Veeteelt maart 1 2013

IN DIT NUMMER

JAARGANG 30 NR.4 MAART 1 2013

GRASLANDBEHEER

Meer en beter ruwvoer met grasland verjongen

KEURING

EK Fribourg feest voor publiek en deelnemers

ZUIVEL

Zuivelfabriek A-ware baseert basismelkprĳ s op DOC

VX04_cover.indd 2 04-03-13 13:04

VX04_p02NED.indd 40 04-03-13 09:19

Hoezo, geen goede Red Holstein-stieren beschikbaar in Nederland?

K.I. Kampen | De Bese 1 | 7722 PD DalfsenTel.: 0529 – 431967 | Fax: 0529 – 434979Internet: www.ki-kampen.nl | E-mail: [email protected]

Talentino-dochter Koosje 74, als tweede kalfs

Pleasure-dochter Sonja 6391

Top exterieur met eiwit!

Inhoud en power!

Talentino

Aalshorst Pleasure

Twee topstieren en superbevruchters voor slechts € 16,00 per dosis.

Beschikbaar bij de ki met de beste prijs/kwaliteitsverhouding.

Talent x A 90 Kian x AB 87 Lentini

- Prod. 95% +743 -0.30 +0.13 162 NVI- Ext. 93% 108 108 109 109 112 Totaal- Super uiers en benen- Lichte geboortes (geboortegemak 102) - Stier met de perfecte onderbalk- aAa 312

Talent x AB 88 Merton x B+ 84 Goldie

- Prod.: 95% +398 -0.13 +0.04 162 NVI- Ext.: 88% 105 101 111 104 109 Totaal- Gezond en duurzaam: Cgt 102, Lvd + 575- Vrij van Kian-, Lightning- en Stadel-bloed- Talentzoon met macht:

Voorhand 102, Inhoud 105, Kruisbreedte 109- Pinkenstier (geboorte gemak 104)- aAa 153

KIKampen mrt1.indd 1 04-03-13 11:45

VX04_p04.indd 40 04-03-13 09:23

R u b R i e k e n 7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 17 even geen boer: webdesigner 51 uit de dierenartspraktijk: navelbreuk 60 ingezonden brief: duurzaamheid-

toppers 61 koeienbloempjes 63 boerengeluk: klauwverzorgen 68 Voer voor boer 70 Agenda

R e p o R tA g e s 18 koeien & kansen-deelnemer Joris

buijs verbouwt zelf succesvol zijn eigen krachtvoer

Z u i V e l 22 Melkprijsbepaling A-ware

V o e d i n g 26 Melkzuur in kuilen onderschat

k e u R i n g 41 Wintershow bedum

e c o n o M i e 42 Rubriek markt: kunstmest

i n t e R V i e W 52 ki-directeur Hans-Willi Warder kent

alle stambomen van de eigen stieren

d i e R R e p o R tA g e 56 genen cosmopolitanfamilie wereld-

wijd gewild

b u i t e n l A n d 58 Zweedse koe niet zo duurzaam

special graslandbeheerWeiden

In de fokwaardeschatting zat tussen de fokwaarde levensvatbaarheid bij de geboorte van een kalf en de levens-duurfokwaarde van melkgevende die-ren een zwart gat. In de aprildraai komt daar met de fokwaarde kalver-vitaliteit verandering in.

Hoofdartikelkalvervitaliteit

ek FribourgVerkiezing Miss europa

Innovaties maken weiden ge-makkelijker maar vakman-schap blijft vereist.29 Naast de Zwitserse dominantie

tijdens het EK waren er ook Ne-derlandse successen.45

12

kees de Jong: ‘gras is in kwaliteit en hoeveelheid dikwijls ongrijpbaar.’ 35

Hans-Willi Warder: ’Van mij mag de genoomtest voor stieren ook in europa vrijgegeven worden.’ 52

Joris buijs:’We hebben jaren dat de hele winter de bulksilo’s leeg blijven.’ 18

i n H o u d

5V E E T E E L T M A A R t 1 2 0 1 3

VX04_inhoud.indd 5 05-03-13 12:12

VX02_p06.indd 6 05-02-13 10:00

De resultaten van het Nederlandse team op het EK in het Zwitserse Fribourg ver-

rasten vriend en vĳ and. Wie had er durven voorspellen dat het EK-team huiswaarts zou keren met een reservetitel? Voor degenen die het gemist hebben: tĳ dens het Europees kampioenschap voor holstein-koeien behaalde Southland Alex. Carola 11 van de familie Van Beek uit Teteringen het reservekampioenschap bĳ de vaarzen. Ik was een van de thuisblĳ vers die zaterdag met een half oog het EK via internetbeelden wel zou volgen. Veeteeltredacteur Tĳ men van Zessen en fotograaf Harrie van Leeuwen waren naar Fribourg afgereisd voor de ver-slaglegging van de show. Maar van met een half oog kĳ ken en ondertussen zaterdagse huisklusjes uitvoeren kwam niet veel te-recht. De prachtige beelden van de roodbon-te Paris zorgden ervoor dat ik aan het scherm zat gekluisterd. De frustratie was groot toen het beeld vervolgens wegens overbelasting van de site wegviel en ik de

vaarzenrubrieken moest volgen via Twitter, diverse websites en sms-berichtjes. Het sms-je ‘reservekampioene!’ – meer tekst bevatte het berichtje niet – was voor mĳ reden om een klein vuistje te ballen. Binnen vĳ f minu-ten was het alle hens aan dek: nieuws werd uitgewisseld, berichtjes geschreven en ver-stuurd, getwitterd, terwĳ l de eerste lezersre-acties zich op de Veeteeltsite aandienden. Het was een schoolvoorbeeld van hoe snel nieuws zich tegenwoordig verspreidt.Gezien de bezoekerscĳ fers en reacties op de site was het ook een duidelĳ k voorbeeld van hoe fokkerĳ nog altĳ d leeft. Natuurlĳ k, vee-houders zĳ n nuchterder geworden. Ze laten fokkerĳ beslissingen steeds vaker over aan (computer)paringsprogramma’s, er is nau-welĳ ks tĳ d meer voor keuringdeelname en veel prioriteiten liggen elders. Terecht, fok-kerĳ is maar een kleine schakel in het grote geheel. Maar toch, de passie voor koeien en fokkerĳ was tĳ dens het EK voelbaar. Als re-dactie blĳ ven we daar graag over verslaan.

Jaap van der Knaap Fokkerĳ passie voelbaar tĳ dens EK Fribourg

De koeien van paus Benedictus XVIDit is het jongvee waar paus Benedictus XVI vanuit zĳ n nieuwe woning, het zomerverblĳ f Castel Gandolfo, naar kĳ kt sinds zĳ n aftreden. De melk van de dertig holsteinkoeien zou wor-den vermarkt in de supermarkt in Vaticaanstad en op het dagelĳ ks menu van de paus staan yoghurt, melk, eieren en groenten van eigen erf. Gelezen in N RC.next

Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳ nt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactiehoofdredacteur Jaap van der Knaapadjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳ men van Zessen fotografi e Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weidenvormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onidaaan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ , Reimer Strikwerda hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adresNederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem,telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06e-mail [email protected]

abonnementsprĳ s/jaarNederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.Prĳ zen excl. 6% btw. Abonnementen zĳ n gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳ ks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳ k per kwartaal.Bel voor opgave van een abonnement:Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440)België: VRV-klantendienst (078 15 44 44)e-mail [email protected]

advertentie-afdelingJannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visserpostbus 454, 6800 AL Arnhemtelefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824e-mail [email protected]

illustraties/foto’sDe foto’s zĳ n van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳ n de foto’s van Max Ross/Reuters (7), Alice Booĳ (58, 59). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aan-sprakelĳ kheid aanvaarden voor mogelĳ ke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

C O L O F O N

Europees kampioene Decrausaz O’Kalibra (v. Boss Iron) in de schĳ n-werpers op het EK in FribourgFoto: Harrie van Leeuwen

V A N D E R E D A C T I EV A N D E R E D A C T I E

V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3 7

Opmerkelĳ k

VX03_editorial.indd 7 05-03-13 12:20

Foto van de juiste Delta MariskaIn het stierverhaal over Delta Refiner in de vorige editie van Veeteelt is een verkeerde foto opgenomen. Op de foto linksonder in het verhaal zou de grootmoeder van Delta Refiner, Delta Ma-riska, moeten staan. Helaas is een foto van een andere Delta Mariska gebruikt: Goldwyn-dochter Sterksel Delta Maris-ka.Hierbij alsnog de juiste foto van Jockodochter Delta Ma-riska, de grootmoeder van Re-finer en de volle zus van Del-ta Paramount.

Op de SIA in Parijs heeft Lux Elf van de combinatie Leroy Louvion en Dessains uit Avesnes les Aubert het algemeen kampioenschap veroverd. De Winston-dochter rekende in de finale af met de seniorkampioene Salinoise Ultime (v. As-tre) van Jean-Louis Lafon en Monique Rouel uit Tourniac.Lux Elf zegevierde eerder op de dag in de middenklasse. De Winstondochter bleef in die klasse Sanchezdochter Encino van de familie Cabon uit Plourin voor.De familie Cabon had bij de vaarzen nog een ijzer in het vuur. Met Goldwyndoch-ter Fregate sleepte de Franse fokkersfa-milie de vaarzentitel in de wacht. Bij de senioren eiste de vijf keer gekalfde Sali-noise de titel op vóór Team-EHB (v. Jes-ther) van het bedrijf Les Fromentières.

Liesje 1 van Martin Immink uit Daarle heeft de Mont-béliarde-trofee gewonnen. De wedstrijd werd georga-niseerd door de Montbéliarde Club. De jury roemde Liesje, die voor 50 procent montbéliarde en voor vijf-tig procent holstein is, om haar sterke benen en pri-ma uier.Faucondochter Liesje heeft in acht lactaties 90.000 kg melk geproduceerd met gemiddeld 3,50 procent eiwit. In haar huidige lactatie heeft ze een gemiddeld celgetal van 54.000 cellen per ml. Haar gemiddelde tussenkalftijd is 369 dagen en bij vijf van haar drach-ten was ze na één keer insemineren drachtig.Eigenaar Martin Immink denkt dat Liesje nog lang niet versleten is. Hij geeft aan dat ze een krachtpat-ser is die nauwelijks ouder lijkt te worden. In de strijd om de Montbéliarde-trofee nam Anton Kolk-man uit Neede de tweede prijs in ontvangst. Bas van Donselaar uit Boven-Leeuwen bezette de derde plek.

Schau der Besten in Verden prooi voor DO Ornella

Ornella wint algemeen kampioenschap in Verden

Lux Elf wint SIA

Montbéliarde-trofee voor Faucondochter Liesje 1

Championdochter DO Ornella van Alex Dittmer uit Marschacht is op de Schau der Besten in het Duitse Verden uitgeroepen tot Miss Schau der Besten. Ornella verwees in de middenklasse Da-miondochter Winnie van Milch-hof Diera uit Diera-Zehren naar het zilver. Winnie is een volle zus van de bekende Nederlandse keu-ringskoe Veenhuizer Damion Winnie. Bij de senioren pakte Goldwyn-

dochter Shakira van Rainer En-gelke uit Asendorf de winst. Sha-kira is geen onbekende in Verden. In 2010 veroverde ze er het alge-meen kampioenschap. Nu ver-sloeg ze als seniorkampioene Mtotodochter Elite van Friedrich Schilling uit Wagenfeld. Bij de vaarzen ging de overwin-ning naar Gondela (v. Alexander) van de familie Derboven uit War-pe. Zij eindigde vóór Florida (v. Velvet) van familie Kastens.

Mrij-koe van het jaar: RoosjeRoosje 107 is door MRIJ Studievereniging Zuid uit-geroepen tot mrij-koe van het jaar. De zes jaar oude proefperiodedochter van de stier Ton (v. Marietje’s Manuel) is eigen aan Cees van Dooren uit Lage Mier-de. Roosje dankt haar verkiezing aan de combinatie van productie, gezondheid en exterieur. ‘Roosje is een allround mrij-koe met een productie van bijna 10.000 kilo melk gemiddeld, een laag celgetal en 86 punten. Ze komt bovendien uit een bekende koefa-milie’, vertelt Wim van Dinther namens MRIJ Stu-dievereniging Zuid. Roosje stamt uit dezelfde familie als de populaire mrij-stier Remco (v. Matthijs). Zijn moeder Roosje 58 (v. Manuel 183) is de grootmoeder van Roosje 107.

Delta Mariska, grootmoeder van Refiner en volle zus van Delta Paramount

V E E T E E L T V E N S T E R

8 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_veeteeltvenster.indd 8 05-03-13 12:13

Allmacht 8 als eerste Stadeldochter naar tien tonSoetten Botter Allmacht 8, algemeen kampioene roodbont op de NRM van 2008, passeerde onlangs de produc- tiegrens van 10.000 kilogram vet en eiwit. De excellente Stadeldochter van Gerrit Jan en Joke Klein Teselink uit Harfsen bereikte haar tientonnerstatus in 3262 dagen, met een huidige levensproduc-tie van 116.763 kg melk met 5,04% vet en 3,46% eiwit. Allmacht is de eerste Stadeldochter die de grens van tien ton doorbreekt.

‘Allmacht 8 is in heel goede doen, we hebben haar pas gespoeld met Acme en proberen haar nu opnieuw drachtig te krijgen’, vertelt eigenaar Gerit Jan Klein Teselink. De melkveehouder is vol lof over zijn bijna dertienjarige, met 91 punten ingeschreven oud-NRM-kampioene. ‘Allmacht is voor ons ge-woon een unieke koe en een echte blikvanger. Zo eentje fok je maar één keer in je leven.’

Ga naar www.veeteelt.nl om een korte vi-deo over het leven van Allmacht 8 te bekijken.

Allmacht 8 won in 2008 het algemeen kampioenschap op de NRM

Goldwynzoon Gunnar meestgebruikte stier in DuitslandMet ruim 58.000 eerste inseminaties was Gunnar in 2012 de meest ingezette stier in Duitsland. De Goldwynzoon volgt Shottlezoon Samburu op, die nu de vier-de plaats bezet met ruim 31.000 eerste inseminaties. Gunnar stond niet eerder in de top tien, net als zijn halfbroer Gua-rini (v. Goldwyn), die met ruim 36.000 eerste inseminaties de tweede plek in-neemt. Laudanzoon Lonar volgt op de derde plaats. Voor het eerst duiken in de lijst met meestgebruikte stieren ook genoomstie-ren op. Met ruim 21.000 eerste insemi-naties en een zevende plek was Monreal

(v. Man-O-Man) de hoogste daarvan. Bij roodbont handhaaft Talentzoon Ta-bleau zijn koppositie met bijna 25.000 eerste inseminaties. Alleen Tableau en nummer twee Taurus noteren meer dan 10.000 eerste inseminaties. Bij de fleckviehstieren neemt Waldbrand met bijna 55.000 eerste inseminaties de leiding over van Vanstein, die zelf een derde plek noteert. Met ruim 14.000 eer-ste inseminaties is Huray de populairste brownswiss-stier.

naam stier vader aantal 1e ins.

zwartbontGunnar Goldwyn 58.024Guarini Goldwyn 36.032Lonar Laudan 35.013Samburu Shottle 31.111Schaffner Shottle 29.393Goldday Goldwyn 24.262Monreal Man-O-Man 21.243roodbontTableau Talent 24.995Taurus Talent 13.107Jerudo Jerom 9.752Malvoy Marmax 9.040

Tabel 2 – Meestgebruikte Duitse stieren in 2012 (bron: ADR)

Nieuwkomers in FrankrijkNa de jongste indexdraai in Frankrijk is Via Thelo weer de hoogste Franse stier. Met het aan de melk komen van zijn fok-stierdochters – in totaal nu 1384 – wint de vroeg gesneuvelde O Manzoon weer terrein. Hij scoort nu 179 ISU en blijft daarmee ex-koploper Marcos (v. Murphy) met zeven punten voor. Tussen Via The-lo en Marcos nestelt Mascolzoon Bridge-port zich op de tweede plaats. O Man domineert met zijn zonen nog steeds de top tien, maar langzaam maar zeker winnen andere stiervaders terrein. Zo is nieuwkomer Cosinus een zoon van Horstyle Maxwell (v. BW Marshall) met 169 ISU en 2,4 exterieur. De voormalige genoomstier scoort voor ISU precies even hoog als Roumare, die zich met ge-mak in de top tien handhaaft. Voor nieuws zorgt zijn zoon Camary Isy rf (Roumare x Manager). Van hem zijn inmiddels tachtig dochters aan de melk die hun vader een ISU van 165 bezorgen en een exterieurfokwaarde van 2,3. Al voordat zijn dochterfokwaarden bekend waren, werd de roodfactor Roumare-zoon op basis van zijn genoomfokwaar-den ingezet als stiervader.

naam stier vader ISU ext

Via Thelo O Man 179 1,4Bridgeport Mascol 174 1,0Marcos Murphy 172 1,3Caesar Shottle 171 2,2Voladi Man O Man 170 1,6Cosinus Maxwell 169 2,4Roumare Jocko 169 2,5Carthe Isy Toystory 168 2,4Annex O Man 168 1,3Angelo O Man 167 0,9

Tabel 1 – Top tien ISU Franse stieren

9V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_veeteeltvenster.indd 9 05-03-13 12:14

10 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

LegendOman x Durham x Bellwood

ABS feliciteert de Nederlandse fokkerij met het succes van Legend!!

100.000 rietjes voor Legend!!

+0.1

8% e

iwit

- P

inke

nsti

er!

NL Tel. 013 - 5051658BE Tel. 014 - 479544

www.ingbur-heemskerk.nl+3

Bevruchting

Legend_21012013.indd 1 1-2-2013 9:55:25

K+S Benelux bv · Telefoon +31 76 5645040 · [email protected] · www.kalibenelux.comEen onderneming van de K+S Gruppe

Meer smaak?

Magnesia-Kainit® is de eerste keuze – wanneer het gaat om de optimale bemesting van grasland met kalium, magnesium, natrium en zwavel. De volledig in water oplosbare meststof (met als samen-stelling 11% K2O, 5% MgO, 27% Na2O en 10% SO3) wordt direct door het gras opgenomen en is voor de biologische landbouw toegestaan. De werking ervan spreekt voor zich:

Meer smaak?Luister!

z Bevordert de grasopname door een verhoogde smakelijkheid

Kies voor Magnesia-Kainit® – hét succesrecept voor een smaakvol gras.

z Verbetert de gezondheid en de vruchtbaarheid door een verbeterde mineralenvoorziening

z Verhoogt de melkproductie uit ruwvoeders

Magnesia-Kainit_Meer_smaak_210x148+3_NL.indd 1 13.12.12 09:23VX04_p10.indd 10 05-03-13 09:39

GERALD WERKT GERALD WERKT MET OVALERT®

‘IK VERTROUW OP HET SYSTEEM’De familie Scholten Linde uit Rossum werkt nu een half jaar met Ovalert. Gerald Scholten Linde: ‘Ik vertrouw

helemaal op Ovalert, dat elke dag, 24 uur lang, alle tochtigheden registreert. De cyclus van elke koe komt perfect

in beeld. Daardoor is het aantrekkelijker om gesekst sperma in combinatie met Belgisch-witblauwsperma te

gebruiken. Door Ovalert worden er meer koeien drachtig én met een kortere tussenkalftijd. Ovalert geeft rust en

een goed gevoel. Het systeem werkt super!’

OVALERT IS HET SUCCESVOLLE VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM WAARBIJ STAPPENTELLERS

WORDEN GEKOPPELD AAN KI-DIENSTVERLENING, STIERADVIES, INFORMATIEPRODUCTEN EN

VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENT. OVALERT IS VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE PAKKETVORMEN

VAN BASIS TOT UITGEBREID.

Wilt u meer weten over Ovalert?

Bezoek de website of bel met de CRV Klantenservice voor een afspraak: (088) 00 24 440.

www.ovalert.nl

BETTER COWS | BETTER LIFE CRV4ALL.NL

BEZOEK DE OVALERT-INLOOPDAGEN!

kijk voor data en locaties op

www.ovalert.nl

048-13 Ovalert-Gerald-NL.indd 1 28-02-13 15:05

Het is een veelgehoorde typering, koeien die een zekere overlevingsdrang hebben. Dat in die

overlevingsdrang ook een genetische component meespeelt, is geen nieuws. Van de ene stier worden de nakomelingen nu eenmaal veel ouder dan van de andere stier. In de fokwaarde levensduur wordt het verschil in duurzaamheidsvererving tussen stieren uitgedrukt. Het duurt echter meer dan twee jaar tot dochters vanuit de praktijk een bijdrage gaan leve-ren aan dit duurzaamheidskenmerk. Natuurlijk is er de index levensvatbaarheid bij ge-boorte, die wat zegt over de mate waarop kalveren de eerste 24 uur overleven. Maar hoe zit het met de overlevingskans tijdens de opfokperiode van levens-dag 3 tot het moment van afkalven? Is daar ook op te fokken? Met die vraag zette de stichting Geneti-sche Evaluatie Stieren (GES) het team Animal Evalu-ation Unit (AEU) van CRV aan het werk.

Data alleen uit eerste levensjaarUit het onderzoek, waarvan een groot gedeelte van de resultaten al langere tijd openbaar zijn, bleek dat er in de praktijk daadwerkelijk variatie is in overle-vingspercentages tussen bedrijven en tussen stie-ren. Deze conclusie was aanleiding om de geneti-sche component die de overlevingskans van jongvee bepaalt, verder te onderzoeken.‘Er bleek een duide-

Kalvervitaliteit: ‘levensd uurindex’ voor jongveeNakomelingen van een stier met 104 voor kalvervitaliteit hebben 1,25 procent meer kans om op eenjarige leeftijd nog te leven

In de fokwaardeschatting zat tussen de fokwaar-

den ‘levensvatbaarheid bij geboorte’ van een

kalf en ‘levensduur’ van melkgevende dieren

een zwart gat. De komende aprildraai komt daar

met de fokwaarde kalvervitaliteit verandering in.

tekst Florus Pellikaan

H O O F D A R T I K E L

Tabel 1 – Ontwikkeling betrouwbaarheid van de fokwaarde kalvervitaliteit bij het beschikbaar komen van informatie van nakomelingen in de proef- en fokperiode van stieren (bron: GES)

dag 3-365 dag 3-14 dag 15-180betrouwbaarheid van de

fokwaarde kalvervitaliteit

verwachtingswaarde 0 0 0 30proefperiode 1 0 320 0 44proefperiode 2 0 320 80 46proefperiode 3 200 400 200 62fokperiode 1 300 800 300 70fokperiode 2 5.000 10.000 5.000 94fokperiode 3 25.000 50.000 25.000 98

aantal nakomelingen

12 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_hoofdverhaal.indd 12 05-03-13 11:23

lijk piekmoment in kalversterfte te zijn rond de leeftijd van negen dagen’, vertelt Mathijs van Pelt van team AEU, die het onderzoek heeft uitgevoerd. ‘Tot een maand oud is spra-ke van de meeste sterfte, daarna neemt het snel af. In het tweede jaar van de opfok is er nog nauwelijk sprake van variatie in sterfte. Data uit die periode bevatten geen extra infor-matie, waardoor besloten is die niet in de in-dex mee te nemen.’ Uit de analyse bleek ook dat in de periode van dag 3 tot en met 365 gemiddeld tussen de ze-ven en acht procent van de kalveren sterft. Het niveau van overleving van kalveren start op dag 3 rond de 92 procent, circa acht pro-cent van de kalveren is vóór dag 3 dus al dood-gegaan. Dit betekent dat ongeveer 15 procent van de kalveren geen melkgevende vaars wordt en dus een pure verliespost is. ‘Fokken op overleving van kalveren levert dus geld op en daarom heeft GES destijds besloten met de index kalvervitaliteit te starten als aanvulling op de fokwaarde levensvatbaar-heid bij geboorte’, stelt Van Pelt.

Drie levende kalveren meer per jaarKalvervitaliteit bleek een erfelijkheidsgraad van één procent te hebben. ‘Er zijn natuurlijk veel invloedrijkere factoren die bepalen of een kalf daadwerkelijk blijft leven. Maar het voor-deel van fokkerij is dat je een bepaald niveau verankert in een dier’, stelt Van Pelt. Bij een kenmerk dat slechts voor één procent erfelijk is, lijkt de vraag gerechtvaardigd of het wel zinvol is om op dat kenmerk te gaan fokken. Van Pelt: ‘Het al bestaande fokkerij-kenmerk percentage non return heeft ook een lage erfelijkheid van 1,5 tot 2 procent. Maar erfelijkheid zegt niet alles, ook de genetische spreiding is bepalend. En die is met 2,5 pro-cent best groot’, stelt Van Pelt.

Hij heeft een voorbeeldberekening van de praktische betekenis van de fokwaarde kalver-vitaliteit paraat. ‘Gebruikt een veehouder een stier met fokwaarde 112 voor kalvervitaliteit, dan is deze stier drie keer de spreiding van 4 punten fokwaarde beter dan het gemiddelde. Dit betekent dat de stier drie keer 2,5 procent is 7,5 procent minder sterfte aan de paring toevoegt. Omdat de stier de helft van zijn ei-genschappen doorgeeft, zullen de nakomelin-gen van deze stier ten opzichte van het popu-latiegemiddelde dus een 3,75 procent lager sterftecijfer laten zien. Voor een veehouder met honderd opfokkalveren gaat het dus om ruim drie kalveren per jaar meer of minder.’

Gegevens beschikbaar via I&ROm de fokwaarde praktijkrijp te maken, was het niet nodig om een nieuwe infrastructuur voor het verzamelen van data te maken. Via I&R is het verplicht om alle levend geboren kalveren te melden net als verplaatsingen, dood en afvoer. Deze gegevens zijn de input voor de index kalvervitaliteit. De fokwaardeschatting bestaat uit drie ken-merken, waarvan er twee afkomstig zijn van het melkveebedrijf. ‘Omdat kalveren onge-acht het geslacht of de bestemming de eerste veertien dagen op het melkveebedrijf moeten blijven, is er van alle kalveren informatie over die periode bekend’, vertelt Van Pelt. ‘Daar-naast ontvangen we vanaf het melkveebedrijf ook de informatie over sterfte van de opfok-vaarzen tussen dag 15 en 365.’ Om zo snel mogelijk veel informatie voor het kenmerk beschikbaar te hebben, gebruikt team AEU als derde ook data afkomstig van kalveren die naar de vleeskalverhouderij zijn gegaan. Deze vormen een redelijk goede voor-speller voor de vitaliteit van opfokkalveren. De overlevingscijfers van de vleeskalveren zijn gebaseerd op dag 15 tot en met 180, omdat deze kalveren minder lang op de bedrijven blijven.Tabel 1 laat zien hoe de betrouwbaarheid van het kenmerk kalvervitaliteit zich ontwikkelt bij het beschikbaar komen van de gegevens. De verwachtingswaarde ligt rond een be-trouwbaarheid van 30 procent. Zijn er overle-vingscijfers van 320 kalveren tussen de 3 en 14 dagen oud, dan stijgt de betrouwbaarheid naar 44 procent. Aangevuld met data van 80 vleeskalveren is de fokwaarde 46 procent be-trouwbaar. Voordat een proefstier melkgeven-

Kalvervitaliteit: ‘levensd uurindex’ voor jongveeNakomelingen van een stier met 104 voor kalvervitaliteit hebben 1,25 procent meer kans om op eenjarige leeftijd nog te leven

Tabel 2 – Rasgemiddelden voor kalvervitaliteit uitgedrukt op zwartbontbasis (bron: GES)

ras gemiddelde fokwaarde

holstein 99fh 95Zweeds roodbont 95mrij 92montbéliarde 90fleckvieh 90jersey 89brown swiss 86

13V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 9 13V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3


de dochters heeft, ligt de betrouwbaarheid van de fokwaarde al op 62 procent.De index kalvervitaliteit kan volgens Van Pelt ondanks de lage erfelĳ kheidsgraad al vrĳ snel een behoorlĳ ke betrouwbaarheid hebben, om-dat er in korte tĳ d veel waarnemingen kunnen worden gedaan. Daarnaast is de informatie uit de eerste veertien levensdagen van het kalf een goede voorspeller voor de verdere opfok. De cor-relatie van de overlevingspercentages tussen dag 3 en dag 14 is 0,85 met de overlevingskan-sen in de verdere opfokperiode.

Holstein scoort het hoogstIs deze snel beschikbare fokwaarde ook een goe-de voorspeller voor de uiteindelĳ ke levensduur-fokwaarde van een stier? ‘De correlatie tussen de fokwaarden kalvervitaliteit en levensduur is met 0,15 positief. Fok je dus op kalvervitaliteit, dan gaat de levensduur van de uiteindelĳ ke melkkoeien in ieder geval in beperkte mate vooruit. Maar deze beperkte correlatie geeft ook wel aan dat kalvervitaliteit dus echt wat toe-voegt aan de al bestaande kenmerken. Wil je vooruitgang boeken in de totale duurzaamheid, dan moet je gewoon op kalvervitaliteit en le-vensduur selecteren’, vertelt Van Pelt.In tabel 2 is weergegeven wat de gemiddelde fokwaarde van stieren van de verschillende ras-sen is, uitgedrukt op zwartbontbasis. Daaruit blĳ kt dat holstein duidelĳ k het hoogste scoort voor kalvervitalteit. In de fokwaarde van de an-dere rassen is gecorrigeerd voor heterosis. ‘He-terosis zegt namelĳ k niets over het genetische niveau van een stier. Omdat er ook veehouders zĳ n die raszuivere fokkerĳ met deze rassen

doen, moeten we wel corrigeren voor heterosis. Maar ook al tel je heterosis bĳ deze rasgemid-delden op, dan nog ligt het niveau onder dat van holstein’, stelt Van Pelt. Een verklaring hiervoor is er nog niet. ‘Het zou kunnen zĳ n dat moge-lĳ ke zwaardere geboorten ook na twee dagen nog een verhoogd risico op sterfte geven. Maar om een exacte oorzaak te achterhalen, zouden we meer onderzoek moeten doen.’

O Man- en Talentzonen hoogOmdat Van Pelt geen verschil vond in overle-vingspercentages tussen zwart- en roodbonte holsteinkalveren, is er voor de twee kleurslagen geen basisverschil. Tussen holstein en de basis lokaal, waar onder andere het mrĳ -ras onder valt, is die er met 6 punten fokwaarde in het voordeel van holstein wel. In tabel 3 en 4 staat een lĳ stje met de twintig hoogste en de twintig laagste holsteinstieren voor kalvervitaliteit. Al deze stieren hebben voor dit kenmerk een betrouwbaarheid van mi-nimaal 75 procent, waardoor de verschillen in de praktĳ k herkenbaar moeten zĳ n. In de lĳ st met hoogst scorende stieren komen onder an-dere O Man, Talent en Jocko meerdere keren als stiervader voor. In de lĳ st met laag scorende ver-ervers zĳ n meerdere zonen van Lightning, Sta-del en Allen te vinden.De fokwaarde kalvervitaliteit zal vanaf april worden gepubliceerd en is onder andere terug te vinden in ‘stier zoeken’. Nederland is in april het eerste land dat de fokwaarde kalvervitaliteit introduceert. In Denemarken wordt op dit mo-ment onderzoek uitgevoerd naar de mogelĳ k-heid om de index ook te gaan introduceren. l

Tabel 4 – De top twintig laagst scorende holsteinstieren voor de fokwaarde kalvervitaliteit (met minimaal 500 nakomelingen en 75 procent betrouwbaarheid, bĳ gelĳ ke fokwaarde gerangschikt op betrouwbaarheid, bron: GES)

Tabel 3 – De top twintig hoogst scorende holsteinstieren voor de fokwaarde kalvervitaliteit (met minimaal 500 nakomelingen,75 procent betrouwbaarheid en geboren vanaf 2000, bĳ gelĳ ke fokwaarde gerangschikt op betrouwbaarheid, bron: GES)

naam stierbetrouwbaarheid

fokwaardefokwaarde

kalvervitaliteit

Mr Kris 93 113Jefferson 92 111Batenburg Jorik 96 108Jonk 94 108Isidorus Alta Osan 94 108Wageningen Minardi 90 108Big Winner 89 108Bovenweg Harmony 82 108Talentino 82 108Apina Rembours 82 107Lenox 79 107Larcrest Alta Enduro 77 107Fiction 97 106Woudhoeve 1042 Impuls 97 106Creĳ land Set Up 92 106Willem’s Hoeve Restha 89 106Aggravation Lawn Boy 88 106RGK Eske 85 106Radical 82 106Topspeed Jatra 80 106

naam stierbetrouwbaarheid

fokwaardefokwaarde

kalvervitaliteit

Hole in One 96 92Hookwood Delta Scooter 93 92Harpet Kirkland 92 92Southland Joshua 90 92Angel’s Morris 83 92Carrousel Distrigene 77 92Sabino Linux 85 91Retraitehoeve No Limit 83 91Far-O-La Devoted 79 91Lithium 86 90Jimm. Holstein Mr. Justin 82 90Sunday Dur Watha 79 90Weggelhorster Santana 90 89Nederhorst Darwin 97 87Möhoeve Niveau 96 87Welberger Sonlight 96 87Dudoc Mr Burns 89 87Erbacres Damion 86 87Grashoek Warsteiner 80 87Magor Baroque Allen 89 86

H O O F D A R T I K E L

14 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3


15V E E T E E L T m a a r t 1 2 0 1 3

47V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 2

VX08_p47.indd 47 08-05-2012 09:23:16

Ga voor een laag celgetal!

www.barenbrug.nl/mais

Baracco + Opbrengst

+ Zetmeel+ VEM

Proterra Mais Zaai groenbemester en

mais in één.Zaai groenbemester Proterra Mais gelijktijdig

met de mais. Na de maisoogst profi teert u direct van een vanggewas dat veel organische stof en wortels

produceert. Bovendien zijn de kosten laag door gelijktijdige inzaai.

www.barenbrug.nl/proterra-mais

www.barenbrug.nl/mais

Zaai groenbemester en


Zaai groenbemester en


Drogestofopbrengst 101,5VEM opbrengst 101,4Zetmeelopbrengst 102,4

Middenvroeg/Stevig/Gezond/Dubbeldoel

MF-Baraccoadvertentie-25feb.indd 1 25-02-13 20:13

VX04_p15NED.indd 15 04-03-13 13:30

16 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

KNZ® VRIJE KEUZE ZOUT & MINERAALLIKSTENEN. KNZ® LIKSTENEN T +31 74 2444180 www.knz.nl

ONDERSTEUNING VAN DE KLAUW-GEZONDHEID

De KNZ liksteen BIOTIN bevat, naast zout en spoorelementen, biotine wat de hoorngroei stimuleert en daardoor bijdraagt aan de beheersing van klauwproblemen.

RUNDVEE PAARD

SCHAAPW

ILD

BIOTIN

T & MINERAALLLLIKIKSTSTENENENEN. KNZ® LIKSTENEN T

KNZ® BIOTIN is onderdeel van het KNZ® RUNDVEE assortiment.

Copper

• Geen geur-, kleur-, of smaakstoffen toegevoegd

• Vervaardigd uit hetzelfde pure zout als

d uit hetzelfds

facebook.com/KNZlikstenen

VX04_p16.indd 16 04-03-13 15:16

Naam: Bart De ReuWoonplaats: Bellem

In april is het negen jaar geleden dat het tweejarige zoontje Brent van Bart De Reu en Bianca Van Yperen is gestorven

aan de gevolgen van een chronische vorm van leukemie. Deze ziekte, juveniele myelomonocytaire leukemie of JMML, is

enorm zeldzaam en treft vooral jonge kinderen. ‘Toen JMML bĳ Brent werd geconstateerd, was het al twintig jaar geleden dat

er een geval was geweest in België. Omdat het om een zeldzame ziekte gaat, is er weinig kennis beschikbaar. Het bundelen van be-schikbare informatie is voor een ziekte als JMML van groot belang.’In de zoektocht naar meer informatie mailde Bart een paar keer met de JMML-foundation in Amerika. Toen de stichting aangaf aanknopingspunten te zoeken op het Europese continent, sloeg Bart De Reu (39) de vraag niet af. ‘Met mĳ n achtergrond als pro-grammeur ben ik de organisatie ingestapt als softwarespecialist en webmaster. Sinds 2008 ben ik naast verantwoordelĳ ke voor het beheer van de website ook bestuurslid geworden.’ Op hun melkveebedrĳ f in Bellem melken Bart en Bianca een hon-derdtal koeien met een tandem-melkrobot van Insentec. Daar-naast is Bart in het dagelĳ kse leven ook programmeur voor kmo’s (mkb’s) in de landen tuinbouwsector. Het ontwikkelen van een website voor de JMML-foundation is hem zo op het lĳ f geschreven. ‘Het is een leuke combinatie van werk. Als je plots vast komt te zitten aan de computer, kun je even naar buiten om je gedachten te verzetten. En als je buiten weer klaar bent, kun je naar binnen en werk je weer een paar uurtjes aan de computer.’Het werk voor de JMML-foundation is van velerlei aard. Zo zĳ n er jaarlĳ ks vĳ f tot zes vergaderingen via skype en vindt er ook op jaarbasis een symposium plaats over JMML. Bart nam zelf al drie keer deel aan het wetenschappelĳ ke congres en is afgelopen febru-ari nog op Amerikaanse bodem geweest. ‘Het doel van het sympo-sium is om de wereldwĳ de kennis te bundelen en universele pro-tocollen af te stemmen voor het omgaan met JMML-patiënten.’ Het doel van het mondiale congres loopt gelĳ k aan dat van de in-ternationale stichting waar Bart deel van uitmaakt. ‘Het voelt aan als belangrĳ k werk. JMML komt weinig voor. Het commerciële be-lang van de ziekte is dus te klein voor farmaceutische bedrĳ ven om er grote budgetten aan te spenderen. Het bundelen van we-reldwĳ de kennis is daarom enorm belangrĳ k.’ Naast het delen van kennis zĳ n ook de sociale contacten die eruit

voortvloeien, verrĳ kend, vindt Bart. ‘Door het werk voor deze stichting heb ik het gevoel een negatieve ervaring te kunnen ombuigen in iets positiefs.’

Bart De Reu: ‘Wereldwĳ de kennis over zeldzame ziekten bundelen is belangrĳ k’

Netwerken via de computer

tekst Annelies Debergh

E V E N G E E N B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳ n in de maatschappĳ . In deze editie: webdesigner stichting JMML

Leeftĳ d: 39Aantal koeien: 100

17V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

Naam: Woonplaats:

Iaan de gevolgen van een chronische vorm van leukemie. Deze ziekte, j

enorm zeldzaam en treft vooral jonge kinderen. ‘Toen JMML bĳ Brent werd geconstateerd, was het al twintig jaar geleden dat

er een geval was geweest in België. Omdat het om een zeldzame ziekte gaat, is er weinig kennis beschikbaar. Het bundelen van be-schikbare informatie is voor een ziekte als JMML van groot belang.’In de zoektocht naar meer informatie mailde Bart een paar keer met de JMML-foundation in Amerika. Toen de stichting aangaf aanknopingspunten te zoeken op het Europese continent, sloeg Bart De Reu (39) de vraag niet af. ‘Met mĳ n achtergrond als pro-grammeur ben ik de organisatie ingestapt als softwarespecialist en webmaster. Sinds 2008 ben ik naast verantwoordelĳ ke voor het beheer van de website ook bestuurslid geworden.’ Op hun melkveebedrĳ f in Bellem melken Bart en Bianca een hon-derdtal koeien met een tandem-melkrobot van Insentec. Daar-naast is Bart in het dagelĳ kse leven ook programmeur voor kmo’s (mkb’s) in de landen tuinbouwsector. Het ontwikkelen van een website voor de JMML-foundation is hem zo op het lĳ f geschreven. ‘Het is een leuke combinatie van werk. Als je plots vast komt te zitten aan de computer, kun je even naar buiten om je gedachten te verzetten. En als je buiten weer klaar bent, kun je naar binnen en werk je weer een paar uurtjes aan de computer.’Het werk voor de JMML-foundation is van velerlei aard. Zo zĳ n er jaarlĳ ks vĳ f tot zes vergaderingen via skype en vindt er ook op jaarbasis een symposium plaats over JMML. Bart nam zelf al drie keer deel aan het wetenschappelĳ ke congres en is afgelopen febru-ari nog op Amerikaanse bodem geweest. ‘Het doel van het sympo-sium is om de wereldwĳ de kennis te bundelen en universele pro-tocollen af te stemmen voor het omgaan met JMML-patiënten.’ Het doel van het mondiale congres loopt gelĳ k aan dat van de in-ternationale stichting waar Bart deel van uitmaakt. ‘Het voelt aan als belangrĳ k werk. JMML komt weinig voor. Het commerciële be-lang van de ziekte is dus te klein voor farmaceutische bedrĳ ven om er grote budgetten aan te spenderen. Het bundelen van we-reldwĳ de kennis is daarom enorm belangrĳ k.’ Naast het delen van kennis zĳ n ook de sociale contacten die eruit

voortvloeien, verrĳ kend, vindt Bart. ‘Door het werk voor deze stichting heb ik het gevoel een negatieve ervaring te kunnen ombuigen in iets positiefs.’

Bart De Reu: ‘Wereldwĳ de kennis over zeldzame ziekten bundelen is belangrĳ k’

Netwerken via de computer

tekst

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳ n in de maatschappĳ . In deze editie: webdesigner stichting JMML

VX04_even geen boer.indd 17 04-03-13 14:53

In noveren met voer en mest

Joris Buĳ s: ‘Je moet niet alles per hectare berekenen, maar kĳ ken naar het grotere geheel van koe en grond ’

B E D R I J F S R E P O R T A G E

De voermengwagen neemt al 28 jaar een belangrĳ ke plek in de voerstrategie in

18 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_bedrijfsrep buys.indd 18 04-03-13 15:44

Etten-Leur

In noveren met voer en mest

stelde voor daarop in te spelen. We heb-ben toen als eerste gekozen om te focus-sen op eiwitteelten omdat eiwitaanvoer ook toen al een relatief grote kostenpost was.’ Buĳ s nodigde samen met zĳ n adviseur zaadveredelaars uit en zette op het eigen bedrĳ f een praktĳ kproef met 56 proef-veldjes van vele verschillende gewassen op. In het eerste jaar werd er gekeken naar opbrengst en teelteigenschappen. Met de meest succesvolle gewassen werd in het tweede en derde jaar een vervolg-proef gedaan en de praktische haalbaar-heid, de opslag en het economische plaat-je werden in kaart gebracht.

Bulksilo’s hele winter leegVan alle geteste gewassen bleven het erw-ten-/gerstmengsel en veldbonen als meest succesvolle over. Deze gewassen combi-neerden voldoende opbrengst met hoge eiwitgehalten in de melk van respectieve-lĳ k 3,66 en 3,80 procent in de proefperi-ode. ‘Ieder jaar ben ik steeds iets meer van deze gewassen gaan telen’, vertelt Buĳ s. ‘En dat is ook een belangrĳ ke reden van het succes. We hebben de gewassen goed beproefd en de teelt langzaam opge-bouwd. Er waren veehouders die van ons succes hoorden en direct twee hectare in-zaaiden zonder er goed over na te den-ken. Daar is het ook vaak fout gegaan.’ Inmiddels telt het bouwplan van Buĳ s naast 45 hectare gras en 28 hectare mais ook 10 hectare veldbonen, 4 hectare erw-ten-/gerstmengsel, 3 hectare zomertarwe en 3 hectare natuurbouwland.Door de teelt van eigen krachtvoeders voert Buĳ s al vele jaren geen brok meer. ‘Er zĳ n zelfs jaren geweest dat we ook he-lemaal geen enkelvoudige grondstoffen aankochten en dat de bulksilo’s de hele winter leeg bleven. Dit jaar voeren we wel wat raap en pulpbrok vanwege de tegen-vallende kwaliteit van de graskuilen.’Het huidige totale rantsoen van de koeien is 17 kilo gras, 14,5 kilo snĳ mais, 4 kilo erwten/gerst, 5 kilo mks, 3,5 kilo bierborstel, 3 kilo tarwegistconcentraat,

Uiterst geconcentreerd laadt Joris Buĳ s (36) op zĳ n erf in Etten-Leur de voer-

mengwagen. Met een strakke blik volgt hĳ vanuit de shovel de verspringende cĳ fers op de weeginstallatie. Met het res-tant erwten-/gerstmengsel gaat hĳ terug naar de kuil en vervolgens is het volgende product uit een rĳ met sleufsilo’s aan de beurt. Het is direct duidelĳ k dat het laden van de voermengwagen bĳ Joris Buĳ s, die het bedrĳ f samen met zĳ n vrouw Anita en ouders Jan en Cobi Buĳ s runt, beslist geen bĳ zaak is. ‘We hebben al 28 jaar een voermengwa-gen en waren de tweede melkveehouder in Brabant die er een aanschafte’, vertelt Buĳ s. ‘Gezondheidsproblemen van mĳ n vader waren destĳ ds de reden. Maar ter-wĳ l iedereen deze machine nog te duur vond, merkten wĳ al dat de voeropname erdoor steeg en dat we gemakkelĳ ker losse grondstoffen konden gaan voeren.’ Niet veel later haalde familie Buĳ s daar-om de brokverstrekking uit de melkstal en voert sindsdien het totale rantsoen aan het voerhek, met daarbĳ een aantal zelf geteelde krachtvoeders.

56 proefveldjes uitgezetMet de innovatieve teelt van eigen kracht-voer haalde Joris Buĳ s in de afgelopen ja-ren regelmatig het nieuws, maar deze in-novatieve bedrĳ fsinslag dateert al van veel eerder. ‘In 1987 zĳ n we vanwege een ruwvoeroverschot al begonnen met het telen van mks ’, vertelt Joris Buĳ s. Het oogsten en vervoeren van de korrelmais beviel goed, maar de teelt was duidelĳ k vernieuwend voor die tĳ d. ‘Er kwamen boeren vragen of ze de maisstokken van het land mochten halen, want dat was toch zonde. Mĳ n vader weigerde dit en ploegde ze onder voor extra humus.’Het jaar 2000 was het moment waarop Buĳ s de defi nitieve stap naar meer zelf geteelde krachtvoerders zette. ‘Mĳ n onaf-hankelĳ ke voeradviseur wees me erop dat de aanstaande schaalvergroting in de melkveehouderĳ twee knelpunten met zich zou meebrengen: voer en mest. Hĳ

Omdat mest en voer dé problemen van de toenemende schaal-

vergroting leken te worden, beproefde Joris Buĳ s uit Etten-Leur

tal van innovaties op die gebieden. Het voeren van veldbonen

en gerst/erwten en het bemesten met spuiwater en gescheiden

mest zĳ n nu succesvolle elementen in de bedrĳ fsvoering.


3 kilo veldbonen, 0,6 kilo tarwe, 1,8 kilo raap/bietenpulp en stro naar behoefte.Omdat Buĳ s afgelopen jaar op zoek moest naar een nieuwe voeradviseur, blĳ ft het eiwit in het rollend jaargemiddelde van 10.382 kg melk, 4,06 procent vet en 3,56 procent eiwit wat achter. ‘Maar inmid-dels zitten we alweer op 3,61 procent ei-wit bĳ een dagproductie van 30 liter.’

10.000 euro meer overhoudenDe gemiddelde opbrengst van een hectare veldbonen ligt volgens Buĳ s rond de vĳ f ton. De vraag of dat fi nancieel rendabel is heeft hĳ al vaak gehad. ‘Je moet niet alles per hectare berekenen, maar kĳ ken naar het grotere geheel van koe en grond. Veel mengvoer is verhit, waardoor producten hun natuurlĳ ke bindingen verliezen die juist positief zĳ n voor de productie en de gezondheid van de koeien.’ Maar Buĳ s trekt de economische kant van de teelt van alternatieve gewassen breder dan alleen voeding. ‘Wanneer je een vlinderbloemig gewas na mais teelt, heb je meer organisch gebonden stikstof in een luchtigere bodem. Bovendien kun je eerder in het seizoen dan bĳ mais nieuw gras inzaaien, wat weer zorgt voor een betere eerste snede in het volgende jaar.’ Uit dit brede spectrum aan voorde-len haalt Buĳ s het fi nancieel voordeel. ‘Ten opzichte van vergelĳ kbare bedrĳ ven met mengvoer houden wĳ onder de streep jaarlĳ ks 10.000 euro meer over. De ene keer is het iets meer, de andere keer iets minder, maar het is een ruime belo-ning voor mĳ n arbeid. Dit is voor mĳ hét bewĳ s dat het fi nancieel uit ka n.’Doordat de aandacht voor het telen van

Joris Buĳ sAl meer dan twintig jaar ge-bruikt Koeien & Kansen-deel-nemer Joris Buĳ s uit Etten-Leur geen mengvoer, maar teelt hĳ eigen krachtvoer-ders.

Aantal koeien: 110Quotum: 1,1 miljoen kgRollend jaargem.: 10.382 4,06 3,56Hoeveelheid land: 45 ha gras, 28 ha mais, 20 ha

overige voedergewassenIntensiteit: 12.000 kg per ha

19V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3


eigen krachtvoeders, na een dipje rond de invoering van de derogatie, weer toe-neemt, krijgt Buijs als pionier op dit vlak veel vragen uit binnen- en buitenland. ‘Maar ik ben natuurlijk geen adviesbu-reau en heb ook mijn werk op het bedrijf. Daarom heb ik vier jaar gelden met DLV het praktijknetwerk “Soja…? (W)eiwit” opgezet, waarin veehouders uit de buurt ook aan de slag zijn gegaan met andere teelten. Hierdoor zijn er inmiddels meer veehouders met kennis over dit onder-werp en door het netwerk is er nu ook een verzamelplek voor informatie rond-om andere teelten.’

Meer stikstofsoorten gebruikenHet Noord-Brabantse melkveebedrijf wordt niet alleen gekenmerkt door voe-dingsinnovaties, Buijs loopt ook op het gebied van mest voorop. Zo scheidt hij al vier jaar uit teeltkundig oogpunt de mest. ‘Door de krappe normen en de dure kunstmest moet je tegenwoordig de ei-gen mest zo goed mogelijk benutten en mest scheiden helpt daarbij. De dunne fractie past heel goed in de nazomer op het weiland als kunstmestvervanger en de dikke fractie is juist weer erg geschikt om op het bouwland te strooien, zodat we de zware kleigrond hier al in de herfst kunnen ploegen.’ Drie jaar geleden begon Buijs ook met het bemesten met spuiwater. Hij heeft een ei-gen opslagtank en verspreidt het spuiwa-ter in het voorjaar tijdens het bemesten met sleepslangen gelijk met de mest over het land. Om te controleren hoeveel stik-stof er op de percelen is gekomen, neemt Buijs een mestmonster op het land en strooit hij conform het bemestingsplan de ontbrekende stikstof bij. ‘Spuiwater is troep tot en met en je mag het beslist niet in de mestkelder mengen, maar de grasopbrengst is super. Zolang stikstof nog een euro per kilo kost, is

spuiwater rendabel. Dat kost een kwartje per kuub en bevat 35 kilo stikstof’, stelt Buijs. Het voordeel van het gebruik van zowel spuiwater als kunstmest is volgens hem ook dat er verschillende soorten stikstof worden toegepast. ‘Strooi je in het voorjaar alles met één soort stikstof, dan is er het risico dat je een keer mis hebt gegokt omdat de stikstof te traag vrijkomt voor dat seizoen.’

Antibiotica slecht voor bodemIn 2010 werd Buijs benaderd om deel te nemen aan het project Koeien & Kansen. ‘De deelname bevalt erg goed. Het levert veel informatie op en de cijfers zijn voor mij een goede controle om te kijken of mijn innovaties lonend zijn. Daarnaast is het een mooie mogelijkheid om al in een vroeg stadium met milieu bezig te zijn. Richting 2020 verwacht ik een milieu-score voor bedrijven waarin kringlopen, excretie en efficiëntie een rol spelen’, stelt Buijs. ‘En wil Nederland zijn concur-rentiepositie behouden, dan moeten we op milieugebied gewoon stappen zetten. Daarom is bijvoorbeeld ook de antibioti-caregelgeving zo slecht nog niet. Antibio-tica doden niet alleen bacteriën in de koe, maar ik ben ervan overtuigd dat ze ook bacteriën in het bodemleven doden. Daarom was varkensmest ook lang een dode mestsoort.’ Wanneer het gesprek met antibiotica weer dichter bij de koe komt, gebruikt Buijs het moment om een vooroordeel uit de weg te ruimen. ‘Omdat wij veel met de voerinnovaties in het nieuws komen, wordt wel eens gedacht dat ik geen koei-enman ben, maar dat is niet zo. Ik moet eerst klaar zijn in de stal voor ik naar het land ga.’ Buijs wijst als bewijs van zijn stellingname naar de gemiddelde produc-tie per koe en hij pakt de continue dierge-zondheidsmonitor van FrieslandCampina erbij. Van de 100 te behalen punten, heeft

hij er 98. Alleen de twee punten voor het ibr-vrijcertificaat ontbreken.Ook op fokkerijgebied streeft Buijs met hulp van zijn oom Henk Buijs, oud-fok-technicus van CRV, het maximale na. ‘Het heeft natuurlijk geen zin om zo bezig te zijn met voeding en de fokkerij te verge-ten.’ De selectiecriteria voor stieren zijn dan ook hoog met minimaal 240 NVI, 110 exterieur, 250 Inet en hoge scores voor kilo’s en percentage eiwit en voor levens-duur. Op de inseminatielijst staan nu stieren als Atlantic, Snowfever, Hunter, G Force en 25 procent genoomteststieren. Eerder zijn ook stieren als Danillo, Cric-ket, Goli en Paramount gebruikt. Ken-merkend is de hoge spermaprijs van de stieren. ‘Het is investeren in de toekomst. Goedkope stieren gebruiken is net als ma-tig bemesten en de bodem verschralen. De rekening daarvan krijg je vanzelf ge-presenteerd.’

Robots passen niet bij systeemRichting de toekomst staat Buijs nu op het punt om de gemaakte keuze voor een nieuw melksysteem te gaan realiseren. Daarbij is niet gekozen voor een robot. ‘We hadden twijfels of een robot met ons voersysteem wel zou gaan lopen en wat we daarin hebben opgebouwd willen we niet weer weggooien.’ Daarom heeft Buijs gekozen voor een 2 x 22-stands swingover-melkstal met een wachtruimte tussen de ligboxen in een nieuw te bouwen stuk stal. ‘Een wachtruimte vinden we eigen-lijk te duur voor twee keer een uur ge-bruik. Daarom kiezen we ervoor om dit tussen de boxen te maken, zodat we er meteen goedkope stalruimte bij hebben.’Maar het ligt niet in de planning van Buijs om de vijftig extra boxen direct te vullen. ‘Nu we een jong gezin hebben, is overcapaciteit in melken heel fijn en dan zien we later wel of we de extra stalcapa-citeit ook echt gaan vullen.’ l

Ingekuild mengsel van tarwe en veldbonen De voordelen van wisselteelt zijn onderdeel van de keuze voor zelfgeteelde krachtvoeders

B E D R I J F S R E P O R T A G E

20 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3


VX02_p21.indd 21 04-02-13 13:03

A-ware baseert melkprĳ s op die van DOC en betaalt tegen enkele kwaliteitseisen 0,50 tot 1,05 euro per 100 kilo melk meer

Veehouder kan kiezen wat bĳ bedrĳ fsfase past

Twee weken eerder dan aanvankelĳ k gepland, komt de A-ware Food Group

met alle details naar buiten rondom mel-klevering aan de nieuw te bouwen kaas-fabriek in Heerenveen. De interviews in vakbladen en een verstuurde brochure hebben zoveel reuring gegeven, dat er snel geschakeld moest worden om te voorzien in de informatiebehoefte van veehouders. ‘We zĳ n een extra moge-lĳ kheid in de markt en daar is blĳ kbaar behoefte aan. Belletjes, mailtjes en ant-woordkaarten komen massaal binnen’,

De tĳ d van plannen schetsen is voorbĳ voor de A-ware Food

Group. De nieuwe zuivelverwerker moet in de zoektocht naar

leveranciers nu met de billen bloot. A-ware garandeert een struc-

tureel hogere melkprĳ s dan vergelĳ kbare marktpartĳ DOC en zes

procent rente op de fi nanciële inleg. Leveren zonder inleg kan

ook, A-ware heeft dan een opzegtermĳ n van 26 maanden.


Z U I V E L

CONTRACTOPTIE 1:MET INLEG VEEHOUDER• 5 euro/100 kg melk

• 6 procent rendement

• A-ware kan niet opzeggen

• opzegtermĳ n veehouder 13 maanden

CONTRACTOPTIE 2:ZONDER INLEG VEEHOUDER• geen rendement

• opzegtermĳ n A-ware 26 maanden

• opzegtermĳ n veehouder 13 maanden

A-WARE-MELKPRĲ S = DOC-melkprĳ s+ kwaliteitstoeslag+ kwantumtoeslag

22 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 922 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04-A-Ware.indd 22 05-03-13 16:08

vertelt Robert van Ballegooĳ en, direc-tielid bĳ A-ware. ‘De reacties zĳ n zeker sneller en meer dan vooraf verwacht.’Hoewel A-ware nu alle details aan het grote publiek presenteert, benadrukt Van Ballegooĳ en met potentiële leveran-ciers persoonlĳ k in gesprek te willen gaan. ‘Het belang zowel voor de veehou-der als voor ons is erg groot. Daarom moet je beiden het gevoel hebben dat je echt bĳ elkaar past. Eind maart begin-nen we daarom met kleinschalige bĳ -eenkomsten voor geïnteresseerden en daarna volgen persoonlĳ ke gesprekken.’

Minimaal 500.000 kilo melkA-ware heeft ervoor gekozen om de melk voor de 80.000 ton kaas die het in Heerenveen vanaf 1 januari 2015 wil gaan produceren, via meerdere stromen aan te trekken. Allereerst is dat zo’n 200 tot 250 miljoen kilo melk via leveran-cierscoöperatie NoorderlandMelk, die nog verder kan groeien. Voor 100 mil-joen kilo melk wil A-ware zelf melkvee-houders aan zich binden. Daarnaast gaat A-ware nog 300 miljoen kilo melk aan-trekken via de Dutch Milk Foundation. Het resterende deel komt van de vrĳ e markt.Wat betreft de eerste twee melkstromen is er ruimte voor nieuwe melkveehou-ders. NoorderlandMelk belegt op dit mo-ment huiskamerbĳ eenkomsten in de zoektocht naar nieuwe leden (zie kader) en A-ware zoekt zelfstandig ongeveer een honderdtal boeren. ‘Door de samen-werking met NoorderlandMelk kunnen veehouders die het liefst zĳ n aangeslo-

ten bĳ een coöperatie en graag zeggen-schap willen, ook aan onze kaasfabriek leveren’, vertelt Klaas de Jong, directeur productie en melkzaken van A-ware. De in dit artikel gepresenteerde details hebben alleen betrekking op de veehou-ders die rechtstreeks gaan leveren aan A-ware. Om rechtstreeks te kunnen leve-ren, moeten veehouders gevestigd zĳ n in Groningen, Friesland, Drenthe, Over-ĳ ssel of Flevoland en een minimale melkproductie hebben van 500.000 kilo. ‘We streven als A-ware naar continuïteit voor de lange termĳ n en zoeken daarom middelgrote en grote bedrĳ ven van vee-houders met een gezonde groeiambitie omdat wĳ die ook hebben’, verklaart Van Ballegooĳ en de leveringsvoorwaar-de.

Forse kwantumtoeslagVoor het rechtstreeks leveren aan A-wa-re zĳ n twee opties: met fi nanciële inleg en zonder fi nanciële inleg. Welke optie een melkveehouder ook kiest, de melk-prĳ s is in ieder geval gelĳ k. Om de melk-prĳ s in dit stadium van leveranciers wer-ven tastbaar te maken, heeft A-ware een referentiepunt in de markt gezocht. Op voorhand enigszins verrassend is dat niet FrieslandCampina, maar DOC. ‘We zien in DOC een goed referentiebedrĳ f, omdat het net als dat van ons een echt kaasbedrĳ f is. We willen ons meten aan DOC en als het kan nog iets beter zĳ n’, vertelt De Jong. Van Ballegooĳ en vult aan: ‘We hebben DOC als referentie ge-kozen, maar willen ons niet tegen hen afzetten. A-ware is als familiebedrĳ f net

als coöperaties gericht op de lange ter-mĳ n en is grotendeels actief in dezelfde markten als DOC en daardoor vergelĳ k-baar.’A-ware wil om haar ambities in de markt waar te maken, veehouders fi nancieel prikkelen om de overstap te maken. ‘We gaan een halve eurocent meer per liter melk betalen dan DOC’, vertelt Van Bal-legooĳ en. De basisprĳ s van A-ware zal gelĳ k zĳ n aan de melkprĳ s van DOC in-clusief alle toeslagen en nabetalingen voor een bedrĳ f met 500.000 kilo melk. Daar bovenop krĳ gen leveranciers van A-ware een kwaliteitstoeslag van 50 cent per 100 kilo melk. Hiervoor moeten ze wel iedere maand aan een aantal kwali-teitseisen voldoen, die allemaal een be-paalde waarde vertegenwoordigen (zie tabel 2). ‘Wĳ moeten ons waarmaken in de markt en daarvoor is een aantal kwa-liteitsstandaarden nodig om een succes-vol kaasbedrĳ f te zĳ n. Goede kwaliteit willen we stimuleren en dat is ook goed voor het imago van ons bedrĳ f. Wĳ reke-nen erop dat we deze toeslag in mini-maal 90 procent van de gevallen zullen uitkeren’, verwacht De Jong.Naast de kwaliteitstoeslag heeft A-ware ook een fl inke kwantumtoeslag bedacht (zie tabel 1). ‘Het is niet dat we alleen heel grote bedrĳ ven zoeken, maar we willen kostenvoordelen van grootscha-ligheid wel met de hele keten delen’, ver-telt De Jong. Door de kwantumtoeslag loopt het verschil in melkprĳ s met DOC op tot maximaal 1,05 euro per 100 kilo melk. Dit verschil wordt bĳ een miljoen kilo melk bereikt.

NoorderlandMelk gaat mee ondernemen in A-wareNiet alleen A-ware zoekt op dit moment nieuwe melkveehouders, ook leveran-cierscoöperatie NoorderlandMelk is een wervingsactie begonnen. De reden: NoorderlandMelk heeft naast de recente overname van Katshaar Zuivel een deal kunnen sluiten met A-ware. ‘We zĳ n meer dan alleen leverancier van een melkstroom’, geeft Ad van Velde, voor-zitter van NoorderlandMelk, aan. ‘We gaan mee ondernemen en leggen als co-operatie ook geld in.’Volgens Van Velde gaan beide partĳ en vanuit een zogenaamde Melkrotonde verder samenwerken. ‘Via deze Melkro-tonde wordt niet alleen A-ware van melk voorzien, maar wordt ook geleverd aan derden’, vertelt Van Velde. ‘Ook gaat NoorderlandMelk met A-ware samen-werken op innovatiegebied. Stel dat A-

ware voor een van zĳ n klanten een nieu-we kaassoort wil gaan ontwikkelen op basis van een bepaalde melkstroom, dan zullen wĳ er een rol in spelen om dat mede te ontwikkelen.’NoorderlandMelk gaat wel met een ei-gen verhaal nieuwe leveranciers wer-ven. ‘Ook leveranciers met minder dan 500.000 kilo melk zĳ n bĳ ons welkom. Daarnaast hebben leden bĳ ons zeggen-schap en vormen we een groep naar af-nemers en dus ook naar A-ware.’ NoorderlandMelk maakte eigen prĳ saf-spraken met A-ware voor het leveren van melk. In de huiskamerbĳ eenkom-sten die de komende periode worden be-legd, zal NoorderlandMelk verdere uit-spraken over de melkprĳ s doen. ‘We zullen een melkprĳ s garanderen ten op-zichte van een andere marktpartĳ . De

basismelkprĳ s voor alle leden is gelĳ k, naar welke fabriek de melk van de be-treffende veehouder ook gaat.’NoorderlandMelk heeft een contract met A-ware dat ruimte geeft om te groei-en naar het aanleveren van 230 miljoen kilo melk. Op dit moment beheert Noor-derlandMelk een melkplas van 120 mil-joen kilo van 160 veehouders. Van Velde wil niet exact aangeven hoeveel nieu-we veehouders NoorderlandMelk zoekt, maar hĳ geeft desgevraagd aan ook de honderdste geïnteresseerde nog welkom te zullen heten. Zowel nieuwe als be-staande leden van NoorderlandMelk zul-len als gevolg van de overeenkomst met A-ware vermogen moeten inleggen. Om welk bedrag het gaat, wil Van Velde niet zeggen, omdat hĳ dit eerst met de leden en op de bĳ eenkomsten wil bespreken.

2323V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04-A-Ware.indd 23 05-03-13 16:08

Dat het vertrouwen in de melkprĳ s van DOC een aantal jaren geleden een knauw heeft gekregen, onderkent De Jong, maar hĳ verwacht niet dat het veehou-ders afschrikt dat A-ware de melkprĳ s op die van DOC baseert. ‘De lage melk-prĳ s van DOC was toen een incident en een samenloop van omstandigheden. De laatste drie jaar betaalt DOC helemaal niet slecht en je ziet dat melkprĳ zen steeds dichter bĳ elkaar komen te lig-gen. Hoe vrĳ er de markt, hoe sneller de prĳ zen zich corrigeren, omdat de melk-stromen snel verschuiven tussen de ver-schillende producten.’Vooralsnog heeft A-ware niet het voorne-men om een weidetoeslag te gaan be-talen. ‘Weidegang staat voor ons niet sy-noniem aan duurzaamheid. Daarnaast moet weidegang zichzelf terugverdie-nen in de markt, anders is het alleen een herverdeling van melkgeld’, stelt Van Ballegooĳ en. A-ware denkt nog wel na over een eventuele duurzaamheidstoe-slag. ‘Wĳ gaan geen uitgebreid pakket aan regels en eisen als verplichting bĳ onze leveranciers neerleggen. Wĳ zien meer in het stimuleren van veehouders met fi nanciële prikkels. We kunnen daarbĳ veehouders ondersteunen met tools die hun bedrĳ fsvoering ook echt verbeteren’, licht Van Ballegooĳ en toe.

Geen voorkeur voor inlegA-ware heeft bĳ het verschĳ nen van dit artikel een online rekentool op zĳ n web-site beschikbaar waarmee veehouders kunnen berekenen wat A-ware voor hun melk wil betalen in vergelĳ king met de huidige afnemer.Het toetreden tot de leveranciers van A-ware kan dus onder twee voorwaar-den: met of zonder de fi nanciële inleg van 5 euro per 100 kilo melk. ‘Van begin af aan hebben we een aantal profi elen

van veehouders in gedachten waarvoor wĳ een op maat gesneden optie wilden hebben. Zoals gezegd kan de coöperatief ingestelde veehouder via Noorderland-Melk leveren. Maar onder de veehouders die rechtstreeks aan ons willen leveren, zĳ n er ook verschillen. Of je net het be-drĳ f hebt overgenomen, in de groeifase zit of richting opvolging werkt, het zĳ n allemaal verschillende fases waar ook andere mogelĳ kheden en onmogelĳ khe-den bĳ horen’, vertelt De Jong. ‘Een jon-ge veehouder die iedere euro nodig heeft voor zĳ n bedrĳ f, kan ervoor kiezen om zonder inleg toe te treden. Terwĳ l een andere veehouder die ruimte heeft om te investeren, de zes procent rente die wĳ betalen graag ontvangt.’Aan het met of zonder inleg toetreden zitten wel andere voorwaarden verbon-den. Met fi nanciële inleg heeft de vee-houder leveringsrecht voor onbepaalde tĳ d, waardoor A-ware de samenwerking dus niet kan opzeggen. Voor een veehou-der zonder inleg heeft A-ware een eigen opzegtermĳ n van 26 maanden. ‘We heb-ben voor een wezenlĳ ke termĳ n geko-zen en willen de samenwerking met vee-houders ook echt voor de lange termĳ n aangaan. Dat is het fundament onder de fabriek’, verzekert De Jong.De opzegtermĳ n van de veehouder is in beide situaties 13 maanden. De eerste mogelĳ kheid om op te zeggen is twee jaar na de eerste melklevering.Wanneer een veehouder met inleg 20 procent of meer groeit, moet hĳ na het passeren van die grens binnen zes maan-den de inleg van 5 euro per 100 kilo melk over de gegroeide hoeveelheid melk betalen. Doet een veehouder dit niet en is minder dan 80 procent van de leveranciers met inleg afgedekt, dan tre-den de voorwaarden voor leveren aan A-ware zonder inleg in werking. Volgens

Van Ballegooĳ en kunnen veehouders ook altĳ d beslissen om tussentĳ ds te wisselen tussen de contractvormen.Voorkeur voor leveranciers met of zon-der inleg hebben Van Ballegooĳ en en De Jong niet. ‘Alle veehouders zĳ n ons even lief. We hebben het geld van de inleg ook niet nodig om de fabriek te fi nancieren. We hebben alleen voor de optie met in-leg gekozen om te benadrukken dat vee-houder en A-ware beide kiezen voor een langdurige samenwerking.’

Stoppen bĳ 100 miljoenVan Ballegooĳ en verwacht dat genoeg veehouders zich spontaan aanmelden om op 1 januari 2015 de 100 miljoen kilo melk waar A-ware naar op zoek is, te gaan leveren. ‘Boeren weten dat wĳ niet zomaar een eendagsvlieg zĳ n, maar dat er achter deze kaasfabriek een bedrĳ f zit dat tientallen jaren heeft gebouwd aan een stabiele klantenkring en sterke posi-ties op de internationale kaasmarkt. Van de 200.000 ton kaas die A-ware jaarlĳ ks verkoopt, willen we nu een gedeelte met eigen productie invullen’, vertelt De Jong. ‘Daarnaast is de samenwerking met Fonterra ook heel bewust gekozen om onze wei zo optimaal mogelĳ k tot waarde te brengen. Ook dat is gericht op de lange termĳ n, want Fonterra heeft de stap naar Europa niet voor een paar jaar gemaakt.’ En als de aanmeldingen de 100 miljoen kilo melk overstĳ gen? Van Ballegooĳ en: ‘We stoppen bĳ 100 miljoen, omdat dit op dit moment past in de mix van melkstro-men die wĳ in gedachten hebben. We wil-len bewust geen melkdruk op de fabriek hebben. Het laatste deel van de capaciteit vullen we daarom hoe dan ook in met losse contracten en de vrĳ e markt. Uiter-aard bekĳ ken we de mix opnieuw als daar in de markt aanleiding voor is.’ l

melkproductie/jaar (kg)kwantumtoeslag over

kg melk in klassegem. toeslag

over alle kg melk*

500.000-700.000 € 2,21 € 0,63700.000-800.000 € 2,56 € 0,87800.000-1.000.000 € 2,91 € 1,281.000.000-1.250.000 € 2,11 € 1,451.250.000-1.750.000 € 2,21 € 1,66boven 1.750.000 € 1,66 € 1,66

Tabel 1 – Kwantumtoeslag in euro’s per 100 kilo melk (* bĳ levering van de maximale hoeveelheid in de betreffende klasse)

parameter normtotale toeslag

per 100 kg

kiemgetal < 30.000 kve/ml € 0,10celgetal < 250.000 (enkelvoudig € 0,10

of geometrisch)boterzuurbacteriën — € 0,20zuurtegraad vet gem. < 0,60 mmol/100 gram vet € 0,10totaal € 0,50

Tabel 2 – Kwaliteitstoeslag in euro’s per 100 kg melk. Kiem- en celgetal en boterzuur worden twee keer per maand bepaald

24 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 9

Z U I V E L

24 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04-A-Ware.indd 24 05-03-13 16:08

VX04_p25.indd 40 05-03-13 14:11

Minder droog inkuilen stimuleert melkzuurvorming

Melkzuur in kuilen onderschat

‘Vraag aan tien melkveehouders wat het suikergehalte is in de graskui-

len en ze weten het. Maar vraag je wat het gehalte aan melkzuur is, dan blĳ ft iedereen je het antwoord schuldig. En dat is jammer, omdat melkzuur eigenlĳ k belangrĳ ker is dan suiker.’René Knook, productmanager rundvee bĳ voerfi rma De Heus, steekt meteen van wal. ‘Melkzuur zorgt niet alleen voor een goede conservering en smaak van de kuil, maar heeft ook een uitste-kende voederwaarde. Er is maar beperkt

onderzoek gedaan naar de invloed van melkzuurgehalten in graskuilen op de melkproductie, maar we kennen uit de praktĳ k allemaal wel de verhalen dat er van kuilen met een hoog gehalte aan melkzuur prima gemolken wordt. Aan de andere kant wordt er ook wel eens ge-meld dat veel melkzuur zorgt voor een grotere kans op pensverzuring.’ Om het belang van voldoende melkzuur en het daaraan gekoppelde azĳ nzuur in graskuilen aan te tonen, werkte De Heus afgelopen winter samen met Blgg Agro-

Xpertus en Barenbrug aan een verken-nend onderzoek naar graskuilen die in 2012 gewonnen werden. ‘Melkzuurbac-teriën in gras gebruiken tĳ dens het con-serveringsproces suiker om melkzuur te vormen. Dat zorgt voor een verlaging van de pH-waarde en stabilisatie van de kuil, waarna de fermentatie stopt’, zo verduidelĳ kt Gerard Abbink, product-manager veehouderĳ van BLGG Agro-Xpertus, het conserveringsproces onder het plastic. ‘Een klein deel van het melk-zuur wordt omgezet in azĳ nzuur. Vol-doende azĳ nzuur is belangrĳ k om broei, schimmel en gistvorming te voor-komen.’ De beide zuren staan sinds enkele jaren vermeld op het kuilanalyseformulier en de mate van hun aanwezigheid bepaalt in hoeverre het inkuilproces geslaagd is. ‘De eerste snede vorig jaar was zwaar en bezat daardoor laag eiwit. Maar op be-drĳ ven waar de kuilen natter waren in-gekuild, hadden de kuilen ook meer melkzuur. Daar bleek de kuil smakelĳ k, vraten de koeien er goed van en viel de melkproductie uiteindelĳ k best mee’, zo deelt Knook de ervaringen bĳ De Heus.

Graskuilen vaak te droogIn de gezamenlĳ ke proef werden veertig (voorjaars)kuilen geselecteerd met een vergelĳ kbare voederwaarde. Zo lag het ruweiwitgehalte bĳ alle kuilen tussen 150 en 160 gram per kg droge stof en lag

Melk- en azĳ nzuurvorming in de kuil is niet alleen belangrĳ k voor

het conserveringsproces, maar heeft ook een voedertechnische

waarde. Een veldonderzoek toont aan dat melkzuur meer melk-

drĳ vend is dan suiker en gevormd wordt in niet te droge kuilen.

tekst Jaap van der Knaap

Melkzuur zorgt niet alleen voor een goede conservering van graskuil, maar draagt ook bĳ aan de voederwaarde

V O E D I N G

26 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 926 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_analyse melkzuren.indd 26 05-03-13 11:20

totaal melkzuur en azĳnzuur (gram/kg product)

g/kg

pro

duct

– ra

tio –

tem

pera

tuur

(ºC)

0102030405060708090

100temperatuurverschil (ºC)ratio tussen melkzuur en azĳnzuur

hoog

melk

z.

laag a

zĳnz

.laa

g melk

z. l

aag a

zĳnz

.

laag m

elkz.

hoo

g azĳ

nz.

hoog

melk

z. h

oog a

zĳnz

. melkz. < 20 melkz. 20-50 melkz. > 50

kg m

elk

23

24

25

26

27

28

gram/kg product

melkproductie

droge stof (g/kg product)

melkzuur azĳnzuur

zuur

(g/k

g dr

oge

stof

)

0

20

40

60

80

100

120

140

200 250 300 350 400 450 500 550 600

de vem-waarde rond de 900. Deze kuilen werden vervolgens ingedeeld in vier groepen: hoog melkzuur/hoog azĳ nzuur, hoog melkzuur/laag azĳ nzuur, laag melkzuur/hoog azĳ nzuur en laag melk-zuur/laag azĳ nzuur. De kuilen werden in de winter voor een tweede maal bemon-sterd en getemperatuurd om het conser-veringsproces in beeld te brengen.‘De kuilen met een hoog gehalte aan melkzuur en azĳ nzuur bleken het meest stabiel’, zo haalt Edward Ensing, pro-ductmanager bĳ Barenbrug , een van de conclusies aan. Met andere woorden: de voederwaarden in de tweede monster-name waren het sterkst afgenomen door conserveringsverliezen bĳ de kuilen met een laag azĳ nzuurgehalte. ‘Het is een be-vestiging van wat we eigenlĳ k wel we-

ten; de aanwezigheid van azĳ nzuur be-perkt conserveringsverliezen. Dat zagen we ook bĳ de kuiltemperatuur op zes punten van het snĳ vlak; de kuilen met voldoende hoog azĳ nzuur waren acht graden kouder.’Een tweede belangrĳ ke constatering was dat in de groep met lage waarden voor zowel melk- als azĳ nzuur het drogestof-gehalte het hoogst was. ‘In kuilen die droger zĳ n dan 50 procent droge stof krĳ gen schimmels en gisten volop kans. Er ontstaat broei en de schadelĳ ke bacte-riën verdringen de bacteriën die azĳ n-zuur produceren’, zo weet Ensing.Inkuiltechnisch is een drogestofpercen-tage tussen de 35 en 45 procent het meest ideaal, zo bleek uit de studie. Dan zĳ n de kuilen het best vast te rĳ den en zĳ n er geen perssapverliezen. Maar de landelĳ ke grasanalyses tonen de laatste jaren aan dat gras veelal droger wordt binnengehaald. ‘De gemiddelde Neder-landse kuil is eigenlĳ k te droog’, aldus Abbink. ‘Door natter in te kuilen krĳ gen melkzuurbacteriën meer kans en is er minder suiker nodig voor melkzuurvor-ming.’

Hogere passagesnelheidVolgens de ruwvoerspecialisten wordt de rol van melkzuur in graskuilen en rant-soenen onderschat. ‘In de koe wordt melkzuur benut voor de productie van propionzuur op pensniveau. Melkzuur zorgt voor een hogere passagesnelheid van het rantsoen. Propionzuur is melk-stimulerend en ook dat zagen we in onze proefopzet’, aldus Ensing. Op bedrĳ ven met de kuilen met hoog melkzuur en hoog azĳ nzuur, was de melkproductie het hoogst. ‘Het is een kleine proef met een beperkt aantal be-drĳ ven’, nuanceert Knook. ‘Maar wĳ za-gen wel een tendens. Daar waar de lan-delĳ ke 305 dagenproductie afgelopen jaar met gemiddeld 300 kilogram terug-

viel, zagen we bĳ de groep met hoog melkzuur en hoog azĳ nzuur in de kuil dat de productie op peil bleef.’Abbink durft het nog stelliger te bewe-ren. ‘De aanwezigheid van melkzuur is sterker melkdrĳ vend dan de aanwezig-heid van suiker. Suiker is nodig voor het conserveringsproces. De suiker die over-blĳ ft, wordt in de pens voor een deel om-gezet in azĳ nzuur en verhoogt vooral het vetgehalte. Melkzuur wordt juist omgezet in propionzuur en stimuleert de hoeveelheid kilogrammen melk. Met het oog op uitbetaling op lactose en meer melk uit ruwvoer is een hoog aan-deel melkzuur in de kuil gunstig.’

Melkzuur versus suikerEnsing wĳ st nog op de verhouding tus-sen melkzuur en azĳ nzuur. ‘De verhou-ding van één deel azĳ nzuur op drie de-len melkzuur lĳ kt garant te staan voor de beste melkproducties.’ Die zuurver-houding is daarom ook belangrĳ k bĳ het gebruik van eventuele toevoegmiddelen. ‘De nieuwe generatie toevoegmiddelen bevat zowel melkzuur als azĳ nzuur. Als je alleen melkzuur toevoegt, verbeter je wel de smaak, maar melkzuur is ook een brandstof voor gisten en schimmels. Daarmee verbeter je de stabiliteit van de kuil niet. Voeg je alleen azĳ nzuur toe, dan verminder je de smaak. Een combi-natie van beide zuren zorgt voor een goede voeropname en voer dat beter ge-conserveerd is en daardoor een hogere voederwaarde heeft.’Rene Knook knikt. ‘We krĳ gen weleens vragen of te veel melkzuur niet te snel zorgt voor pensverzuring. Deze praktĳ k-studie toont aan dat wanneer je op de juiste wĳ ze rekening houdt met melk-zuur, het rantsoen weliswaar sneller wordt, maar vooral ook melkstimule-rend is . Suiker is nodig, maar melkzuur-vorming in de kuil is beslist een prettig proces.’ l

Figuur 1 – Verschillen in temperatuur, ratio en gram/kg product bĳ zuurvariaties graskuil

Figuur 2 – Effect van melkzuur op melkproductie

Figuur 3 – Relatie drogestofgehalte met melkzuur en azĳ nzuur in graskuilen

2727V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_analyse melkzuren.indd 27 05-03-13 11:20

www.lely.com innovators in agriculture

SLAGVAARDIG MET MAXIMALE CAPACITEITDe bewezen lage vermogensbehoefte en het lage eigen gewicht van de Lely Splendimo M maaiers zorgen ervoor dat u ook met lichtere trekkers breed kunt maaien.

Interesse? Kijk voor een dealer in de buurt opwww.lely.com of mail naar [email protected]

Ideale momenten maximaal benutten

HARVEST RESULTS.

FS-Splendimo M-FS13006-Veeteelt advertentie-180x125-JDV.indd 1 2/18/2013 1:33:03 PM

28 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_p28.indd 28 05-03-13 14:15

S P E C I A L G R A S L A N D B E H E E R

Goed beweiden start met vakmanschap, daarna volgen de technische hulpmiddelen. Pag. 30

Doorzaaien heet tegenwoordig grasland verjon-gen met als doel opbrengstverhoging. Pag. 32

Bert-Jan Verboom uit Zegveld zaait elk jaar 20 procent grasland door. Pag. 34

Standweiden en omweiden past het best bĳ melkveehouder Kees de Jong. Pag. 35

VX04_special2 intro.indd 29 01-03-13 14:00

Eerst vakmanschap ontwikkelen, dan technische hulpmiddelen gebruiken

Elke week een ‘Farmwalk’

Zo’n 80 procent van de Nederland-se melkveehouders weidt zĳ n

koeien, maar deze eeuwenoude ma-nier van koeien voeren is toe aan een vernieuwingsslag. Initiatieven als Amazing Grazing, stichting Weide-gang en het praktĳ knetwerk Dyna-misch Weiden laten zien dat er veel behoefte is aan kennis en innovatie rondom weidegang. Bert Philipsen is bĳ al deze projecten betrokken. ‘We zĳ n het weiden ei-genlĳ k een beetje verleerd, veel vee-houders werken onbewust met vaste patronen en handelingen’, zegt hĳ . De focus bĳ weidemanagement zou meer resultaatgericht moeten zĳ n, geeft Philipsen aan. ‘Meer werken naar euro’s, grasopbrengst en ook plezier in weiden, daar laten veehou-ders rendement liggen.’

Opleiden in weidegang Agrifi rm-productmanager Mark de Beer herkent wat Philipsen zegt. ‘Weidegang is hot en we krĳ gen vra-gen van veehouders over hoe ze het gestructureerd en professioneel kun-nen aanpakken.’ Die vragen komen vooral van jongere veehouders, sig-naleert hĳ . ‘Weidegang is minder in-gebed in de agrarische opleiding en met het groter worden van bedrĳ ven en de toename van automatische melksystemen wordt weiden een uitdaging.’ Daarnaast worden melk-veehouders geprikkeld door hogere voerprĳ zen om meer uit hun gras te halen. De Beer: ‘Ze willen het eiwit uit het verse weidegras beter be-nutten.’Met name het netwerk Dynamisch Weiden heeft zich het afgelopen jaar

verdiept in het verbeteren van het vakmanschap rondom weiden. Negen melkveehouders werken samen aan het verbeteren van het operationele ma-nagement en het sturen op weidegang. ‘Wat zie ik, wat meet ik en wat ga ik doen?’ Dat zĳ n de vragen die Philipsen samenvatte in de ‘Farmwalk’, die hĳ bĳ de veehouders introduceert. ‘Dat houdt in: elke week zelf een rondje door het grasland lopen om te kĳ ken hoe het gras erbĳ staat.’ De Beer kent de vragen die daarbĳ bovenkomen. ‘Hoe krĳ g ik zo veel mogelĳ k melk uit weidegras, hoe houd ik de productie constant en hoe plan ik weiden en maaien?’Met de Farmwalk maakt de groep ook iedere maand een rondje met een speci-aal thema. ‘Dat kan in het netwerk, maar ook met de studiegroep bĳ voor-beeld’, geeft Philipsen aan. ‘Daarmee verwachten we een essentiële bĳ drage te leveren aan het invullen van het vak-manschap. Het gaat vooral om ervarend leren, een leervorm die we niet zo veel gebruiken bĳ graslandmanagement.’De term Farmwalk is afkomstig uit ech-te graaslanden. ‘Met de Farmwalk be-paal je welke percelen klaar zĳ n om te weiden en welke gemaaid kunnen wor-den, je maakt een planning voor de ko-mende week en weken’, licht Philipsen toe. ‘Het voorkomt dat je voor verrassin-gen komt te staan.’

Weideseizoen start in januariBeter plannen betekent voor de net-werkdeelnemers ook vroeger beginnen. ‘In december wordt het jaar geëvalu-eerd, zodat in januari bĳ het opstel-len van het bemestingsplan bekend is hoe het komende seizoen moet wor-den beweid en welke percelen bemes-

ting krĳ gen voor maaien of weiden.’Ook in de anders zo rustige februari-maand is het tĳ d voor een Farmwalk. Gekeken wordt dan hoe de percelen de winter zĳ n uitgekomen, waar voorwei-den nodig is, welk perceel wat ruiger uit de winter is gekomen en als eerste in het nieuwe seizoen geweid kan worden. Phi-lipsen geeft aan dat vooruitkĳ ken mak-kelĳ ker werkt. ‘Als er al een halve wei-desnede staat, ben je te laat.’De ‘horizon’ bĳ Amazing Grazing ligt wat verder weg, meer op het gebied van innovaties die weiden in de toekomst ge-makkelĳ ker maken. Hiervoor hebben de ongeveer veertig deelnemende veehou-

Onder veehouders leven veel vragen over professioneel en gestructureerd weiden

Digitale graslandgebruikskalenders, elektronische grashoogte-

meters en koppelingen met veemanagementsystemen, het zĳ n

allemaal innovaties die weiden gemakkelĳ ker en beter meet-

baar maken. Goed weiden begint echter met vakmanschap,

zegt Bert Philipsen. ‘Het begint met focus op gras.’

tekst Alice Booĳ


30 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_special2 dyn beweiden.indd 30 01-03-13 16:23

ders een aantal thema’s benoemd waar ze speciaal aandacht aan willen schen-ken. Zo is er het thema ‘management by measurement’, waarbĳ elektronische grashoogtemeters informatie leveren die in (digitale) graslandgebruikskalenders gebruikt wordt. Het doel is het ontwikke-len van een applicatie voor bĳ voorbeeld de telefoon die adviseert over in- en uit-scharen naar welk perceel. ‘Dit geeft bo-vendien inzicht in de hoeveelheid gras die de koeien werkelĳ k opnemen, waardoor beter is bĳ te voeren’, noemt Philipsen nog een belangrĳ k item in graslandma-nagement. ‘Het geeft goede handvatten om de economische consequenties van het type beweiding door te rekenen.’

Automatisch afrasterenBĳ bedrĳ fssystemen wordt gekeken naar bĳ voorbeeld automatisch melken en grote koppels omdat daar knelpunten in het weiden ontstaan. Bĳ het thema ‘auto

Wie meer kennis wil over vakwei-den, kan terecht op de innovatie-dagen vakweiden. De koeien lo-pen speciaal voor deze dagen al buiten en een ‘Farmwalk’ maakt ook deel uit van het programma.

Innovatiedagen vakweiden14 maart: Veenweiden Innovatie-centrum, Zegveld 26 maart: KTC De Marke, Hengelo (Gld.)11 april: Dairy Campus, Leeuwar-den

Wie wil beginnen met beweidings-lessen, kan op YouTube drie fi lmpjes bekĳ ken. Zoek daarbĳ op ‘beweidingslessen’

Innovatiedagen vakweiden

bordercollie’ staat arbeidsvermindering centraal en wordt er gekeken naar auto-matische afrasteringssystemen en stu-ren van koeverkeer, waaronder het ha-len en brengen van koeien naar het weiland. Bĳ ‘de waarheid van de koe’ gaat het erom in te spelen op de behoeften van de koe. ‘Van nature leeft de koe in het bos’, geeft Philipsen aan. ‘Bĳ schemer ’s mor-gens en ’s avonds gaat ze de vlakte op, vreet zich vol en gaat weer terug het bos in.’ Systemen als klokweiden spelen hierop in. Daarbĳ grazen de koeien een weideperceel kloksgewĳ s af, zodat ze da-gelĳ ks een nieuw stuk gras krĳ gen. Het laatste thema is de ‘weidewasser’, waarbĳ een oplossing wordt gezocht voor de mestfl atten in de wei. Deze ge-ven bossen en dus beweidingsverliezen. ‘We hopen op vernieuwende sleep- of spoeltechnieken om ook hier een door-braak te krĳ gen’, geeft Philipsen aan. l

31V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_special2 dyn beweiden.indd 31 01-03-13 16:24

Met onderhoudsdoorzaaien naar meer en betere kwaliteit ruwvoer

De grasmat oppeppen

De grasmat in Nederland is toe aan een kwaliteitsslag. ‘De kwaliteit

van de zode neemt door het gebruik af. Jaarlĳ ks daalt de opbrengst al snel met 2 tot 3 procent’, vertelt Hendrik Nagelhoud, productmanager grassen bĳ Innoseeds. ‘Veehouders denken na de winter te gemakkelĳ k dat het vanzelf wel weer groen wordt, maar het gaat ook om de kwaliteit. Ze ver-geten in de zode te kĳ ken.’Goede grassen leveren meer op-brengst, een hogere voederwaarde, ze gaan effi ciënter om met nutriën-ten als stikstof en zĳ n weerbaarder tegen bĳ voorbeeld droogte. ‘Allemaal eigenschappen die belangrĳ k zĳ n om een hoge graslandproductie te halen en veel melk uit eigen ruwvoer te kunnen produceren.’ Goed grasland is een belangrĳ ke succesfactor voor de toekomst, vult Johan van Kranen-burg van K&G Advies hem aan. ‘Houd het grasland daarom up-to-date.’

Veel minder herinzaaiEerder werden graslandpercelen va-ker vernieuwd door herinzaai, iets wat de afgelopen jaren veel minder is gebeurd. ‘Grondverbetering was vroeger een veel gehoord argument bĳ herinzaai, maar de meeste perce-len liggen er inmiddels goed bĳ ’, geeft Kranenburg aan. ‘Vanaf 2005 is er veel minder grasland vernieuwd, de verkoop van graszaad daalde met zo’n 30 procent.’Daarbĳ is herinzaai door het scheur-verbod aan weten regelgeving ge-bonden en is het met zo’n 800 euro per hectare ook nog eens behoorlĳ k kostbaar. ‘Doorzaaien is dan een goed alternatief en de kosten zĳ n

rond 115 euro per hectare een stuk lager’, geeft Kranenburg aan. Daarbĳ noemt hĳ nog als extra voordeel dat doorzaaien vergeleken met herinzaai

het organischestofgehalte van de grond op peil houdt. ‘Het bodemleven blĳ ft be-houden en onkruiden krĳ gen minder kans’, voegt hĳ eraan toe. ‘Bovendien kost doorzaaien geen productie. Bĳ her-inzaai ben je minimaal één snede kwĳ t.’ Doorzaaien vraagt wel geduld. ‘De eerst-volgende snede geeft niet meteen meer opbrengst of een betere kwaliteit. Door het opensnĳ den van de zode met het doorzaaien kan de opbrengst het eerste seizoen zelfs wat dalen, maar het tweede seizoen ligt de plus op zo’n 10 procent. Het effect van doorzaaien moet je daar-om over een aantal jaren bekĳ ken. Het is een investering voor de langere termĳ n.’Over de meeropbrengsten na doorzaaien

Doorzaaien heet tegenwoordig grasland verjongen. Een nieu-

we benaming voor een bekend doel: de opbrengst verhogen

en de kwaliteit van ruwvoer verbeteren. ‘Maar dat lukt meestal

niet meteen in het eerste jaar’, geeft adviseur Johan Kranen-

burg aan. ‘Doorzaaien is een investering voor de lange termĳ n.’

tekst Alice Booĳ


32 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_special2 doorzaaien.indd 32 01-03-13 15:39

aan dat er tussen bedrĳ ven heel veel ver-schil in kvem-opbrengst per hectare grasland is. ‘Die varieert van 6.000 tot 12.000 kvem, er valt dus nog veel te ver-beteren.’Vooral nu bedrĳ ven groeien in omvang kan het voordeel aanzienlĳ k zĳ n, zo re-kent hĳ voor. ‘Een opbrengstverhoging van 2 procent betekent voor een bedrĳ f met 50 hectare één hectare extra voer,

Door ‘seed banking’ is er altĳ d graszaad in de grond

is in Nederland weinig bekend. ‘Oud on-derzoek’, zegt Nagelhoud over de schaar-se informatie die er is. ‘Voor recentere gegevens moeten we de grens over om te zien welk effect jaarlĳ ks doorzaaien heeft op de huidige graszode.’

Vĳ ftien procent meer opbrengst Zo heeft hĳ een aantal gegevens uit het buitenland op een rĳ tje gezet. ‘Bĳ jaar-lĳ kse doorzaai bleek er zo’n 15 procent meer opbrengst en een 5 procent betere kwaliteit te zĳ n. Reken daarbĳ op onge-veer 50 kvem per kilo droge stof meer door het regelmatig gebruik van nieuwe genetica in de zode.’ Kranenburg geeft

Tabel 1 – Kosten doorzaaien per hectare (bron: K&G Advies)

doorzaaien per ha kosten (in euro’s)

15 kilo graszaad 90loonwerk (4 ha/uur) 25totaal 115

zeg maar 12.000 kilo droge stof. Dat scheelt niet alleen in de steeds duurder wordende aankopen, meer opbrengst be-tekent ook lagere kosten per kilo droge stof.’Doorzaaien is in landen als Engeland, Ierland, het noorden van Duitsland en ook steeds meer in België een standaard onderdeel van het graslandmanage-ment. ‘Bĳ voetbal- en sportvelden noe-men ze het jaarlĳ ks doorzaaien groot onderhoud, een oppepper voor het nieu-we seizoen’, geeft Nagelhoud aan. ‘Jaar-lĳ ks doorzaaien hoort erbĳ om de gras-mat jong te houden. Akkerbouwers plannen dit soort activiteiten standaard in hun bouwplan, dat zouden veehou-ders ook meer moeten doen.’ In Engeland noemen ze het ‘seed ban-king’, noemt Nagelhoud. ‘Door jaarlĳ ks nieuw graszaad op het land te brengen, zorg je ervoor dat er bĳ schade aan de zode zaad in de grond aanwezig is dat kan ontkiemen en de eventuele open plek kan invullen. Zo werkt het tenslotte met onkruidzaden ook.’ Ook graszaad kan zo jarenlang in de grond ‘overleven’. ‘Wanneer er licht, lucht en water bĳ ko-men, gaat het kiemen.’

Grasland-APK‘Het beheer en de timing zĳ n belangrĳ k voor succes’, weet Kranenburg. In een netwerk (zie kader) gaan zo’n zestig vee-houders in Nederland dit de komende jaren verder onderzoeken. ‘Wellicht komt eruit dat het verstandig is om elk jaar een aantal percelen door te zaaien, waardoor elke vĳ f jaar de grasmat ver-jongt.’ Welke percelen hiervoor in aanmerking zouden moeten komen, moet duidelĳ k worden met een soort grasland-APK. ‘Hieruit moet blĳ ken welke grasmat aan verjonging toe is. Als je te laat bent, loop je achter de feiten aan en krĳ gen onkrui-den meer kans. De grasland-APK moet duidelĳ k maken wanneer een zode aan doorzaaien toe is.’ l

Doorzaaien: hoe, wat en wanneer?Zes netwerken van tien veehouders verspreid over Nederland gaan ko-mende twee jaar experimenteren met het doorzaaien van hun gras-land. Ze werken met verschillende grondsoorten en gaan zowel in het voorals in het najaar doorzaaien en na een eerste snee en bovendien met verschillende grasmengsels. Daarbĳ

zĳ n het bedrĳ ven die weiden of vol-op maaien. Ook op de praktĳ kcentra Zegveld, De Marke en Dairy Campus worden proefvelden aangelegd om zo de opbrengst- en kwaliteitsver-schillen bĳ doorzaaien na één en twee jaar te meten. Uiteindelĳ k moe-ten deze praktĳ kervaringen een dui-delĳ ke handleiding opleveren.

33V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_special2 doorzaaien.indd 33 01-03-13 15:45

Bert-Jan Verboom uit Zegveld zaait elk jaar 20 procent grasland door

‘Niks doen, dat is pas slecht’

S lechts een paar weken per jaar zĳ n volgens melkveehouder en

loonwerker Bert-Jan Verboom uit Zegveld geschikt om grasland door te zaaien. ‘Het moet niet te droog zĳ n en niet te nat.’ In het voorjaar heb je volgens hem de meeste kans. ‘Mits er niet te veel gras staat, de temperatuur goed is en er geen kans meer is op vorst. Rond maart-april en augustus-september heb je het mees-te succes.’ En door deze percelen na het doorzaaien ook eerst te weiden

door bĳ voorbeeld pinken of schapen, krĳ gen de jonge grasplanten alle ruimte. ‘Ze worden dan niet verdrongen door de oudere planten.’

Elke vier jaar doorzaaienJaarlĳ ks zaait Verboom van zĳ n 85 hec-tare grasland zo’n 20 hectare door. ‘Eens per vier jaar kom ik zo op elk perceel en op sommige stukken wel vaker.’ Sinds een jaar of vĳ f heeft Verboom het doorzaaien standaard opgenomen in zĳ n graslandmanagement. ‘Ik kreeg er een

paar aangekochte percelen grasland bĳ voor mĳ n bedrĳ f, maar er zaten open plekken in en er was nooit iets aan het verbeteren van de grasmat gedaan’, noemt hĳ als aanleiding. Graslandverbe-tering op veengrond door helemaal op-nieuw in te zaaien was volgens hem geen optie. ‘Het is duur en de grond klinkt erdoor in. Waarom zou je boven-dien alles doodspuiten als het grasgewas verder goed is?’

Wiedeg en zaaimachineHĳ kocht een wiedeg in combinatie met een pneumatische zaaimachine en zaait sinds die tĳ d structureel door. ‘Met de wiedeg trek je de muur los en de gras-planten krĳ gen lucht. En door 10 kilo graszaad per hectare erbĳ te zaaien kun-nen op de open plekken weer nieuwe plantjes groeien.’ Voorkeur voor een specifi ek grasras heeft hĳ hierbĳ niet. ‘Het moet wel Engels raaigras zĳ n natuurlĳ k, maar het is net als met stie-ren: er zĳ n geen slechte meer op de markt.’Zo kan hĳ op grotere percelen zo’n 4 hectare per uur doorzaaien en dat doet hĳ inmiddels ook in loonwerk. ‘Het suc-ces hangt sterk van het weer en het mo-ment van doorzaaien af, maar door el-kaar genomen levert 60 tot 70 procent van het werk een goed resultaat op.’ Dat is trouwens niet meteen het eerste jaar te zien, merkt de melkveehouder op. ‘Na drie jaar zie je zeker dat de zode be-ter is geworden. Al helemaal als je het vergelĳ kt met niks doen, dat is pas slecht. Als er geen onderhoud wordt ge-daan, gaat de kwaliteit van de grasmat gewoon achteruit.’

Hogere voederwaardeUiteindelĳ k verdient doorzaaien zich al-tĳ d terug, is de overtuiging van Ver-boom. ‘En dan denk ik niet eens aan meeropbrengst, dat is lastig te meten. Kweek en muur leveren ook opbrengst, maar daar heb je natuurlĳ k helemaal niets aan.’ Verboom gaat vooral voor een betere kwaliteit ruwvoer. ‘We hadden vorig jaar in de combinatie van eerste en tweede snede een gemiddeld vem -gehalte van 885 per kilo droge stof. Dat is voor veen-grond behoorlĳ k goed.’ l

Bert-Jan Verboom: ‘Als er geen onderhoud wordt gedaan, gaat

de kwaliteit van de grasmat gewoon achteruit’

Grasland vraagt onderhoud en dat doet Bert-Jan Verboom uit

Zegveld door jaarlĳ ks 20 van zĳ n 85 hectare veengrond gras-

land door te zaaien. ‘Zestig tot zeventig procent van de perce-

len levert met doorzaaien toch meer rendement op.’

tekst Alice Booĳ


34 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_special2 boer1 links.indd 34 01-03-13 15:46

Standweiden en omweiden past het best bĳ melkveehouder Kees de Jong

Lef tonen bĳ weiden

Natuurlĳ k had Kees de Jong op school geleerd over het weiden van de koei-

en en ook op het bedrĳ f deed hĳ veel er-varing op. ‘Toch loop je er telkens tegen-aan dat planningen niet uitkomen en sommetjes niet kloppen. Eigenlĳ k blĳ f je de hele tĳ d dingen uitproberen totdat je het systeem hebt gevonden dat bĳ je past.’Zo wachtte hĳ met het weiden van de ne-gentig koeien tot na de eerste snede. ‘Maar dat duurt me te lang.’ Ook volop weiden in het voorjaar beviel niet, het vroeg te veel arbeid. ‘Bovendien past maaien in dienst van beweiden niet bĳ me. Ik wil een hele goede eerste snee.’

Vroeg naar buiten Voor De Jong bleek uiteindelĳ k stand-weiden in combinatie met omweiden het best te passen. ‘We gaan in het voor-jaar zo vroeg mogelĳ k met de koeien naar buiten. Vorig jaar was dat 28 maart.’ De koeien gaan standweiden op een blok van 12 hectare (van totaal 43 hectare gras in de huiskavel). ‘Elke twee dagen krĳ gen de koeien een ander per-ceel binnen dit blok, zodat ze altĳ d nieuw gras hebben. In het voorjaar lukt dat goed, omdat het gras snel groeit.’Wanneer de veehouder de eerste snede heeft gemaaid, gaan de koeien ook naar de andere percelen en wordt de strategie omweiden op blokken van drie hectare en voor de duur van drie weken, als het even kan dag en nacht. ‘In heel 2012 was dat slechts drie weken.’ Vanaf augustus tot het eind van het sei-zoen schakelt hĳ weer over op standwei-den. ‘Dit jaar tot begin december, elke dag gingen de koeien nog twee uur naar buiten. We hadden in totaal 247 weide-dagen.’ De melkveehouder is vooral enthousiast over het standweiden. ‘Het kost in verhouding weinig werk en is

heel constant voor de koeien en dus voor de gehalten in de melk.’Naast het verse gras worden de koeien ook tĳ dens de weideperiode (nauwkeu-rig gewogen) bĳ gevoerd. ‘Ze krĳ gen 10 kilogram droge stof, dan ben ik minder kwetsbaar bĳ extreme weersomstandig-heden. Gras is wat kwaliteit en hoeveel-heid betreft ongrĳ pbaar.’

Minder eiwitaankoopVoor De Jong is weiden een voorwaarde om mee te doen aan het Campina-merk-

melkproject. ‘Het is voor de koeien ook nog eens prettig en ik ben ervan over-tuigd dat ik met weiden een lagere kost-prĳ s realiseer. Ze halen bĳ ons het eiwit zelf uit het land.’Voor hem staat de koe centraal, ook bĳ het weiden. ‘Conditieverlies accepteer ik niet, want dat gaat ten koste van de ge-zondheid en de vruchtbaarheid’, zegt hĳ stellig. ‘Als het weer minder is, voer ik gewoon in de stal wat meer bĳ .’ Met een gemiddelde productie van 10.500 kilo melk, 3,90% vet en 3,55% eiwit haalt hĳ dan ook een hoge productie. In het netwerk Dynamische Weiden ver-groot hĳ zĳ n kennis. ‘We vragen ons af waarom we het zo doen. Dan leg je de cĳ fers naast elkaar en wissel je ervarin-gen uit. Je moet het lef hebben om het anders te doen’, vertelt De Jong, die toe-geeft dat hĳ in eerste instantie cynisch was. ‘Maar ik werd al gauw serieus, we zĳ n te weinig kritisch op weiden. Ik wil echt een stap voorwaarts maken.’ l

Kees de Jong: ‘Gras is in kwaliteit en hoeveelheid ongrĳ pbaar’

Kennis en ervaring delen, dat is wat melkveehouder Kees de Jong

uit Hoogblokland aanspreekt in het netwerk Dynamisch Weiden.

‘Het prikkelt tot nadenken. Weiden is voor veel veehouders een

soort routine. Ik wil in het weiden een stap voorwaarts maken.’

tekst Alice Booĳ

35V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_special2 boer2 rechts.indd 35 01-03-13 15:47

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE

De productieaanleg, gezondheidskenmerken en

exterieurkenmerken zijn sterk bepalend voor een

hoge levensproductie. CRV heeft stieren voor u

van uiteenlopende rassen die uitstekend scoren op

deze kenmerken. Ze zorgen voor verhoging van uw

bedrijfsrendement door koeien die probleemloos

produceren jaar in jaar uit.

‘ HONDERDTONNERSOM TROTS OP TE ZIJN’

Fam. Vos, Godlinze

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 1 04-02-13 09:19

ATLANTIC KODAK VIGOR MELDONRAS + BASIS HF zb RHF rb BS rb MRIJ lokaal

NVI 292 216 267 117

LVD 740 617 864 157

UIERGEZONDHEID 106 106 108 100

CELGETAL 107 105 108 100

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 2 04-02-13 09:19

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE!

ATLANTIC BLINKT UIT OP ALLE FRONTEN!Eens in de zoveel tijd dient zich een uitzonderlijke stier

aan die je even sprakeloos maakt. Is het echt mogelijk

dat één stier zoveel kwaliteiten in zich verenigt? Jazeker.

Atlantic vererft een oogstrelend exterieur en een

nagenoeg eindeloze levensduur, wat resulteert in een

levensproductie om bij weg te dromen.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

NVI 292LEVENSDUUR 740EXTERIEUR 113UIERGEZONDHEID 106KLAUWGEZONDHEID 106VRUCHTBAARHEID 103

(zb-basis)

Lucie 147 (v. Atlantic) Eig. H. L. de Groot, Lierop (foto Els Korsten)

072-13 product-mrt1-NL.indd 1 28-02-13 17:12

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

NVI 267LEVENSDUUR 864BENEN 118AFKALFGEMAK 115VRUCHTBAARHEID 104CELGETAL 108% EIWIT +0,07UIERGEZONDHEID 108

(rb-basis)VIGOR (President x Even) Ki-code: 76-4445 aAa-code: 165324

Foto: Margreta 124 (v. Vigor)Eig.: Reussink, Winterswijk-Meddo(Foto: Els Korsten)

EN MET VIGOR!Zijn levensduur blijft verbazen en zijn Nederlandse dochters stuwen zijn NVI naar ongekende hoogte. En met een benenscore van 118 wordt hij wel heel erg onweerstaanbaar. Vigor, aangenaam.

U bent van harte uitgenodigd voor de huldiging van de mrij-koe van het jaar. Dat is Roosje 107, die uit dezelfde koefamilie komt als de CRV-stier Remco. De familie Van Dooren-Tops laat maar liefst 4 generaties uit deze koefamilie zien.

Kom zelf een kijkje nemen op het mooie bedrijf van defamilie Van Dooren. U bent van harte welkom!

HULDIGING MRIJ-KOE VAN HET JAAR

Waar?Vof Van Dooren-Tops, Meirweg 45094 BE Lage Mierde

Wanneer? Donderdagmiddag 14 maart 2013,van 13.30 tot 16.00 uur.

Roosje 58 (v. Manuel 183) en Hanna 371 (v. Remco) Eig.: vof Van Dooren-Tops, Lage Mierde

072-13 product-mrt1-NL.indd 2 28-02-13 17:12

VX04_p40.indd 40 28-02-13 15:58

Reidlander Kelmos 821 (v. Samuelo), kamp. mid.Prod.: 2.02 281 6780 4,29 3,54 lw 95

Blauw 236 (v. Strider), kampioene juniorenProductie nog onbekend

Op de meest noordelijke rundvee-show van Nederland beet Strider-

dochter Blauw 236 het spits af. De pupil van Ton en Wim Mooijman uit Wester-wijtwerd etaleerde een sterke boven-bouw en stapte stevig vooruit op droog beenwerk. Ze won het onderonsje in de eerste rubriek van haar stalgenote Rita 37 (v. Damion), die solide in elkaar stak en zich soepel voortbewoog. Beide dieren hadden vast aangehechte uiers, maar dat gold ook voor Jordan-dochter Eibeltje 232. De familie Baren-dregt uit Garrelsweer had in haar een correct gebouwde vaars met voldoende kwaliteit in het beenwerk. Vanwege meer jeugd was ze de baas over Koepon Milln Classy 54, een zware Milliondochter van Koepon uit Feerwerd. Classy ver-sloeg vanwege meer openheid de evenre-dig gebouwde Savarddochter Bolleholster Bolera van de familie Schalk uit Garrels-weer. De prijzen in de juniorenklasse gingen echter naar de jongste dieren. Het kop-duo uit de eerste rubriek kreeg de rozet-ten opgespeld; Rita 37 ontving de reser-vetitel, de winst ging naar Blauw 236.

Progressie voor Kelmos’Wat een geweldig koptrio, drie melkrij-ke koeien met fantastische uiers’, prees jurylid Gerrit de Groot de eerste rubriek in de middenklasse. Koepon Jasper Coba 25 (v. Jasper) van Koepon nam de leiding dankzij de balans in haar skelet. Ze oog-de fraai in zijaanzicht met een bodem-vrije, vast aangehechte uier. Haar stalge-note Koepon Jeeves Klaske 82 (v. Jeeves) miste lengte in de eerste rib, maar toon-de eveneens een vast aangehechte uier en harmonie in bouw. Vanwege meer kracht rekende ze af met de prima stap-pende Boliviadochter Hamster Star 31 van de familie Goslinga uit Den Ham.

Twee Samuelodochters van Koos en Wil-co Stolwijk uit Bedum voerden de span-ning op. Reidlander Betty 654 imponeerde met haar macht in het frame, maar mis-te de laatste melkuitstraling. Vanwege meer openheid in de midden-hand en een betere uier was het haar stalgenote Reidlander Kelmos 821 die mee-dong naar de prijzen. En hoe. De reserve-kampioene junioren van 2012 oogde fris met een stijlvol frame, parallel geplaats-te benen en een langgerekte uier. De meeste tegenwicht kwam van Koepon Jasper Regenia 41, een fraaie Jasperdoch-ter van Koepon. De koe was goed in ba-lans, ze had een functionele beenstand en won vanwege meer fijnheid in het skelet haar rubriek van de sterk geuier-de Affirmeddochter Lena 190 van de fa-milie Barendregt. De titel in de middenklasse bleek een brug te ver voor Regenia, ze verdiende de reservetitel met Kelmos 821 als kampi-oene aan haar flank.

Koningin BetIn de koninginneklasse, zoals de jury de seniorencategorie treffend verwoordde, kwamen Daan en Jan Thomas Vos uit Godlinze sterk voor de dag. Met hun zwartbonte derdekalfs Stadeldochter Glinzer Betje 41 stalen ze de show. Met een uier die in de koe gegoten leek, en een beresterk skelet paradeerde Betje door de ring. Dankzij een hogere achteruier en meer jeugd overtrof Betje de evenre-dige IcePackdochter Blauw 196 van de familie Mooijman. Ook haar bloedver-want Blauw 188 (v. Talent) etaleerde veel kwaliteit in de vorm van een ragfijne uier en mooie verhoudingen. De familie Mooijman viel in de senioren-klasse nipt buiten de prijzen; Betje 41 stak zich in het zilver. De eerste prijs was voor Starleaderdochter Reidlander Bet 19,

Vorig jaar had de Groninger Rundveeshow de nationaal reserve-

kampioene roodbont in haar gelederen. Hoewel die kwaliteit tij-

dens de veertiende editie niet werd geëvenaard, was het zeker de

moeite waard Neerlands meest noordelijke keuring te bezoeken.

Families Stolwijk en Mooijman doen goede zaken op provinciale show

Bet is Betje de baas in Bedum

tekst Tijmen van Zessen

Reidlander Bet 19 (v. Starleader), kamp. seniorenProd.: 4.01 286 11.131 3,96 3,16 lw 105

K E U R I N G

een zesdekalfskoe van de familie Stol-wijk met een fraaie wigvorm in het lijf, een puik bewaarde uier en een sterke klauw. Kortom, de tweede hoofdprijs voor de familie Stolwijk met daarbij het algemeen kampioenschap als kers op de taart. l

41V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_keuring Groningen.indd 41 01-03-13 14:02

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

prĳz

en in

eur

o pe

r hon

derd

kilo

(exc

l.btw

)

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

jaar

kalkammonsalpetertriplesuperfosfaat

kaliumchloride 60%

wereldbevolking

Beroemd en berucht zĳ n ze inmid-dels. De cĳ fers van de wereld-

voedselorganisatie FAO die voorspel-len dat de wereldbevolking in 2050 uit 9,1 miljard mensen zal bestaan. Het betekent dat de voedselproduc-tie met zeventig procent zou moe-ten toenemen. ‘Dat lukt beslist niet zonder kunstmest. Om de wereld in de toekomst te kunnen voeden, zal de productiviteit van de landbouw moeten stĳ gen’, vertelt Henk Frede-rix, marketingmanager van OCI Ni-trogen (voorheen DSM). Frederix verwacht met name in Azië, Noord-Amerika en Brazilië een struc-tureel aantrekkende vraag naar kunstmest. In Europa stĳ gt de be-hoefte aan kunstmest de komende tien jaar met 3,4 procent, zo valt op te maken uit de voorspelling van koepelorganisatie Fertilizers Europe (zie kader). Fertilizers Europe verzamelt de prog-noses van diverse kunstmestprodu-centen uit Europa, waarin OCI de Nederlandse input verzorgt. ‘Als de wereldwĳ de voedselvoorraad laag blĳ ft en de graanprĳ zen hoog, dan stĳ gt automatisch de vraag naar kunstmest. Daarnaast speelt de alge-hele economie een factor van beteke-nis, omdat die een grote impact heeft op de vraag naar energie. Voor de prĳ svorming van kunstmest is de prĳ s van energie veruit de belang-rĳ kste parameter. Met name de prĳ s van gas speelt een grote rol.’

Extra fabriekenFiguur 1 geeft de prĳ sontwikkeling aan van de belangrĳ kste kunstmest-soorten. Als gevolg van de economi-

sche crisis kwam er in 2009 een einde aan de sterk gestegen prĳ zen voor mest-stoffen. De vraag nam af en energie werd goedkoper. Voor de productie van één ton kalkam-monsalpeter (kas) is ruwweg 300 kuub gas nodig. De kosten voor aardgas bepa-len de prĳ s van stikstofhoudende kunst-meststoffen voor meer dan vĳ ftig pro-cent. Om die reden zĳ n er de laatste jaren veel kunstmestfabrieken gebouwd in regio’s met lage gasprĳ zen zoals Iran en Noord-Afrika. OCI bouwde bĳ voor-beeld een fabriek in Algerĳ e en werkt aan een faciliteit in Iowa, Amerika. Is de aantrekkende vraag naar kunst-mest simpelweg op te vangen door de bouw van extra fabrieken? Frederix: ‘Dat zou je wel denken, maar de bouw van een fabriek is ook een kwestie van on-dernemerschap, waarbĳ de producent een inschatting maakt van de voedselbe-hoefte en de daaraan gerelateerde land-bouwproductie. Daarnaast is de Europe-se kunstmestindustrie gebonden aan

emissierechten. Dat verhoogt de produc-tiekosten. In 2013 moeten alle Europese fabrieken aan het emissieniveau zitten van de tien procent beste fabrieken in 2007.’

Schommelende wereldmarkt Door de globalisering van markten in het algemeen stĳ gt ook de volatiliteit van kunstmestprĳ zen. Wereldmarktlei-der Yara – goed voor een marktaandeel van zes procent – stelde eind 2012 een totaaloverzicht op van de prĳ sdynamiek in meststoffen (fi guur 2). Yara illustreert deze dynamiek als volgt: op het moment dat tien procent van de wereldwĳ de pro-ductie op de wereldmarkt verhandeld wordt en de productie daalt twee pro-cent, dan heeft dat op de wereldmarkt een effect dat tien keer zo groot is. Bĳ een productiedaling zal met name de uitvoer worden beperkt, zodat er op de wereldmarkt een tekort ontstaat van twintig procent (twee procent op het to-taal is in dit voorbeeld een vĳ fde deel

Globalisering maakt ook kunstmestprĳ zen volatiel, koppeling met energiekosten blĳ ft bestaan

Kunstmest deint mee met aardgasDe markt voor meststoffen is uiterst complex. Hoewel de prĳ s

van stikstofkunstmest voor meer dan vĳ ftig procent afhankelĳ k

is van de aardgasprĳ zen, spelen mondiale krachten steeds meer

een rol van betekenis.

tekst Tĳ men van Zessen

De 27 EU-landen verbruikten het af-gelopen jaar 10,5 miljoen ton stik-stofkunstmest, 2,4 miljoen fosfaat-kunstmest en 2,7 miljoen kaliumkunstmest op 134 miljoen hectare landbouwgrond. De ver-wachting is dat deze hoeveelheden over tien jaar licht stĳ gen naar res-pectievelĳ k 10,8 miljoen ton, 2,6 mil-joen ton en 3,2 miljoen ton (gemid-

deld +3,4 procent). Dat blĳ kt uit de prognose van Fertilizers Europe, de koe-pelorganisatie van Europese kunstmest-producenten. De graanteelt neemt zestig procent van het totale kunstmestver-bruik voor rekening, grasland en voeder-gewassen 23 procent.In Nederland verwacht de organisatie een daling van het verbruik van stikstof en fosfaat van ruim tien procent, bĳ een

Europese kunstmestkoepel: dalend stikstofverbruik in Nederland

De marktberichten van agrarische producten en grond-stoffen staan wekelĳ ks in de krant. Maar hoe ontwikkelt de markt zich op de middellange termĳ n? Welke indi-catoren moet de melkveehouder in het vizier houden? Deze editie gaat over kunstmest.

stabiel verbruik van kalium. België en Luxemburg gaan bĳ na vĳ f procent min-der stikstof verbruiken, terwĳ l de inzet van fosfaat en kaliummeststoffen daar met bĳ na twintig procent toeneemt. Fertilizers Europe benadrukt het belang van een Europese landbouw die zelfvoor-zienend is. Een hogere productiviteit moet wel samengaan met het bescher-men van de leefomgeving.

M A R K TM A R K T

42 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 342

VX04_markt.indd 42 01-03-13 14:01

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

prĳz

en in

eur

o pe

r hon

derd

kilo

(exc

l.btw

)

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

jaar

kalkammonsalpetertriplesuperfosfaat

kaliumchloride 60%

klimatologische factoren

gewasopbrengst milieuwetgeving

productiestops

VRAAGMESTSTOFFEN

structurele factorenvariabele factoren

AANBODMESTSTOFFEN

productiekosten

aardgasprĳ s

trends in de wereldeconomie

ontwikkelingBRICS-landen

NH3-prĳ s

investeringennieuwe fabrieken

bouwkostennieuwe fabrieken

langetermĳ n-rentabiliteit

onzekerheid vanwege productie/consumptiegrote markten

andere factoren• speculatie• internationale handelsbeperkingen• wisselkoersen

wereldbevolking

voedselconsumptiegebruik

biobrandstoffen

Structurele factoren zĳ n effecten op langere termĳ n.Variabele factoren zĳ n effecten op korte termĳ n en kunnen snel de richting veranderen.

voedselprĳ zen

van de wereldmarkt). Met andere woor-den: globalisering verstoort het even-wicht tussen vraag en aanbod. De Nederlandse meststoffenhandel Tri-ferto herkent dit beeld. ‘Vroeger waren er veel meer kleine lokale spelers. Nu is er een aantal grote spelers op de markt die nauwelĳ ks nog voorraad opbouwen, omdat ze altĳ d wel ergens ter wereld hun productie kwĳ t kunnen’, vertelt

Joris Broekhuis, verkoopleider voor Tri-ferto. Broekhuis snĳ dt ook de impact van de wisselkoersen aan. ‘De euro is op dit mo-ment te sterk om veel te kunnen expor-teren. Fabrikanten in Europa blĳ ven met hun product zitten en exporteurs buiten Europa zien kansen om in Europa te ver-kopen.’

Langetermĳ nverwachting Toch blĳ ft het absolute niveau van ener-gieprĳ zen nog te hoog voor een substan-tiële daling van de kunstmestprĳ s op korte termĳ n. Broekhuis waagt zich aan een voorspelling: ‘Ik verwacht stabiele prĳ zen tot licht stĳ gende prĳ zen voor de korte termĳ n, op langere termĳ n kan de prĳ s fl ink dalen als gevolg van onrust in de wereldeconomie.’ Waar Frederix enigszins een slag om de arm houdt waar het gaat om het effect van extra kunstmestfabrieken, maakt Broekhuis zĳ n langetermĳ nverwachting meer concreet. ‘Als gevolg van meer pro-ductiecapaciteit van bĳ voorbeeld ureum-meststoffen liggen prĳ sdalingen in de lĳ n der verwachting.’ l

Figuur 1 – Prĳ sontwikkeling van kalkammonsalpeter, triplesuperfosfaat en kaliumchloride 60% (bron: LEI)

‘Als individuele melkveehouder is het steeds lastiger om het juiste inkoopmoment voor kunstmest te bepalen. De meststoffenmarkt is steeds meer één op één gekoppeld aan de wereldeconomie en de prĳ -zen van aardgas.’‘Op ons bedrĳ f komt het erop neer dat we kunstmest inkopen op het moment dat de prĳ zen laag zĳ n, meestal in het najaar. We maken dan in overleg met onze leverancier een inschatting van de prĳ sontwik-keling en beslissen over de hoeveel-heid kunstmest die we vastleggen.’

Figuur 2 – Prĳ sdynamiek van stikstofkunstmest (bron: Yara-nieuwsbrief, nr. 5)

V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

MelkveehouderGerben Iemhoff, Radewĳ k

4343

D E V I S I E V A N

VX04_markt.indd 43 01-03-13 16:02

44 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

Reserveer uw advertentie nu!Deadline voor reserveren: 13 maart 2013

Tel.: +31 (0)26 38 98 820

21 MAART 2013SPECIAL

RENDEMENT

VX04_p44.indd 44 28-02-13 16:00

Het Europees kampioenschap in Fribourg

was uiterst succesvol voor Nederland. Pag. 45

S P E C I A L E K 2 0 1 3

Southland Carola 11 aan de hand van Britte Nooĳ ens

VX04_special intro EK.indd 45 05-03-13 13:54

Southland Alexander Carola 11 gaat de historie in als de eerste zwartbonteNederlands gefokte EK-prĳ swinnares

Explosie van emotie

Er ging een golf van vreugde door de afgeladen tribunes van de EK-

hallen. De Nederlandse aanhang ont-plofte toen de Ier David Boyd afl iep op Carola en haar aantikte als de reserve-kampioene vaarzen van Europa. Niemand had van tevoren gerekend

op een Nederlandse rol van betekenis, het was al lang mooi ‘dat we er bĳ waren’. Als dan de naam klinkt van Southland Alex.Carola 1 1, te midden van ruim 7500 Euro-peanen, dan komt alle emotie tot een cli-max. Johan, Evelien en Jeroen van Beek uit Teteringen hebben met de Alexander-

dochter de eerste zwartbonte in Neder-land gefokte EK-prĳ swinnares op stal.

Geen modderfi guurDe prestatie van de Nederlandse delegatie snoert tegelĳ kertĳ d critici de mond die menen dat Nederland niets te zoeken heeft op een Europees kampioenschap. De Nederlandse verrichtingen op het EK zorgden voor veel reacties op internet. Veel reageerders blikten ook vooruit: sommigen zien dit als een stimulans om voortaan weer met een voltallige delega-tie te gaan, aangestuurd door het stam-boek. Anderen zien juist de voordelen van het gezamenlĳ k initiatief van inzen-ders, waardoor er een geweldige team-geest groeide. In elk geval staat vast dat Nederland geen modderfi guur sloeg op het Europees toneel. En dat is een ĳ zer-sterk argument om voortaan weer een Nederlandse landengroep in te zenden.

Het Europees kampioenschap in Fribourg is voor de Neder-

landse delegatie uitgelopen op succes. Met een kampioen

showmanship bĳ de Young Breeders, een 1c-plaats voor Paris

en een reservetitel voor Carola 11 behaalde Nederland een

hoog keuringsrendement. De Zwitsers waren op eigen veld

niet te kloppen, al was de concurrentie bĳ zwartbont sterk.


Het kampioensduo bĳ de vaarzen: Southland Alex. Carola 11 (links) en C.M.E. Goldwyn Vanity

videoimpressie www.veeteelt.nl

46 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

S P E C I A L E K 2 0 1 3

VX04_special EK.indd 46 05-03-13 17:20

imponeerde met een vast aangesloten uier. Wiewer Rellman uit Drensteinfurt zag zĳ n correct gebouwde vaars knokken voor wat ze waard was, maar de Italiaan-se 1a uit de laatste rubriek deed haar de das om. C.M.E. Goldwyn Vanity was fraai in haar overgangen en de Goldwyndochter liet een bĳ zonder knappe combinatie zien van stĳ l en kracht. Ze paarde dat aan een supervaste en hoog opgehangen uier. De ophangband zou wat zichtbaarder in haar uier mogen zĳ n, maar de pupil van

Terug naar de showring, waar het pu-bliek regelmatig werd opgezweept door de stĳ l van jureren. Boyd deinsde er niet voor terug om zĳ n volgorde in de voorlo-pige opstelling nog te wĳ zigen. Het mani-festeerde zich in een klappende en soms stampende menigte, waarin chauvinisme de boventoon voerde. Goed voor de sfeer, goed voor de spanning en in de meeste gevallen ook goed voor de rangorde.

X-factorWant over het algemeen werd de lĳ n die Boyd uitzette goed ontvangen. Hĳ keurde scherp op uierkenmerken en vond een passende combinatie tussen melktype en kracht. Zoals die er was bĳ de Franse 1a-vaars Bel Fionna (v. Duplex), een evenredig dier, dat van voor tot achter breed in el-kaar stak. De complete vaars van Earl Colibri uit Anlezy versloeg onder meer Damiondochter Damion Joy van Jacob Wĳ nker en Ina van Ark uit Avenhorn. Fi-onna moest het in de fi nale opnemen te-gen een Duitse 1a. Bodrumdochter WR Diana was jeugdig van verschĳ ning en

Errera Holsteins uit Mantova had de titel binnen handbereik.Vanwege iets meer ribdiepte had ze haar rubriek gewonnen van Southland Alexan-der Carola 11 van Johan, Evelien en Jeroen van Beek uit Teringen. Carola was evenre-dig gebouwd, had een goede kruispartĳ , een lange uierbodem en iets rechte, maar spĳ kerharde benen. ‘Hier staan zes geweldige vaarzen met goede benen en uitstekende uiers. De kampioene heeft vandaag de x-factor, met een zeer fraaie vaars op de tweede

Britte Nooĳ ens: ‘Deze overwinning is heel dubbel’De Europese reservetitel van Carola 11 zorgde voor grote vreugde in het Neder-landse EK-team. De Alexanderdochter van Southland Holsteins werd voorge-bracht door de 23-jarige Britte Nooĳ ens uit Dongen. Zĳ ziet de titel als een bekro-ning op het werk van het hele EK-team. ‘Het voelt als een prestatie van ons alle-maal. Iedereen werkte de hele week toe naar dit moment. We wilden er het beste van maken, maar hebben expres geen verwachtingen geschapen, zo hielden we onze focus op de koeien.’Carola 11 is een vaars van Johan, Evelien en Jeroen van Beek uit Teteringen, die zelf vanwege ziekte ontbraken in Fri-

bourg. ‘Het is fĳ n dat deze titel nu komt, op dit moment, maar de overwinning is daardoor ook heel dubb el. Het heeft zo moeten zĳ n, alle puzzelstukjes vielen op het juiste moment op hun plaats’, ver-telt Nooĳ ens. Maandag voor de keuring zette ze met Johan nog even de puntjes op de i. ‘Het is belangrĳ k om rust over te brengen op het dier, dat is de basis van alles. Zoiets is moeilĳ k uit te leggen, maar daar komt het wel op neer.’Nooĳ ens groeide niet op een melkveebe-drĳ f op, maar kwam met de fokkerĳ in aanraking via Jeroen van Beek en Lars van Loenhout. ‘Sommige mensen leven toe naar vakantie, ik leef hier naartoe.’

De Nederlandse Southland Alexan-der Carola 11 is een dochter van de Amerikaanse stier Golden-Oaks ST Alexander. Haar moeder is de excel-lente Damiondochter Carola 7. Zĳ is aan haar vierde lactatie bezig en staat op een voorlopig levenstotaal van ruim 43.000 kilo melk met 4,09% vet en 3,39% eiwit.

Carola stamt uiteindelĳ k uit een Amerikaanse koefamilie uit de Vir-Clarstallen in Wisconsin. Ze heeft in Vir-Clar Miss Rotate Concorde een gezamenlĳ ke voorouder met de Ne-derlandse fokstier Alta Clapton. Met zĳ n fokwaarde van +114 exterieur en het EK-succes van Carola 11 lĳ kt het exterieur in deze familie verankerd.

Exterieur in de genen van Carola

Zwitserse Decrausaz Iron O’Kalibra volgt Jolie op als EK-kampioene Spaanse Ashlynvray Goldwyn wint reservetitel bĳ senioren

47V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3


plaats’, sprak Boyd. Die x-factor dicht-te hĳ toe aan Goldwyndochter Vanity. Dat verraste niemand, maar die zeer fraaie vaars op de tweede plaats was niet de Franse Fionna, maar de Neder-landse Carola.

Spaans vuur tegen Duitse IceSchuiven in de opstelling deed Boyd vooral in de middenklasse. Zo haalde hĳ de evenredige Franse AL Fellie (v. Goldwyn) terecht van de 1a-positie af

ten gunste van de Duitse FG Ice (v. Jasper). Ice oogde zeer fraai in zĳ aanzicht en had een betere aansluiting van de schouder aan de nek. De koe van Egon Strudthoff uit Dötlingen had bovendien de beste uier van de rubriek en stapte op hard beenwerk. Al snel werd duidelĳ k dat de winnaar van de middenklasse uit de laatste rubriek zou komen, een rubriek zonder onder-eind. Het Spaanse Ponderosa Holsteins trok het zwaard met de harmonische,

Brits gefokte Huddlesford Duplex Medora, een complete koe, prachtig in balans met een zeer vast aangehechte uier. Vanwege haar even betere achteruier verkoos Boyd Medora boven de sterk stappende Ice.

O’Kalibra onbetwist de besteDe rubriekszeges waren in de zwartbont-keuring mooi verdeeld. Elke categorie had drie rubrieken. De negen inzenders met een 1a, 1b of een 1c kwamen telkens uit vĳ f verschillende landen. In de senio-renklasse waren dat Spanje, Zwitserland, Groot-Brittannië, Frankrĳ k en Oosten-rĳ k. De zwartbontcompetitie ontpopte zich tot een echt Europees feestje. De Spaanse favoriet voor de eindoverwin-ning was Llera Ariel Goldwyn. De Goldwyn-dochter van Llera Her kwam voor het voetlicht als een echte raskoe, een kast van een dier met een fraai welvende rib-benpartĳ . Het venĳ n van de keuring zat echter in de staart; Boyd kwalifi ceerde de rubriek oudste dieren als de beste van de keuring. Het was dan ook geen schande dat de Ne-derlandse JT Millenium in dit geweld de rubriek afsloot. De Convincertelg van Jos en Harrie Tĳ huis uit Hooghalen straalde veel harmonie uit en was met haar der-tien jaar ruimschoots de oudste koe van de keuring.De Zwitserse combinatie GD Alliance pre-senteerde een koe van de buitencatego-rie. Boss Irondochter Decrausaz Iron O’Kalibra was de te kloppen koe in Fri-bourg. Ze had stĳ l, capaciteit, kogelharde benen en een muurvast gegoten uier. Boyd vroeg om een applaus voor deze ve-dette van de Zwitsers. Zelfs Goldwyn-dochter Ashlynvray Goldwyn, uitkomend voor het Spaanse Ponderosa, was tegen het geweld van O’Kalibra niet opgewas-sen. De in Frankrĳ k geboren Ashlynvray was een echte ‘melktank’ met fraaie over-gangen en veel breedte in het lĳ f. Ze be-zorgde met de reservetitel Spanje en Pon-derosa hun tweede zege. O ’Kalibra verdiende het seniorengoud en eiste de eindoverwinning op. Ze volgt Castel James Jolie op als Europees kampi-oene. De Zwitsers vierden feest: net als in

De Ierse melkveehouder David Boyd jureerde tĳ dens het Europees kampi-oenschap de zwartbonte koeien. ‘Het niveau van de keuring was uitste-kend. In de top van de rubrieken heb ik koeien gezien die met de wereld-top mee kunnen’, vertelt Boyd na af-loop van de keuring. De momenten waarop hĳ koeien wisselde van rang-orde, waren geen momenten van twĳ fel. ‘Ik vind dat je koeien zowel op stand als in beweging moet beoor-delen. Soms verandert mĳ n volgorde als ik de koeien op stand heb gezien.’Boyd stelt dat hĳ vastberaden was in zĳ n besluit om Carola 11 aan te wĳ -zen als reservekampioene. ‘Ze heeft

een erg goede uier en paste goed bĳ de kampioene. Ik wĳ s graag kampi-oenes aan die bĳ elkaar passen.’

David Boyd: ‘Wereldklasse in de top’

Arie Hamoen: ‘Grote betrokkenheid binnen het EK-team’‘Vanaf moment één was er een grote be-trokkenheid en een groot verantwoor-delĳ kheidsgevoel binnen het team van inzenders en begeleiders’, vertelt Arie Hamoen, die als hoofdinspecteur na-mens het CRV-stamboek bĳ de organi-satie van het Nederlandse team betrok-ken was. ‘Door die betrokkenheid, zoals

zelf werken aan sponsoring en bemen-sing, merkte je dat iedereen er echt voor wilde gaan. Ik hoop dat de posi-tieve uitstraling van Nederlandse deel-name ervoor zorgt dat we bĳ de vol-gende EK in 2016 zoveel aangemelde koeien hebben dat we moeten selec-teren. Dan kunnen we wellicht ook

weer meedoen aan de landenwedstrĳ d.’Volgens Hamoen is het niet vanzelf-sprekend dat tĳ dens de landenstrĳ d het fokdoel van een land getoond wordt. ‘In de Spaanse groep liepen ook geïm-porteerde koeien. Fokkerĳ wordt steeds mondialer. Het gaat er uiteindelĳ k om welk land de beste koeien presenteert.’

De top drie in de oudste rubriek roodbont: EK-kampioene Irene, Doucette en Paris

48 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

S P E C I A L E K 2 0 1 3


2011 eindigde de zwartbontkeuring met het Zwitserse volkslied.

Zwitsers oppermachtig bĳ roodWie goed had opgelet, kon dat Zwitserse volkslied bĳ na meezingen, want enkele uren eerder klonk het muziekstuk voor de Europees kampioene roodbont. De Zwitsers waren heer en meester in de roodbontkeuring; de vier individuele ti-tels kwamen stuk voor stuk op het conto van het Alpenland. De Deense jury Niels Erik Haahr plaatste in de enige ru-briek vaarzen Savarddochter Plattery Sa-vard Rénita aan kop. De stĳ lvolle vaars was lang, had een hoge achteruier, maar hoef-de niet scherper. De Zwitser Christian Menoud zag zĳ n pupil onder meer afre-

kenen met de Nederlandse JU Lonia 154 (v. Tequila). De vaars van Johan Uenk uit Nĳ -broek belandde verdienstelĳ k in de mid-denmoot met haar fraaie verhoudingen.De kampioene jonge koeien werd geselec-teerd uit de eerste- en tweedekalfsdieren. De Zwitserse Yerly Ralstorm Gémina (v. Ral-storm) had een spĳ kerharde bovenbouw, een sublieme uier en een fĳ ne botstruc-tuur. De jonge koe van Everdes Holstein uit Echarlens acteerde in dezelfde ru-briek als de Barendonk Brasilera 12 (v. Clas-sic) en Zeedieker Roseanna (v. Advent). Beide koeien waren mooi van frame en hoog in achteruier. Jan en Liesbeth Hermanussen uit Beers zagen dat Brasilera tussen veer-tien dieren als negende werd opgesteld, direct achter de koe van Jacob Wĳ nker en

Ina van Ark. Al met al een nette plaatsing in de rubriek die uiteindelĳ k de kampi-oene jonge koeien zou bevatten. Gémina kreeg van Haahr de voorkeur boven de vaars van Menoud. Bĳ na sleepte ook de Belgische Elisa de l’Herbagère nog een prĳ s in de wacht. De fraai geuierde Touchdowndochter van de familie Moureaux uit Flavion bezette in haar rubriek na Gémina de 1b-positie.

Paris op 1cIn de categorie oudere roodbonten had Nederland nog één ĳ zer in het vuur. De in Zwitserland geboren Rustlerdochter Paris kwam in de rubriek oudste roodbonten in de schĳ nwerpers. Dankzĳ haar sterke beenwerk en fraaie uitstraling was de koe van Gerrit Jan en Joke Klein Teselink uit Harfsen voor Haahr een sierlĳ ke verschĳ -ning. Ondanks haar vlakke kruisligging eindigde Paris kort achter het Zwitserse kampioensduo op 1c. De hoogste podiumplek was een prooi voor Jordandochter Suard Jordan Irene. Een vĳ fdekalfskoe, nog altĳ d prachtig in ba-lans en voorzien van een ĳ zersterk aange-hechte uier. De koe van de broers Schrago uit Middes won dankzĳ een beter beenge-bruik van haar landgenote en halfzus En Soussat Jordan Doucette. Deze zeven keer gekalfde koe van Pierre-Alain Suchet uit Farvagny versloeg Paris vanwege een be-tere achteruier. De reservetitel voor Dou-cette was gezien haar leeftĳ d en aantal afkalvingen terecht. De seniorentitel was voor Irene, zĳ werd algemeen Europees kampioene roodbont. Was het dan alleen maar Zwitsers wat de klok sloeg? Bĳ roodbont in ieder geval wel. De winnende landengroep was daar-van het defi nitieve bewĳ s. Ook bĳ de zwartbonte landengroepen leek dat sce-nario zich te voltrekken, maar Spanje kwam ertussen. De Spanjaarden versloe-gen de Zwitsers, terwĳ l Duitsland een puike derde positie innam. l

Nederlands succes bĳ de Young Breeders Gerriët de Groot won in Fribourg bĳ de Young Breeders het seniorkampioen-schap showmanship. De 21-jarige kam-pioene uit Wilsum versloeg in een span-nende strĳ d met dertien opponenten uiteindelĳ k ook de Italiaan Davide Cor-sini, die als reservekampioen gehuldigd werd. ‘Vandaag viel alles op z’n plek. Ik ben eigenlĳ k heel nuchter, maar het scheelde niet veel of ik had toch een traantje gelaten’, vertelt ze. De prestatie van De Groot is van extra

formaat omdat ze zich niet of nauwe-lĳ ks had kunnen voorbereiden. Nog geen week voor de keuring werd ze be-naderd om in te vallen voor Jeroen van Beek en Lars van Loenhout. De Groot pakte zondag haar spullen, maakte nog wat werk af en zat maandag in de auto naar Zwitserland. ‘Ik dacht, we zien wel hoe het loopt. Tĳ dens het trainen met de aan mĳ toegewezen pink, merkte ik wel dat ze erg makkelĳ k liep. Ze deed precies wat ik wilde.’

rubriek rang naam vader eigenaar, woonplaats (land)

zwartbont1 1a Bel Fionna Duplex Earl Colibri, Anlezy (Frankrĳ k)

1i Damion Joy Damion Future Dream Holsteins, Avenhorn (Nederland)2 1a WR Diana Bodrum Wiewer-Rellmann, Drensteinfurt (Duitsland)3 1a C.M.E. Goldwyn Vanity Goldwyn Errera Hol.-Agriber-Al.Be.Ro.-M.E.Dal-Mantova (Italië)

1b Southland Alex. Carola 11 Alexander Southland Holsteins, Teteringen (Nederland)4 1a FG Ice Jasper Egon Strudthoff, Dötlingen (Duitsland)5 1a Toc-Farm Pagewire Pamy Pagewire Filippo, Ilaria en Attilio Tocchi, Grosseto (Italië)6 1a Huddlesford Duplex Medora Duplex Ponderosa Holstein (Spanje)7 1a Riverdane Woelkchen 8 Cento Riverdane Hol./Ponderosa/I Cow, Ravenscroft Hall Farm (Gr.-Br.)8 1a Llera Ariel Goldwyn Goldwyn Llera Her, S.C. (Spanje)9 1a Decrausaz Iron O’Kalibra Boss Iron GS Alliance, Bürglen (Zwitserland) / Pat Conroy (VS)

1b Ashlynvray Goldwyn Goldwyn Ponderosa Holstein (Spanje)1m Twente Dairies Jt Millenium 1 Convincer Twente Dairies, Hooghalen (Nederland)

roodbont1 1a Plattery Savard Rénita Savard Christian Menoud, Romanens (Zwitserland)

1g JU Lonia 154 Tequila J. Uenk, Nĳ broek (Nederland)2 1a Yerly Ralstorm Gémina Ralstorm Everdes Holstein, Echarlens (Zwitserland)

1h Zeedieker Roseanna Advent Future Dream Holsteins, Avenhorn (Nederland)1i Barendonk Brasilera 12 Classic Barendonk Holsteins, Beers (Nederland)

3 1a Jowis Incas Flavia Incas Erich Zingre-Thomi, Grund B. Gstaad (Zwitserland)4 1a Suard Jordan Irene Jordan gebr. Schrago, Middes (Zwitserland.)

1b En Soussat Jordan Doucette Jordan Pierre-Alain Suchet, Farvagny (Zwitserland)1c Paris Rustler Soetten Botter Holsteins, Harfsen (Nederland)

Tabel 1 – Uitslag EK, de 1a’s en de Nederlandse deelnemers

49V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3


BINNENKORT||Er gaat iets veranderen bij Veeteelt. Wat het is, blijft nog even een verrassing, maar als u de site vanaf 1 maart regelmatig bezoekt, zal het u langzaamaan duidelijk worden. Tot ziens op: www.veeteelt.nl

FILM 1MELKWINNING

NU ONLINE

FILM 2ECONOMIE

NU ONLINE

De eerste twee fi lmpjes staan

online. Benieuwd naar de

volgende fi lmpjes?

Bezoek www.veeteelt.nl

en blĳ f op de hoogte van de

ontwikkelingen!

adv campagne 2.indd 32 05-03-13 15:30

Op mĳ n knieën keek ik onder de buik van de pink. De bult die zich daar bevond, was indrukwekkend. Het was niet

pĳ nlĳ k als ik erop drukte. Werkelĳ k een enorme navelbreuk. Mĳ n twee vuisten verdwenen makkelĳ k in een enorm gat toen ik de bult terugduwde. Ik krabde eens op mĳ n hoofd. Hoe krĳ g je dat weer netjes dicht bĳ zo’n dier van 250 kilo? Als kalf was dit dier al geopereerd aan een navelbreuk. Het lit-teken van deze operatie was nog goed voelbaar. De veehouder dacht dat het weer was gaan ontsteken omdat het zo dik was geworden. Op dit moment was er van een ontsteking geen sprake. De hechtingen die toentertĳ d waren gezet om de navel-breuk te sluiten, hadden het niet gehouden en de breukpoort was in reusachtige proporties teruggekomen. Onverrichter zake stapte ik weer in de auto en vervolgde mĳ n visitelĳ st. Ik zou erop terugkomen, had ik de veehouder be-loofd. Wat voor hechtingen zouden de spanning aankunnen als ik het dier weer zou opereren? Vier dubbele draden? Staal-draad? Een netje? De zoektocht bracht me bĳ Peter Wiemer, een paardenchirurg van de Lingehoeve in de Betuwe. Hĳ had samen met een humaan chirurg een hechttechniek ontwik-keld die elke druk kon weerstaan. En die wilde hĳ me wel uit-leggen. Met de nieuw opgedane kennis, speciale Bühnernaal-den en een Bühnerband – waarmee normaal veters worden gezet bĳ runderen en schapen met een vagina- of baarmoeder-prolaps – toog ik vol goede moed naar de patiënt terug. De operatie slaagde en is alweer bĳ na drie jaar geleden. Ik moest eraan denken toen ik het dier pas op de melkcontrole terugzag en de koe al bĳ na haar tweede lactatie had afgerond. Met een mooie strakke buik. Inmiddels heb ik al vele andere dieren met deze techniek succesvol behandeld.

Een navelbreuk is een opening in de pees-schede. De peesschede loopt midden over de buik en houdt de hele buik stevig bĳ elkaar. Door de navelstreng zit er een opening in deze schede die na de geboor-te weer sluit. Een navelontsteking kan het sluiten tegengaan. De navelontste-king kan overgaan of na antibiotica-therapie genezen, maar een enkele keer laat de ontsteking de opening bestaan of soms wordt de opening door de ontsteking groter. Een kleine breuk verdwĳ nt meest-

al vanzelf. Een breuk van een aantal vingers breed is zinvol om te opereren. Een zeldzame complicatie bĳ een breuk van deze afmeting is het klem komen zitten van een stuk darm of lebmaag. Ook bĳ navelbreuken is voorkomen beter dan genezen. Het navelvliesje – het stukje weefsel dat na de geboorte over-blĳ ft na het afbreken van de aders in de navelstreng – moet zo snel mogelĳ k opdrogen. Zo sluit de verbinding naar de buikholte van het kalf. Hygiëne en ontsmetting helpen om een navelontsteking en daarmee navelbreuken te voorko-men. Een navelklem – zoals bĳ baby’s gebruikelĳ k – direct na de geboorte plaatsen, lĳ kt ook goede resultaten te geven en wordt door veehouders toegepast.

De encyclopedie navelbreuk

Speciale hechttechniek om opening onder in de buik dicht te naaien

Navelbreuk bĳ pink

U I T D E D I E R E N A R T S P R A K T I J K

Een navelbreuk is een opening in de pees-schede. De peesschede loopt midden over de buik en houdt de hele buik stevig bĳ elkaar. Door de navelstreng zit er een opening in deze schede die na de geboor-te weer sluit. Een navelontsteking kan het sluiten tegengaan. De navelontste-king kan overgaan of na antibiotica-therapie genezen, maar een enkele keer laat de ontsteking de opening

51V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

J A N D I J K H U I Z E N

Aan de hand van praktĳ kvoorbeelden schrĳ ven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ . Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳ khuizen, werkzaam bĳ

de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳ ving van ziektebeeld tot behandeling.

VX04_dap dijkkhuizen.indd 51 04-03-13 13:59

OHG-directeur Hans-Willi Warder: ‘Fokveeveilingen zijn voor de veehouders een maandelijkse stimulans om actief met fokkerij bezig te zijn’

In dienst van de leden

Een ki-directeur die vloeiend internati-onale pedigrees opsomt en ki-stieren

van over de hele wereld kent. Hans-Willi Warder (50) behoort als directeur van de Duitse ki Osnabrücker Herdbuch (OHG) nog tot deze categorie. Als opvolger van de bekende holsteinpionier Gustav Wil-ke had boerenzoon Warder op voorhand geen gemakkelijke taak. In de ruim twintig jaar dat hij inmiddels aan de leiding van het qua omvang bescheiden OHG staat, heeft de ki-organisatie echter nog altijd een sterke zelfstandige positie in de fuserende ki-wereld. Jaarlijks zet OHG, bekend van stieren als Lancelot, Ramos en Jose, ongeveer vijf-tien zwartbonte en twee roodbonte stie-ren in. OHG heeft naast het ki-station in Osnabrück ook al sinds 1985 een groot belang in de grootse ki van Hongarije: Bos-Genetic (bekend van de stier BG). In tegenstelling tot de meeste andere Duit-

se ki’s heeft OHG een eigen exportdistri-butie en is niet aangesloten bij GGI.

Waarom opereert OHG nog steeds zelfstandig in de fokkerijwereld?‘De eerste fusies in Duitsland dateren al van het begin van de jaren negentig toen een aantal ki’s uit dit gebied samen ver-der ging als Weser-Ems-Union. Niet veel later werd er met GGI ook een gezamen-lijke exportorganisatie gestart.’ ‘In die periode hebben wij echter beslo-ten een eigen weg te gaan en die is nog steeds succesvol. Ons grote voordeel als kleine organisatie is dat we heel snel kunnen inspelen op veranderingen en erg snel beslissingen kunnen nemen. We waren in 1988 bijvoorbeeld de eerste ki-organisatie die een stiermoederteststati-on opende en in 2010 waren we ook weer de eerste die dit vanwege de op-komst van genomic selection sloot.’

Is het moeilijk om in de hevige concurrentiestrijd te overleven?‘De wereldwijde concurrentie is zeker groot, maar de basis is nog altijd het bes-te genetische materiaal en daar kunnen we goed in meekomen. Boss, met 157 RZG de hoogste in Duitsland geboren stier in 2012, staat hier. Daarnaast heb-ben we een goed functionerende export-afdeling. Jaarlijks exporteren we ruim 400.000 doses sperma. Buiten ons eigen gebied binnen Duitsland verkopen we nog eens circa 50.000 doses.’ ‘Ook wat de export betreft is er een voor-deel dat we een kleine ki zijn. Wij kun-nen stieren heel snel beschikbaar maken over de hele wereld. Grote coöperaties als Masterrind in Duitsland en Select Si-res in Amerika hebben zoveel leden aan wie ze de stieren eerst beschikbaar moe-ten stellen, dat het maanden duurt voor er genoeg voorraad is om te exporteren.’

In de mondiale fokkerijwereld staat het qua omvang bescheiden OHG nog altijd zelfstandig zijn

mannetje. De Duitse coöperatie uit Osnabrück zet zich sterk in voor de eigen leden en organiseer-

de onlangs de 1100e fokveeveiling. Het gebruik van genoomstieren ligt met 70 procent erg hoog.


I N T E R V I E W

52 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_interview Warder.indd 52 04-03-13 10:39

Recent vond de 1100e fokveeveiling plaats met gemiddeld bijna 2000 euro. Hoe komt het dat veilingen zo succesvol zijn?‘Als je me twintig jaar geleden had ge-vraagd of we nu nog veilingen zouden hebben, had ik dat toen niet volmondig durven beamen. Maar deze verkoopme-thode blijkt nog steeds succesvol, want ieder jaar veilen we circa 3000 stuks fok-vee tegenover 1000 stuks die recht-streeks vanaf het erf worden verkocht. De vaarzen brengen op de veiling gemid-deld 300 euro meer op dan op de boer. Door de hoge prijzen zijn de veilingen een maandelijkse stimulans voor de vee-houders om actief met fokkerij bezig te

ren er zestien afkomstig van de eigen leden. Daarnaast kopen wij jaarlijks on-geveer 120 embryo’s uit internationale koefamilies aan en zetten die gratis weg bij de leden. Geboren stierkalveren zijn dan voor ons en voor een vaarskalf be-taalt een veehouder anderhalf keer de embryoprijs.’‘Daarnaast betalen we als OHG binnen Duitsland ook de hoogste prijs voor stie-ren. De prijs kan via een online calcula-tor op onze website door iedereen wor-den uitgerekend aan de hand van de genoomfokwaarden. De hoogste in 2012 geboren genoomstier hebben we bijvoor-beeld gekocht voor 22.900 euro.’

Wat is het geheim achter de continuïteit van OHG?‘Wij proberen ons maximaal in te zetten voor de eigen leden. In de tijd van Gustav Wilke gaven we bijvoorbeeld al manage-mentadvies op de bedrijven. Sinds begin 1980 staat het OHG-gebied ook al onaf-gebroken op nummer één voor gemid-delde melkproductie. We hebben altijd geprobeerd de fokkerij in het gebied te stimuleren door ervoor te zorgen dat le-den ook echt geld aan fokkerij kunnen verdienen. Daarom halen we ook zo veel mogelijk ki-stiertjes uit het eigen gebied en organiseren we nog steeds succesvol-le fokveeveilingen.’

zijn. Goede vaarzen met mooie pedigrees brengen nu eenmaal veel geld op.’

Stierselectie is momenteel toch een mondiale ac-tiviteit, hoe kunnen jullie dan zo veel stieren uit het eigen fokkerijgebied halen?‘Dit is een bewuste strategie. Andere ki’s kopen soms tot wel vijftig procent van de stieren buiten hun eigen gebied aan, maar dit demotiveert fokkers. Waarom zouden ze dan nog in fokkerij investeren als de eigen ki-organisatie voor veel geld stieren in het buitenland koopt? Wij kie-zen er al jaren voor om de fokkerij van de eigen leden te stimuleren en van de laatste twintig aangekochte stiertjes wa-

Onlangs kwam OHG in het nieuws omdat het gebruik van genoomstieren erg hoog ligt. Wat is de oorzaak van het massale gebruik?‘Het gebruik van jonge stieren lag in ons gebied altijd al op twintig procent, maar dat is in twee jaar tijd razendsnel ge-groeid naar ruim zeventig procent. Enerzijds komt dit doordat de validatie-studies over genomic selection van re-kencentrum Vit heel goed leken. De overschatting die er bijvoorbeeld in Amerika is, hebben we hier niet. En an-derzijds is het absolute niveau van de genoomstieren gewoon hoger dan van de huidige fokstieren. Omdat beide groe-pen stieren gemiddeld hier ongeveer hetzelfde kosten, kiezen veehouders massaal voor het hogere niveau van de genoomstieren.’

Is het vertrouwen in genomic selection dan zo groot?‘Fokkers zien nu dat de eerste hoge ge-noomstieren, zoals Goldday, ook goed scoren bij het aan de melk komen van hun dochters en dat geeft vertrouwen. Natuurlijk zullen er tegenvallers komen, maar dat past bij een betrouwbaarheid van zeventig procent. Door stieren te blijven testen, moeten we zorgen voor betrouwbare data voor de toekomst en dan zal genomic selection stap voor stap verder verbeteren.’ ‘Inmiddels komt bij ons 75 procent van de ki-stieren uit pinken. Uit een analyse blijkt dit ook succesvol, want tot nu toe zijn de als stiermoeder geselecteerde pin-ken allemaal voor exterieur ingeschre-ven met punten tussen de 83 en de 87.’

In Amerika wacht iedereen gespannen het vrij-komen van de genoomtest voor stieren af. Welke invloed krijgt dit in Europa?‘Binnen Eurogenomics heb ik in een werkgroep gezeten die erover heeft na-gedacht of we ook in Europa de stieren-test zullen vrijgeven. Alles ligt klaar, maar binnen Eurogenomics is er voorals-nog tegen het vrijgeven gestemd.’ ‘Van mij persoonlijk mag de test gerust vrijgegeven worden, ik verwacht name-lijk niet zo veel veranderingen. Wij selec-teren als OHG op dit moment één van de dertig op genomics onderzochte stierkal-veren. Mijn gevoel is dat veel fokkers niet zelf het financiële risico van zo veel genoomtesten willen lopen. En als je een hoge stier hebt, moet je die wereldwijd nog zien te verkopen en distribueren ook. Er zullen best enkele individuele initiatieven komen, maar ik verwacht niet dat die hier de ki-wereld op zijn kop zetten.’ l

‘Veel fokkers zullen niet het financiële risico van zo veel genoomtesten willen lopen’

53V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_interview Warder.indd 53 04-03-13 10:39

passie voor water

Marum | Dalfsen | Ospel

0594 64 80 80 0529 43 50 40 077 466 00 45

passie voor water

ww

w.r

emo

n.c

om

Waarom Remon?

• altijd scherp gecalculeerd• landelijk opererende servicedienst• 24/7 service - het hele jaar• uitstekende garanties• meer dan 25 jaar ervaring

Met deze cascade-installatie beschikt u over een hoogrenderende waterzuivering op basis van regeneratiezout.

De Demon verwijdert ijzer, mangaan en kalk uit bronwater, zónder beluchting, veel pompen en ingewikkelde besturingen.

Het toestel (volautomatische Fleck-bestu-ring) zorgt standaard voor schoon, zuiver en - uniek - gasvrij drinkwater. En dát voor-komt de aangroei van biofi lm!

✔ schoon, zacht, zuiver water

✔ kalkgehalte instelbaar✔ patentaanvraag loopt✔ supervoordelig✔ geen dure chemicaliën

nodig

✘ installatie gebruikt regeneratiezouttabletten

passie

Marum Marum

0594 64 80 80 0529 43 50 40 077 466 00 450594 64 80 80 0529 43 50 40 077 466 00 45

Waarom Remon?

• altijd scherp gecalculeerd• landelijk opererende servicedienst• 24/7 service - het hele jaar• uitstekende garanties• meer dan 25 jaar ervaring

Cascade 450 l met volautomatische gepatenteerde besturing. 50% minder zout nodig!

Superaanbieding! Remon Demon: waterzuivering o.b.v. zout

DELTA NONJA VG 87(Goldwyn x Etazon Renate)

Met InSire-embryo’s van CRV heeft u direct toegang tot de beste genomicstieren van dit moment. En dat in combinatie met de hoogste vrouwelijke dieren, zoals Delta Nonja VG 87! Zo zijn nu van de volgende stiervaders embryo’s beschikbaar:• Vekis Chevrolet (Freddie x Planet), 2490 gTPI• De-Su Freddie Galaxy (Freddie x Planet), 2429 gTPI• JHS Paradise (Snowman x Shottle), 289 NVI, 111 exterieur• Delta Elliot rf (Emerald x Spencer), 269 NVI (rb)• YouTube D3 Accolade (Award x Gogo), 244 NVI (rb)

Via het verse circuit zijn de nieuwste stiervaders direct beschikbaar. Vraag uw embryovertegenwoordiger naar het uitgebreide embryoaanbod.

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONORENEXCLUSIEVE STIERVADERS BESCHIKBAAR

MEER INFORMATIE

Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06 BETTER COWS | BETTER LIFE

(foto

: Alg

er M

ee

kma

)

048-13 Embryo-Nonja .indd 1 18-02-13 09:22

54 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_p54.indd 54 04-03-13 13:36

15V E E T E E L T m a a r t 1 2 0 1 3

Boe r z i j n : Boe r b l i j v e n

Nijkerk • Tel. 033 422 15 10 • www.arkervaart.nl (Teamleider Rundvee: Roel van Ee, 06 21 26 62 27)

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien meteen actieve weidegang. De voederwaarde van gras komt, incombinatie met ProWeide brok, optimaal tot zijn recht.Bovendien is ProWeide bijzonder scherp geprijsd. MetProWeide haalt u het beste uit uw weidegras én veestapel!

Koeien in de wei?ProWeide brok erbij!

• 940 VEM • 85 WDVE • 200 gram zetmeel • 50 gram bestendig zetmeelScherpe seizoenprijs: netto 21,98per 100 kg bij afname van 32 ton ineens

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

Het beste voor uw koeien ??

Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Dual Waterbed !!

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Door besparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl



Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat

Recht liggen / Schone box / Weinig strooisel

Dual waterbed + Positiebox = Minder werk




Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat






Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat



www.uierverzorging.nlwww.buc-holland.com

VX09_p14.indd 25 21-05-2012 11:16:25

www.barenbrug.nl/greenspirit

De kampioenen van de Rassenlijst. Grassen die topopbrengsten en hoge voederwaardes leveren

voor méér melk en lage voerkosten. De Green Spirit mengels zijn samengesteld uit deze toprassen. Ideaal voor melkveehouders die

kiezen voor de beste kwaliteit ruwvoer van eigen land.

Nummer 1 op de

RassenlijstVDK Products is specialist op het gebied van kalverhuisvesting

en levert hiervoor onder de naam CalfOTel een complete lijn producten. VDK Products realiseert haar

grootste groei in export over de hele wereld en is momenteel Europees marktleider.

Om ons marktaandeel verder te vergrotenzijn wij op zoek naar een:

COMMERCIEEL/EXPORTMEDEWERKER

BUITENDIENST M/VFunctie-eisen:

* Doortastend en resultaatgericht* Gewend zijn te werken in een export-

en business-to-business omgeving* Bereidheid tot regelmatig reizen* Beheersing van Duitse, Engelse en eventueel

Franse taal in woord en geschrift * HBO werken/of denkniveau.* Gedegen kennis van de melkveehouderij* Goede contactuele eigenschappen * Leeftijd tussen de 25 en 30 jaar

Je wordt verantwoordelijk voor de Benelux, Midden- en Oost-Europa.

Spreekt deze vacature je aan; stuur of mail dan je brief met CV binnen 14 dagen aan:

Postbus 95 5066 ZH MOERGESTEL tav Dhr. Arjan HarbersE: [email protected] www.vdkproducts.com

Personeelsadv_88x125mm_zw_2013 26-02-2013 15:31 Pagina 1

VX04_p55NED.indd 15 04-03-13 13:41

Wereldwĳ d gooit de koefamilie van Larcrest Cosmopolitan hoge

ogen. In de genomiclĳ sten kunnen de nakomelingen van de

Shottletelg niet meer stuk. Wachten is het op de dochterpresta-

ties van haar zonen, kleinzonen en achterkleinzonen.

Diverse topstieren smeedden hun hoogste nazaat dankzĳ een paring met Cosmopolitanfamilie

Aanleg voor een meesterwerk

Kosmopolitisch betekent: tot de ge-hele wereld behorend, niet beperkt

tot enig land of zĳ n inwoners. Toepasse-lĳ ker had Jon Larson de naam voor zĳ n Shottledochter Larcrest Cosmopolitan niet kunnen kiezen. De koefamilie van stammoeder Larcrest Juror Chanel is dankzĳ de hoge genoomcĳ fers verspreid over de hele aardbol. ‘Japan, Duitsland, Tsjechië, Nederland, Ierland, Engeland, Canada en Mexico zĳ n zo een aantal landen die me te binnen schieten, maar waarschĳ nlĳ k zĳ n het er meer’, vertelt de Amerikaanse fokker. In de staat Minnesota runt Larson een bedrĳ f met 120 melkkoeien die op een aanbindstal een productie realiseren van 11.000 kilo melk per koe. Meer dan de helft van de veestapel stamt uit Juror-dochter Chanel. Ze werd vĳ ftien jaar

wĳ d de beste Shottledochter, de beste Ramosdochter en een van de beste Pla-netdochters voortbrengt, dan zegt dat genoeg. Dit soort topstieren hebben we-reldwĳ d genoeg kansen gehad, deze koefamilie stelt gewoon niet snel teleur’, legt Jan de Vries van Diamond Genetics uit. In de mannelĳ ke lĳ n gaat dezelfde vlieger op: de hoogste Planetzoon, O Cos-mopolitan, de hoogste Man O Manzoon, Texel Beauty Cosmo, en de hoogste Su-perstitionzoon, Larcrest Casual, stam-men uit de koefamilie van Cosmopoli-tan. De Vries verkocht sowieso al vĳ f stiertjes aan internationale ki-organisaties. Hĳ is zelf eigenaar van de op GTPI-basis hoog-ste stier uit de koefamilie. Deze Vekis Chevrolet (v. Freddie) staat bĳ KI Kam-pen en wordt vermarkt door CRV. Het sperma van de stier kwam onlangs uit quarantaine en zal in eerste instantie volop worden gebruikt in het spoelcir-cuit. Met een score van 2490 GTPI is er volgens De Vries wereldwĳ d belangstel-ling voor de Nederlandse Freddiezoon. In Duitsland gooit zĳ n volle broer Fana-tic hoge ogen. ‘Van Fanatic zĳ n de eerste drachten onderweg en met Chevrolet gaan we nu aan de slag’, vertelt Jaap Veldhuisen, coördinator voor het Delta-f okprogramma van CRV. Chevrolet en Fanatic stammen uit Lar-crest Chenoa, een 87 punten Planetdoch-ter waar alleen Select Sires al zeven zo-nen van wil testen. Ze produceerde in haar eerste lactatie 12.365 kg melk met 3,60 procent vet en 3,50 procent eiwit in 365 dagen. Op Europese bodem is er één vrouwelĳ ke nakomeling van Chenoa: Bacchus Chennin. Zĳ is een volle zus van Chevrolet en staat op stal bĳ Jan van den Braak in Balgoĳ . ‘Ze is nog pink en is ver-schillende keren gespoeld, onder meer


D I E R R E P O R T A G E

oud, produceerde meer dan honderd ton melk en werd met 93 punten ingeschre-ven. ‘Alleen al in Amerika zĳ n er tachtig stieren uit de familie richting de ki ge-gaan’, vervolgt Larson. ‘Chanel was de eerste koe op mĳ n bedrĳ f waarvoor ki-belangstelling bestond, maar het is haar kleindochter Cosmopolitan die de fami-lie pas echt in de schĳ nwerpers zet.’

Vaandeldrager ChevroletDe koefamilie van Cosmopolitan is vrĳ jong. Dochtergeteste stieren zĳ n er nog nauwelĳ ks, maar de nakomelingen van Shottledochter Cosmopolitan domine-ren de genoomindexen. ‘Wie niet gelooft in genomics zal zeggen: hoog keer hoog is altĳ d hoog, maar degenen die het sys-teem wel vertrouwen, zien dat deze koefamilie zich bewĳ st. Als je wereld-

Nakomelingen van Shottledochter Cosmopolitan domineren wereldwĳ d de genoomindexen

56 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX03-Cosmopolitan.indd 56 04-03-13 13:02

Larcrest Juror Chanel(v. Juror)

Larcrest Oside Champagne(v. Outside)

Larcrest Cosmopolitan(v. Shottle)

Larcrest Cancun(v. Planet)

Larcrest Cale(v. Observer)

Larcrest MS Chanda(v. Robust)

Texel Beauty Cosmo(v. Man O Man)

Larcrest Cinergy(v. Robust)

O Cosmopolitan(v. Planet)

Larcrest Case(v. Planet)

Bacchus Chennin(v. Freddie)

Larcrest Crimson(v. Ramos)

Larcrest Chenoa(v. Planet)

Vekis Chevrolet(v. Freddie)

Neerduist Cherso(v. Planet)

Larcrest Chima(v. Planet)

Larcrest Cake(v. Superstition)

Larcrest Casual(v. Superstition)

Fanatic(v. Freddie)

met Snowmanzoon Snowmaster.’ Van den Braak is trots op zijn Cosmopolitan-telg die hij als embryo aankocht. Tijdens een bezoek aan het bedrijf van Larcrest in Minnesota zag hij de drie generaties koeien vóór Chennin: Cosmopolitan, Crimson en Chenoa.

WerkpaardenDe dieren staan op zijn netvlies gebrand. ‘Het zijn koeien waarbij je een kruiwa-gen tussen de voorbenen kunt zetten, zo breed zijn ze en met zo veel power. Het zijn gewoon werkpaarden. Ik houd wel van dat soort koeien, die vallen niet om’, zegt Van den Braak. Opvallend was vooral de kruisbouw die hij in de veestapel waarnam. ‘Van de veertig bedrijven die we bezocht hebben, was er één waar alle dieren van een goe-de kruisbouw waren voorzien en dat was

bij Larcrest. Die fokker blijft duidelijk naar zijn koeien kijken.’Chenoa heeft diverse broers en zussen met hoge genoomcijfers. Superstition-zoon Larcrest Casual is een veelbelovend exemplaar met een index van 2410 GTPI en ook Observerdochter Larcrest Cale scoort boven de 2400 GTPI. Zij is een veelbenutte donor bij ABS, die al twintig zonen uit de koefamilie inzette. Paul Tripp, sire-analist voor ABS, ziet net als Jan de Vries de fokkracht in de fami-lie, die bij meerdere stieren de hoogste dochters en zonen weet te maken. ‘Jon Larson heeft de familie opgebouwd met achteraf gezien goed presterende stie-ren. Telkens maakte hij de logische com-binatie, dat heeft de familie naar een hoger plan getild.’Zo was de combinatie Planet maal Ra-mos, waar Chenoa uit werd geboren, lo-

gisch, maar ook de keuze voor Ramos op de extreem grote Shottledochter Cosmo-politan lag voor de hand. Die paring bracht Larcrest Crimson.

Melkgevende koploperCrimson kalfde onlangs opnieuw en pro-duceerde bij Larcrest gedurende de eer-ste 180 dagen van haar tweede lactatie gemiddeld meer dan zestig kilo melk per dag. Ze kreeg onlangs 91 punten en is Larsons favoriet. ‘Zij heeft mijn hart ge-stolen’, vertelt hij. ‘Ze heeft alles: pro-ductie, gehalten, exterieur en genomics. Die combinatie is belangrijk, de presta-ties en de genomics moeten met elkaar overeenkomen. Ze is op dit moment de nummervierkoe van de wereld.’ Crimson heeft net als Chenoa veel broers en zussen. De in Nederland geboren Texel Beauty Cosmo is wereldwijd de hoogste Man O Manzoon op basis van GTPI en hij scoort omgerekend 247 pun-ten NVI. Zijn halfbroer O Cosmopolitan is de hoogste Planetzoon. In de vrou-welijke lijn is Larcrest Cake met een GTPI van 2435 een hoge nakomeling. Zij staat op dit moment bij het bedrijf Sandy Valley. In Nederland is onder meer Neerduist Cherso een blikvanger uit Cosmopolitan. Van alle melkgevende dieren in Europa scoort zij op basis van genomics met 2359 punten de hoogste GTPI. ‘Ze heeft pas gekalfd en produceert dertig kilo melk per dag’, vertelt Jan van de Hengel van Neerduist Holstein. De familie van Cosmopolitan is niet meer weg te denken uit de internatio-nale veeverbetering. Hoewel nog redelijk nieuw, rollen er met grote regelmaat stiermoeders en stiertjes van de band. De ultieme test, een op dochterpresta-ties gebaseerde fokwaarde, moeten de meeste stieren nog ondergaan, maar de merkers zijn de familie goedgezind. l

Larcrest Crimson gaf de eerste 180 dagen van de lactatie gemiddeld 60 kilo melk per dag

57V E E T E E L T m a a r t 1 2 0 1 3

VX03-Cosmopolitan.indd 57 04-03-13 13:02

Gemiddelde levensproductie van Zweedse koeien zo’n 20.000 kilo melk

Zweedse koe niet zo duurzaam

Zweden staat bekend om de hoge ge-zondheidsstatus van de veestapel.

Reden voor Agrifi rm om veehouders met ‘Boer on Tour’ eind 2012 mee te ne-men om zo informatie en inspiratie op te doen. Het blĳ kt dat veehouders in Zwe-den die een zieke koe hebben, altĳ d eerst bellen met de dierenarts. ‘De eerste behandeling mag alleen de dierenarts uitvoeren na het stellen van de juiste diagnose. Iedere zieke koe ziet dus altĳ d eerst de dierenarts voordat de behandeling wordt ingezet’, vertelt die-renarts Cor van der Beek.

Afgestudeerd in Nederland en na vĳ f jaar ervaring in de praktĳ k van het Frie-se Hardegarĳ p, maakte Van der Beek de overstap naar Zweden. Hĳ is als dieren-arts in dienst van de overheid en inmid-dels vier jaar actief in de regio Falköping, in het zuiden van Zweden. ‘Falköping is een redelĳ k intensieve koeienregio’, vertelt Van der Beek, die in Zweden heel actief de bedrĳ fsbege-leiding bĳ melkveehouders onder de aandacht brengt. ‘In Zweden wordt am-per aan bedrĳ fsbegeleiding gedaan. Het werk van de dierenarts beperkt zich hier

tot het behandelen van zieke dieren.’ Van der Beek legt veel meer het accent op preventie. ‘Ik ga de discussie met de melkveehouders aan. Waar komt de ziekte door en wat kunnen we verbete-ren aan management, voeding en huis-vesting om ziekten te voorkomen? Het liefst maak ik samen met een voedings-adviseur het bedrĳ f beter.’

Hoge kosten zieke dieren Meer preventief werken wordt ook inge-geven door de hoge kosten (reiskosten en uurtarief) die de Zweedse melkvee-houders moeten maken voor de dierge-zondheidszorg. Een koe met melkziekte betekent al gauw tussen de 150 en 200 euro aan kosten, een mastitisgeval komt op 150 euro en een keizersnede betekent een rekening die tussen de 500 en 1000 euro ligt. De kosten van een behandeling zĳ n vooral zo hoog door de reistĳ d en de reis-kosten, weet dierenarts Van der Beek. ‘Bĳ meer dan drie kwartier reistĳ d krĳ gt de veehouder een vergoeding van de overheid, in het noorden van Zweden zĳ n reistĳ den van vier tot vĳ f uur voor

Cor van der Beek: ‘Elke zieke koe ziet hier een dierenarts’

Door de grote oppervlakte van Zweden is de dierintensiteit heel laag en daarmee ook de infectiedruk

De Scandinavische landen zĳ n een voorbeeld voor Nederlandse

melkveehouders die streven naar een betere gezondheid van

hun veestapel. Maar de Zweedse koe maakt niet meer dan twee

en een halve lactatie. ‘Er valt in Zweden veel te verdienen door

de levensduur te verbeteren’, vertelt de Nederlandse dierenarts

Cor van der Beek.

tekst Alice Booĳ

B U I T E N L A N D

58 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_buitenl rep zweden.indd 58 04-03-13 13:58

dierenarts, die de oplossing vooral in de voeding ziet. ‘De koeien krĳ gen nat en zuur kuilvoer en de krachtvoergift wordt opgevoerd tot wel 18 tot 20 kilo per dag. Een supersnel rantsoen dus.’

Apotheek los van dierenarts Antibioticaresistentie is in Zweden een hot item, vandaar dat al jaren het beleid is matig antibiotica gebruiken. ‘Excenel mag hier al jaren niet meer. En bĳ een behandeling nemen we altĳ d eerstekeus antibiotica, penicilline dus, en geen Neopen’, aldus Van der Beek, die aan-geeft dat de apotheek voor de medicĳ -nen losstaat van de dierenarts. ‘Ook daardoor ligt het gebruik in Zweden op een heel laag niveau. Maar we hebben hier ook weinig pluimvee en varkens’, noemt hĳ als belangrĳ k verschil in to-taal antibioticagebruik met bĳ voorbeeld Nederland. ‘Landen met veel van deze diersoorten hebben ook een hoger anti-bioticagebruik.’ Een uitzondering op de regel van het be-handelen door de dierenarts is trouwens

een bezoek aan één bedrĳ f heel gebrui-kelĳ k.’ Veehouders proberen de rekening van de dierenarts dan ook in de hand te hou-den. ‘Je kunt je daarom afvragen of de diergezondheid wel zo goed is. Bĳ een geval van mastitis kun je er als veehou-der ook voor kiezen de koe driespeen te maken. Zeker op dit moment, nu de in-komsten zo laag zĳ n.’

Meer klauwproblemenDe dierenartsen medicĳ nkosten vallen in de economische boekhouding daarom mee. ‘Zo’n 40 tot 60 euro kost het per koe per jaar, wat neerkomt op 0,4 tot 0,6 eurocent per kilo melk’, rekende Van der Beek door. Het niet hoeven vaccine-ren van de koeien tegen infectieziekten is een van de redenen voor deze lage kos-ten. ‘Ibr, para-tbc en bvd zĳ n ziekten die we in Zweden niet kennen en salmonella is er ook amper. Door de grote opper-vlakte van Zweden is de dierintensiteit heel laag en daarmee ook de infectie-druk. Dat betekent ook een hogere weer-stand van de koeien.’Aan de ander kant komen klauwproble-men wel wat vaker voor, ervaart de die-renarts. ‘Veel Zweedse ligboxstallen heb-ben een dichte vloer en in combinatie met het warme stalklimaat zien we meer mortellaro, stinkpoot, tyloom en tussen-klauwontsteking.’Al met al blĳ kt de levensduur van de Zweedse koe (Zweeds roodbont en hf scoren gelĳ k) niet hoog. Met gemiddeld twee en een halve lactatie en een levens-productie van zo’n 20.000 liter melk ligt die onder het Nederlands gemiddelde. ‘Er valt in Zweden veel te verdienen door de levensduur te verbeteren’, weet de

Zweden is in oppervlakte elf keer zo groot als Nederland, er wonen 9 mil-joen mensen en er lopen 346.000 melk-koeien op zo’n 5000 melkveebedrĳ ven. Gemiddeld dus zo’n 70 koeien per be-drĳ f, die een gemiddelde productie re-aliseren van 8300 kilo melk per lacta-tie. Het landenquotum wordt door de Zweedse melkveehouders voor zo’n 70 procent volgemolken, terwĳ l de ver-wachting is dat het aantal bedrĳ ven de

komende jaren nog zal halveren. Het merendeel van de Zweedse koeien staat op een grupstal. Ongeveer een derde van de koeien in Zweden wordt gehouden in een ligboxenstal. Dat zĳ n vaak stallen met dichte vloeren, want dieper dan één meter mogen de Zweed-se veehouders niet de grond in. Jaar-lĳ ks halen melkveehouders twee tot drie sneden gras van hun land. Mais wordt er amper verbouwd.

Zweden in een notendop

het droogzetten. Dat doen veehouders zelf. Met een tankmelkcelgetal dat ge-middeld in Zweden rond de 200.000 cel-len per milliliter ligt en een klinisch mastitispercentage tussen 10 en 15 pro-cent per veestapel per jaar, bekĳ ken vee-houders zelf welke koeien ze droogzet-ten. ‘Ik adviseer om niet met antibiotica droog te zetten als het individueel celge-tal lager dan 200.000 cellen per ml is en de koe geen mastitisgeschiedenis heeft. Hier zĳ n we in Zweden niet zo streng mee als bĳ voorbeeld in Denemarken, waar bacteriologisch onderzoek de basis is voor droogzetten met antibiotica.’ Waar Denemarken voor de Zweden altĳ d het voorbeeld is geweest op het gebied van diergezondheid, verwacht de dieren-arts dat het beleid in de toekomst wel wat soepeler zal worden. ‘Ik schat in dat veehouders in de toekomst meer zelf mogen behandelen, mits er een contract met een dierenarts is. Zelf houd ik niet van zo’n controlerende taak, ik hoop meer op een begeleidende en adviseren-de taak van de dierenarts.’ l

59V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_buitenl rep zweden.indd 59 04-03-13 13:58

K E E S V A N V E L Z E N

Het recent verschenen CRV-jaarver-slag ‘Koeien en bedrijven in cijfers’

is voor liefhebbers een interessante bron van informatie. Terecht is er nu meer aandacht geschonken aan levensproduc-ties en duurzaamheid. Op dit gebied mag Nederland zich met gepaste trots als we-reldleidend fokkerijland beschouwen. Bij de vaders van de honderdtonners is het geen verrassing dat Sunny Boy met 1784 dochters bovenaan staat. Op deze prestatie wordt vaak gereageerd met de opmerking dat door het enorme aantal dochters in zijn fokwaarde (218.000) het ook te verwachten was dat Sunny Boy de ranglijst met honderdton-ners zou aanvoeren. Daarom is het inte-ressant om een ranking te maken door per duizend fokstierdochters het aantal honderdtonners te berekenen. Bij veel benutte vaders met minimaal 10.000 dochters ziet deze promilleranking er vervolgens uit zoals in tabel 1.

Een opmerking is dat van de stieren Very, Superstar en Triple Threat het aan-tal dochters in hun fokwaarden onbe-kend is en daarom niet meegenomen is in de tabel. Met name Very en Superstar zouden zeer hoog geëindigd zijn.

Addison nog niet aan de topHet Nederlands gemiddelde schommelt tussen de een en twee honderdtonners per duizend fokstierdochters. Een promillage van 8 is daarom uitstekend. In de categorie 5000 tot 10.000 dochters – deze staan niet in de tabel – mogen ook

Blackstar (12), Marlin (11), Rudolph (11) en Delta Koeman (10) genoemd worden.Uit de tabel blijkt dat Laurel en Labelle de echte duurzaamheidskanonnen zijn. Maar de nummers drie en vier, Addison en Ronald, voegden afgelopen jaren nog elk forse aantallen honderdtonners (Ad-dison 92, Ronald 80) aan hun totaal toe. De verwachting is dat hun promillages nog verder zullen stijgen.De familiebanden in de top zijn opval-lend. Laurel, Marconi en Koeman zijn alle drie zonen van Blackstar. Zanden-burger Royal is een zoon van Sunny Boy, terwijl Labelle, Lexus en Koeman via hun moeder Bell Stream zelfs halfbroers zijn.In de middenmoot van deze ranglijst zijn er ook goede verervers met promillages van 4 tot 7. Lava (7), Bernard (7) en Lord Lily (7) krijgen er komende jaren vast nog honderdtonners bij en zullen gaan stijgen. Min of meer vaststaande cijfers zijn er voor F16 (6), Starbuck (6), Graton

Kans op honderdtonners bij nazaten van Etazon Laurel en Etazon Labelle het grootst

Levensduurtoppers nader bekeken

Op deze plek kunnen lezers hun mening geven over actuele onderwerpen of reageren op in Veeteelt verschenen artikelen.

Zelf een bijdrage leveren? Schrijf de redactie van Veeteelt of e-mail: [email protected].

I N G E Z O N D E N B R I E F

stieraan-

tal aantal

honderd-Honderton-

ners/1000

Laurel 11 176 16Labelle 32 442 14Addison 17 203 12Ronald 20 227 11Tops 103 1131 11Novalis 13 143 11Marconi 41 445 11Aldo 15 141 9Celsius 65 581 9Z. Royal 20 166 8Sunny Boy 218 1784 8Luxemburg 16 128 8Lexus 11 89 8

aantal dochters

(x 1000)

aantal honderd-

tonners

honder-tonners/

1000 dochtersstier

groeppromille

100 tonnershoog-

temaat uiers benenvrucht-

baarheidlaat-

rijpheid celgetalverandering cel-

getal 1e –> 3e lijst

hoog 12 100 100 101 102 103 103 +2,5midden 4,4 98 95 99 102 100 98 +1,0laag 0,6 101 96 97 100 97 97 –1,6

Tabel 2 – Drie groepen stieren met verschillende promillages aan hondertonners en enkele van hun fokwaarden

Tabel 1 – Stieren met meer dan 10.000 dochters waarvan een hoog promillage de grens van 100.000 kg melk passeerde

Voorbeeld van een honderdtonner van Laurel: Geertje 375 van familie Hamming uit Almelo

Kees van Velzen, fokkerijanalist

60 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_100-tonners en bloempjes.indd 60 04-03-13 13:11

(6), Cash (5), Esquimau (5), Ja-bot (4), Constantijn (4) en Ca-rousel Amos (4). Onder aan de ranglijst met minimaal 5000 fokwaarde-dochters vinden we de teleur-stellingen. Inspiration (2), Ned Boy (2), Mascot (2), Luke (2), Marker (1), Southwind (0,9), Scotty (0,8), Boudewijn (0,9), Tornedo (0,5) en Prima (0,3). Ook hier zijn duidelij- ke verwantschapsbanden te zien. Ned Boy is de vader van Mascot en hij duikt ook op in de bloedvoering van Marker en Luke. Southwind en zijn zoon Tornedo blinken even-min uit. Ook de Valiantzonen Scotty, Inspiration en Prima bleken niet succesvol.

Verandering in celgetalWellicht belangrijker dan deze historische cijfers is de vraag of we in een vroeger sta-dium stieren met een grotere kans op duurzaamheid kun-nen opsporen. Daarom heb ik een vergelijking gemaakt van de vererving van de tien top-stieren met gemiddeld 12 pro-mille, de middengroep met gemiddeld 4,4 promille en de matig presterende stieren met minder dan 1 promille.Wie tabel 2 bestudeert, ziet de terechte selectie op uiers en benen bij een gemiddelde hoogtemaat. Het verschil in vruchtbaarheid is minder be-palend dan laatrijpheid en cel-getal. Opvallend is ook dat alle tien topstieren een verbe-terd celgetal van de eerste naar de derde lactatie laten zien met een gemiddelde van +2,5. Daarentegen tonen ze-ven van de tien slecht scoren-de stieren een teruggang in celgetal, samen zelfs gemid-deld –1,6.Een voorzichtige conclusie zou zijn dat wanneer er in een zo vroeg mogelijk stadi-um naar de ware duurzaam-heidsverervers wordt ge-zocht, naast benen en uiers vooral laatrijpheid, celgetal en zeker de celgetalverande-ring moeten worden meege-nomen. Deze laatste kenmer-ken zijn immers betrouwbaar bekend na de derde lactatie. l

Jack van Messel, vleeshandelaar:‘Wie vegetarisch is en melk drinkt, heeft onvoorstelbaar veel dierenleed op z’n gewe-ten.’ (NRC)

Piet Boer, voorzitter FrieslandCam-pina:‘De productie van meer vet doet een grote aanslag op het lichaam van de koe. Extra eiwit is juist veel gemakkelij- ker te produceren. Vanuit een oogpunt van dierenwelzijn is dat juist helemaal niet ver-keerd.’ (Bv)

Kees Romijn, voorzitter vakgroep Melk-veehouderij LTO:‘Als je wilt dat koeien langer meegaan, dan moet je iets doen aan problemen met de klauwen uiergezondheid. Want dat zijn de belangrijkste redenen voor gedwongen af-voer.’ (Bw)

Geert Kuiper, melkveehouder en assis-tent-schaatstrainer:‘Als er wat aan Sven Kramer mankeert, zie ik het meteen. Het is eigenlijk net als thuis op de boerderij. Als ik tussen de koeien loop, zie ik ook op slag wanneer er iets mis is.’ (LC)

Johan Gast, melkveehouder te Sibculo:‘Ik ga ervan uit in mijn eentje een miljoen liter te kunnen melken. Meer wil ik niet, want dan ben ik aangewezen op personeel. En 9000 liter melk per koe vind ik voldoende. Gezonde koeien vind ik be-langrijker dan de laatste liters melken.’ (Vr)

Ankie Wijnen, melkveehoudster te Asten-Heusden:‘Als ik op mijn knieën bij een kalf zit dat slecht drinkt en alle mogelijke moeite doe om er wat melk in te krijgen, weet ik toch zeker dat we niet met massa-productie bezig zijn. Ik ben trots op onze sector en iedereen mag komen kijken hoe onze melk geproduceerd wordt.’ (NO)

Max van Tilburg, secretaris Blaarkopstichting:‘Zeker voor veehouders die niet streven naar een maximale, maar een optimale productie biedt de blaarkop mooie moge-lijkheden. Er is niet een ras zalig-makend, maar de praktijk wijst uit dat de blaarkop het verdient een rol te spelen in het rijtje ras-sen die passen om mee te krui-sen.’ (dB)

Peter Aalberts, melkveehouder te Giet-hoorn:‘Ik zie graag oude koeien in de afstamming. Bloedlijnen die dat hebben, geven overigens geen garantie op een hoge levens-productie. Geduld is de enige manier om het zeker te weten.’ (Mm)

Jack van Messel:‘Als het in Nederland over die-renwelzijn gaat, krijg je het ver-haal van een hobbyboer, die zijn koeien gehoornd bij elkaar in de wei zet. Dan denk ik als profes-sional: ben ik nou gek? Ze ver-wonden elkaar en dat doet hartstikke pijn! Om nog maar te zwijgen van de beurse plekken in de dure billen...’ (NRC)

Wouter Klootwijk, columnist en tv-maker:‘In de Verenigde Staten is een

ontdekking gedaan. Er wordt al gezegd dat die de aarde gaat redden. Runderen, zo is ginder uitgevonden, kunnen gras eten. Dat wisten de moderne Ameri-kanen niet. Nooit door Neder-land gefietst, die lui, en nooit boven Nederland uit het raam-pje gekeken.’ (LC)

Bronnen: NRC Handelsblad (NRC), Boerderij vandaag (Bv), Boerderij weekend (Bw), Leeuwarder Courant (LC), de Voor (Vr),

Nieuwe Oogst (NO), de Blaarkopper (dB), Melkveemagazine (Mm), de Volkskrant (dV), Adformatie (Af)

Wouter Boon, reclamestrateeg:‘Misschien is melk toch een sprookje. Zouden die kritische geluiden over melkoverschot en boeren die gesteund moeten worden met twee glazen melk per dag, kloppen? Ik ga het steeds meer geloven.’ (Af)

Dirk Endendijk,voorzitter FHRS:‘Vroeger was de boer ervan af-hankelijk of de ki wat in een stier zag of niet. Straks weet hij met genomics – voor wat dat waard is – precies wat hij in huis heeft en dan kan hij zo’n stier verkopen aan de hoogste bie-der.’ (Mm)

Arjen van Veelen, columnist:‘Vroeger was het “Melk is goed voor elk”, een vrij boude stel-ling die gebracht werd zonder een spoortje twijfel. Nu echter krijgen we geen dogma’s meer, maar een open vraag: ga je wel-licht sneller fietsen van melk? Deze reclame anticipeert op de scepsis van de moderne consu-ment.’ (dV)

Peter Aalberts:‘Als een door mij gefokte stier in de fokperiode opnieuw wordt gebruikt, ben ik tevreden. Ik zou graag nog eens een verbe-terde versie van Tops of Sunny Boy of een combinatie van die twee willen fokken.’ (Mm)

K O E I E N B L O E M P J E S

61V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_100-tonners en bloempjes.indd 61 04-03-13 13:11

DE STERKVERBETERDEVEEMANAGER

Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen, om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten. Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter! • Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens.• Sectordata automatisch gekoppeld, dus eenvoudig voldoen aan wettelijke verplichtingen.• Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld.• Uitgebreid met detail dier. • Zeer gebruiksvriendelijk.• Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig.

Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440. Bekijk de infographic op de website.

AL MÉÉRDAN 9.500VEEMANAGER-GEBRUIKERS

CRV4ALL.NL

038-13 VeeMngr-NL.indd 1 04-02-13 09:31

Bĳ schaven tot in perfectie

H E T G E L U K S M O M E N T V A N

K R I S D E S I M P E L

‘Het afgelopen jaar stond ik op oudjaarsdag aan het begin van de avond nog in de stal om twee koeien te bekappen. Ik bekap al jaren zelf koeien die droog gaan of een klauwprobleem hebben.’‘Bekappen moet secuur en rustig gebeuren, je mag niet bruut te werk gaan. Ik gebruik een haakse slĳ per met daarop in plaats van een messenschĳ f een schuurpapier met grove korrel. Zo kan ik de klauw precies bĳ schaven zoals ik het wil. Ik heb iets meer ge-reedschap dan de gemiddelde veehouder denk ik: bandages, sprays, blokjes, mesjes en reservemesjes.’‘Vanwege rugproblemen komt nu één keer per jaar de klauwver-zorger voor de koppelbehandeling. Voor de koeien vind ik die dag best stressvol. Het moet namelĳ k vooral snel klaar. Zelf kan ik de tĳ d nemen. Het voelt goed om een koe op perfect bĳ gewerkte klauwen te zien wegstappen. Een koe met pĳ n presteert minder, maar een koe met goede klauwen blĳ ft heel lang lopen.’

Kris Desimpel (38) melkt 80 koeien in Ledegem (B.)

63V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

B O E R E N G E L U K

VX04_boerengeluk.indd 63 04-03-13 13:58

K O E R I E R T J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 [email protected]

64 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

Een greep uit ons assortiment:

• Shampoos en sprays • Showhalsters• Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis• Udder Comfort• Carhartt werkkleding• Kalveropfokartikelen• Cadeau-artikelen• Ariat-laarzen• Voorbrengkleding

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met

ons eenvoudige bestelsysteem!

Voor al uw showartikelen

en meer!

Voor al uw Voor al uw

Livestock Show Equipment

Erica Rĳ neveldTel.: +31 651527489

E-mail: [email protected]

livestock.indd 1 31-05-2012 13:53:24

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

www.xsires.com [email protected]

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Xsires crossbreeding b.v.Tel.: 0566-622765

NIEUW!Rasino, één van de

allerbeste Rau-zonen!bevruchting +7

Genoeg van de hoge voerkosten?

Breng hier vandaag nog verandering in!

Kijk op lagevoerkosten.nl

•Veel kracht en inhoud•Super benen•Celgetal 107

•Dochtervruchtbaarheid 101

Torrer maakt inkruisen overbodig!

VEECOMHoofdweg 27, 9627 PA Hellum

Tel. 0598-432343/421729Fax. 0598-432806www.veecom.nl

E-mail: [email protected]

aAa 534126

EIWIT TOPPER

TORRER+ 0,29% EIWIT

Veehouders opgelet!

GeesbrugTel.: 0524-291637Fax: 0524-291687

www.gavdsleenkunst-stofvloeren.nl

multiservice

EEN BEGRIP IN ANTISLIP

• roosters opruwen• voergoot coating

• plex-top melkstalvloeren

STUDIEREIZEN 2013ALBERTA & USA 24/5 13 dgn € 2190PORTUGAL 19/6 4 dgn € 680 IERLAND 24/6 4 dgn € 670DUITSLAND (bus) 29/6 7 dgn € 690 FRANKRIJK (bus) 27/8 5 dgn € 490SCHOTLAND 2/9 6 dgn € 890KROATIË&VENETIË 9/9 7 dgn € 950ITALIË 24/9 4 dgn € 690HONGARIJE 30/9 5 dgn € 700NZ & AUSTRALIË 25/11 21 dgn € 3490www.henkvandamstudiereizen.nl Tel.: 0527-271072

(Bio)brandstofkorrels (pellets)

Nu ook leverbaarLAVA3, ligboxstal-

strooiselAlleen de goedkoopste durft zijn

prijs erbij te vermeldenAf pakhuis, excl. btw

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Gemengd zaagselBijna stofvrij € 3,00Wit zaagsel € 3,65

Franco huisOok los gestort

mogelijk per 43 m3

Telefoon (072) 503 92 02Fax (072) 503 98 35

www.delangebv.nl

ZAAGSEL

Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V.URSEM

03 mrt 1_koeriertjes2013.indd 64 05-03-13 13:31

65

• Hoge producties• Hoge gehaltes• Hoge gezondheids-

kenmerken• Internationale stiervaders• Internationale koefamilies• Top exterieur

• Scherp geprijsd•

• Dekgarantie• Lepto, Para, IBR, BVD - vrij• Uitstekend advies

www.dekstieren.nl

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

FOKVEEVEILINGCloppenburg

Woensdag 20 maartAanvang: 10.00 uur

450 afgekalfde vaarzen,

37 dekstieren, 7 stuks jongvee.

ibr-vrijbvd-vrij

lepto-vrij

Contact:Johan Bergsma,

tel.: 0654253636

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Catalogus: www.weu.deTel.: 00494403/93260

V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

[email protected], www.speerstra.com

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting• bespaart op de voerkosten

VOOR WIE ISNITROSHURE® INTERESSANT?• Melkveehouders en vleesveehouders die willen besparen op hun voerkosten• Melkvee- en vleesveebedrijven met een tekort aan onbestendig eiwit in het rantsoen

INTERESSE IN NITROSHURE®?Melkveehouders of vleesveehouders die belangstelling hebben voor toepassing van NitroShure® kunnen contact opnemen met Speerstra Feed Ingredients BV in Lemmer, Telefoon (0514) 56 90 01 of e-mail: [email protected]

Voor meer informatie: www.speerstra.com

Met 150 gram NitroShure® vervangt u 800 gram sojaschroot of ruim 1 kg raapschroot

NitroShure® biedt 0,5 tot 1 kg extra ruimteaan droge stof in het rantsoen


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002









Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








www.speerstra.com


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen?

Gebruik :

• verbetert de voerbenutting• bespaart op voerkosten

Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

www.dairystars.com

Pensverzuring?Kijk op gezondepens.nl

RENDEMENTUIT

TOPGENETICA

Tel.: 0511-424243Fax: 0511-423525

[email protected]

www.embryosale.com

EMBRYO’SFOKVEE

KI-STIERENDEKSTIERENKiezen voor kwaliteit!

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH

+€100,–per koe per jaar

GOED

BEST

OMDAT NIET ALLE MENGERS

HETZELFDE ZIJN

BETER

Voor afspraak en informatie:Tel.: 31 (0)529 470999

www.wennemars.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als

onafhankelijk adviseur bij:- Advies en begeleiding

aanschaf melkrobot/melkstal- Melkstallenbouwadvies- Onafhankelijk advies bij

problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie

- Optimalisatie melkstal/melkrobot

(meten tijdens melken)

J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042

www.melkwinningja.nl

dierenartstel.: 0344-682727

DE CROB embryotransferfax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTEdierenartsen

Drontentel.: 0321-317275

ERKENDEET-TEAMS

woensdag 27 maart in de IJsselhallen te Zwolle

Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50






66 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

u kunt uw Koeriertje ook via e-mail zenden naar: [email protected]

Prĳ zen: zw/w: € 5,25 per regel, één steunkleur: € 6,25 per regel, full colour: € 7,25 per regel

Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is een Koeriertje een erg goedkope manier van adverteren. Onderstaande bon uiterlĳ k 14 dagen vóór verschĳ ning van het nummer waarin u wilt plaatsen zenden aan:

Veeteelt, postbus 454, 6800 AL Arnhem. Telefonische opgave is ook mogelĳ k onder nummer (+31) (0)26 38 98 806 of per fax via (+31) (0)26 38 98 824.

Tekst: één letter of leesteken per hokje, na elk woord een hokje openlaten.

Opgavebon Koeriertjes

Naam: Straat: Postcode: Plaats: Land: Tel.:

Postbus 160, 8530 AD Lemmer, The NetherlandsPhone: +31(0)514 569001, fax +31 (0)514 569002

E-mail: [email protected], Website: www.speerstra.com

EU-erkend ET-team (nl-126)

HANS HURKMANSET-SPECIALIST

Info en opgave donoren06-38919783 • 0492-340920

www.HurkmansET.nl

Te koop:ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

Zzp’er zoekt werk in de melkveehouderĳ .

Wilt u gebruikmaken van mijn diensten?

Bel Marc van Wijnen uit Well (Gld.)06-12680260


BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD

Quotum ABCBert Linders

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853l: www.quotumabc.nl E: [email protected]

Ook buiten kantooruren bereikbaar

GEVRAAGD EN AANGEBODEN LEASEMELK 2013/2014 KOOPMELK 2013/2014 TOESLAGRECHTEN

Agrarische BemiddelingAdvies, Taxaties en Vastgoed

MET SPOED GEVRAAGD:

• TOESLAGRECHTEN

• KOOPMELK

• PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

AANGEBODEN:

• LEASEMELK

• MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA

• TOESLAGRECHTEN: € 288,- t/m € 4.950,- PER RECHT

• KOOPMELK: 4,092, 4,323, 4,186 LBR

• MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA

BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980FAX.: 0543-476024

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

A G R A R I S C H O N R O E R E N D G O E D

67V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

Wij betalen voor groterehoeveelheden landbouwfolie!!!Informatie: Tel. 0575 - 568 310

Fax 0575 - 568 [email protected] www.plasticrecycling.nl

LANDBOUWFOLIE RECYCLING 200920113







VX04_P67AOG.indd 67 05-03-13 13:28

Het aantal rundveehouders in Vlaanderen dat het aankoop-protocol toepast om de in-sleep van dierziekten te ver-mijden, zit duidelijk in de lift. Dat meldt Dierengezond-heidszorg Vlaanderen (DGZ). Het aankoopprotocol, dat tot stand is gekomen dankzij de financiële ondersteuning van het Sanitair Fonds, loopt on-dertussen twee jaar.Eind 2011 lag de balans op on-geveer 18.500 protocollen. In 2012 zijn er 27.000 aankoop-protocollen uitgevoerd, af-komstig van 4696 rundveebe-drijven. In totaal werden er in Vlaanderen 226.021 dieren verhandeld in 2012.Uit de resultaten van de ruim

24.000 uitgevoerde protocol-len op binnenlandse aanko-pen bleek dat ongeveer 8,4 procent van de aangekochte runderen drager was van het ibr-veldvirus. Voor neospora, de belangrijkste oorzaak van besmettelijke verwerpingen, scoorde ongeveer 9 procent positief op antistoffen, terwijl 0,7 procent voor paratubercu-lose positief was. Voor deze beide ziekten is de trend licht dalend ten opzichte van 2011. Het verschil is echter miniem, zodat het voorbarig is om hier conclusies uit te trekken. Bij-na 1 procent van de onder-zochte dieren in aankoop was drager van het bvd-virus, te-genover 0,9 procent in 2011.

De Tweede Kamer heeft zich in februari geschaard achter een motie van PvdA-kamerlid Attje Kuiken om een kenteken te verplichten voor tractoren en landbouwvoertuigen. De Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) is boos over de aangeno-men motie. Volgens LTO leidt een verplicht kenteken tot een lastenverzwaring van 49 miljoen euro per jaar, terwijl het als losse maatregel niet bijdraagt aan de verkeersveiligheid. Vol-gens LTO is er een prima alternatief voor een verplicht ken-teken, namelijk een vrijwillige herkenningsplaat. Loonwerkorganisatie Cumela juicht het verplichte kenteken juist toe. Een kenteken maakt het mogelijk om snelle trek-kers te onderscheiden van langzame. Snelle trekkers kun-nen straks worden gescheiden van fietsers op de parallelweg door ze op de hoofdbaan te laten rijden. LTO reageert verbol-gen. Dossierhouder namens LTO Herman van Ham: ‘Hierbij speelt concurrentie in het transport op de weg een rol. De rekening komt nu terecht bij boeren en tuinders.’

In een partij mais afkomstig uit Servië zijn verhoogde waarden van de schimmelgifstof aflatoxine aangetroffen. Een deel van de partij is verwerkt door diverse veevoerleve-ranciers in Duitsland en in Nederland. Het besmette vee-voer is waarschijnlijk bij zo’n 3500 tot 6500 veehouders geleverd. In Nederland is het voer tot zover bekend alleen geleverd aan varkenshouders. Wel zijn bij twee Nederland-se melkveehouders zo’n zes weken geleden verhoogde afla-toxinewaarden in melk aangetroffen. Inmiddels zijn die waarden weer gedaald en leveren de veehouders de melk weer. Er is geen verband met de bewuste partij mais. In Duitsland is de besmetting ook aan het licht gekomen via verhoogde waarden in melk.De partij mais bevatte 0,204 milligram per kilogram afla-toxine. De toegestane hoeveelheid is 0,02 milligram. Het ongewone weer in Servië zorgde voor extreme groei van de schimmel die aflatoxine produceert. Reguliere controles van veevoergrondstoffen moeten er-voor zorgen dat dergelijke partijen voer worden afgekeurd. Hoe deze partij toch (gedeeltelijk) in veevoer is verwerkt, wordt onderzocht. Alle reguliere controles, van zowel melk als voer(grondstoffen) worden verscherpt. LTO verbolgen over

verplicht kenteken

Voersector opgeschrikt door aflatoxinen

Ruim 27.000 aankoopprotocollen uitgevoerd door DGZ

Veel variatie in mineralen melkveeEr zit veel variatie in de sele-nium- en jodiumvoorziening van het Nederlandse melkvee, zo blijkt uit de eerste uitsla-gen van tankmelkonderzoek op mineralen van de Gezond-heidsdienst voor Dieren (GD). Voor selenium liggen de ge-vonden waarden in de tank-melk op de 550 onderzochte bedrijven tussen de 10,5 en 70 microgram per liter melk, met een gemiddelde van 23,8. Het gewenste niveau ligt tus-sen de 20 en 35 microgram.

Voor jodium zijn de gevonden verschillen nog groter, van 20 tot 1430 microgram per liter melk. Het gewenste niveau voor jodium is tussen de 100 en 300 microgram. Het ge-middelde is 215 microgram, dat is volgens de GD aan de hoge kant. Uitschieters naar boven komen waarschijnlijk door jodiumhoudende dip- of spraymiddelen. Waarden bo-ven de 300 microgram zijn volgens de Nederlandse wa-renwet niet toegestaan.

Trekkers moeten in de toekomst een kentekenplaat hebben

V O E R V O O R B O E R

68 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_vvb.indd 68 05-03-13 13:11

Discussie over robotopstelling

Kĳ k op melkweg2020.nl

De Verenigde Staten telden vorig jaar 49.331 melkbedrĳ ven die een vergunning hadden om melk te produceren. Daarmee duikt het aantal bedrĳ ven voor het eerst onder de grens van 50.000, zo meldt het tĳ dschrift Hoard’s Dairyman. In 1992 waren er nog 131.509 bedrĳ ven in de VS, dat betekent een terugval van 62 procent in 21 jaar. In dezelfde periode steeg het aantal koeien per bedrĳ f van 74 naar 187. Daarbĳ zĳ n grote regionale verschillen te zien. In het Midwesten, waaronder de staat Californië valt, worden ge-middeld 949 koeien gemolken. In het Noordoos-ten, met daaronder de staat Wisconsin, ligt de gemiddelde bedrĳ fsgrootte op 97.Van de belangrĳ ke melkveestaten met meer dan 950 bedrĳ ven was de terugval van het aantal be-drĳ ven vorig jaar in Texas het grootst. Daar sloot 15,3 procent de staldeuren, terwĳ l in Wisconsin 5 procent van de bedrĳ ven (610 bedrĳ ven) stopte met melken. De staat Washington vormde een positieve uitzondering: daar nam het aantal be-drĳ ven toe met tien stuks.

Gemiddeld bedrĳ f in het Noordoosten van de Verenigde Staten telt 97 melkkoeien

Melkveebedrĳ ven VS onder de 50.000

groep % lactose % eiwitcelgetal

(cellen per ml) bsk

groep 1 4,61 3,57 148.000 43,2groep 2 4,57 3,58 149.000 41,4groep 3 4,54 3,59 169.000 41,4groep 4 4,51 3,60 176.000 36,6groep 5 4,44 3,62 200.000 37,5

Eerste Vlaamse producentenorganisatieVlaamse melkveehouders die melk leveren aan Danone Hombourg Re-colte (DHR) hebben zich deze week offi cieel verenigd in producenten-organisatie ‘Beste Melk’. Het is de eerste in de Vlaamse zuivelsector.De oprichting van de producenten-organisatie (PO) is geen reactie op het nieuws dat DHR de melkaan-voer gaat herstructureren, legt voorzitter Johan Hillen uit. ‘Dit is de afronding van een proces dat al meer dan een half jaar loopt. We zĳ n begonnen met een refl ectie-groep en dat is nu uitgegroeid tot

deze PO.’ De PO is mede tot stand gekomen in overleg met DHR. ‘Een PO werkt niet als het van één kant komt’, legt Hillen uit. ‘De oprich-ting van de PO past binnen de fi lo-sofi e van DHR om steeds meer in ketenstructuren te werken.’De PO zal namens de leden onder-handelen over leveringsvoorwaar-den. Inmiddels zĳ n 110 van de cir-ca 200 leveranciers lid van de PO, Hillen verwacht dat dit aantal zal stĳ gen. De eerste uitdaging voor de PO is bekend: de genoemde her-structurering van de melkaanvoer.

Praktĳ kcĳ fers: verband lactose en celgetalMelkveebedrĳ ven met het hoogste lactosepercentage in de melk heb-ben het laagste celgetal. Dat blĳ kt uit een inventarisatie van vee-voerleverancier AgruniekRĳ nvallei naar aanleiding van het voorne-men van FrieslandCampina om voor lactose te gaan betalen (zie tabel 1). Bedrĳ ven met het hoogste lactosegehalte hebben ook het laagste eiwitgehalte en de hoogste bsk. De tussenkalftĳ d en het lacta-tiestadium verschillen volgens AgruniekRĳ nvallei nauwelĳ ks.

Wim Boschloo, nutritionist bĳ AgruniekRĳ nvallei, laat weten dat de verschillen groter zĳ n dan ver-wacht. ‘Het is dus belangrĳ k om koeien een goede lactatiestart te laten maken en de uiers gezond te houden. Als de melkfabrieken gaan uitbetalen op lactose, komt daar een fi nanciële prikkel bĳ .’ Volgens Boschloo is het lactosege-halte in de melk een goede para-meter voor gezondheid. Agruniek-Rĳ nvallei wil in de weideperiode eenzelfde vergelĳ king maken.

Tabel 1 – Melkparameters van 375 klanten van AgruniekRĳ nvallei, gegroepeerd naar hoeveelheid lactose in de melk (75 bedrĳ ven per groep)

De nieuwste blog van Jan Teade Kooistra op melkweg2020.nl blĳ kt voer voor een levendige discussie. Aan de hand van de tekeningen van de stal hebben meerdere lezers vragen over de opstelling en afmetingen. Kooistra neemt zelf enthousiast deel aan de dis-cussie en beantwoordt vragen.Onder andere de looplĳ nen van de koeien vanuit bĳ voorbeeld het strohok of de separatieruimte vormen een dis-cussiepunt. Meerdere keren wordt ver-

wezen naar het hekkenplan dat meer inzicht geeft in het koeverkeer. Ook zĳ n er vragen van lezers over de scho-ne route voor de veehouder en de af-metingen rondom de robot. De discussie laat maar weer eens zien dat de ideale stal niet bestaat, maar dat het leuk is om erover te discussiëren. Bent u nieuwsgierig en wilt u meedis-cussiëren?

69V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VX04_vvb.indd 69 04-03-13 13:56

Agrifirm ..............................4AI Total .............................16Akzo Nobel .......................25Barenbrug ...................15, 55Boehringer-Ingelheim .......21Bosch beton ......................25BUC Holland .....................55CRV ..11, 36, 37, 38, 39, 54, 62Daly Plastics ......................67Ebbers Metal Works .........15Gantvoort, ’t .....................67Heemskerk .................10, 40KI Kampen ..........................3K+S Benelux BV ................10Lely ..................................28Limagrain ...........................2MBS Beton .......................28

MSD Animal Health ..........72Pfizer ................................71Quotum ABC ....................67Remon ..............................54Rotogrind .........................54Ruma-VSM .......................54Semex ................................6Strooiselbedrijf Sinnige ......15Swaans Beton ...................40VDK .................................55Veeteelt-website ...............50VisscherHolland ................44Vredo ...............................44

Bijsluiter: Denkavit

V O O R U I T B L I K

Rendement en wintershows

Interbul l en k l imaat

Maart 2 (21 maart) – In de special staat Veeteelt stil bij het onderwerp rendement. Wat is het rendement van op-timaliseren, of van plankgas groeien? Daarnaast maakt Veeteelt een toer langs de di-verse wintershows en start een tweeluik over bvd. En is het economisch aantrekkelijk om door te melken? In Vee-teelt de resultaten van een onderzoek.

April 1 (12 april) – Veeteelt publiceert in het eerste april-nummer de nieuwe Interbull-fokwaarden. Wie staat er bovenaan en komen er nieu-we stiervaders bovendrijven? Vanwege de indexdraai valt Veeteelt een dag later in de bus dan normaal. Ook gaat een serie over klimaatneu-traal boeren van start.

A D V E R T E E R D E R S I N D E X

Neder land

2 0 1 3

8 maart Wintershow UFF te Houten (U.) 9 maart FDV-winterkeuring te Pesse (Dr.)9 maart Zuid-Nederlandse wintershow te Asten-Heusden (N.Br.)13 maart Excellentschau te Leer (Duitsland)15 maart Wintershow West-Brabant te Etten-Leur (N.Br.)16 maart Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland)20 maart Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland)20 maart Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland)23 maart Wintershow te Lochem (Gld.) 27 maart Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.)4-6 april Eurogénétique te Epinal (Frankrijk)5 april Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.)6 april Nacht van de Holstein te Libramont (Wallonië) 6 april NK veebeoordelen voor studenten te Meppel (Dr.)25-28 april Saksische Holsteindagen te Leipzig (Duitsland)25 mei Eurogenes Summer Sale, JK Eder te Woudrichem

(N.Br.)1 juni Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.)12-13 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland)15 juni ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.)22 juni CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.)3-4 juli Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië)4-6 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken)5 juli Luxemburgse nationale show te Ettelbrück

(Luxemburg)26-29 juli Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië)27 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude3 augustus Dierenshow te Drenthe (Dr.)5 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.)10 augustus Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.)10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.)10-13 september Space te Rennes (Frankrijk)1-5 oktober World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten)9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.)29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.)1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada)10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland)19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.)3-8 december Agribex te Brussel (België)6 december Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.)7 december HHH-show te Zwolle (Ov.)

A G E N D A

70 V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN

ROND DE KOE:

w w w. V E E T E E LT. n L

VX04_agenda.indd 70 04-03-13 13:05

VX04_p71.indd 40 04-03-13 09:31

VX14_p68NED.indd 68 07-09-2012 10:22:30

Veeteelt maart 1 2013

Documents

Transcript of Veeteelt maart 1 2013