen vanuit de overheid en LTO op het gebied van dierge-

zondheid en dierwelzijn zijn duidelijk. Het antibioticagebruik moet omlaag en de levensduur van de melkkoe moet stij-gen. Naast allerlei managementmaatre-gelen zijn er ook fokkerijkenmerken die daar een bijdrage aan kunnen leveren, zoals uiergezondheid en levensduur. Ook het fokken op weerbaarheid wordt al enige tijd als een perspectiefvol toe-komstig fokkerijkenmerk gezien. In Ne-derland is daarom in 2010 het project Weerbaar Vee opgestart (zie kader), maar de eerste praktische mogelijkheid om op immuniteit te fokken komt vanuit Cana-da. Na tien jaar onderzoek door de uni-versiteit van Guelph is fokken op immu-niteit praktijkrijp. Semex heeft bij de universiteit het exclusieve recht voor het testen van stieren op immuniteit verwor-ven voor de komende tien jaar. ‘Sinds kort hebben we nu zo’n dertig holstein-stieren beschikbaar die nakomelingen geven die minder gevoelig zijn voor een cluster van veelvoorkomende aandoenin-gen zoals mastitis en baarmoederontste-

king’, vertelt Harry Schuiling, directeur van Semex Nederland en België.

Immuunrespons in beeldHet jarenlange onderzoek heeft uiteinde-lijk geresulteerd in twee tests waarmee de immuniteit van een dier wordt be-paald. Allereerst wordt de immuunres-pons op ziekteverwekkers gemeten met behulp van vaccinatie met twee typen antigenen. ‘De mate van de reactie van het immuunsysteem zegt wat over de weerstand tegen met name bacteriële in-fecties bij het betreffende dier’, vat Schui-ling het nut van de eerste test samen. ‘De tweede test is vooral gericht op de immuniteit tegen virale infecties. De test omvat het meten van de reactie van de huid op een plaatselijke infectie met een antigeen. Hoe dikker de huid na een in-fectie wordt, hoe beter het immuunsys-teem reageert’, licht Schuiling toe. De reacties op de beide tests van alle dieren is verwerkt in een model voor het bepa-len van de totale afweer van een dier.Maar wat is de praktische waarde van een hoge gemeten immuniteit? ‘In di-

verse onderzoekprojecten is het verband bepaald tussen immuunrespons en het aantal ziektegevallen, de kwaliteit van biest en de reactie op commerciële vac-cins’, vertelt Schuiling. Hij heeft de re-sultaten van het onderzoek naar het ver-band tussen immuunrespons en het aantal ziektegevallen paraat. Onder an-dere op een melkveebedrijf in Florida zijn uit een koppel met 3000 koeien wil-lekeurig 700 koeien onderzocht op im-muniteit. Zestien procent van de dieren is in het onderzoek aangemerkt als koei-en met een hoge immuniteit. Deze koei-en hadden ten opzichte van de gemid-delde koe in de veestapel 27 procent minder mastitis, 38 procent minder baarmoederontsteking en 15 procent minder slepende melkziekte.

Hoge erfelijkheidsgraadVan alle onderzochte stieren is de top tien procent die het hoogst scoort voor de totale immuniteit geselecteerd en deze wordt door Semex nu aangemerkt als Immunity+-stieren. Ook zijn er drem-pelwaarden ingesteld voor test 1 en 2 waar stieren die het label Immunity+ krijgen minimaal aan moeten voldoen. Aan dochters van stieren met het Immunity+-label hebben onderzoekers nog geen metingen verricht. Aan de hand van de proef in Florida is wel een schatting gemaakt van wat het effect op het aantal ziektegevallen bij nakomelin-gen van Immunity+-stieren zal zijn. ‘Daarbij zijn de ruwe data gecorrigeerd voor erfelijkheid en correlaties. Op basis daarvan verwachten de onderzoekers dat dochters van Immunity+-stieren vier

Na tien jaar onderzoek door de universiteit van Guelph (Canada)

is immuniteit als nieuw fokkerijkenmerk definitief geïntrodu-

ceerd. Semex heeft het exclusieve recht op het testen van stieren

verworven. Metingen aan nakomelingen van de Immunity+-

stieren staan voor de komende tijd op het programma.


F O K K E R I J

Roel Veerkamp: ‘Hoge erfelijkheidsgraad is perspectiefvol’Voorzichtig positief is Roel Veerkamp, coördinator bij de stichting Genetische Evaluatie Stieren (GES) over de innovatie Immunity+ van zijn Canadese collega-onderzoekers. ‘Het is natuurlijk in het belang van de sector dat er wereldwijd gestreefd wordt naar het verhogen van de weerbaarheid van melkvee’, vertelt Veerkamp. ‘Binnen de onderzoeksresul-taten is de hoge erfelijkheidsgraad van

immuniteit erg perspectiefvol, net als de conclusie dat de vastgestelde hoge im-muniteit positief geassocieerd is met een lagere ziekteprevalentie.’Wel merkt Veerkamp op dat de innova-tie in een vroeg stadium in de markt is gezet. ‘De betrouwbaarheid van immu-niteit is op basis van één waarneming aan de stier en zonder dochterinforma-tie 25 procent en dat is niet hoog. Maar

doordat alleen de uiterste stieren zijn geselecteerd zal er best een effect in de praktijk gezien worden. Een individuele stier kan bij deze betrouwbaarheid ech-ter nog wel tegenvallers geven.’Veerkamp ziet waarnemingen aan doch-ters van Immunity+-stieren in combina-tie met genoominformatie ook als een noodzakelijke aanvulling om het ken-merk verder te valideren.

54 V E E T E E L T J a N u a R I 1 / 2 2 0 0 954 V E E T E E L T F E B R u a R I 1 2 0 1 3

VX02_immunity plus.indd 54 05-02-13 11:57

tot acht procent minder mastitis zullen hebben dan gemiddeld. Ook voor andere veelvoorkomende aandoeningen wordt een vergelijkbaar effect geschat.’ Schuiling werd bij de presentatie van het onderzoek verrast door de hoge erfelijk-heidsgraad van immuniteit. ‘Andere ge-zondheidskenmerken, zoals uiergezond-heid en vruchtbaarheid, hebben een erfelijkheidsgraad tussen de vier en tien procent. Die van immuniteit is 25 pro-cent en daarmee vergelijkbaar met pro-ductiekenmerken.’Semex heeft er uiteindelijk niet voor ge-kozen om een fokwaarde immuniteit te introduceren, maar alleen de absolute top te labelen als stieren die wat kunnen toevoegen voor immuniteit. ‘Veehou-ders moeten ook niet eenmalig zo’n stier gebruiken, dan kan het effect tegenval-len. Dit is een concept dat meerdere ge-neraties gevolgd moet worden voor een duidelijk effect’, vertelt Schuiling.

Validatie met dochtersOnder de ruim dertig stieren die het la-bel Immunity+ hebben, zijn negen fok-stieren, waaronder de bekende R-E-W Seaver (v. Goldwyn) en de FBI-broers Geno Maritime en Gillette Jungle. De overige stieren zijn genoomstieren. Ook hebben zes jerseystieren het label.Ondanks de marktintroductie werken onderzoekers inmiddels aan verdere ont-wikkeling van het kenmerk. ‘Er wordt een validatiestudie voor Immunity+ op-gezet op basis van gezondheidswaarne-mingen bij dochters van de betreffende stieren. Ook loopt er een genoomstudie naar verbanden tussen genetische mer-kers en de immuunrespons’, vertelt Schuiling. Inmiddels lijken er op basis daarvan bij de hoge-immuniteitkoeien op chromosoom 23 merkers gevonden te zijn die verantwoordelijk zijn voor im-muniteit. Volgens Semex kan het nog wel tot twee jaar duren voor er een ge-noomtest beschikbaar is. l

Project Weerbaar Vee richt zich op biomerker in melkNa diverse vooronderzoeken startte in 2010 in Nederland een grootschalig on-derzoeksproject naar weerbaarheid bij melkvee onder de naam Weerbaar Vee. In de huidige fase van het project probe-ren de onderzoekers een biomerker in de melk van koeien te vinden die op basis van antilichamen een voorspeller is voor de immuniteit. ‘Aan de hand van de bio-merker is het misschien mogelijk om de immuniteit van de totale veestapel via

fokkerij te verhogen’, vertelt Erwin Koe-nen, hoofd onderzoek bij CRV. De fokke-rijorganisatie is met GD, LTO, Wagenin-gen Universiteit, Productschap Zuivel en het ministerie van Economische Zaken partner in het project. ‘Anderzijds kan via een biomerker ook inzichtelijk wor-den gemaakt welke managementaspec-ten op bedrijfsniveau goed zijn voor de weerstand. In het onderzoek gebruiken we zowel bloed- als melkmonsters, maar

om praktische redenen streven we uit-eindelijk naar een praktijktest in melk.’Het kan volgens Koenen nog wel een aantal jaren duren voor de eindresulta-ten van Weerbaar Vee bekend zijn. ‘Als de hypothese wordt bevestigd, kan weer-baarheid een enorme impact krijgen op de fokkerij en heel veel opleveren. Maar het kenmerk is zo complex dat nog niet kan worden gegarandeerd dat dit op kor-te termijn praktijkrijp wordt.’


VX02_immunity plus.indd 55 05-02-13 11:57

Christianne Bruschke: ‘Volksgezondheid is de achilleshiel van de veehouderĳ ’

Eerst groener, dan groter

Het was de Universitai-re Landbouwhuisdieren

Praktĳ k uit Harmelen ge-lukt om ter gelegenheid van de opening van hun nieuwe onderkomen een handvol zwaargewichten achter de katheder te krĳ gen. Ze spra-ken in boeiende uiteenzet-tingen over de toekomst van de melkveehouderĳ met als thema ‘Groter of groener’.Niet voor niets beet sector-kenner en voormalig Eerste Kamerlid Geart Benedictus het spits af met een schets van de huidige trends in de sector. ‘De verwachting is dat in 2020 vĳ ftien procent van de bedrĳ ven zestig procent van de Nederlandse melk pro-

duceert. Deze schaalvergro-ting staat haaks op de positie die het dier meer en meer in de maatschappĳ krĳ gt. Deze twee ontwikkelingen komen samen op één boeren-erf en zĳ n een uitdaging voor de toekomst.’

Dierwelzĳ n meetbaarPositief is volgens Benedictus wel dat de consumenten kri-tischer richting de grootwin-kelbedrĳ ven worden. ‘Ze be-ginnen het opmerkelĳ k te vinden dat er wel fairtrade-bananen zĳ n, maar dat de boer om de hoek wordt uitge-knepen.’Kritisch was Benedictus over het verdwĳ nen van de

productschappen. ‘We weten niet wat we weggooien. Straks gaat de Partĳ voor de Dieren bepalen dat de sector bvd moet aanpakken, dat is toch niet wenselĳ k?’ Toekomstmogelĳ kheden, ook ten opzichte van concurren-tie uit het buitenland, zag Benedictus in verschillende melkstromen .Da t sprak ook Bert van den Berg, beleidsmedewerker bĳ de Dierenbescherming, aan. ‘Ik zie wel mogelĳ kheden voor bĳ voorbeeld een soort welzĳ nsmelk. Daarnaast slui-ten wĳ niet uit om op termĳ n ook bepaalde zuivelstromen te gaan erkennen met ons Be-ter Leven-keurmerk, zoals we

Einde quotering en groeiende wereldbevolking versus milieudoelstel-

lingen, dierwelzĳ n en diergezondheid. Het rechtvaardigt de vraag of be-

drĳ ven in de toekomst groter of groener worden? Prominenten spraken

erover tĳ dens de opening van een nieuwe dierenartspraktĳ k in Harmelen.


nu met producten uit de in-tensieve veehouderĳ doen.’ Weidegang van melkvee noemde Van den Berg een ab-solute must. ‘Een dier heeft recht op buitenleven.’ Van den Berg gaf ook een in-kĳ kje in wat een mogelĳ k volgend actiepunt van de Die-renbescherming wordt. ‘Wĳ zĳ n voorstander van het kalf bĳ de koe en daarbĳ zĳ n er echt wel varianten tussen di-rect bĳ de moeder weghalen en zes maanden zogen.’Voor Ludo Hellebrekers, voor-zitter van de Koninklĳ ke Maatschappĳ voor Dierge-neeskunde, ging de redenatie van Van den Berg over weide-gang te snel. ‘Dierwelzĳ n moet eerst een meetbaar ge-geven worden. Want de groei-ende wereldbevolking voeden en een blĳ vende bĳ drage le-veren aan het bruto nationaal product lukt niet als we alle koeien, varkens en kippen in de wei doen’, stelde Hellebre-kers. ‘Maar om onze plek in Nederland te garanderen, moeten we binnen dierwel-zĳ n en -gezondheid wel ka-ders opstellen. En misschien is het dan wel beter om de energie te steken in betere stalconcepten dan in meer weidegang.’

Meer export in 2012Het ULP, in 2009 ontstaan uit een fusie van de voormalige buitenpraktĳ k van de facul-teit Diergeneeskunde en de praktĳ ken Woerden en Wes-telĳ k weidegebied, was er ook in geslaagd om de hoog-ste veterinaire verantwoor-delĳ ke van Nederland, Chris-tianne Bruschke, naar Har-melen te halen. Ze profi leer-de de agrarische sector als zeer belangrĳ k voor de eco-nomie. ‘Ondanks de crisis is de totale agrarische export in 2012 toch nog weer gestegen.

Bert van den Berg:

‘Er zĳ n varianten

tussen het kalf

direct weg en zes

maanden zogen’

Geart Benedictus:

‘Waarom wel

fairtradebananen

en de boer om de

hoek uitknĳ pen?’

Wim Thus:

‘Een melkprĳ s van

drie cent boven

de wereldmarkt

moet lukken’

T H E M A B I J E E N K O M S T


VX02_themabijeenk en bloempjes.indd 56 04-02-13 15:17

Sieko Postma, biologisch melkveehouder te Tjerkwerd:‘De koe is zelf al een voer-mengwagen op vier benen. Laat haar het voer zelf maar halen en mengen met goed krachtvoer.’ (NO)

Ad Taks, voorvechter zeldzame huis-dierrassen:‘Ik vind dat we een beetje ver-plicht zijn om ons culturele erf-goed te bewaken. Zet de ras-sen in voor datgene waarvoor ze bedoeld zijn. Geef de hei-dekoeien een plek in de na-tuur, al is het naast de Schotse hooglanders.’ (Ll)

Alfred Lubbers,melkveehouder te Scheem-da:‘Een maximaal comfort voor de koeien vinden wij heel belangrijk. Als wij goed zijn voor de koe, is de koe goed voor ons. Die filosofie heb ik overgenomen van mijn vader.’ (NO)

Gerard Scheepens, directeur KI Samen:‘De beste stieren van hun ge-neratie zijn nooit de vaders van de beste stieren van de volgende generatie.’ (Bo)

Jan de Vries, mede-eigenaar AI Total:‘Nederlandse melkveehouders horen al jaren tot de veehou-ders met de meeste melk- controle en bedrijfsinspectie van de wereld. Hierdoor zijn er volop betrouwbare data be-schikbaar. Zonder de bijdrage van melkveehouders was er geen genomics- dan wel fokwaardeschatting mogelijk.’ (Mm)

Bert Kristen, melkveehouder te Ambt Delden:‘Ik gebruik SAP als rugdekking. Meestal kies ik zelf een stier voor de koe. Daarvoor heb ik niet veel tijd nodig. Als ik een tochtige koe opgeef voor inse-minatie, beslis ik op dat mo-ment welke stier ik neem.’ (Bo) Adjiedj Bakas, trendwatcher:‘Boeren moeten laten zien dat hun beesten het best leuk heb-ben. Ze zouden een felle cam-pagne moeten starten tegen groeperingen als Wakker Dier, die met een groep van vijf men-sen de hele branche gegijzeld heeft.’ (Bv)

Aalt Dijkhuizen, bestuursvoorzitter WUR:‘Bij een hogere productie per dier heb je minder grondstoffen per kilo product nodig. Een koe die 10.000 kg melk produceert, heeft per kilo 30 procent minder energie nodig dan twee koeien met 5000 kg. Ook de uitstoot van broeikasgassen is daardoor per kilo veel lager.’ (Nv)

Jan Geuvert Hoogkamp, melkveehouder te Sint Nico-laasga:‘Friese roodbonten zijn niet agressief, maar het zijn wel koeien met een eigen wil, die hun eigen gang gaan. Ze zijn een beetje eigenwijs. Het zijn net Friezen.’ (NO)

Roel Veerkamp, coördinator GES:‘Veehouders moeten in de toe-komst omgaan met het aanbod van stieren met een hoge fok-waarde en lage betrouwbaarhe-den of met stieren met een iets lagere fokwaarde en hoge be-trouwbaarheid.’ (Bo)

Erik van Valkengoed, melkveehouder te Leusden:‘Ik schrik wel eens hoe laag de vererving voor persistentie van sommige populaire fokstieren is. Die gebruik ik dus niet.’ (Mm)

Alfred Lubbers:‘Ik ga voor de boerenkoe, niet voor de exterieurkoe. Voor mij is het belangrijk om het opti-male uit de koeien te halen, niet het maximale. Het zijn de koei-en die het moeten doen. Ik wil ze niet opjutten.’ (NO)

Bronnen: Nieuwe Oogst (NO), Landleven (Ll), Boerderij (Bo), Melkveemagazine (Mm), Boerderij vandaag (Bv), website

Nevedi (Nv), Algemeen Dagblad (AD)

Maar de Nederlandse veehou-derij is ook erg kwetsbaar. Volksgezondheid is de achil-leshiel van de veehouderij. Het zal dus groener moeten om groter te worden’, stelde Bruschke.Ze sprak haar waardering uit voor de manier waarop de sector zelf dingen oppakt, zoals antibiotica. ‘Vanuit de overheid zal er de komende tijd echter wel aandacht zijn voor minder antibioticage-bruik bij droogzetten en het verminderen van het voeren van antibioticamelk aan kal-veren.’Wim Thus, afdelingsdirec-teur veehouderij bij Rabo-bank, was van mening dat Nederland een deel van de stijgende voedselvraag kan invullen. ‘Maar de enige mo-gelijkheid is leveren tegen de hoogste standaard. In combi-natie met afzetten op de be-tere markten moet het dan mogelijk zijn om een melk-prijs te realiseren die drie tot vier cent boven de wereld-marktprijs ligt.’

Duurzaam groeien Om groei te realiseren, moet er volgens Thus wel een aan-tal hordes worden genomen op het gebied van milieu. ‘Ik wil niet somber zijn, maar wel iedereen overtuigen dat ze een bijdrage moeten leve-ren, anders komt de groei er niet.’Thus sloeg hiermee een mooie brug naar de stelling-name van Frank Verhoeven van Adviesbureau Boerenver-stand. ‘Het maakt mij niet uit hoeveel koeien je melkt, het gaat erom dat je het fosfaat- en ammoniakprobleem mee oplost. Hoe lang kunnen we het nog volhouden om zeven-tig procent van het fosfaat niet te benutten?’ Volgens Verhoeven moet daarom de duurzaamheidsprestatie van een veehouder beloond wor-den. ‘Dat kan verwerkt wor-den in het nieuwe GLB of mis-schien kan een bedrijf in het quotumloze tijdperk alleen nog groeien als het duurzame melk produceert.’ l

Herman den Blijker, kok en publicist‘Onze koeien moeten een keer jongen om melk te kunnen blij-ven geven. Een deel van de kal-veren groeit op tot melkkoe, een paar schoppen het tot fok-stier en de overblijvers mogen naar de kalfhouderij. Wie yo-ghurt eet, zuiveltoetjes naar binnen lepelt of verslaafd is aan koffie verkeerd, zorgt er mede voor dat we kalveren overhou-den.’ (AD)

Paul Galama, onderzoeker stalsystemen Wageningen UR:‘Het is voor mij duidelijk dat we ons moeten bewegen naar een stalsysteem zonder ligboxen met meer aandacht voor die-renwelzijn.’ (Bv)

Erik van Valkengoed: ‘Mijn streven is met zo min mo-gelijk afkalvingen zoveel moge-lijk melk. Dat betekent laat inse-mineren en lang doormelken. Mensen denken soms dat die laatste lactatiedagen niet lonen. Maar ik melk dan nog goed-koop en risicoloos 20 liter “dik-ke” melk daags.’ (Mm)

K O E I E N B L O E M P J E S


VX02_themabijeenk en bloempjes.indd 57 04-02-13 15:17


VX02_p58.indd 58 05-02-13 09:29

H E T G E L U K S M O M E N T V A N

G U U S J A N S S E N

De sport van goed voeren

‘Iedere ochtend om kwart over zes klim ik op de tractor om onze koeien te gaan voeren. Op ons bedrĳ f is voeren echt mĳ n taak en ik doe het graag. Het geeft een goed gevoel om zo vroeg in de ochtend een nieuwe wagen vers voer voor de koeien te lossen.’‘Goed voeren is misschien nog wel belangrĳ ker dan melken. Wat een koe vreet, bepaalt voor een groot deel of ze gezond blĳ ft en hoeveel melk ze geeft. Ik zie het als een sport om elke keer op-nieuw een wagen smakelĳ k voer te maken. Ik ben daar heel pre-cies in. Ik laat het voer exact vier minuten mengen.’‘Tĳ dens het voeren let ik goed op het gedrag van de koeien. Ko-men ze met z’n allen naar het voerhek? Daaraan kun je zien hoe smakelĳ k het voer is en of ze zich fi t voelen. Het is een mooi ge-zicht om alle koppen aan het voerhek te zien. Aan het getik en gerammel aan het voerhek hoor ik hoe tevreden mĳ n koeien aan het vreten zĳ n.’

Guus Janssen (25) melkt in vof met zĳ n ouders 80 koeien in Velp (N.Br.)


B O E R E N G E L U K

VX02_boerengeluk.indd 59 05-02-13 09:33

K O E R I E R T J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 [email protected]

60

Te koop:ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

’s Morgens de vloer schoon…’s Avonds al op de nieuwe

kunststofvloer melken!

Gladde roostervloeren?Wij voorzien ze van een antislipprofiel met onze

Diamant-stripper. Geen afval, geen stof, diervriendelijk,

goed resultaat.

Coevorderstraatweg 237917 PP GeesbrugTel.: 0524-291637Fax: 0524-291687

www.gavdsleenkunst-stofvloeren.nl

multiservice v.o.f.

Vraag vrijblijvend voor informatie en prijsopgave

We hebben weer winterkorting!

kunststofvloerenplex-top-melkstalvloerenreiniging en onderhoudopruwen stal- en bedrijfsvloeren

OOK VOOR VOERGOOT- RENOVATIE

Een begrip in antislip

MELKSTALVLOERPROBLEMEN?

V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3

Een greep uit ons assortiment:

• Shampoos en sprays • Showhalsters• Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis• Udder Comfort• Carhartt werkkleding• Kalveropfokartikelen• Cadeau-artikelen• Ariat-laarzen• Voorbrengkleding

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met

ons eenvoudige bestelsysteem!

Voor al uw showartikelen

en meer!

Voor al uw Voor al uw

Livestock Show Equipment

Erica Rĳ neveldTel.: +31 651527489

E-mail: [email protected]

livestock.indd 1 31-05-2012 13:53:24

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

www.xsires.com [email protected]

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Xsires crossbreeding b.v.Tel.: 0566-622765

NIEUW!Rasino, één van de

allerbeste Rau-zonen!bevruchting +7

FRISO CVaAa 453

M. Beatrix 39L. Prod. 118.338 5,41% v.

4,28% e. Wereldrecordhoudster

eiwitproductiev. Russel mv. Rogeer (Tops)Fokker: Theo Spruit, ZegveldEerste dochters aan de melk!

Prĳ s € 16,00 per dosis, zie www.veecom.nl

VEECOMHoofdweg 27, 9627 PA Hellum

Tel. 0598-421729/432343Fax. 0598-432806

E-mail: [email protected]: veecom.nl

EIWITTOPPER!

Genoeg van de hoge voerkosten?

Breng hier vandaag nog verandering in!

Kijk op lagevoerkosten.nl

STIKSTOF CONTAINERSCONTAINERS

Te koop stikstof containers

In diverse uitvoeringen voor transport en/of opslag van

sperma en embryo’s al vanaf 3 liter.

V. S. E. J. ADVOKAAT B.V.TELEFOON (0031) 0183-589109

FAX (0031) 0183-589129GSM (0031) 06-53884044

E-MAIL: [email protected]

Bel vrijblijvend over wat voor u de meest geschikte

container is en de prijzen.Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

www.dairystars.com

(Bio)brandstofkorrels (pellets)

Nu ook leverbaarLAVA3, ligboxstal-

strooiselAlleen de goedkoopste durft zijn

prijs erbij te vermeldenAf pakhuis, excl. btw

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Gemengd zaagselBijna stofvrij € 3,00Wit zaagsel € 3,65

Franco huisOok los gestort

mogelijk per 43 m3

Telefoon (072) 503 92 02Fax (072) 503 98 35

www.delangebv.nl

ZAAGSEL

Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V.URSEM

02 feb_koeriertjes2013.indd 60 05-02-13 10:13

RENDEMENTUIT

TOPGENETICA

Tel.: 0511-424243Fax: 0511-423525

[email protected]

EMBRYO’SFOKVEE

KI-STIERENDEKSTIERENKiezen voor kwaliteit!

ALH_2011_08_Koeriertje_Algemeen_AL

61

• Hoge producties• Hoge gehaltes• Hoge gezondheids-

kenmerken• Internationale stiervaders• Internationale koefamilies• Top exterieur

• Scherp geprijsd•

• Dekgarantie• Lepto, Para, IBR, BVD - vrij• Uitstekend advies

www.dekstieren.nl

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

FOKVEEVEILINGCloppenburg

Dinsdag 12 februariAanvang: 10.00 uur

Bijzondere collectie van 398 afgekalfde vaarzen,

38 dekstieren, 2 koeien

ibr-vrijbvd-vrij

lepto-vrij

Contact:Johann Bergsma, tel.: 0654253636

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Catalogus: www.weu.deTel.: 00494403/93260

V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3

Vakantieboerderij tot 10 personen

Ostfrieslandwww.boomborg.de

+€100,–per koe per jaar

GOED

BEST

OMDAT NIET ALLE MENGERS

HETZELFDE ZIJN

BETER

Voor afspraak en informatie:Tel.: 31 (0)529 470999

www.wennemars.nl

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

[email protected], www.speerstra.com

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting• bespaart op de voerkosten

VOOR WIE ISNITROSHURE® INTERESSANT?• Melkveehouders en vleesveehouders die willen besparen op hun voerkosten• Melkvee- en vleesveebedrijven met een tekort aan onbestendig eiwit in het rantsoen

INTERESSE IN NITROSHURE®?Melkveehouders of vleesveehouders die belangstelling hebben voor toepassing van NitroShure® kunnen contact opnemen met Speerstra Feed Ingredients BV in Lemmer, Telefoon (0514) 56 90 01 of e-mail: [email protected]

Voor meer informatie: www.speerstra.com

Met 150 gram NitroShure® vervangt u 800 gram sojaschroot of ruim 1 kg raapschroot

NitroShure® biedt 0,5 tot 1 kg extra ruimteaan droge stof in het rantsoen


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002









Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








www.speerstra.com


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen?

Gebruik :

• verbetert de voerbenutting• bespaart op voerkosten







Pensverzuring?Kijk op gezondepens.nl

Postbus 160, 8530 AD Lemmer, The NetherlandsPhone: +31(0)514 569001, fax +31 (0)514 569002

E-mail: [email protected], Website: www.speerstra.com

Melkwinning J.A. kan u helpen als

onafhankelijk adviseur bij:- Advies en begeleiding

aanschaf melkrobot/melkstal- Melkstallenbouwadvies- Onafhankelijk advies bij

problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie

- Optimalisatie melkstal/melkrobot

(meten tijdens melken)

J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042

www.melkwinningja.nl

dierenartstel.: 0344-682727

DE CROB embryotransferfax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTEdierenartsen

Drontentel.: 0321-317275

ERKENDEET-TEAMS

Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is een Koeriertje een erg

goedkope manier van adverteren.

U kunt uw Koeriertje via e-mail zenden naar: [email protected]

Adverteren?

ABONDANCE

V. S. E. J. ADVOKAAT B.V.TELEFOON (0031) 0183-589109

FAX (0031) 0183-589129GSM (0031) 06-53884044

E-MAIL: [email protected]

Florentin v. Robuste, m.Amande

• Het ras Abondance komt uit de Franse Alpen.

• De melk is zeer geschikt voor de verwerking tot kaas.

• Abondance-koeien beschikken over zeer goede benen met gesloten klau-wen met zwart pigment.

• Duurzame- en vruchtbare koeien met een goede weer-stand en prima uiergezond-heid.

• De kalveren zijn goede drinkers, groeiers en worden makkelijk geboren.

Spermaprijs € 15,00

Robuste x Signac x FauconProductie Amande (v. Signac):3.09 305 6948 4,03% 3,95%6.02 303 7969 4,02% 4,09%

Uit voorraad leverbaar en bij de meeste KI-SERVICE-clubs.


BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD

Quotum ABCBert Linders

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853l: www.quotumabc.nl E: [email protected]

Ook buiten kantooruren bereikbaar

GEVRAAGD EN AANGEBODEN LEASEMELK 2012/2013 + 2013/2014 KOOPMELK 2013/2014

Agrarische BemiddelingAdvies, Taxaties en Vastgoed

MET SPOED GEVRAAGD:• LEASEMELK

• TOESLAGRECHTEN

VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

AANGEBODEN:

• KOOPMELK

• MELKVEE/AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: 370 KG; 556,2 KG EN 662,8 KG

• TOESLAGRECHTEN: € 187,52 t/m € 4.950,- PER RECHT

• KOOPMELK: 4,092; 4,186, 4,232 LEASEMELK: 4,10 T/M 4,45

• MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA

BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806EN 48 UUR LATER LEZEN

DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE!

Aanbod leasemelk: div. partĳ en van 4,272% tot 4,358%

Gevraagd: koopmelk 2013/2014

www.zuidersma.nl

ZUIDERSMA Info kantoor Leek Agro BV bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980FAX.: 0543-476024

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

A G R A R I S C H O N R O E R E N D G O E D


VX02_p63AOG.indd 63 05-02-13 14:06

FrieslandCampina stelt voor om lactose op te nemen in de uitbetaling van melk. De zuivelcoöperatie is verder voorne-mens om de negatieve grondprijs voor melk af te schaffen. Deze maand krijgen de leveranciers van FrieslandCampina op de themabijeen-komsten een toelichting op de plannen. Het is de bedoeling om eiwit, vet en lac-tose te belonen in een vaste verhouding van 10 staat tot 5 staat tot 1. Daarmee

winnen zowel eiwit als lactose aan be-lang. FrieslandCampina wil de markt meer specifiek vertalen in de melkprijs. Gezien de toenemende vraag naar far-maceutische lactose en babyvoeding ligt het waarderen van lactose voor de hand. Het ligt ook in lijn met de strategie van FrieslandCampina om te groeien in de categorieën baby- en kindervoeding, zui-veldranken en merkkaas.Het is de vraag of melkveehouders vol-

doende mogelijkheden hebben om het lactosegehalte te beïnvloeden via voe-ding of fokkerij. ‘Wie meer lactose wil produceren, zal zich vooral moeten rich-ten op een hogere melkproductie per koe; de hoeveelheid lactose per kilo melk is min of meer stabiel’, legt Piet Boer, be-stuursvoorzitter van FrieslandCampina, uit. In het januarinummer ging Veeteelt uitvoerig in op de groeiende betekenis van lactose.

FrieslandCampina wil betalen voor lactose in melk

Opmars melkrobot vlakt af‘De keuze voor een nieuwe melkstal was afgelopen jaar vaak de keuze tussen een melkrobot en een melkstal die een grote capaciteit heeft’, zegt Peter Huismans, directeur van de Stichting Kwaliteits-zorg Onderhoud Melkinstallaties (KOM). ‘In 2009-2010 zagen we vooral de op-mars van de melkrobot, die goed was voor bijna 60 procent van de nieuwe sys-temen. In 2011-2012 zien we dat die op-mars wat afvlakt, ten gunste van de melkstallen die een grote capaciteit heb-ben’. Uit de jaarcijfers van de stichting blijkt dat in 2012 621 nieuwe melkrobotboxen zijn geplaatst en/of gerenoveerd. Het aantal bedrijven dat nu met een robot melkt, is met 371 gestegen naar 2957.

Aantal runderen in VS op laagste punt sinds 1952Het aantal vlees- en melkkoeien in de Verenigde Staten ligt met 89,3 miljoen stuks op het laagste peil sinds 61 jaar. Dat blijkt uit een analyse van het Ameri-kaanse ministerie van Landbouw (USDA).Sinds de piek in het Amerikaanse run-derbestand van 1997 van ongeveer 105 miljoen stuks dalen de cijfers jaar na jaar. Het afgelopen jaar was dat met bij-na twee procent opnieuw het geval. Het aantal melkkoeien hield stand op een totaal van 9,2 miljoen. Opvallend is wel de afname van het vervangingsvee met twee procent. In 2012 zijn ook drie pro-cent minder kalveren geboren.Analisten schrijven de afname toe aan de extreme droogte vorig jaar en de hoge grondstoffen- en veevoederprijzen.

Deel emissiedoelstelling behaaldDe Nederlandse melkveehouderijsector heeft twee derde deel van de voorgeno-men reductie in broeikasgassen gereali-seerd. Dat blijkt uit de eerste sectorrap-portage van de Duurzame Zuivelketen, die de doelstelling heeft om in 2020 der-tig procent minder broeikasgas uit te stoten dan in 1990. Het streven is om de Nederlandse melkveehouderij we-reldwijd koploper te maken op terreinen als klimaat, energie, diergezondheid, dierenwelzijn, biodiversiteit en milieu. Om de voortgang van de gestelde doelen te rapporteren, is er door LEI Wagenin-gen UR een sectorrapportage opgesteld. Daarin is ook opgenomen dat de melk-veehouderij de fosfaatexcretie met zeven procent kon terugbrengen.

Johannes Spriensma ontvangt maisprijs kerstquizMelkveehouder Johannes Spriensma uit Leens was de tweede puzzelaar die uit de bak met goed ingevulde in-zendingen van de Veeteeltkerstquiz werd getrokken. Hij liep daardoor nipt de hoofdprijs mis, maar was wel degene die als eerste uit de overige prijzen mocht kiezen. Zijn keuze viel zonder lang twijfelen op de maisprijs. Spriensma melkt 45 koeien waarvan de helft zwartbont en de helft blaar-kop. Daarnaast werkt hij ook nog bij een akkerbouwbedrijf. Spriensma is zijn veestapel op dit moment verder aan het inkruisen met blaarkoppen.

‘Ik wil graag nog meer naar sterke en conditierijke koeien met mooie ge-haltes. Onze gemiddelde productie ligt op dit moment op ongeveer 6250 kilo melk met 5,0 procent vet en 3,7 procent eiwit. Die productie realise-ren wij met veel structuur in het ruwvoer.’ Aangezien Spriensma jaarlijks maar twee hectare mais verbouwt, zal de eigenlijke prijs van vijf hectare mais-zaad worden aangevuld met gras-zaad. Samen met Hendrik Nagel-houd, productmanager bij Innoseeds, zal Spriensma overleggen welk mais-ras het meest geschikt is voor zijn bedrijf. Voor het grasmengsel zal waarschijnlijk festulolium worden gebruikt.

Johannes Spriensma ontvangt de maisprijs uit handen van Hendrik Nagelhoud van Innoseeds

V O E R V O O R B O E R


VX02_voer voor boer.indd 64 05-02-13 16:51

Aan het begin van het nieuwe jaar heeft familie Vanderheĳ den een mo-ment tĳ d genomen om de doelstellin-gen van 2012 te evalueren en nieuwe doelen voor 2013 te formuleren. Daar-over schrĳ ven ze in een nieuwe blog.In 2012 is een aantal kostprĳ sverlagin-gen gerealiseerd, maar bleek ook dat bezuinigingen negatief kunnen uitval-len. Familie Vanderheĳ den heeft door veel mastitis leergeld moeten betalen voor besparingen op de zaagselkosten.

Twee cent per liter besparen

Kĳ k op melkweg2020.nl

Voor 2013 richten de Limburgse melk-veehouders zich op drie zaken die bĳ elkaar 1,5 tot 2 eurocent per kilo melk moeten gaan besparen. Een droogzet-plan en diverse protocollen moeten helpen om de diergezondheid te verbe-teren en daarmee de kosten te verla-gen. Ook wil Vanderheĳ den bezuini-gen op voervoorraden en de kosten voor energie en water.

Vanaf 1 februari biedt Dierengezondheidszorg Vlaanderen een nieuwe test aan voor drachtdiagnose in melkmonsters. De drachtdiagnose gebeurt via bepaling van pregnancy as-sociated glycoproteins (PAG) ofwel drachtigheidsgerelateer-de glycoproteïnes. De test is al enkele jaren mogelĳ k aan de hand van bloed-monsters van runderen. De fi rma Idexx heeft recentelĳ k een nieuwe testkit op de markt gebracht die deze PAG-waarden ook kan bepalen in individuele melkmonsters van lacterende runderen.Deze proteïnes komen bĳ het rund na 30 dagen dracht in het bloed van de moeder terecht en zĳ n dan dus eerst in bloedserum aantoonbaar en enkele dagen later ook in de melk. Drachtdiagnose via PAG-bepaling in melk kan dus vanaf 35 dagen na inseminatie, op voorwaarde dat er min-stens zestig dagen verstreken zĳ n sinds de koe voor het laatst heeft gekalfd. Dieren die vroege embryonale sterfte of een abortus hadden, kunnen nog een tĳ dje vals positief testen.De analyses – die gedaan worden in het laboratorium van MCC – zullen op het beproevingsverslag gerapporteerd worden als negatief (niet-drachtig), positief (drachtig) of niet-interpreteerbaar. De test kost 6,56 euro.

Drachtdiagnose aan de hand van melk

Diervriendelĳ ke houten ligboxafscheidingIn Nederland is de houten ligbox sinds kort beschikbaar op de markt voor stalinrichting. Een houten ligboxafscheiding is voor Nederlandse melkveehouders nog tamelĳ k ongewoon, maar in Duitsland bestaat al ruim twintig jaar ervaring met dit type ligbox. ‘Voor een hoog koecomfort is dit de beste ligboxaf-scheiding. De houten afscheiding is fl exibel en voorkomt daar-mee dat koeien zich bezeren. De koe ligt vrĳ van obstakels in de box en kan vrĳ met haar kop naar voren. Een nekketting onder de schoftboom geleidt de koe uit de box en voorkomt dat ze tĳ dens het opstaan te ver naar voren schiet’, vertelt impor-teur Herman Groenbroek namens leverancier Kristen Stalin-richtingen. Inmiddels zĳ n er twee Nederlandse bedrĳ ven die de boxen gebruiken. De kostprĳ s bedraagt circa 130 euro per box, exclu-sief btw.

Pepsinogeengehalte In de afgelopen dierenartspraktĳ k van januari op pagina 53 is het woord pepsinogeengehalte onjuist vervangen door het ge-halte aan antistoffen. In het stukje van de encyclopedie is het dus niet een verhoogd gehalte aan antistoffen, maar wel een verhoogd pepsinogeengehalte dat aanleiding vormt tot het ne-men van managementmaatregelen tegen maagdarmwormen.

Dracht is vanaf 35 dagen na inseminatie in melk aantoonbaar

De houten ligboxafscheiding is fl exibel en voorkomt bezeren

V E E T E E L T F E B R U A R I 1 2 0 1 3 65

VX02_voer voor boer.indd 65 05-02-13 16:51

AI Total .............................15Boehringer-Ingelheim .......21Bosch Beton ......................58BUC Holland .....................48CRV ...26, 34, 35, 36, 37, 43, .........................................48De Heus ...........................16Gantvoort, ’t .....................63Handelsonderneming BernardHuls ..................................63Heemskerk .................49, 58K+S Benelux BV ................11KWS .................................68Limagrain ...........................2Masterrind ........................63MBS Beton .......................11MSD Animal Health ............4

Pfizer ................................67Quotum ABC ....................63Remon ..............................10Rotogrind .........................10Ruma-VSM .......................10Semex ................................6Sinnige .............................10Swaans Beton ...................49Van Iperen ........................22VDK .................................48World Wide Sires ................3Zuidersma Agro ................63

Bijsluiters: GD Distrimex

V O O R U I T B L I K

Melktechniek en energiebalans

Gras landbeheer en EK

Februari 2 (21 februari) – Van de grupstal naar de melkstal, de melktechniek maakte de laatste decennia een flinke ontwikkeling door. Toch bleef de basis van de melktechniek het-zelfde. Of zijn ook daar ontwikkelingen zichtbaar? Veeteelt zocht het uit. Ook is er aandacht voor het ef-fect van de negatieve ener-giebalans op eicellen en em-bryo’s.

Maart 1 (7 maart) – Kort voor het weideseizoen van start gaat, buigt Veeteelt zich in de special over het onderwerp graslandbeheer. Ook doet de redactie ver-slag van het Europees kam-pioenschap in het Zwitserse Fribourg. Hoe presteren de Nederlandse en wellicht Vlaamse dieren?

A D V E R T E E R D E R S I N D E X

Neder land

2 0 1 3

7 februari Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland)9 februari Wintershow FVZH te Noordeloos (Z.H.)9-10 februari Internationale Landbouw- en Veeteeltdagen te Doornik (Wallonië)12 februari Fokveeveiling te Leer (Duitsland)12 februari Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland)15-17 februari Internationale melkveekeuring te Montichiari (Italië)20 februari Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland)23 februari Groninger Rundvee Show te Bedum (Gr.)23 februari-3 maart SIA te Parijs (Frankrijk)24-28 februari Sima te Parijs (Frankrijk)27-28 februari Schau der Besten te Verden (Duitsland)27 februari Open show te Bulle (Zwitserland)1-2 maart Europees kampioenschap te Fribourg

(Zwitserland)5 maart Wintershow Flevoland te Dronten (Fl.)5 maart Fokveeveiling te Leer (Duitsland)5 maart Fokveeveiling te Hamm (Duitsland)5 maart Fokveeveiling te Lingen (Duitsland)6 maart Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland)6 maart Agro Nord Show te Aars (Denemarken)6 maart Wintershow Noord-Holland te Middenmeer (N.H.) 8 maart Wintershow UFF te Houten (U.) 9 maart FDV-winterkeuring te Pesse (Dr.)9 maart Zuid-Nederlandse wintershow te Asten-Heusden (N.Br.)13 maart Excellentschau te Leer (Duitsland)15 maart Wintershow West-Brabant te Etten-Leur (N.Br.)23 maart Wintershow te Lochem (Gld.) 27 maart Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.)5 april Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.)6 april Nacht van de Holstein te Libramont (Wallonië) 6 april NK veebeoordelen voor studenten te Meppel (Dr.)25-28 april Saksische Holstiendagen te Leipzig (Duitsland)25 mei Eurogenes Summer Sale @ JK Eder te Woudrichem

(N.Br.)1 juni Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.)12-13 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland)15 juni ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.)22 juni CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.)3-4 juli Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië)4-6 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken)5 juli Luxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxem-

burg)27 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.)10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.)9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.)29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.)10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland)19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.)3-8 december Agribex te Brussel (België)6 december Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.)7 december HHH-show te Zwolle (Ov.)

A G E N D A


VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN

ROND DE KOE:

w w w. V E E T E E LT. n L

VX02_agenda.indd 66 05-02-13 14:02

VX01_p75NED.indd 47 11-01-13 15:09

VX02_p68.indd 74 31-01-13 10:59

Veeteelt februari 1 2013

Documents

Transcript of Veeteelt februari 1 2013