Veeteelt maart 2 2013

IN DIT NUMMER

JAARGANG 30 NR.5 MAART 2 2013

ECONOMIE

Rekenen aan rendement voorkomt foute investeringen

VOEDING

Weidegang te vaak op de automatische piloot

GEZONDHEID

Scorekaart helpt pĳ n inschatten bĳ melkvee

VX05-cover.indd 2 15-03-13 14:28

VX04_p02NED.indd 40 04-03-13 09:19

VX05_p03.indd 15 19-03-13 12:35

VX14_p68NED.indd 68 07-09-2012 10:22:30

R U B R I E K E N 7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 17 Even geen boer: paasvuur 49 Koeienbloempjes 57 Diergezondheidsnieuws 64 Voer voor boer 66 Agenda

R E P O R TA G E S 18 Ivo Hulsbosch vereenvoudigde zĳ n

bedrĳ fsopzet en focust zich nu op fokkerĳ

44 Remcofokkers Kees en Annie van Dooren melken met plezier mrĳ -koeien

K E U R I N G E N 23 Wintershow Dronten 39 Wintershow Midddenmeer 43 Wintershow Pesse 48 Wintershow Asten-Heusden 59 Wintershow UFF te Houten

V O E D I N G 24 WeideKompas maakt weidegang

beter voorspelbaar 51 Verteerbaarheid grassen onder de

loep

G E Z O N D H E I D 40 Pĳ nscorekaart brengt pĳ n bĳ rund-

vee eerder in beeld

Special economieDenken in rendement

Doormelken lĳ kt een mogelĳ ke oplos-sing om de koegezondheid in het eerste deel van de lactatie te verbeteren. Vol-gens Wageningse onderzoekers is het economisch alleen interessant als het vervangingspercentage ook echt lager is dan bĳ droogzetten.

HoofdartikelVervanging cruciaal bĳ doormelken

Fokkerĳ Aanpassing indexen

Nadenken over rendement is nog geen gemeengoed in de melkveehouderĳ . 27 De jaarlĳ ks geplande verande-

ringen van de GES-fokwaarden in een notendop.54

12

Ivo Hulsbosch:‘Zeker zeventig procent van de kalveren laat ik op geno-mics testen in Amerika.’ 18

Kees van Dooren: ‘Je kunt niet alles berekenen. Het is vooral belangrĳ k dat je plezier in het werk hebt.’ 44

NU BIJ VEETEELT:

De B oerin: de vierde uitgave van hét vakblad voor agrarisch onderneemsters

I N H O U D

5V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

NU BIJ

• Zonder ervaring startte Ingrid Wellen

een melkveebedrijf

• Kennis delen op kalveropfokparty

Dubben over geld:

een nieuwe hark of

toch op vakantie?

JAARGANG 3 • MAART 2013 • DE BOERIN IS EEN UITGAVE VAN CRV

JAARGANG 3 • MAART 2013 • DE BOERIN IS EEN UITGAVE VAN CRV

DB01_Cover.indd 4

11-03-13 12:21

VX05-inhoud.indd 5 19-03-13 12:08

VX05_p06.indd 15 19-03-13 12:40

‘Je kunt zeggen wat je wilt, maar Fries-landCampina doet het echt zo gek nog

niet.’ Het was een korte, krachtige samen-vatting van een doorgaans kritische jour-nalist na afl oop van de presentatie van de jaarcĳ fers van de zuivelcoöperatie. Fries-landCampina had net grote omzetrecords gemeld op het hoofdkantoor in Amersfoort. De leden-melkveehouders hadden ongetwĳ -feld liever een hogere melkprĳ s gezien dan al die mooie winstcĳ fers. De fors gestegen voerkosten maakten de marges op het boe-renerf afgelopen jaar fl interdun. Niet ver-wonderlĳ k dat er daarom kritische vragen opborrelen rondom het jaarverslag. Moet er nu echt door FrieslandCampina zoveel geïn-vesteerd worden in overnames, in nieuwe fa-brieken en zĳ n de algemene bedrĳ fskosten niet veel te hard gestegen? Het zĳ n opmer-kingen die voer vormen voor discussies. Cees ’t Hart, de topman van FrieslandCam-pina, kent de vragen, maar noemde het afge-lopen melkjaar ‘het beste jaar ooit’ in het

vierjarig bestaan van de zuivelcoöperatie. Het inspelen op de wereldwĳ de vraag door in Afrika en Azië te investeren, zorgde juist voor die mooie winstmarges. Niet voor niets reageerde ’t Hart geprikkeld tĳ dens de persbĳ eenkomst toen hem ge-vraagd werd naar de afl atoxine-affaire van de afgelopen weken. FrieslandCampina kan zich geen schandalen veroorloven. Sterker nog, de zuivelcoöperatie zet juist in op de export van babyvoeding met de hoogste kwaliteitseisen. Wanneer er ook maar iets de schĳ n heeft van verontreiniging, dan kan dat grote gevolgen hebben voor de zuivel-export en daarmee de winst voor Friesland-Campina. ’t Hart wil graag in gesprek met de voersector om herhaling van voerverontrei-niging te voorkomen. Want het zou mooi zĳ n als hĳ volgend jaar weer de presentatie van de jaarcĳ fers kan starten met ‘het beste jaar ooit’. Hopelĳ k is dat dan wel met een betere marge tussen melkopbrengst en kost-prĳ s op het boerenerf.

Jaap van der Knaap Het beste jaar ooit

Paviljoen uit 45.000 melkpakken45.000 kartonnen melkpakken waren nodig om in het Spaanse Granada een kleurrĳ k paviljoen te maken ter ere van de ‘wereld recycling dag’. Het bouwwerk Pabellón de Bricks is dertig me-ter lang en zeven meter hoog geworden. Het is ontworpen door een architectenbureau, studen-ten hebben de pakken leeggedronken en aan elkaar geplakt. Gelezen op www.arquitectitis.c om

Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳ nt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactiehoofdredacteur Jaap van der Knaapadjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳ men van Zessen fotografi e Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weidenvormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onidaaan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ , Wichert Koopman en Reimer Strikwerdahoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adresNederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem,telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06e-mail [email protected]

abonnementsprĳ s/jaarNederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.Prĳ zen excl. 6% btw. Abonnementen zĳ n gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳ ks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳ k per kwartaal.Bel voor opgave van een abonnement:Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440)België: VRV-klantendienst (078 15 44 44)e-mail [email protected]

advertentie-afdelingJannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visserpostbus 454, 6800 AL Arnhemtelefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824e-mail [email protected]

illustraties/foto’sDe foto’s zĳ n van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳ n de foto’s van Javier Callejas (7), UGCN (40), Eric Elbers (64) en Beuker (65).

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳ kheid aanvaarden voor mogelĳ ke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

C O L O F O N

Drukte aan het voerhek wanneer de voermengwagen passeertFoto: Harrie van Leeuwen

V A N D E R E D A C T I EV A N D E R E D A C T I E

V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3 7

Opmerkelĳ k

VX05-editorial.indd 7 19-03-13 15:49

Open dag KI Kampen bij LandbouwsluisKI Kampen houdt op 19 september een open dag bij het melkveebedrijf van Landbouwsluis uit Genemuiden. Tijdens de open dag toont de ki-organisatie meerdere dochtergroepen. Zeker is dat een daarvan afkomstig is van de stier Zeedieker Dairymaster. Hij werd gefokt op het melkveebedrijf van Landbouw-sluis waar Evert Korenberg bedrijfsleider is. Dairymaster is een vroege Survivor-zoon uit Goldwyndochter Zeedieker Pia 5. De eerste vaarzen zijn inmiddels aan de melk, maar de fokwaarde van 149 nvi en 113 exterieur is voornamelijk nog ge-baseerd op genoom- en afstammingsin-formatie.In 2011 vond de laatste open dag van KI Kampen plaats op het bedrijf van Jos en Ingrid Knoef in Geesteren.

De Amerikaanse fokstier England-Am-mon Million doet zijn naam eer aan. Re-cent heeft zijn eigenaar Select Sires de miljoenste dosis sperma van de Outside-zoon verkocht. Nadat Million in augus-tus 2008 tot fokstier promoveerde snel-de hij in rap tempo naar de status van miljonair. Volgens foktechnicus Charlie Will van Select Sires was Million zo po-pulair omdat hij een uitgesproken pin-kenstier is en een van de best bevruch-tende stieren uit de geschiedenis.Million stamt uit de familie van Snow-N Denises Dellia. In Nederland en Vlaande-ren leveren inmiddels 228 dochters een bijdrage aan de fokwaarde van Million die uitkomt op 41 nvi en 111 totaal exte-rieur.

EK-deelneemster Imke wint in Leer

Miss Ostfriesland: Goldwyndochter Imke

Miljoenste dosis voor Amerikaanse Million ZR Imke van Thomas Rohdemann uit

Berumerfehn is op de Excellentschau in het Duitse Leer uitgeroepen tot Miss Ostfriesland. De Goldwyndoch-ter nam begin maart nog deel aan het EK in Zwitserland.In Leer kreeg middenklaskampioene Imke de meeste tegenstand van seni-orkampioene ViG Grace (v. Starlea-der) van Jannes Vienna uit Hatzum. Grace eindigde vóór de achtstekalfs ZMB Tobine (v. Lentini) van de fami-lie Meinders uit Backemoor. Imke

kreeg in de middenklasse Hermine (v. Ice Pack) van Hillrich en Sandine Kleemann uit Burhafe als secondante. Jannes Vienna nam niet alleen de senior-titel mee naar huis. Hij veroverde ook de vaarzentitel met Talentdochter ViG Me-dea. De reservetitel was voor Citrone (v. Shottle) van Gerd Sieckmann uit Gras-stede. Bij de jonge koeien ging de over-winning naar KHL Pulla (v. Sonico) van de familie Kleemann uit Lütetsburg. Zij versloeg Shottledochter Greta van Jür-gen en Dirk Hassbargen uit Barstede.

Jury Duitse nationaleOp de Duitse nationale show in Olden-burg keurt Lambert Weinberg uit Ister-berg de zwartbonten. De Duitse melk-veehouder kwam recent nog als jurylid in actie op de Schau der Besten in Ver-den. Het Duitse holsteinstamboek heeft voor het op volgorde zetten van de rood-bonten Marko Radke uit Eppendorf uit-genodigd, die in januari nog het jureren op de WEU-Konvent in Oldenburg voor zijn rekening nam. De Duitse nationale show vindt plaats op 12 en 13 juni.

Op de open dag in 2011 toonde KI Kampen een dochtergroep van Pleasure

V E E T E E L T V E N S T E R

8 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-venster.indd 8 19-03-13 15:47

EK-reservekampioene Carola 11 krijgt 89 puntenDe kersverse EK-reservekampioene bij de vaarzen, Southland Alex. Ca-rola 11, is afgelopen week ingeschre-ven met de maximale score van 89 punten. De Alexanderdochter van Southland Holsteins van de familie Van Beek uit Teteringen kreeg 89 punten voor frame, robuustheid en uier en 86 punten voor beenwerk. Dat resulteerde in een totaalscore van 89 punten.

De roodbonte EK-deelneemster Zee-dieker Roseanna, in het Zwitserse Fribourg goed voor een plek halver-wege de rubriek, kreeg de excellent-status. De twee keer gekalfde Ad-ventdochter van Jacob Wijnker en Ina van Ark uit Avenhorn scoorde 90 punten voor algemeen voorkomen, met 91 punten voor frame en uier, 92 punten voor robuustheid en 87 pun-ten voor beenwerk.

89 punten voor Southland Alex. Carola 11Nationale Champions League op 13 aprilOp zaterdag 13 april wordt in het Noord-Brabantse Molenschot de Nationale Champi-ons League gehouden. Het nationaal kam-pioenschap veebeoordelen in teamverband vindt plaats op het Vero JES-bedrijf van René de Jong en Michiel Scherders. In 2012 zegevierde het team van fokclub It Pompeblêd met deelnemers Anne Kalsbeek, Jacobus Eppinga, Durk Kroondijk en Halbe Huitema.

Positieve trend Britse gezondheidsdataIn Groot-Brittannië laten zowel het celgetal als de tussenkalftijd een dalende lijn zien. Dat maakt de Britse melkcontroleorganisa-tie NMR op uit de cijfers in het jongste af-gesloten boekjaar. NMR voert bij ongeveer zestig procent van de Britse koeien de melk-productieregistratie uit. Het gemiddelde celgetal van de holsteins dook met 196.000 cellen per milliliter voor het eerst sinds het boekjaar 2005-2006 weer onder de 200.000. In 2011 lag het celgetal op 204.000. De tussenkalftijd kwam in het jongste boekjaar uit op 419 dagen, vier da-gen korter dan in 2011. In 2011 daalden voor het eerst in tien jaar tijd het celgetal en de tussenkalftijd. De cij-fers van 2012 tonen aan dat die daling niet eenmalig was.De melkproductie bleef op gelijk niveau. Ge-middeld produceerden de Britse holsteins in 2012 8621 kg melk met 3,91% vet en 3,18% eiwit, goed voor 611 kilo vet en eiwit.

Italiaans bedrijf met 56 honderdtonnersIn Italië is een melkveebedrijf met nog meer honderdtonners dan van de Ne-derlandse melkveehouders Jos en In-grid Knoef uit Geesteren. Op het be-drijf van de melkveehouders Luciano Zani en zijn zonen Gianluca en Ales-sandro uit Ghedi doorbraken in 2012 zeven honderdtonners de grens van 100.000 kg melk. Dat brengt hun to-taal op 56 honderdtonners, meldt het Italiaanse tijdschrift Bianco Nero. De Nederlandse recordhouders Jos en Ingrid Knoef noteren inmiddels 51 honderdtonners. Het bedrijf van de fa-milie Zani is met 500 koeien wel aan-zienlijk groter dan dat van de familie Knoef. Het hoge aantal honderdtonners is

niet de enige overeenkomst tussen de twee bedrijven; beide leverden ze ook een fokstier. De familie wKnoef fokte de stier Big Winner, de Italiaanse fami-lie Zani de stier Zani Bolton Mascalese, de nummer-1-stier in Italië.

Meer dan 8500 kg in ZwitserlandVoor het eerst hebben de Zwitserse zwart-bonten de grens van 8500 kg melk doorbro-ken. In 2012 kwamen ze tot een gemiddelde 305 dagenproductie van 8523 kg melk met 3,98% vet en 3,22% eiwit. Dat is in een jaar tijd een winst van bijna 100 kg melk en zes kilo vet. De winst in kilogrammen eiwit is met één kilo nihil. Dat komt doordat het ei-witgehalte met 0,03 procent daalde. Niet alleen de melkproductie, ook het aantal zwartbonten in de melkproductieregistratie toont een stijgende lijn. In 2012 registreerde het Zwitserse holsteinstamboek van ruim 48.000 zwartbonten de productie, terwijl het er in het boekjaar 2006-2007 iets meer dan 38.000 waren.

Familie Zani fokte ook Mascalese

9V E E T E E L T M a a r t 2 2 0 1 3

VX05-venster.indd 9 19-03-13 15:48

VX05_p10,11.indd 22 19-03-13 09:03

VX05_p10,11.indd 23 19-03-13 09:05

De droogstandsperiode voor koeien wordt al jaren op dezelfde manier

benaderd en dient voor een maximale melkproductie in de volgende lactatie. Maar door de piek in productie en de be-perkte voeropname in het begin van de lactatie gaat de droogstandsperiode ook al lang gepaard met gezondheidsproble-men. Gedeeltelijk worden deze gezond-heidsproblemen toegeschreven aan een negatieve energiebalans. Uit internationaal onderzoek blijkt dat doormelken in plaats van droogzetten positieve fysiologische effecten heeft op de energiebalans en de vruchtbaarheid van de koe. Maar tot op heden is er nog weinig bekend over de economische ge-volgen van doormelken. De doelstelling van de modelstudie voor het afstudeer-vak bedrijfseconomie aan de Wagenin-gen Universiteit was daarom inzicht krijgen in het verschil in economisch re-sultaat tussen conventioneel droogzet-ten en volledig doormelken.Voor de vergelijking tussen droogzetten en doormelken zijn de technische gege-

vens gebruikt van vijf verschillende melkveebedrijven die betrokken zijn bij het Why dry-project. Dit mweerjarige en nog steeds lopende praktijkonderzoek naar doormelken wordt gefinancierd door het Productschap Zuivel, Product-schap Diervoeder en CRV.

21 minuten minder arbeidDe voor deze modelstudie gekozen melk-veebedrijven zijn één tot twee jaar gele-den omgeschakeld van conventioneel droogzetten naar doormelken, waardoor het mogelijk was de verschillen tussen de twee situaties nauwkeurig te bepalen (zie tabel 1). Het gevolg van doormelken voor de vijf bedrijven binnen het Why dry-project was een gemiddelde melk-productiedaling op jaarbasis van 13 pro-cent, terwijl het vet- en eiwitpercentage met gemiddeld 0,21 en 0,42 procent toe-nam. Verder bleek het gemiddelde ver-vangingspercentage gedaald te zijn van 37 procent naar 24 procent. Ten slotte bleek, door verschillen in voer-, omhok- en melktijd, de totale hoeveelheid arbeid per koe per jaar gemiddeld met 21 minu-ten te zijn gedaald na de overstap naar doormelken. Naast deze kwantitatieve verschillen ga-ven de melkveehouders een aantal kwa-litatieve verschillen tussen de twee situ-aties aan. Met name het gemak waarmee een koe afkalft en de eenvoudigere pro-ductiewijze bij doormelken werden ge-noemd als aspecten die leiden tot een relaxtere vorm van boeren.Om de economische gevolgen van door-melken voor Nederlandse melkveebe-

Lagere vervanging succe sformule doormelkenNiet droogzetten economisch interessant tot 21 procent productieverlies

Doormelken blijkt onder andere in het Why dry-project een mo-

gelijke oplossing om de koegezondheid in het begin van de lac-

tatie te verbeteren. Maar is doormelken ook economisch interes-

sant? Wageningen-student Johan Heeren deed een modelstudie

naar de economische gevolgen van doormelken. Dit blijkt alleen

interessant als het vervangingspercentage ook echt lager is.

tekst Johan Heeren, Paul Berentsen en Wilma Steeneveld

H O O F D A R T I K E L

Tabel 1 – Kwantitatieve verschillen tussen droogzetten en doormelken van het Why dry-project als input voor de model-berekeningen voor het bepalen van de economische verschillen

conventioneel droogzetten

door-melken

melkproductie (kg/koe/jaar) 8878 7714vet (%) 4,69 4,90eiwit (%) 3,54 3,96vervanging (%) 37 24

12 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-hoofdartikel.indd 12 19-03-13 11:54

Lagere vervanging succe sformule doormelkenNiet droogzetten economisch interessant tot 21 procent productieverlies

Dr. ir. W. Steeneveld, onderzoeker bedrijfseconomie, Wageningen Universiteit

Dr. ir. P. B. M. Berentsen, universitair hoofddocent bedrijfseconomie, Wageningen Universiteit

J. A. H. Heeren, student dierwetenschappen, Wageningen Universiteit

drijven te bepalen, zijn modelberekenin-gen gemaakt voor twee bedrijven met als verschil conventioneel droogzetten of doormelken. Het model maximaliseert de arbeidsopbrengst van elk bedrijf en is representatief voor een standaard gespe-cialiseerd melkveebedrijf in Nederland. Als bedrijfsopzet is gekozen voor een ge-middeld Nederlands melkveebedrijf met 49 hectare grond, een melkquotum van 658.600 kilogram met 4,68 procent vet, een stalcapaciteit voor melkvee en jong-vee van in totaal 131 dieren en een ar-beidsaanbod van 3995 uur per jaar.

Hogere arbeidsopbrengstHet verschil tussen droogzetten en door-melken bestaat dus uit het verschil in melkproductie en vet- en eiwitgehalten met bijbehorende voederbehoefte, het verschil in vervangingspercentage en de lagere arbeidsbehoefte. Vanwege het ho-gere vetpercentage in de situatie door-melken, is het melkquotum gecorri-geerd.De twee bedrijfssituaties, droogzetten en doormelken, zijn voor een drietal scena-rio’s via het model doorgerekend. Aller-eerst voor de huidige situatie met melk-quotum. Als tweede voor het scenario zonder melkquotum. Het model krijgt in dat scenario de mogelijkheid om het aantal stalplaatsen voor het bedrijf te vergroten tegen de jaarkosten van 365 euro per stalplaats. De mogelijkheid voor het aantrekken van extra grond be-staat niet. Het derde doorgerekende sce-nario is gelijk aan het tweede, alleen dan wel met de mogelijkheid om extra grond bij te huren tegen de kosten van 635 euro per hectare per jaar.Naast de doorrekening van bovenge-noemde scenario’s zijn er extra bereke-ningen gemaakt om het effect van het melkproductieverschil en het verschil in vervangingspercentage tussen doormel-ken en droogzetten afzonderlijk te kun-nen bepalen.In scenario 1 is doormelken economisch interessanter dan conventioneel droog-zetten (zie figuur 1). Door het lagere ver-vangingspercentage en daardoor minder stuks jongvee bij doormelken, is er vol-doende stalcapaciteit om acht extra

Doormelken is alleen financieel interessant als het vervangingspercentage

lager ligt dan bij conventioneel droogzetten

13V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 9 13V E E T E E L T m a a r t 2 2 0 1 3


010.00020.00030.00040.00050.00060.00070.00080.00090.000

100.000conventioneel droogzetten doormelken

euro

/jaar

met quotum

zonder quotumen met toename

koeplaatsen

zonder quotumen met

toename grond

conventioneel droogzetten doormelken

010.00020.00030.00040.00050.00060.00070.00080.00090.000

100.000

euro

/jaar

met quotum

zonder quotumen met toename

koeplaatsen

zonder quotumen met

toename grond

melkkoeien te houden. Hierdoor is het mogelĳ k om met 82 melkkoeien, ten op-zichte van 74 melkkoeien in de situatie conventioneel droogzetten, het melk-quotum vol te melken. Door de hogere melkprĳ s, dankzĳ het hoger vet- en ei-witpercentage, is de opbrengst van melk ook hoger ten opzichte van droogzetten. Door het lagere aantal stuks jongvee zĳ n daarnaast met name de voerkosten lager. De arbeidsopbrengst is in dit scenario dan ook 9556 euro hoger voor doormelken dan voor conventioneel droogzetten.

Mestafvoer kan sneller uitIn het tweede scenario heeft het model de mogelĳ kheid om extra stalplaatsen te creëren, wat resulteert in een uitbrei-ding tot 126 melkkoeien in de situatie doormelken. Het aantal melkkoeien in de situatie conventioneel droogzetten stĳ gt slechts tot 79 stuks. Door het ho-gere vervangingspercentage bĳ droog-zetten wordt er per koe meer jongvee aangehouden, waardoor de totale kosten per kilo melk hoger zĳ n. Bĳ 79 melk-koeien wordt de grens van de mestplaat-singsruimte op het eigen bedrĳ f bereikt. De extra kosten van mestafzet zouden de kostprĳ s van melk bĳ droogzetten bo-ven de opbrengstprĳ s brengen. Vandaar

dat in deze situatie niet verder uitge-breid wordt dan dat er plaatsingsruimte is voor mest. Door de lagere totale kosten per kilo melk in de startsituatie en door de iets lagere mestproductie per extra kilo melk (vanwege het lagere vervangingspercen-tage) is mestafvoer in de situatie door-melken economisch wel interessant. De uiteindelĳ ke arbeidsopbrengst is dankzĳ de hogere melkopbrengst en ondanks de hogere voerkosten in de situatie door-melken ook in het tweede scenario ho-ger. Het niet droogzetten van de koeien levert dan 18.757 euro per jaar meer aan arbeidsvergoeding op. In het derde scenario heeft de model-berekening, naast het creëren van extra stalplaatsen, ook de optie om extra grond te huren. Het lagere vervangings-percentage en de iets lagere mestproduc-tie per kilo melk zorgen ervoor dat er minder grond aangetrokken hoeft te worden in de situatie doormelken, wat minder kosten tot gevolg heeft. Met 180 melkkoeien in beide situaties is de ar-beidsopbrengst met een verschil van 26.450 euro daarom ook in dit scenario in het voordeel van doormelken. De grootte van het bedrĳ f wordt beperkt door de capaciteit van de voermengwa-gen in het model. Dit is een vrĳ kunst-matige beperking omdat in de praktĳ k hiervoor gemakkelĳ k een oplossing te vinden is.

Vervanging bepalendDe extra berekeningen van de effecten van melkproductieverlies lieten zien dat doormelken economisch interessant is tot een melkproductieverlies van 21 pro-cent ten opzichte van conventioneel droogzetten voor scenario 1 en 2. De break-even-melkproductie in scenario 3 lag met 20 procent melkverlies iets ho-ger. Is het verlies in melkproductie bĳ doormelken ten opzichte van conventio-

Figuur 2 – Arbeidsopbrengst in euro’s per jaar bĳ droogzetten of doormelken met gelĳ k vervangingspercentage in drie scenario’s voor een gemiddeld bedrĳ f

Figuur 1 – Arbeidsopbrengst in euro’s per jaar bĳ conventioneel droogzetten of doormelken in drie scenario’s voor een gemiddeld bedrĳ f

Conclusies– Doormelken kan economisch

interessant zĳ n voor een ge-middeld Nederlands melkvee-bedrĳ f tot een productieverlies van 21 procent.

– Melkproductie, vet- en eiwitge-halten, maar vooral het ver-schil in vervangingspercentage zĳ n bepalend voor het econo-mische resultaat van doormel-ken.

– Bĳ een gelĳ k vervangingsper-centage is doormelken bĳ een productieverlies van 13 procent economisch niet interessant.

– Aanvullend onderzoek, zoals in het project Why dry, naar de gevolgen van doormelken zĳ n nodig om de economische ge-volgen van doormelken nauw-keuriger te bepalen.

neel droogzetten groter dan deze 21 pro-cent, dan is droogzetten economisch in-teressanter. Allesbepalend voor of doormelken eco-nomisch interessant is, blĳ kt de daad-werkelĳ ke daling van het vervangings-percentage te zĳ n. Wanneer het vervangingspercentage gelĳ k is bĳ zowel droogzetten als doormelken, dan is door-melken bĳ het gebruikte melkproductie-verlies van 13 procent in geen enkel sce-nario economisch interessant (zie fi guur 2). In scenario 1 en 3 is een minimale daling van 3 procent en in scenario 2 is een daling van 2 procent van het vervan-gingspercentage nodig voordat doormel-ken economisch interessant is. Wanneer blĳ kt dat doormelken een algemeen ver-lagend effect heeft op het vervangings-percentage, kan het dus economisch een interessante optie zĳ n. l

H O O F D A R T I K E L

14 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3


VX05_p15.indd 15 19-03-13 09:08

VX05_p16.indd 16 19-03-13 09:12

Naam: Erik RuesinkWoonplaats: Aalten

W ie er op eerste paasdag warmpjes bĳ wil zitten, zou eens een kĳ kje kunnen nemen op het melkveebedrĳ f van Erik,

Joke en Suzanne Ruesink. In Aalten organiseren ze dit jaar al-weer voor de 22e keer een paasvuur. Een stapel snoeihout van zeker dertig meter doorsnee en tien meter hoogte gaat dan in vlammen op.

Wat begon als kleinschalig initiatief, is uitgegroeid tot een eve-nement met circa 4000 bezoekers en een eigen website (www.paasvuurĳ zerlo.nl). ‘We begonnen met een kratje bier en hiel-den nog fl esjes over, nu komen er drie vrachtwagens vol bier en frisdrank naar het terrein’, vertelt Erik Ruesink.Het ontsteken van een paasvuur is een eeuwenoude traditie, oor-

spronkelĳ k bedoeld om het begin van de lente te vieren. De rom-mel die overbleef van de voorjaarsschoonmaak werd dan verbrand. ‘Elk buurtschap had een eigen paasvuur. De meeste mensen legden een groen takje op het vuur als symbool van de lente.’De familie Ruesink wilde de traditie nieuw leven inblazen en organi-seerde jaar na jaar steeds meer activiteiten rondom het paasvuur. Vorig jaar waren daarvoor drie grote tenten nodig van vĳ ftig bĳ twintig meter. Elk had een eigen muziekprogramma met diskjoc-keys, diverse bands en een kinderprogramma. De talentenjacht ‘Eas-tern Voice’ – een parodie op ‘The Voice of Holland’ – werd een groot succes. Het aanleggen van de brandstapel begint al maanden van tevoren. Mensen uit het dorp en de directe omgeving brengen regelmatig vers snoeihout naar de plek van het paasvuur. ‘Op zaterdagmiddag staat er wel eens een fi le met auto’s en aanhangwagentjes’, lacht Ruesink. Balken, planken of pallets zĳ n niet toegestaan, maar die zĳ n niet noodzakelĳ k om een fl inke houtberg te verzamelen . Meestal steekt de burgemeester of een van zĳ n wethouders het paas-vuur aan. Ruesink heeft een goede verstandhouding met de gemeen-te en maakt daar handig gebruik van. Want voordat de vlammen mogen woekeren in het hout, moet hĳ een hele papierwinkel invul-len. Niet alleen een stookvergunning, maar ook een evenementen-vergunning en een drankvergunning. ‘We werken nu met evene-mentendrank, daar zit minder alcohol in. Want dat is nog wel eens spannend, drank en jongeren is soms geen gelukkige combinatie’, weet Ruesink. Toch overheerst de gezelligheid, en daar doet Erik Ruesink het eigen-lĳ k voor. ‘Er zĳ n al heel wat koppeltjes getrouwd die elkaar hier hebben leren kennen. Hier kan de jeugd elkaar nog verstaan, dat is op een gemiddeld hardrockfestival wel anders.’

Erik Ruesink: ‘Wĳ blazen de traditie van het paasvuur graag nieuw leven in’

Vuur van de lentetekst Tĳ men van Zessen

E V E N G E E N B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳ n in de maatschappĳ . In deze editie: paasvuur

Leeftĳ d: 57Aantal koeien: 140

17V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

Naam: Woonplaats:

W ie er op eerste paasdag warmpjes bĳ wil zitten, zou eens een kĳ kje kunnen nemen op het melkveebedrĳ f van Erik,

Joke en Suzanne Ruesink. In Aalten organiseren ze dit jaar al-weer voor de 22e keer een paasvuur. Een stapel snoeihout van zeker dertig meter doorsnee en tien meter hoogte gaat dan in vlammen op.

Wat begon als kleinschalig initiatief, is uitgegroeid tot een eve-nement met circa 4000 bezoekers en een eigen website (www.paasvuurĳ zerlo.nl). ‘We begonnen met een kratje bier en hiel-den nog fl esjes over, nu komen er drie vrachtwagens vol bier en frisdrank naar het terrein’, vertelt Erik Ruesink.Het ontsteken van een paasvuur is een eeuwenoude traditie, oor-

spronkelĳ k bedoeld om het begin van de lente te vieren. De rom-mel die overbleef van de voorjaarsschoonmaak werd dan verbrand. ‘Elk buurtschap had een eigen paasvuur. De meeste mensen legden een groen takje op het vuur als symbool van de lente.’De familie Ruesink wilde de traditie nieuw leven inblazen en organi-seerde jaar na jaar steeds meer activiteiten rondom het paasvuur. Vorig jaar waren daarvoor drie grote tenten nodig van vĳ ftig bĳ twintig meter. Elk had een eigen muziekprogramma met diskjoc-keys, diverse bands en een kinderprogramma. De talentenjacht ‘Eas-tern Voice’ – een parodie op ‘The Voice of Holland’ – werd een groot succes. Het aanleggen van de brandstapel begint al maanden van tevoren. Mensen uit het dorp en de directe omgeving brengen regelmatig vers snoeihout naar de plek van het paasvuur. ‘Op zaterdagmiddag staat er wel eens een fi le met auto’s en aanhangwagentjes’, lacht Ruesink. Balken, planken of pallets zĳ n niet toegestaan, maar die zĳ n niet noodzakelĳ k om een fl inke houtberg te verzamelen . Meestal steekt de burgemeester of een van zĳ n wethouders het paas-vuur aan. Ruesink heeft een goede verstandhouding met de gemeen-te en maakt daar handig gebruik van. Want voordat de vlammen mogen woekeren in het hout, moet hĳ een hele papierwinkel invul-len. Niet alleen een stookvergunning, maar ook een evenementen-vergunning en een drankvergunning. ‘We werken nu met evene-mentendrank, daar zit minder alcohol in. Want dat is nog wel eens spannend, drank en jongeren is soms geen gelukkige combinatie’, weet Ruesink. Toch overheerst de gezelligheid, en daar doet Erik Ruesink het eigen-lĳ k voor. ‘Er zĳ n al heel wat koppeltjes getrouwd die elkaar hier hebben leren kennen. Hier kan de jeugd elkaar nog verstaan, dat is op een gemiddeld hardrockfestival wel anders.’

Erik Ruesink: ‘Wĳ blazen de traditie van het paasvuur graag nieuw leven in’

Vuur van de lentetekst Tĳ men van Zessen

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳ n in de maatschappĳ . In deze editie: paasvuur

VX05-even geen boer.indd 17 18-03-13 13:04

Jodoigne

Ivo Hulsbosch vereenvoudigde zĳ n bedrĳ fsopzet en focust zich nu op fokkerĳ

Melken met hooi en krachtvoer

Het ziet er bĳ na nostalgisch uit. Ach-ter het voerhek van de Waalse ‘Ele-

vage de Roccafarm Holsteins’ staat een rĳ melkkoeien in alle rust te smullen van een fl inke berg hooi. Het feit dat er alleen maar hooi ligt en dat het desondanks toch om melkgevende dieren gaat, maakt de aanblik extra bĳ zonder. Wie Ivo Hulsbosch er niet over aan-spreekt, zou vermoeden dat het hier om het voerregime van het zogenoemde Kempen-systeem gaat. Het tegendeel blĳ kt waar. ‘Ik wilde bewust geen Kem-pen-systeem waarin gewerkt wordt met onbeperkt hooi en onbeperkt krachtvoer. Vanwege de kostprĳ s wilde ik controle hebben over de krachtvoergift aan de die-ren.’ Voerspecialist van ForFarmers-Hen-drix Stephane Moyart bedacht daarom een variant: het compleetsysteem. ‘Met dat systeem krĳ gen de koeien beperkt krachtvoer met daarnaast onbeperkt hooi, graskuil of een andere combinatie.’ De krachtvoergift is ruim en bestaat uit twee soorten krachtvoer. Naast een maxi-

mumgift van zeven tot acht kilogram lactatiestarter krĳ gen de koeien al naar-gelang de melkproductie tot tien kilo aangepaste standaardbrok. De computer verstrekt de beide krachtvoergiften vol-gens een specifi ek schema. ‘In het begin was het enerzĳ ds zoeken naar een juiste krachtvoersamenstelling en anderzĳ ds naar het juiste niveau van krachtvoergift. Dat heeft in het begin wel productie ge-kost.’

Vereenvoudiging in opzetHet krachtvoer wordt zowel in een af-sluitbare krachtvoerautomaat als in de melkrobot verstrekt. Voordeel is dat het aantal ophaalkoeien met dit type rant-soen erg beperkt is. ‘Ik heb nu slechts één dier om op te halen voor de robot: een recent afgekalfde vaars. Als ik er eentje moet ophalen, dan gaat het vaak om een vaars of een koe met een klauwprobleem.’De uitgeweken Vlaamse melkveehouder

Ivo Hulsbosch gooide om arbeidstechni-sche redenen een jaar geleden het roer op zĳ n bedrĳ f volledig om. Door problemen met zĳ n rug was hĳ genoodzaakt keuzes te maken. Hĳ verkocht de helft van zĳ n quotum en de helft van de grond, bouwde een nieuwe melkveestal met melkrobot en besloot zich te focussen op de fokkerĳ . Nog twintig hectare grond blĳ ven over. ‘Midden in deze Waalse akkerbouwstreek is een mestoverschot geen echt probleem. Het voordeel is dat ik door de verkoop van de grond de leninglast fors kon verlagen. Maar de bedoeling is er wel om met de resterende twintig hectare zo veel moge-lĳ k hooi zelf te gaan verbouwen.’

Na een forse ommezwaai in de bedrĳ fsopzet legde Ivo Hulsbosch

uit Jodoigne de focus op fokkerĳ . Werken met hoogwaardige

genetica en daar zo veel mogelĳ k uithalen is het doel. Dat alles in

combinatie met een eenvoudig rantsoen met hooi en krachtvoer.

tekst Annelies Debergh

Ommezwaai van melk- naar fokbedrĳ fIvo Hulsbosch

Ivo HulsboschAlleen hooi en een beperkte krachtvoergift zĳ n de hoofdbestand-delen van het rantsoen voor de melkkoeien bĳ Ivo Hulsbosch.

Aantal koeien: 45Melkproductie: 10.600 3,90 3,60Hoeveelheid land: 20 hectareAantal stuks jongvee: 60 pinken en 40 stieren

B E D R I J F S R E P O R T A G E

Het jongvee krĳ gt stro als basisrantsoen

18 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-Hulsbosch.indd 18 18-03-13 13:31

zo heeft Ivo Hulsbosch inmiddels wel geleerd. De gemiddelde dagproductie ligt nu op 32,5 kg melk met 3,65% vet en 3,45% eiwit. Het ureumgehalte blijft be-hoorlijk stabiel tussen 2,6 en 2,8. ‘De eni-ge variatie die je ziet in de melkgift is te wijten aan de variatie in hooikwaliteit’, klinkt het. De bedoeling is om de ruw-voerwinning zo veel mogelijk in eigen beheer te gaan doen om die kwaliteits-schommelingen te beperken. ‘Door het inzaaien van een structuurgras voor het stimuleren van voldoende herkauwactivi-teit hoop ik in de toekomst niet meer af-hankelijk te zijn van hooiaankopen.’ Wat de kostprijs betreft staat de kwaliteit

Terwijl de partij hooi vooraan het voer-hek heel wat lustige bezoekers treft, is het bij de partij achteraan onbevolkt. ‘Er is geen enkele voersoort waar zo veel vari-atie in kan zitten als in hooi’, merkt Huls-bosch op. Zeg dus niet zomaar hooi tegen hooi. ‘Daarom werk ik ook bewust met drie verschillende partijen hooi tegelijk. Zo kan ik de gemiddelde voerkwaliteit op een constanter niveau houden.’

Zelf hooi verbouwenHooi van goede kwaliteit is waar het om draait, maar dat is moeilijk te vinden op de markt. ‘Hooi dat visueel goed lijkt, is nog niet altijd het beste hooi voor de koe’,

van het hooi centraal. ‘Het rantsoen kan op het gebied van kostprijs alleen uit als je topresultaten bij de koeien draait. Om die topresultaten te halen is hooi van onberispelijke kwaliteit nodig’, zegt Ivo Hulsbosch. Momenteel liggen de voerkos-ten op 16,5 eurocent per kilogram melk. ‘Maar daar staan lagere kosten voor de opslag van het voer, sleufsilo’s en mecha-nisatie tegenover, omdat een voermeng-wagen overbodig is.’Ook bij de droge koeien is krachtvoer de basis van het rantsoen. Hier staat even-eens een afsluitbare krachtvoerbox. ‘De krachtvoergift ligt bij de hoogdrachtige melkkoeien en vaarzen op minimaal vijf kilo in het begin van de droogstand. Van-af 21 dagen voor kalven bouwt de compu-ter de krachtvoergift op tot zeven kilo.’ Een bijkomend voordeel van het werken met krachtvoer is de volledige samenstel-ling van het rantsoen. ‘Het krachtvoer in de droogstand is uitgebalanceerd op het gebied van mineralen, het heeft een juiste calcium-fosforverhouding en bevat vol-doende vitamine E.’Naast het krachtvoer krijgen de droge koeien een natte graskuil, het jongvee krijgt gerststro. ‘Gerststro is smakelijker, maar nu de voorraad bijna op is, moet ik straks overschakelen op tarwestro.’

Vaarzen kalven af van embryoIvo Hulsbosch vertelt dat hij het kracht-voer handmatig verstrekt in twee beur-ten. De groei van de pinken komt zo het eerste jaar op meer dan één kilo per dier per dag. Het vooropgestelde doel om die-ren voor de leeftijd van twee jaar te laten kalven met een minimumgewicht van 570 kilogram na kalven wordt vlot ge-haald. ‘Met maximum vier kilo kracht-voer per dier per dag zijn de opfokkosten voor voer berekend op 1048 euro, gere-kend vanaf de geboorte tot de leeftijd van twee jaar. Met een traditioneel systeem kom je wellicht niet duurder uit, maar gelijkaardige groeiresultaten zijn wel moeilijker te behalen.’

Keuze voor melkrobot om arbeidsdruk te verlagen Zeker zeventig procent van de kalveren getest op genoomfokwaarden

19V E E T E E L T m a a r t 2 2 0 1 3


de en doorgedreven selectie praat. De vaarzen in het eigen spoelprogramma krijgen zo bijvoorbeeld een speciaal afge-stemd krachtvoer met een hoge energeti-sche waarde. Zo kan niet alleen het aantal embryo’s maar ook de kwaliteit van de embryo’s positief gestuurd worden. Met de eerste praktijkervaringen van ge-nomisch geteste dochters in de eigen stal, trekt Ivo Hulsbosch voor zichzelf al de eerste conclusies. ‘Nu de eerste geno-misch geteste dochters zijn gekalfd, is voor mij duidelijk dat de genomische fok-waarde een goede voorspeller is. De plus-sen en de minnen zie je in de stal. Hoe dicht je uiteindelijk bij de genetica komt, hoe belangrijker de factor management wordt. Soms wijken de prestaties wat af van de voorspelling, maar het resultaat van een genomictest zie je later in de praktijk bijna altijd weer duidelijk terug.’

Segment voor de showHet fokdoel ligt in de lijn van een com-pleet exterieur zonder fouten op onderde-len. Nadruk legt Ivo Hulsbosch wel op een goede vooruieraanhechting. ‘Dat is een vaak vergeten kenmerk’, vindt hij. ‘Wil-len we dat een koe lang blijft lopen, dan is vooruieraanhechting een belangrijk on-derdeel, zodat de uier ook op de langere termijn correct blijft.’In het stiergebruik duiken behalve hoge genomicstieren namen van enkele vol-waardig afgeteste stieren op. Onder meer van Windbrook, Fever en Glauco lopen nakomelingen in de stal. ‘Met bewezen exterieurstieren wil ik ook showdieren voor de prijskampen blijven fokken.’Samen met Diamond Genetics maakt Ivo Hulsbosch werk van de eerste Belgische internetveiling, die loopt van 5 tot 8 april en gekoppeld is aan een opendeurdag van het bedrijf op 5 april. Dan zijn ook de te veilen dieren te zien. Vol belangstelling kijkt Hulsbosch uit naar het evenement. ‘In fokkerij is het nodig om af en toe de deuren open te zetten en de genetica ook beschikbaar te stellen voor andere fok-kers.’ l

tig procent eerstekalfsdieren. Pakweg tachtig tot negentig procent daarvan kalf-de van een embryo af. De embryo’s stam-men uit de economisch meest interes-sante fokkoeien in combinatie met hoge genomicvaders. ‘Echt rekening houden met zware kalve-ren kan ik niet’, legt Ivo Hulsbosch uit. ‘Als je problemen krijgt met het afkalven, is dat meestal met een oudere vaars. Door een afkalfleeftijd van twee jaar aan te houden vermijd je dat de vaarzen te vet zijn, maar ook dat de kalveren te zwaar worden. Bij de kalving is het wel altijd no-dig om een oogje in het zeil te houden.’

Bijna standaard genomictestDe jongveestal telt nakomelingen van on-der meer genomicstieren als Shamrock en Numero Uno. Met de focus op stieren-verkoop richting ki’s ligt negentig pro-cent van het stiergebruik bij vroege geno-micstieren. ‘Zeventig tot tachtig procent van de kalveren die geboren worden, laat ik op genoomfokaarden testen in de VS.’ Ivo Hulsbosch heeft het over een aparte tak van sport als hij over de geïntensiveer-

De hokken voor het jongvee zijn allemaal dichtbevolkt. Met zijn hand maakt Ivo Hulsbosch een denkbeeldige lijn en toont daarmee de stiertjes, die voor de fokkerij worden verkocht. Toen hij het bedrijf in omvang terugschroefde, focuste Ivo Huls-bosch zich uit liefhebberij meer op de fokkerij. Een vooropgesteld doel was om stieren richting ki-stations af te zetten. De bedrijfsleider investeerde in allerhan-de fokmateriaal. Zo loopt in de droog-staande groep Macdochter Ven-Dairy Breesh, in 2010 het hoogste veilingnum-mer op de Holland Masters Sale tijdens de NRM en nu op Roccafarm gehuisvest. Breesh, kleindochter van Regancrest Dur-ham Barbie, was tweeënhalf jaar lang aan de melk en gaf al ruim 200 embryo’s. Breesh, die onder meer Snowman- en Nu-mero Unozonen op de ki heeft, is een van de parels van de stal. ‘Om genomisch inte-ressante foklijnen binnen te halen heb ik in deze en andere fokdieren geïnvesteerd. Dat is een risico nemen, maar in het geval van Breesh heeft dat goed uitgepakt.’ Door de uitgebreide fokkerij lopen in de melkgevende groep momenteel ruim zes-

Drie verschillende partijen hooi gevoerdKrachtvoer verstrekt in afgesloten boxenUitgebreide dataverzameling via melkrobot

Volop ruimte per dier in de nieuwe ligboxenstal


20 V E E T E E L T m A A R T 2 2 0 1 3


VX05_p21.indd 21 18-03-13 11:50

22 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05_p22.indd 22 18-03-13 11:53

Gansey’s Clara 10 (v. Sundance),kampioene middenklasse Prod.: 2.03 502 11.182 5,27 3,79 lw 99

VVH Carolien 24 (v. Curtis),kampioene vaarzenProd.: 2.02 305 10.464 4,01 3,53 lw 137 l.l.

Dellia 3 en VVH Flower waren er op dinsdag 5 maart in Dronten weer bij

tijdens de wintershow Flevoland. De kam-pioene bij de vaarzen en de kampioene oudere koeien van 2012 kwamen hun ti-tel verdedigen. Danillodochter Dellia 3 van Piet Vermeij en Rindert van de Brake uit Almere showde in de sterke middencate-gorie na haar tweede kalving veel diepte in haar sterke lijf en haar uier was nog steeds hoog en breed. Ze kreeg geduchte tegenstand van de balansrijke roodbonte VVH Florensia 2 (v. Zabing) uit de stal van Van Veelen uit Biddinghuizen. In haar kielzog liep Riebeeck Barbie van Jos Ruijter uit Ens, een wat teer ogende, melktypi-sche Goldwyndochter met een hoger aan-gehechte uier. In de derde rubriek met middenklasse-koeien liep Gansey’s Clara 10 eruit. De roodbonte Clara was het toonbeeld van sterk melktype en stapte op droge benen. De dochter van Sundance van Rudi Menk-veld en Ilona de Haan uit Zeewolde haalde vorig jaar het reservekampioenschap bij de vaarzen, nipt achter Dellia 3. Deze keer kreeg Clara het kampioenslint omgehan-gen. De reservestek was voor Dellia.

Ida’s waar de melk afdroopOok bij de oudere koeien kwamen beken-den in de ring. Zo wilde Annet 3348 van Menkveld haar reservetitel van vorig jaar verdedigen. De Kiandochter en moeder van Talentino had nog maar kort geleden gekalfd. Haar balans en breedte stonden zeker niet ter discussie en ook haar uier was na ruim 54.000 liter melk nog netjes, maar haar benen misten wat kracht. In de kampioenskeuring ging het tussen twee Riebeeck Ida’s uit de stal van Ruij-ter én de kampioene van vorig jaar: VVH Flower. De rondom correcte Shottledoch-ter van Van Veelen had niet meer ge-kalfd en zodoende een imponerende om-

vang gekregen met een prima uier, waarin de melkuitstraling pas in de loop van de dag wat tevoorschijn kwam. Heel anders waren de Ida’s waar de melk van afdroop. Riebeeck Ida 750 (v. Lucky Mike) showde extra lengte, maar ook een wat vlakke kruisligging. Riebeeck Ida 751 (v. Olympic) had naast haar jeugdige uitstra-ling ook de beste uier. Vanuit een 1b-posi-tie in de rubriek (achter Flower) werkte ze zich op naar het kampioenschap bij de oudere koeien, met Flower als krachtpat-ser op de reserveplek.

Fraai of zwaar Het dilemma tussen melk en kracht was ook bij de vaarzen een lastige keus. Zeer aansprekend was bijschrijver Lotje 127 van Arno Rops uit Ens. De Survivordochter kwam in een groot veld met vaarzen bij de laatste vier. Ondanks haar harde boven-bouw en sterk opgehangen uier, kwam ze door een wat brede voorspeenplaatsing niet voor het eremetaal in aanmerking. Ook Riebeeck Ida 797 (v. Legend) redde het door een zwakke bovenbouw net niet. Het kampioenschap ging tussen de fraaitypi-sche roodbonte Tollebeke Bep 44 (v. Jotan) van Jan Ruijter uit Urk en de zwaardere VVH Carolien 24 (v. Curtis) van Van Veelen. Precies een jaar geleden had Carolien ge-kalfd en ze oogde solide, met extra lengte en een uier met een fraaie beadering. Voor de jury René Buiter en Jacobus Eppinga gaf het complete plaatje de doorslag: zij kozen Carolien. De jeugdige Bep, met de mooiste uier van alle vaarzen maar wat minder vlot op de benen, werd reserve. Rood- en zwartbont heeft in Flevoland de-zelfde status en zo stonden twee zwart-bonte en één roodbontkampioene op de middenlijn voor het algemeen kampioen-schap. Net als het publiek toonde de jury geen twijfel: Clara werd uitgeroepen tot de mooiste van de dag. l

Oud-kampioenes worden tijdens een keuring met extra interesse

gevolgd. Tijdens de wintershow Flevoland presteerden ze op-

nieuw prima. Een van hen bereikte het allerhoogste niveau: Gan-

sey’s Clara 10 uit de stal van Rudy Menkveld en Ilona de Haan.

Oud-kampioenes scoren sterk op wintershow Flevoland

Publiekslieveling Clara wint

tekst Alice Booij

Riebeeck Ida 751 (v. Olympic),kampioene oudere koeienProd.: 3.11 320 12.807 4,12 3,20 lw 109

K E U R I N G

video-impressie www.veeteelt.nl

23V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 9 23V E E T E E L T M a a R T 2 2 0 1 3

VX05-Flevoland.indd 23 18-03-13 09:29

Agrifirm introduceert ‘WeideKompas’ om weidegang beter voorspelbaarder te maken

Koersen in het gras

De kennis over beweiding ebt lang-zaam weg uit de melkveehoude-

rij. Jonge melkveehouders groeien niet meer op met de vanzelfsprekendheid dat koeien zelf het gras ophalen uit de wei. ‘Vroeger leerden we allemaal te werken met een graslandgebruikskalender. Het

is maar de vraag of praktische vaardig-heden van beweiding nog voldoende aandacht krijgen in het landbouwonder-wijs. Wij merken dat er in de praktijk een groeiende behoefte is aan kennis over weidegang’, vertelt Toine Heijmans, hoofd productmanagement Rundvee-

houderij van Agrifirm. Tel daarbij op de weidepremie die steeds meer zuivel-ondernemingen uitkeren én de onder-tekening van het convenant weidegang en de kiem voor het ‘WeideKompas’ is gelegd. ‘De kennis van weiden gaat vaak van vader op zoon, maar op veel melk-veebedrijven zit weinig structuur achter de beweiding. Als je veehouders vraagt naar hun beweidingssysteem, staan ze je soms glazig aan te kijken. Wij willen toe naar voorspelbare beweiding, vee-houders willen controle houden over de melkproductie’, vult Mark de Beer, pro-ductmanager ruwvoerteelt, aan.Agrifirm lanceert dit voorjaar daarom het concept WeideKompas, waarmee het zijn klanten richtlijnen wil geven om te

De kennis van weidegang gaat vaak van generatie op generatie.

Veehouders weiden daardoor te vaak op de automatische piloot

en missen daarmee rendement. Agrifirm wil zijn klanten meer

structuur bieden door weidegang actief te ondersteunen.

tekst Tijmen van Zessen

W E I D E G A N G

compleet weiden combi-weiden compact weiden

koeien per ha beweidbaar oppervlak 1 tot 3 3 tot 6 6 tot 10uren weidegang >18 uur 8 tot 12 uur 6 tot 8 uurversgrasopname (kg droge stof/koe/dag) 12 tot 15 6 tot 9 4 tot 6bijvoeding (kg droge stof uit ruwvoer/koe/dag) 0 tot 3 6 tot 9 9 tot 11beweidingswijze weiden met dag/nachtperceel weiden in 2 dagen weiden in 3 blokkenaantal percelen 15 tot 30 15 tot 20 3 blokkenperceelsgrootte afhankelijk van grasaanbod vaste oppervlakte vaste oppervlakte dagen per perceel 0,5 tot 2 2 20 tot 40inschaarhoogte 12 tot 16 cm 12 tot 16 cm 10 tot 12 cm

Tabel 1 – Uitgangspunten en succesfactoren van beweidingssystemen (bron: Agrifirm)

24 V E E T E E L T j A N u A r I 1 / 2 2 0 0 924 V E E T E E L T m A A r t 2 2 0 1 3

VX05-weidecompas.indd 24 18-03-13 13:10

weiden. Door te kiezen voor een passend beweidingssysteem halen melkveehou-ders meer rendement en gemak uit de beweiding. ‘Afhankelijk van de versgras-opname kan het voordeel van weidegang oplopen tot ruim twee cent per kilogram melk’, legt Mark de Beer uit. Hij baseert zich op onderzoek van Wageningen UR (figuur 1). Het WeideKompas is erop gericht om een maximale opname van weidegras te rea-liseren. Veehouders hebben daartoe de keuze uit drie systemen: compleet wei-den, combi-weiden en compact weiden. Elk principe heeft zijn eigen succesfacto-ren (tabel 1) waarbij het aantal koeien per hectare huiskavel (of beweidbaar op-pervlak) de basis vormt.

Voldoende percelenExtensieve bedrijven zijn het meest ge-baat bij compleet weiden. Dankzij lage krachtvoerkosten en minder uitgaven voor loonwerk halen zij een hoog econo-misch voordeel. ‘Dit systeem is het meest geschikt voor bedrijven met één tot drie koeien per hectare beweidbaar opper-vlak’, legt Leo Tjoonk uit, sectorspecialist rundveehouderij. ‘Het aandeel vers gras is groot en maaien staat in dienst van de beweiding.’ In de praktijk valt dit vaak

tegen en lopen veehouders achter de fei-ten aan, weet Tjoonk. Met name in het voorjaar, als het gras in hoog tempo groeit, komt menig veehouder in de knel met het aanbod van gras met een opti-male inschaarhoogte (12 tot 16 centime-ter). ‘Dat kun je voorkomen door vroeg in het voorjaar – zeg half maart – te star-ten met weiden en nog belangrijker: door te werken met voldoende percelen. Een aantal van vijftien tot dertig percelen is in dit systeem noodzakelijk om tijdig te kunnen schakelen en er een perceel tus-senuit te maaien. Na veertig dagen moet je weer terug zijn op het eerste perceel. Dat betekent dat elk perceel grofweg vijf procent van de totale oppervlakte be-slaat.’ De perceelsomvang vormt bij compleet weiden de sluitpost. In de andere bewei-dingssystemen is dat bijvoeding. Bij combi-weiden genieten de koeien acht tot twaalf uur weidegang per dag en blij-ven ze – net als bij compleet weiden – maximaal twee dagen op hetzelfde per-ceel. Mark de Beer: ‘In de praktijk rekken veehouders dat vaak met één of twee ex-tra dagen. Achteraf merk je dan aan de melkproductie dat dit eigenlijk niet kon. Wij zeggen: voorkom die laatste dag en schaar tijdig in.’ Wie meer dan zes koeien per hectare be-weidbaar oppervlak heeft, kan het best kiezen voor compact weiden. Een stabie-le productie is hierbij het uitgangspunt. De koeien blijven twintig tot veertig da-gen op hetzelfde perceel en grazen zes tot acht uur per dag. Leo Tjoonk: ‘Dit sys-teem werkt prima op bedrijven met een melkrobot, er is meer rust in het koppel omdat koeien minder wisselen van per-ceel. Door schrikdraad in het perceel te zetten is een tussenvorm mogelijk waar-

bij koeien gestimuleerd worden om naar meer smakelijke gedeelten van het per-ceel te gaan.’

GrasmonitorMet het kiezen voor een passend weide-systeem is een eerste stap gezet naar meer rendement uit beweiding. Agrifirm gaat veehouders daarnaast ondersteunen met informatie over de groei en kwaliteit van vers gras. De grasmonitor geeft per regio informa-tie over de kwaliteit van vers gras (www.grasmonitor.com). ‘We werken nog aan een module om ook de nettograsop- name te voorspellen: de WeideKompas- wijzer. Op basis van beweidingsresten, de bijgroei en het aantal dagen beweiding geeft dit de veehouder informatie om in te schatten waar hij over veertien dagen kan weiden. Voorspelbare weidegang is vooruit denken, dus niet in de trant van “waar gaan we morgen naartoe?”. Het meten van de grashoogte is dan een we-zenlijk onderdeel, hoewel we weten dat er maar een handjevol melkveehouders is die dat doen’, erkent De Beer. In min-dere mate geldt dat ook voor de grasland-gebruikskalender. Maar juist op de steeds grotere bedrijven is een goede registratie van belang.Wie niet wil of kan weiden, krijgt met dit initiatief geen trap tegen de schenen. Toine Heijmans: ‘We zijn geen ambassa-deur voor de weidegang, we zijn advi-seur. Er zijn ook omstandigheden waar opstallen meer rendement oplevert. Het is niet aan ons om op de stoel van de on-dernemer te zitten. Tegelijkertijd blijft gras wel de belangrijkste eiwitbron voor melkvee. Er zijn weinig gewassen die op kunnen tegen de ruweiwitopbrengst van gras.’ l

Figuur 1 – Relatie tussen arbeidsinkomen en versgrasopname door de koe (bron: WUR)

versgrasopname (kg droge stof per koe per jaar)

vers

chil

arbe

idso

pbre

ngst

wei

den

t.o.v.

ops

talle

n (€

/100

kg

mel

k)

0 500 1000 1500 2000–1,20

–0,96

–0,72

–0,48

–0,24

0,00

0,24

0,48

0,72

0,96

1,20

zand veen klei

2525V E E T E E L T m a a r t 2 2 0 1 3

VX05-weidecompas.indd 25 18-03-13 13:10

VX05_p26NED.indd 26 18-03-13 11:54

Melkveehouders leren steeds beter te rekenen aan rendement. Pag. 28

Na geleidelĳ k groeien is Jan Hammink toe aan een grote stap. Pag. 30

Doordacht stappenplan bracht Ed en Alja Zomer bedrĳ f met toekomst. Pag. 32

S P E C I A L R E N D E M E N T

VX05-special intro.indd 27 18-03-13 13:17

Vergoedingen voor arbeid en kapitaal horen in elk investeringsplan

Melkveehouders leren rekenen aan rendement

Kan ik de rente en afl ossing opbren-gen en wil de bank fi nancieren? Het

zĳ n van oudsher de belangrĳ kste vra-gen die veehouders zich stellen bĳ het doorrekenen van plannen voor de ont-wikkeling van hun bedrĳ f. ‘Investeren op rendement is nog geen onderdeel van de ondernemerscultuur in de melk-veehouderĳ ’, constateert Jelle Zĳ lstra, onderzoeker bedrĳ fsmanagement bĳ Livestock Research van Wageningen UR en parttime lector melkveehouderĳ aan hogeschool Van Hall Larenstein. Het ver-

Nadenken over rendement is nog geen gemeengoed in de

melkveehouderĳ . Maar tĳ den veranderen, zo benadrukken

accountants en specialisten uit de fi nanciële wereld. Onze-

kerheden nemen toe, banken zĳ n steeds kritischer in het

verstrekken van krediet. Met rendementsberekeningen voor-

komen ondernemers zinloze investeringen.

tekst Wichert Koopman


28 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-special inleiding.indd 28 18-03-13 13:18

prettig zakendoen in de melkveehoude-rĳ . Het rendement op vermogen is welis-waar laag, maar het is wel stabiel.’ Bĳ het beoordelen van kredietaanvragen kĳ kt de bank nog steeds vooral naar de ruimte in de exploitatie om de extra ren-te en afl ossing op te brengen. ‘Maar de wereld wordt wel zakelĳ ker. Dat bete-kent dat ook melkveehouders er niet aan ontkomen te leren rekenen aan rende-ment. Of een investering voldoende ren-dement oplevert, is een keuze die je zelf maakt. In een bedrĳ f mag ook ruimte zĳ n voor een stukje liefhebberĳ . Maar je moet je daar als ondernemer wel bewust van zĳ n’, vindt Bruns. De sectormanager blĳ ft wel realistisch. ‘Als je echt kritisch kĳ kt, krĳ gt een melkveehouder altĳ d een te lage onder-nemersbeloning voor zĳ n inspanningen en risico.’

Bedrĳ f in balansSchaalvergroting wordt vaak gezien als dé strategie voor het verhogen van het rendement van een bedrĳ f. ‘Dat komt er in de praktĳ k niet altĳ d uit’, constateert Jaap Gielen, bedrĳ fsadviseur bĳ Countus accountants. ‘Om optimaal te renderen, moeten de productiefactoren op een be-drĳ f in balans zĳ n’, is zĳ n ervaring. Zĳ n collega Hoksbergen van Alfa Ac-countants oppert dat het voor onderne-mers die hun bedrĳ f in balans hebben, wellicht verstandiger is nu even rustig aan te doen. ‘Er hangen op dit moment veel onzekerheden boven de sector. Door af te lossen, maak je ook ruimte voor een volgende stap.’Langer melken in een te kleine melkstal of een fl inke overbezetting in een oude stal accepteren is een manier om op kor-te termĳ n rendement te maken op geld dat is geïnvesteerd in groei. ‘Het kan een oplossing zĳ n voor een overbruggings-fase’, vindt Marĳ n Dekkers van Rabo-bank. ‘Maar uiteindelĳ k moet er in een

mogen dat een melkveehouder in zĳ n leven opbouwt, wordt vaak helemaal in het bedrĳ f gestoken. Dat gebeurt niet altĳ d doelbewust. ‘Rekenen aan bĳ voor-beeld de extra marge op investeringen of terugverdientĳ d kan voorkomen dat investeringen worden gedaan die het be-drĳ f uiteindelĳ k niet verder brengen,’ zo stelt Zĳ lstra.‘Denken in rendement is meer dan je af-vragen of je de bank kunt betalen’, vindt ook Rick Hoksbergen, directeur agro bĳ Alfa Accountants. ‘Het betekent ook re-kenen met een vergoeding voor eigen arbeid en kapitaal. Als een boer niet op-past, verdienen allerlei mensen aan zĳ n investeringen behalve hĳ zelf.’

Laag maar stabielTĳ den veranderen. Banken fi nancieren minder makkelĳ k en lĳ ken meer dan in het verleden te kĳ ken naar rendement. ‘Nee, de normen die we hanteren voor fi nancieringsaanvragen zĳ n niet stren-ger geworden’, verklaart Marĳ n Dek-kers, sectormanager melkveehouderĳ bĳ Rabobank Nederland. ‘Hoogstens worden de normen strakker gehanteerd en krĳ gen ondernemers minder vaak het voordeel van de twĳ fel. We leren van de ervaringen met bedrĳ ven die fl ink ge-investeerd hebben, daarbĳ fors gefi nan-cierd zĳ n en nu gevoelig blĳ ken voor hoge voerprĳ zen. We spiegelen daarom meer dan in het verleden op de gevoelig-heden van investeringsplannen.’ Overigens haast Dekkers zich te bena-drukken dat de Rabobank zich geen en-kele zorgen maakt over het geld dat de kredietverstrekker heeft uitstaan in de melkveehouderĳ . De sector blĳ ft in cri-sistĳ d een baken van stabiliteit. Deense toestanden zĳ n volgens Dekkers in Ne-derland niet aan de orde.Eenzelfde geluid komt uit de mond van Cor Bruns, sectormanager agrarische productie bĳ ING. ‘Het is voor ons nu

plan wel ruimte zĳ n voor die grotere melkstal. Anders houd je het als melk-veehouder niet lang vol.’ Ook investeringen in bĳ voorbeeld milieu, koecomfort of diergezondheid leveren op korte termĳ n vaak niet het hoogste rendement. ‘Ze zĳ n voor de lan-gere termĳ n wel bepalend voor de ruim-te die de sector melkveehouderĳ in Ne-derland krĳ gt om zich te ontwikkelen. Daarom stimuleren wĳ ondernemers met uitbreidingsplannen om ook hier-over na te denken’, vertelt ING-sector-manager Cor Bruns.

Succesvolle groeiersOver het rendement van investeren in grond zĳ n de meningen verdeeld. Op korte termĳ n levert grond kopen niets op. ‘Maar als de waardestĳ ging wordt meegenomen, is het rendement op lange termĳ n tot nu toe altĳ d redelĳ k ge-weest’, vindt Jelle Zĳ lstra. ‘Daar moet je wel rekening mee houden bĳ het ma-ken van rendementsberekeningen rond grond.’ Bovendien zorgt grond voor ze-kerheid en maakt het de bedrĳ fsexploi-tatie minder afhankelĳ k van de prĳ zen voor voer en mestafzet.Het rendementsdenken mag in de melk-veehouderĳ nog geen gemeengoed zĳ n, er zĳ n ondernemers die het heel goed in de vingers hebben. Samen met collega’s deed Jelle Zĳ lstra onderzoek naar de kenmerken van succesvolle en minder succesvolle groeiers. ‘Succesvolle groei-ers hebben een scherpere focus op eco-nomie en arbeidseffi ciëntie dan minder succesvolle groeiers. Als ze die focus consequent blĳ ven houden, kunnen ze steeds sneller stappen zetten.’‘Het verschil in tempo van bedrĳ fsont-wikkeling tussen bedrĳ ven wordt gro-ter’, constateert ook Jaap Gielen. ‘Als on-dernemers het vliegwiel aan het draaien krĳ gen, kan het hard gaan. Ook in Ne-derland.’ l

Melkveehouder haalt nauwelĳ ks rendement op eigen vermogenHet rendement op het eigen vermogen van ondernemers in de melkveehouderĳ is nog steeds nihil. Dit blĳ kt uit actuele berekeningen van het Landbouw Econo-misch Instituut (LEI) op basis van de ge-middelde resultaten van de bedrĳ ven in het informatienet in de jaren 2007 tot en met 2011. Gemiddeld hadden de steekproefbedrĳ -ven bĳ na 1,8 miljoen euro eigen vermo-gen. Dit zit voor een belangrĳ k deel in grond. De waardestĳ ging van de grond

is, naast het fi nancieel resultaat van de bedrĳ fsvoering, dan ook een belangrĳ ke component in de berekening van het rendement. Daarnaast is de waardering van gezinsar-beid van invloed. Als de waardestĳ ging van de grond niet wordt meegerekend en gezinsarbeid op een gemiddeld cao-loon wordt gezet, is het gemiddeld ren-dement op eigen vermogen in de melk-veehouderĳ twee procent negatief. Als de waardestĳ ging van de grond wel

wordt meegenomen, is er net een posi-tief rendement. Pas als geen vergoeding voor de eigen arbeid wordt gerekend, haalt een melkveehouder een rende-ment van ruim vĳ f procent op zĳ n eigen vermogen. Vergeleken met andere sectoren in de landen tuinbouw is het rendement in de melkveehouderĳ overigens nog rela-tief goed, met name vanwege de grond in eigendom. Alleen de akkerbouw doet het beter.

29V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-special inleiding.indd 29 18-03-13 13:18


Na geleidelĳ k groeien is Jan Hammink toe aan een grote stap

‘Als het mooi loopt, komt extra productie vanzelf’

Jan Hammink (46) bekent het eer-lĳ k. Hĳ is geen man van fi nanciële

cĳ fers. Liever bladert hĳ in de folders van een sperma-importeur dan in de rapporten van het boekhoud-kantoor. Productiestatistieken, exte-rieurcĳ fers en keuringsresultaten. Ze

zeggen de fokker uit Almelo meer dan jaarrapporten, saldo’s en begrotingen. Zĳ n vader Henk, met wie hĳ tot vorig jaar in maatschap zat, was uit hetzelfde hout gesneden. Een goed inkomen is voor de Hamminks altĳ d goed genoeg geweest en ze genieten van hun passie

voor fraaie, hoogproductieve en duur-zame holsteinkoeien. Maar juist door de dieren optimaal te verzorgen – het bedrĳ f bracht tot nu toe al tien koeien tot een levensproductie van 100.000 li-ter melk en drie dieren maakten de tien ton vet en eiwit vol – realiseren ze tech-nische en economische cĳ fers die tot de verbeelding spreken: een hoge post om-zet en aanwas en relatief lage voerkos-ten bĳ voorbeeld. Door consequent een goed saldo te draaien is er altĳ d ruimte geweest om het bedrĳ f te blĳ ven ontwik-kelen.

Eruit halen wat erin zit‘Extreem groeien is nooit ons doel ge-weest’, verklaart de veehouder. ‘Dat zou

Ongemerkt is de stal vol en sta je vier uur per dag in de melk-

put. Groei is voor de familie Hammink uit Almelo nooit een

doel geweest, maar het gevolg van passie voor koeien. Nu is

de rek eruit en wordt het tĳ d voor een grote stap.


30 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-special hard groeien.indd 30 18-03-13 16:36

‘Als het mooi loopt, komt extra productie vanzelf’

twee jaar geleden kochten we nog 2,5 hectare grond van een buurman.’ Inmiddels beslaat het Twentse familie-bedrĳ f een oppervlakte van 36 hectare, waarvan 18 hectare in eigendom. Het melkquotum bedraagt 550.000 liter melk met een hoge vetreferentie van 4,61 procent. Naast 55 melkkoeien met een gemiddelde productie van 11.000 li-ter melk met 4,40% vet en 3,60% eiwit zĳ n er zo’n 50 stuks jongvee aanwezig. Omdat het vervangingspercentage laag is – vorig jaar werden niet meer dan zes koeien afgevoerd voor de slacht – kun-nen jaarlĳ ks tien tot vĳ ftien verse vaar-zen aan collega-veehouders worden ver-kocht.Met de geleidelĳ ke groei van de veesta-pel werd ook de huisvesting in stapjes aangepast en uitgebreid. Inmiddels biedt het in 1976 als voerligboxenstal uitge-voerde gebouw plaats aan een 1 + 1 lig-boxenstal voor 54 melken kalfkoeien. Ook de aangebouwde jongveestal is tot de laatste plaats bezet. De melkstal bleef al die tĳ d dezelfde: een 2 x 2 open tan-dem waar op de kopse kant nog een ex-tra stand is bĳ gemaakt. Technisch func-tioneert de melkerĳ nog goed, maar ondertussen staat Jan Hammink wel vier uur per dag van de uiers van zĳ n koeien te genieten.

Groeien in kleine stapjesMede met het oog op een mogelĳ ke be-drĳ fsopvolger – zoontje Rick (11) schuift als hĳ de kans krĳ gt direct aan bĳ het gesprek – loopt de veehouder al een aan-tal jaren rond met plannen voor een grote stap. Aanvankelĳ k overwoog hĳ de aanschaf van een melkrobot. Deze zou op de plaats van de oude melkstal heel mooi

ook niet bĳ ons passen. We willen de koeien optimaal kunnen blĳ ven verzor-gen en eruit halen wat erin zit. Maar als het mooi loopt, dan komt die extra pro-ductie eigenlĳ k vanzelf. Door regelmatig kleine hoeveelheden quotum bĳ te ko-pen, zĳ n we in de afgelopen twintig jaar bĳ na ongemerkt toch in totaal 230.000 liter melk per jaar meer gaan leveren. En

kunnen staan en met vaker melken zou misschien nog wel meer uit de koeien ge-haald kunnen worden. ‘Maar dan zou ik de ontwikkeling van het bedrĳ f wel op slot zetten. Om verder te kunnen groei-en, zou er over een paar jaar een tweede robot bĳ moeten en zouden we een sprong moeten maken naar minstens honderd koeien. Dat zag ik niet zitten’, neemt Hammink ons mee in zĳ n overwe-gingen. ‘Liever groeien we in kleine stap-jes, zodat we kunnen wennen aan een groter koppel en de dieren optimaal kun-nen blĳ ven verzorgen. Bovendien is het nog maar de vraag of we met veel meer koeien meer verdienen. Een veestapel van meer dan honderd koeien zou het bedrĳ f zeer intensief maken. Grond is in deze streek schaars en voor ruwvoer wor-den forse prĳ zen betaald, net als voor mestafzet. En niemand kan voorspellen wat de melkprĳ s doet na 2015.’ Op de tekentafel ligt nu een plan voor een aanbouw aan de bestaande stal met dertig ligboxen en een nieuwe 2 x 8 zĳ -aan-zĳ melkstal. ‘Dan kunnen we met eigen aanfok rustig doorgroeien naar tachtig koeien. Wĳ zĳ n ervan overtuigd dat we met een veestapel van die om-vang en goede technische resultaten de komende jaren een goed inkomen kun-nen realiseren.’ Financiering van het plan lĳ kt volgens Hammink en zĳ n accountant, Hans Ĳ land van Countus, goed haalbaar (zie kader). Maar de eerste gesprekken met de kredietverstrekker verliepen niet soe-pel. ‘De bank stelde voor de bouw in twee fases uit te voeren’, vertelt de on-dernemer. ‘Of we zouden de dertig extra plaatsen direct moeten benutten voor het produceren van meer melk. Beide zie ik eigenlĳ k niet zitten.’ l

Jan Hammink: ‘Het is nog maar de vraag of we met veel meer koeien meer

zouden gaan verdienen’

Bedrĳ fsadviseur Hans Ĳ land: ‘Bank nog niet meteen overtuigd ’‘Vader en zoon Hammink – de maat-schap is net vorig jaar ontbonden – zĳ n echte fokkerĳ liefhebbers en veeverzor-gers’, zo meldt Hans Ĳ land, bedrĳ fsadvi-seur bĳ Countus. ‘De koeien hebben een fraai exterieur, ze produceren veel melk en hebben een hoge levensduur. Hieruit halen de veehouders hun arbeidsvreugde en rendement. Door de verkoop van fok-vee realiseren ze een mooie post omzet en aanwas en de kosten voor krachtvoer, diergezondheid en fokkerĳ houden ze netjes binnen de perken.’ Ĳ land kent de cĳ fers van Hammink goed. ‘Het bedrĳ f is heel geleidelĳ k ontwik-

keld. Sinds 1992 is in totaal 230.000 kilo melk in jaarlĳ kse porties van tien- tot vĳ ftienduizend liter melk bĳ gekocht. In 2010 is nog 2,5 h ectare grond van een buurman verworven. Er waren toen al bouwplannen, maar de veehouders von-den dat ze deze kans van extra grond niet konden laten lopen. De stal is optimaal benut, maar is nu echt vol. Bovendien is de familie Hammink altĳ d blĳ ven mel-ken in de oorspronkelĳ ke 2 x 2 + 1 open-tandemmelkstal. Daar wringt de schoen, de melktĳ d wordt te lang met twee uur melken per keer. Het wordt echt tĳ d voor een grote stap. Er ligt een plan voor uit-

breiding van de stal met dertig boxen en de bouw van een nieuwe melkstal. Er loopt een fl ink koppel jongvee en Jan Hammink wil vanuit deze eigen aanwas geleidelĳ k doorgroeien naar 80 koeien. Zo kan hĳ zĳ n inspanningen voor de fok-kerĳ benutten en hoeft hĳ geen conces-sies te doen aan de verzorging van de dieren. De fi nancieringslast is op dit mo-ment beperkt en fi nanciering van dit plan lĳ kt ons dan ook geen probleem. Maar de bank is nog niet zonder meer overtuigd. Die ziet liever een opsplitsing van het plan: eerst de melkstal, later de staluitbreiding. Of andersom.’

31V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-special hard groeien.indd 31 18-03-13 16:35


Doordacht stappenplan bracht Ed en Alja Zomer bedrĳ f met toekomst

Ze hebben het meer dan vĳ f jaar volgehouden. Zes uur op een dag

melken, overvolle stallen, vee op twee locaties, bouwen en ook nog voor drie kleine kinderen – waaron-

Binnen zes jaar meer dan verdubbelen, het bedrĳ f overnemen

en een nieuwe stal bouwen. Door compromisloos keuzes te

maken, een aantal jaren keihard werken en de juiste adviseurs

aan zich te binden, wisten Ed en Alja Zomer van de beschei-

den ouderlĳ ke boerderĳ een bedrĳ f met toekomst te maken.


Ed en Alja Zomer: ‘Meer koeien melken levert elke dag geld op’

der een tweeling – zorgen. ‘Natuurlĳ k waren er wel eens momenten dat we er helemaal doorheen zaten’, vertellen Ed en Alja Zomer eerlĳ k. ‘Maar we wisten waar we het voor deden en dat de situ-

atie tĳ delĳ k was. Nu zĳ n we blĳ met wat er uiteindelĳ k staat.’Het was voor Ed (33) in 2005 nog lang niet zeker dat hĳ de boerderĳ van zĳ n ouders zou overnemen. Vier dagen in de week werkte hĳ voor AB Oost als be-drĳ fsleider op grotere melkveebedrĳ ven, daarnaast hielp hĳ zĳ n vader. Ook Alja (32) had een volledige baan buitenshuis. Met een quotum van 430.000 kilo melk, dertig hectare grond en een krappe stal voor vĳ ftig koeien had het ouderlĳ k be-drĳ f een bescheiden omvang. Meer dan groeien in stapjes zat er niet in. En dan zou er ook nog een keer gebouwd moe-ten worden. ‘Ik wist nog niet of ik dat zag zitten’, bekent de veehouder. Toen de achterbuurman – bĳ wie Ed op

‘Met zo min mogelĳ k geld zo veel mogelĳ k omzet’

32 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-special optimaliseren.indd 32 18-03-13 13:46

rĳ . In één keer het einddoel realiseren was niet mogelĳ k, maar met een goed doordacht stappenplan kon het wel (zie kader). Het was in eerste instantie zaak om met zo min mogelĳ k extra geld zo veel mogelĳ k extra omzet te maken. Door de oude stal en melkstal te blĳ ven benutten en niet meer dan een halve nieuwe stal te bouwen, kon met beperk-te investeringen direct het hele quotum en de veestapel van de buurman te gelde worden gemaakt. Na vĳ f jaar zou er vol-doende zĳ n afgelost voor de laatste fase. Overigens molk Zomer alleen in het eer-ste jaar het quotum volledig vol om de melkpremie veilig te stellen. In de jaren daarna is steeds een deel van de melk-rechten verleased. De vertrouwde huisbankier durfde het ambitieuze plan niet aan. Bĳ een andere bank hadden de ondernemers wel de juiste klik. ‘Als je dergelĳ ke stappen zet, is het heel belangrĳ k dat je adviseurs om je heen hebt met wie je goed kunt com-municeren en die ervoor willen gaan’, ervaarden ze.In Alteveer (gemeente Hoogeveen) staat sinds vorig jaar een complete stal voor 130 melkkoeien met een 2x14 zĳ -aan-zĳ -rapid-exitmelkstal. In de oude ligboxen-stal kunnen het oudere jongvee en de droge koeien royaal worden gehuisvest. Het totale melkquotum is net geen mil-joen liter melk. Naast de 30 hectare ei-gen grond en de 8 hectare los land pacht de familie Zomer 17 hectare grasland van de buurman. Hĳ verbouwt boven-dien nog 17 hectare mais.

Direct geldHet economisch rendement weegt zwaar in de afwegingen die de ondernemers maken, ook in de dagelĳ kse bedrĳ fsvoe-

dat moment al een aantal jaren molk – te kennen gaf zĳ n bedrĳ f te willen beëin-digen, zag hĳ ineens wel een kans om snel vooruit te komen.

StappenplanMet cliëntadviseur Gerrit Teune van Flynth Accountants uit Dalfsen zetten de veehouders de mogelĳ kheden op een

ring. Als de voerprĳ zen hoog zĳ n, draai-en ze de krachtvoerkraan dicht, melk verleasen zien ze als een strategische keuze. Een onorthodox staaltje van ren-dementsdenken leverden de DOC-leden in het rampzalige melkprĳ sjaar 2009. Al in mei besloten ze een groot deel van de melk te verleasen. Op die 250.000 liter haalden ze in dat jaar een hoger saldo dan menig collega met melken wist te realiseren.De Drentse melkveehouders fokken wei-nig jongvee op en insemineren een groot deel van de veestapel met Belgische blau-wen. ‘Aanvankelĳ k hadden we maar heel beperkt ruimte voor jongvee’, ver-klaren ze. ‘Daarnaast leveren de blauwe kalveren direct geld op en worden we zo gedwongen zuinig te zĳ n op onze koei-en.’ Ondanks de lang niet optimale om-standigheden blĳ ft de uitval al jaren be-perkt tot rond de twintig procent. Het voeren van de melkkoeien wordt sinds de overname van het vee van de buurman uitbesteed aan een loonwer-ker. ‘We hadden destĳ ds alleen een oude kuilvoersnĳ der en geen geld voor een voermengwagen en een shovel. Als je het zelf doet, is gemengd voeren ook eigen-lĳ k te duur en bovendien steken we onze tĳ d liever in de koeien’, vinden Ed en Alja.Eenzelfde fi losofi e volgen de melkvee-houders ten aanzien van de totale me-chanisatie van het bedrĳ f. Die is zeer beperkt en grotendeels afgeschreven. Het grootste deel van het landwerk wordt uitbesteed. ‘Met grote machines kun je niets verdienen. Er gaat veel geld in zitten en je gebruikt ze maar één week per jaar. Meer koeien melken is aantrekkelĳ ker. Dat levert elke dag geld op.’ l

Adviseur Gerrit Teune: ‘Het leek een heel grote stap...’‘Eind 2005 benaderde Ed Zomer mĳ voor advies. De achterbuurman, bĳ wie hĳ al een aantal jaren molk, wilde stoppen. Of er mogelĳ kheden waren om dit bedrĳ f over te nemen? Het leek een heel grote stap, maar we zagen kansen, omdat Ed dankzĳ de arbeidsrelatie gebruik kon maken van de mogelĳ kheid om fi scaal geruisloos door te schuiven. We heb-ben toen samen een meerjarenplan ge-maakt.’ Gerrit Teune, cliëntenadviseur bĳ Flynth Accountants, verduidelĳ kt de genomen stappen door de familie Zomer. ‘Een nieuwe stal bouwen leverde niet meteen meer geld op, veel koeien melken wel.

Door naast de oude stal met 50 boxen een halve nieuwe stal te bouwen met 70 boxen konden met zo min mogelĳ k in-vesteringen alle koeien op één plek ge-huisvest worden. De bestaande 2x4-melkstal werd opgelapt en uitgebreid tot een 2x7. Niet optimaal, maar het kon. We hebben wel direct in het plan mee-genomen dat deze oplossing, die een zware arbeidsbelasting betekende, tĳ de-lĳ k moest zĳ n. Na vĳ f jaar zou de fi nan-ciering echter zover zĳ n afgelost, dat er ruimte zou ontstaan om te investeren in het afbouwen van de stal en een nieuwe melkstal. Dat is ook gebeurd.’ ‘Daarbĳ hadden we het geluk dat we

door de investeringen slim te plannen, gebruik konden maken van een aantal subsidieregelingen. Niet voorzien in ons plan was het slechte melkprĳ sjaar 2009 en een versnelde bedrĳ fsovername toen vader na een plotselinge hartaanval een stapje terug moest doen. Het tekent deze ondernemers dat ze ruimte hadden om deze onverwachte gebeurtenissen op te vangen. Zo hebben ze, ondanks de lang niet optimale omstandigheden, altĳ d een saldo gedraaid dat zich kon meten met de beste 25 procent van ons kantoor. Ook in de niet toegerekende kosten ope-reren ze scherp. Nu de druk wat van de ketel is, is het zaak om scherp te blĳ ven.’

33V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-special optimaliseren.indd 33 18-03-13 13:45

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE

De productieaanleg, gezondheidskenmerken en

exterieurkenmerken zijn sterk bepalend voor een

hoge levensproductie. CRV heeft stieren voor u

van uiteenlopende rassen die uitstekend scoren op

deze kenmerken. Ze zorgen voor verhoging van uw

bedrijfsrendement door koeien die probleemloos

produceren jaar in jaar uit.

‘ HONDERDTONNERSOM TROTS OP TE ZIJN’

Fam. Vos, Godlinze

090-13 Lvnsprod-mrt2.indd 1 18-03-13 09:35

ATLANTIC KODAK VIGOR EWALDRAS + BASIS HF zb RHF rb BS rb MRIJ lokaal

NVI 292 216 267 114

LVD 740 617 864 466

UIERGEZONDHEID 106 106 108 106

CELGETAL 107 105 108 105

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

090-13 Lvnsprod-mrt2.indd 2 18-03-13 09:36

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE!

ATLANTIC BLINKT UIT OP ALLE FRONTEN!Eens in de zoveel tijd dient zich een uitzonderlijke stier

aan die je even sprakeloos maakt. Is het echt mogelijk

dat één stier zoveel kwaliteiten in zich verenigt? Jazeker.

Atlantic vererft een oogstrelend exterieur en een

nagenoeg eindeloze levensduur, wat resulteert in een

levensproductie om bij weg te dromen.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

NVI 292LEVENSDUUR 740EXTERIEUR 113UIERGEZONDHEID 106KLAUWGEZONDHEID 106VRUCHTBAARHEID 103

(zb-basis)

Lucie 147 (v. Atlantic) Eig. H. L. de Groot, Lierop (foto Els Korsten)

090-13 product-mrt2-NL.indd 1 18-03-13 09:37

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

NVI 267LEVENSDUUR 864BENEN 118AFKALFGEMAK 115VRUCHTBAARHEID 104CELGETAL 108% EIWIT +0,07UIERGEZONDHEID 108

(rb-basis)

NVI 117LEVENSDUUR 157KG MELK 320UIER 105BEENWERK 107EXTERIEUR 106KLAUWGEZONDHEID 107

(MRIJ lokaal)

VIGOR (President x Even) Ki-code: 76-4445 aAa-code: 165324

MELDON (Meldober x Don) Ki-code: 97-7148

Foto: Margreta 124 (v. Vigor)Eig.: Reussink, Winterswijk-Meddo(Foto: Els Korsten)

Foto: Diena 532 (v. Meldon)Eig.: Vof Verhoeven,De Mortel(Foto: Els Korsten)

EN MET VIGOR!

EN MET MELDON!

Zijn levensduur blijft verbazen en zijn Nederlandse dochters stuwen zijn NVI naar ongekende hoogte. En met een benenscore van 118 wordt hij wel heel erg onweerstaanbaar. Vigor, aangenaam.

Meldon is een zeer complete mrij-stier met goede uiers en zeer sterke benen. Deze topper vererft daarbij goede secundaire eigenschappen waarbij de klauwgezondheid zeer positief opvalt. Meldon is een pinkenstier en geeft veel roodgekleurde nakomelingen.

090-13 product-mrt2-NL.indd 2 18-03-13 09:38

VX05_p38.indd 38 18-03-13 13:24

Ant 266 (v. Albiorix), kampioene middenProd.: 2.02 314 8229 3,63 3,42 lw 102

B. Crystal Roo 205 (v. Classic), kamp. jongProd.: 2.07 7 188 5,05 3,60 l.l.

Het is al jaren een goed gebruik dat de prijzen in Middenmeer keurig

over diverse inzenders worden verdeeld. De editie van 2013 week daarin niet af. Neem de strijd bij het vaarzenkampioen-schap, waar vijf finalistes van vijf eigena-ren werden opgesteld. Opmerkelijk voor de zwartbonte provincie Noord-Holland: drie van de finalistes waren getooid met het roodbonte haarkleed. Ariane 1 bijvoor-beeld, een fijn geuierde Classicdochter van de familie Spaander uit Berkhout, en de zwartbonte Guusje 231 (v. McCormick) van Jan, Bea en Dirk Jan Kater uit Wie-ringerwaard. Beide vaarzen gooiden nog te weinig lichaamsgewicht in de strijd om serieus mee te dingen naar het eremetaal. Daan en Gerda van Dolder uit Hoogwoud toonden de roodbonte Kingfarm Holsteins Gerda 7 (v. Classic). In hardheid van de bo-venbouw moest ze Vriendje 3 (v. Denzel) van de familie Van Echteld uit Hoog-woud voor laten gaan. Vriendje toonde veel middenhand, maar miste de laatste aanhechting van de vooruier, die Beem-star Crystal Roo 205 wel had. Met Crystal Roo, een Classicdochter van Pieter Jan Groot uit Middenbeemster, kreeg Noord-Holland een sterke, zwaar gebouwde vaarzenkampioene. Vriendje kreeg het reservelint.

Ongelofelijk beste benenIn de middenklasse eisten ook zware, ro-buuste dieren de aandacht op. Beemstar Lagley 61 was daar een voorbeeld van. De Mascoldochter van Groot toonde een lang en sterk frame en stapte volgens jurylid Albert Prins op ‘ongelofelijk beste benen’. Het leverde in elk geval een finaleplaats op waarbij ze zich plaatste vóór Vera 886, een diepe Albiorixdochter van de familie Van Echteld. Een duidelijk ander type had rubriekswinnares Roza 209 (v. Bolivia) van Jacob Jan Wiering uit Zwaagdijk.

Roza was fijner gebouwd en had een beaderde uier waarvan het rechtervoor-kwartier minder gevuld was. Een fraai-typisch melkskelet had ook rubriekswin-nares Texel Beauty Manon 4 van René en Ina Bogaard uit Oosterend. Manon (v. Jango) was scherp en toonde zich met haar goed gevulde melkklier een puike producente. Maar het was uiteindelijk de winnares van de jongste rubriek in de middenklas-se die met de hoofdprijs naar huis keerde.Ant 266 (v. Albiorix) bezat de meest jeug-dige uitstraling van alle finalisten. De lange uierbodem van de telg van John en Christel Wester uit Opmeer en haar brede kruis waren genoeg voor de hoofdprijs. Ant kreeg Roza 209 als reservekampioene aan haar zijde.

Vuist langer en groterHet was druk rondom de ringen in Mid-denmeer. Er werd zelfs gejuicht toen het viertal van veeteeltstudieclub van Hoog-woud als beste groep werd aangewezen. Mina 910 van de familie Van Echteld maakte daar deel van uit en streed in de seniorenfinale voor eigen kansen. Mina (v. Absolute Lee) toonde nog veel jeugd en vooral een hoge achteruier. Ondanks haar minder krachtige stap bleef ze wel de scherpe Wilhelmina 388 (v. Chrissy) van Peter Akkerman uit Westbeemster voor. Om de hoofdprijzen streden Kingfarm Holsteins Gusta 310 (v. Goldwyn) van Van Dolder en Marijtje 356 (v. Lheros) van Willem Bakker uit Nieuwe Niedorp. Gusta bezat een mooie wigvorm, stapte soepel en haar uier bezat een sterke ophangband.Maar eigenlijk was het een ongelijke strijd. Marijtje had kort daarvoor het ui-erkampioenschap al op haar naam ge-schreven, omdat haar uier nog zo hoog en breed gedragen werd. Bovendien was Marijtje een vuist langer en groter dan

De middenklasse was tijdens de wintershow van Noord-Holland

in de breedte het sterkst bezet. Toch kwam de fraaiste en meest

overtuigende kampioene uit de seniorenklasse. Marijtje 356 won

zowel het uierkampioenschap als het seniorenkampioenschap.

Drie roodbonte vaarzenfinalistes tijdens wintershow in Middenmeer

Iedereen een hoofdprijs

tekst Jaap van der Knaap

Marijtje 356 (v. Lheros), kampioene oudProd.: 3.00 322 10.206 6,67 3,50 lw 105

K E U R I N G

Gusta. Marijtje mocht weliswaar voor de laatste show nog iets scherper zijn, maar ze won met overmacht. Met de reserveti-tel voor Gusta gingen, zoals wel vaker in Middenmeer, de zes titels naar zes ver-schillende eigenaren. l

39V E E T E E L T M a a R T 2 2 0 1 3

VX05-Noord-Holland.indd 39 18-03-13 13:03

Pĳ nscorekaart kan welzĳ n verbeteren en antibioticagebruik verminderen

Koe laat pĳ n niet snel zien

‘E en koe die pĳ n heeft, kan snel in een vicieuze cirkel belanden’, weet

melkveehoudster Christine Köning uit Zevenaar uit ervaring. ‘Door pĳ n heeft een koe minder trek om te vreten en te drinken. De spĳ svertering vertraagt en de koe verliest conditie. Ook de klauwen lĳ den onder deze veranderingen, waar-door de koe slechter gaat lopen. En zo ben je verder van huis dan het probleem waar het eigenlĳ k mee begon.’ Het voorbeeld van Köning omschrĳ ft treffend het doel van de pĳ nscorekaart die het praktĳ knetwerk ‘De Pĳ npoli’ deze week presenteerde: namelĳ k het belang van het herkennen en onderken-nen van pĳ n bĳ melkvee. De pĳ nsco-rekaart kwam tot stand onder begelei-ding van het Uiergezondheidscentrum Nederland (UGCN), met fi nanciële steun van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Christine Köning, die een familiebedrĳ f

heeft met 150 melkkoeien, is een van de initiatiefnemers van het in 2010 opge-richte praktĳ knetwerk De Pĳ npoli, waar-in in totaal twintig melkveehouders en drie dierenartsen zochten naar manie-ren om pĳ n bĳ koeien beter in kaart te brengen. ‘Net als wĳ zĳ n ook andere melkveehouders actief bezig met de ge-zondheid van hun koeien’, vertelt Kö-ning. ‘We zagen dat het herstel, ondanks dat je een zieke koe zo goed mogelĳ k verzorgt, soms moeizaam verloopt. We vroegen ons af hoe groot de invloed van pĳ n bĳ de koe is op haar herstel .’

Paracetamol voor koeienDie invloed van pĳ n bĳ herstel is groot , weet Patty Penterman van Diergezond-heidscentrum ’t Wĳ dseland in Does-burg. Ze is een van de drie rundveedie-renartsen die betrokken is bĳ het praktĳ knetwerk. ‘Een koe met pĳ n heeft langer zorg nodig en mogelĳ k ook meer

medicĳ nen.’ Pĳ n die langdurig aan-houdt, heeft volgens Penterman ook een negatieve invloed op de afweer van de koe en verhoogt zo de kans op infecties. ‘Het is dus belangrĳ k om acute pĳ n zo snel mogelĳ k aan te pakken. Dat is zo-wel in het belang van de koe als in dat van de veehouder, want die streeft naar zo min mogelĳ k verstoringen in het pro-ductieproces.’ Naast het snel herkennen en behandelen van pĳ n, is preventie van pĳ n net zo be-langrĳ k. ‘Het optimaliseren van huisves-ting, management en ziektepreventie verhoogt het welzĳ n van de koe en leidt ook tot een beter rendement voor de vee-houder.’Slaan melkveehouders nu dan te weinig acht op pĳ n bĳ hun koeien? Integendeel, vindt Penterman. ‘Door de jaren heen is bĳ zowel veehouders als dierenartsen de bewustwording rondom pĳ nbestrĳ ding bĳ koeien toegenomen’, ziet ze. ‘De in-zet van een pĳ nstiller bĳ een behande-ling burgert steeds meer in. Als praktĳ k adviseren we melkveehouders bĳ voor-beeld om bĳ behandeling van klinische mastitis de koe naast antibiotica ook een pĳ nstiller te geven om het herstel te be-vorderen. De werking van zo’n pĳ nstil-ler kun je vergelĳ ken met een paraceta-mol voor mensen, die ook pĳ nstillend en tegelĳ k ontstekingsremmend en koorts-verlagend werkt.’

Een koe die pĳ n lĳ dt, herstelt minder snel en heeft meer zorg

en medicĳ nen nodig. Maar wat is veel pĳ n? Praktĳ knetwerk ‘De

Pĳ npoli’ ontwikkelde een pĳ nscorekaart die veehouders kan hel-

pen om de mate van pĳ n bĳ hun melkkoeien beter in te schatten.

tekst Jorieke van Cappellen

G E Z O N D H E I D

Een koe met pĳ n heeft langer zorg nodig en mogelĳ k meer medicĳ nen

40 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 940 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-pijnscorekaart.indd 40 18-03-13 15:50

Het fenomeen pĳ n blĳ kt echter lastig te kwantifi ceren. Penterman: ‘Pĳ n is iets subjectiefs dat zelfs bĳ mensen moeilĳ k te meten is, laat staan bĳ koeien. Daar komt bĳ dat een koe van oorsprong een prooidier is, dat niet snel laat zien dat het pĳ n heeft. Ook het karakter van de koe speelt een rol. Het ene dier toont een pĳ ntje sneller dan het andere dier.’

Tandenknarsen uiting van pĳ nVolgens Penterman is er op het gebied van pĳ n scoren bĳ koeien nog weinig bekend en zĳ n er, met uitzondering van onderzoeken naar pĳ n bĳ mastitis, nog weinig studies gedaan naar pĳ n bĳ melkvee. ‘We weten uit de literatuur dat we de ervaring van pĳ n bĳ koeien tot op zekere hoogte gelĳ k kunnen trekken met die van mensen. Ook mensen kun-nen veel pĳ n hebben bĳ een longontste-king.’ Voor meer kennis over pĳ nsignalen bĳ dieren staken de deelnemers van het

praktĳ knetwerk hun licht op bĳ deskun-digen van andere diergroepen. ‘Bĳ gezel-schapsdieren en paarden is al wel veel bekend over het kwantifi ceren van pĳ n’, weet Penterman. ‘We betrokken daar-om diergedragsdeskundige Bart Houx en specialist anesthesiologie Hugo van Oostrom van de faculteit Diergeneeskun-de Utrecht bĳ ons project. Zĳ gaven ons meer inzicht in het gedrag van dieren met pĳ n, de functie van pĳ n en de gevol-gen van acute of chronische pĳ n.De twintig melkveehouders wisselden kennis uit en gingen daarnaast aan de slag met het rapporteren van gedrag van zieke en gezonde koeien op hun eigen bedrĳ f. ‘Melkveehouders zeggen vaak te-gen hun dierenarts: “de koe toont niet”. Waaraan ze dat precies zien, vinden ze soms lastig te omschrĳ ven. Het opschrĳ -ven van gedragingen hielp om pĳ nuitin-gen te specifi ceren.’ Melkveehoudster Christine Köning geeft voorbeelden: ‘Aan de kop van een koe is

al veel af te lezen. Bĳ een koe die zich helemaal niet lekker voelt, staan de oren wat naar achteren of hangen ze af. De ogen zĳ n soms wat gesloten en de koe is niet attent of slechts heel kort attent . Het knarsen met de tanden of kreunen is een veel duidelĳ ker uiting van pĳ n en komt alleen voor bĳ serieuze aandoenin-gen als klinische mastitis, longontste-king of ernstige kreupelheid.’ Minder antibioticagebruikDe scores in de praktĳ k resulteerden uit-eindelĳ k in de pĳ nscorekaart, waarop op drie niveaus van pĳ n de specifi eke gedra-gingen van een koe omschreven zĳ n. ‘De pĳ nscorekaart kan helpen in het berei-ken van een langere levensduur van melkvee en minder antibioticagebruik. Bovendien tonen we ook naar de maat-schappĳ dat we serieus omgaan met dit onderwerp’, vertelt Christian Scherpen-zeel, UGCN-dierenarts en projectbegelei-der van netwerk De Pĳ npoli.De drie pĳ nniveaus hebben bewust geen naam gekregen, omdat de wetenschap-pelĳ ke onderbouwing voor de mate van pĳ n ontbreekt. Scherpenzeel: ‘Het is een kaart uit de praktĳ k, met ervaringen van melkveehouders. Om toch een indi-catie te geven: score 1 kun je omschrĳ -ven als ongemak of ongerief, score 3 is een noodsituatie waarbĳ je direct moet ingrĳ pen.’ Om het praktisch te houden, verstrekt de pĳ nscorekaart per pĳ nniveau ook een advies, waarbĳ veehouders bĳ score 1 kunnen overwegen een pĳ nstiller in te zetten en bĳ score 2 dat zeker te doen. Moet de kaart zorgen voor meer inzet van pĳ nstillers? ‘Dat is niet het hoofd-doel’, zegt Scherpenzeel. ‘Het gaat erom dat de veehouder opnieuw geprikkeld wordt om te beseffen dat een koe pĳ n heeft. Er zĳ n natuurlĳ k meer manieren om pĳ n te verlichten en het welzĳ n te verbeteren, bĳ voorbeeld het direct be-kappen van de koe of het smeren van uiermint.’ Achter op de scorekaart staat daarom ook een pĳ npreventietabel. ‘Die is haast nog belangrĳ ker’, zegt Scher-penzeel. ‘Er staan praktische tips op hoe je pĳ n kunt voorkomen en hoe je ade-quaat moet handelen.’Christine Köning zal de pĳ nscorekaart zeker op het eigen bedrĳ f ophangen. ‘We zullen hem er echt niet steeds bĳ -pakken als we een zieke koe hebben. Maar het is een goed hulpmiddel om op een meer structurele manier stil te staan bĳ pĳ n bĳ je koeien. Het helpt je om niet alleen te kĳ ken naar wat de koe heeft, maar ook naar wat de koe voelt.’ l

4141V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

Pijnscorekaart

* Indien behandeling met antibiotica of andere diergeneesmiddelen nodig is, volg dan de instructies op uw bedrijfsbehandelplan (BBP) en overleg met uw dierenarts

AKTIE *

••

•

Temperatuur opnemen

Specifieke actie: melkmonster nemen,

poot controleren/klauw bekappen,

magneet ingeven

Eventueel pijnstilling/ontstekingsremming

geven

••

••

Temperatuur opnemen

Specifieke actie: melkmonster nemen,

poot controleren/klauw bekappen,

magneet ingeven

Zeker pijnstilling/ontstekingsremming geven

Eventueel naar ziekenstal voor

speciale aandacht

••

•

Naar ziekenstal voor speciale aandacht

Intensieve behandeling met vloeistof-

therapie (infusen, drenchen door dierenarts)

Eventueel overweging euthanasie

Europees Landbouwfonds

voor Plattelandsontwikkeling:

Europa investeert in zijn

plattelandDeze Scorekaart is samengesteld door praktijknetwerk 'De PijnPoli', onder begeleiding van UGCN.

SCORE 1

UIE

R

•••••

Subklinisch – mild

Verhoogde geleidbaarheid – celgetal

Vlokjes in de melk?

Gevoelig en/of afwijkend kwartier

Koe is minder actief

Koorts?

KLA

UW

EN •••••

Afwijkende gang – licht kreupel

Koe zet poot scheef weg

Trippelen, poot steeds optillen

Minder pensvulling/voeropname


Koorts?

ALG

EMEE

N

••••••••

Zichtbare beschadigingen op de huid

Minder makkelijk liggen, staan en bewegen



Afwijkende mest

Oren hangen af

Haren overeind

Vieze neus/neusuitvloei

SCORE 2

•••••

Mastitis met hard kwartier

Vergroot en pijnlijk kwartier

Koe is veel minder actief


Oren hangen af

Koorts (> 39.0 °C)

•••••

Kreupele koePoot ontlasten bij staan en lopen

Ongelijke stappen en bewegen

Kromme rugMoeilijk liggen en staan

Slechte pensvulling

••••••••

Schouderbladen uit elkaar

Dubbele flankslag/pompen

Dof haarkleed

Kromme rug, opgetrokken buik, kop laag

Oren hangen af en zijn koud

Diepliggende ogen

Tandenknarsen en/of kreunen

Slechte pensvulling

SCORE 3

•••••

•

Ernstig zieke koe met mastitis

Hard, pijnlijk afwijkend kwartier

Diepliggende ogen


Koude (afhangende) oren,

koude poten (extremiteiten)

Koorts (> 39.5 °C)

••••••

Ernstig kreupel koe

Koe staat op 3 poten

Opgezet warm gewricht

Slechte pensvulling/sterk vermagerd


Koorts (> 39.0 °C)

•••••

Slechte pensvulling/sterk vermagerd

Diepliggende ogen/in zichzelf gekeerde blik


Onwil te gaan staan, duikhouding, bek open

Koude (afhangende) oren,

koude poten (extremiteiten)

© Metamorfose 8/3/2013

Pijnkaart A3 staand UGCN DEFFF.indd 1

08-03-13 12:05

VX05-pijnscorekaart.indd 41 18-03-13 15:50

42 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

KWALITEIT WINT ALTĲ D!Boxcompost© is een droog en fĳ n product (0-10 mm) en heeft een droge stof gehalte van ongeveer 75%, PH van ongeveer 7,2 en is geënt met ‘positieve bacteriën’. Het is fĳ n afgezeefd en opgeschoond van metalen

en andere vervuiling. Boxcompost© is ook vrĳ van onkruidzaden. Alle partĳ en worden onderzocht door de Gezondheidsdienst.

Boxcompost© is zeker geen gewone compost

• Optimaal koecomfort • Een betere uiergezondheid • Lagere strooiselkosten• Minder arbeid• Verrĳ king van de mest• Minder klauwproblemen

Waarom gebruiken veehouders Boxcompost©?

Fam. van der Kolk, Wierden (UCGN-genomineerd)‘Zeer tevreden met het lage celgetal’

Bjinse Laverman, Hiaure: ‘Het scheelt ons enorm aan strooiselkosten’

W. van Wĳ he, Oosterwold: ‘We hebben veel minder last van stinkpoot en mortellaro’

John Wester, Opmeer: ‘Onze mest is veel homogener’

Klaas Reitsma, Broeksterwoude: ‘We hebben duidelĳ k minder klauwproblemen’

Fam. Verbruggen, Afferden: ‘Onze koeien liggen veel comfortabeler’

Kĳ k op www.boxcompost.nl of bel voor meer informatie Guido Sinnige: 06-21584212

Boxcompost© in diepstrooiselboxen geeft:

GOLDWYN FEMMY AV 86(eigenaar J. Bouw, Putten)

Goldwyn Femmy heeft verschillende hoog genoteerde stieren geleverd, waaronder de hoge genomicstier Bouw Snowfever. In het fokprogramma werken we met zijn volle zusjes:• Delta Felice: 284 nvi, €296 inet, 114 exterieur• Delta Faya: 319 nvi, €368 inet, 113 exterieur• Delta Fenneke: 277 nvi, €238 inet, 113 exterieur

Van Delta Felice zijn embryo’s beschikbaar van Persuader en Guardian. Delta Faya heeft embryo’s van Persuader, Maddock en Guardian. Van Delta Fenneke zijn embryo’s beschikbaar van Persuader, Guardian en Chevrolet. Fenneke is ook beschikbaar in het verse circuit.

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

MEER INFORMATIE

Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06 BETTER COWS | BETTER LIFE

(foto

: Alg

er M

ee

kma

)

090-13 Embryo-Femmy.indd 1 18-03-13 09:32

VX05_p42.indd 42 18-03-13 13:30

Marie 356 (v. Goldwyn), kampioene middenklasseProd.: 2.03 369 10.296 4,17 3,53 lw 117

Giessen Debby 101 (v. Goldwyn), algemeen kampioeneProd.: 2.00 207 6501 3,86 3,45 lw 123 l.l.

Precies een jaar geleden kruisten ze ook de degens op de wintershow van

de Federatie Drentse Veeteeltstudieclubs: New Moore Esmeralda 38 (v. O Man) en de Goldwyndochters Marie 356 en Hendrika 39. Alle drie voegden ze zich destijds bij het finalekwartet vaarzen met Esmeralda als winnares en Hendrika als tweede. Niet altijd levert een hoge klassering als vaars automatisch eremetaal op als twee-dekalfskoe. Of dat nu wel het geval was? Stuk voor stuk hadden de drie zich in ieder geval fraai ontwikkeld. Esmeralda van de familie Withaar uit Nijeveen was een lange, prima geuierde tweedekalfs-koe geworden en Marie van Jan en Ria Haandrikman uit Beilen een koe met veel uitstraling, glasharde benen en een puike uier. De soepel bewegende Hen-drika van Alex Verwaijen uit Beilen maakte indruk met haar chique, ragfij-ne skelet. In 2012 viel Marie 356 net bui-ten de prijzen. Nu nam ze revanche. Van-wege een fractie meer lengte won Marie het goud vóór Hendrika, die opnieuw genoegen moest nemen met de reserve-titel. Voor Esmeralda, die vanwege het lactatiestadium de laatste uitstraling miste, resteerde het brons. Net buiten de prijzen viel de brede en lange Bieuw Rou-mare Faith (v. Roumare) van Patrick Maas-sen uit Veenhuizen. Minder goed verging het SD Janice, vorig jaar nog algemeen kampioene. De Ja-mesdochter van Jan en Arjan Scholten uit Nieuw Roden, fraai van frame als al-tijd, miste vanwege onbalans in de uier de finale bij de senioren. Daarin was wel plek voor Dora 382, een twaalf jaar oude, krijtgave Alibabadochter van vof Jansen-van Zandwijk uit Borger. Dora nam het onder meer op tegen Zuid-Ooster Harmke 319 van Oene, Wouter en Jeroen Dolstra uit Oosterstreek. ‘Qua type de mooiste koe van de keuring’, luidde het com-mentaar van eenmansjury Adrion van Beek op de Classicdochter. In achteruier,

met name in de ophangband, was New Moore Cobie 3246 van de familie Withaar haar de baas. De harmonieus gebouwde Apina Fortunedochter liep in 2012 het eremetaal net mis, maar nam nu de re-servetitel mee naar huis. Hoe fraai van uier ook, tegen de melkklier van oud-NRM-kampioene Spirit Precilla van Theo van Vliet uit Nieuwlande kon Cobie niet op. De bijna acht jaar oude Spiritdochter won in Pesse de seniortitel met dank aan haar vast aangehechte, ondiepe uier, sterke stap en krachtige frame.

Met kop en schoudersToch won Precilla in Pesse niet het alge-meen kampioenschap. Van Vliet, die ook de winnende bedrijfsgroep had, hoefde er niet om te treuren. Die titel ging namelijk naar een andere pupil uit de Giessenstal: de stijlvolle Goldwyndochter Giessen Debby 101. Het gebeurt niet vaak dat een vaars het algemeen kampioenschap op haar naam schrijft, maar de keus van Adrion van Beek zorgde niet voor gefronste wenkbrauwen. De in uier en benen onbe-rispelijke Goldwynvaars, die op de jong-ste HHH-show de reservetitel bij de vaar-zen won, stak er in het deelnemersveld met kop en schouders bovenuit. ‘Ze wordt steeds beter. Keuring, gefeliciteerd met deze vaars’, klonk Van Beek enthou-siast. Was van meet af aan duidelijk dat Debby zou winnen, spannender was de strijd om de reservetitel. Zou de vooral in beweging fraaie Zuid-Ooster Boukje 123 (v. Sunflower) van de familie Dolstra die titel winnen? Of de jeugdige en achter hoog geuierde Klumper Sara 2 (v. Duplex) van Gert-Jan en René van der Haar uit Den Velde? Nee, Van Beek hield halt bij Hinke 511, op-nieuw een Goldwyndochter en eigen aan de familie Withaar. Hinke was weliswaar niet de zwaarste en de grootste van het stel, maar ze beschikte wel over een vast aangehechte uier en sterk beenwerk. l

Niet vaak wint een vaars het algemeen kampioenschap. In Pesse

lukte dat Giessen Debby 101. De Goldwynvaars van Theo van

Vliet stak met kop en schouders boven het deelnemersveld uit.

Theo van Vliet sleept meeste prijzen in de wacht op wintershow in Pesse

Debby fraaiste Drentse koe

tekst Inge van Drie

Spirit Precilla (v. Spirit)kampioene seniorenProd.: 7.02 151 6880 4,28 3,27 lw 109 l.l.

K E U R I N G

43V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 9 43V E E T E E L T m a a R T 2 2 0 1 3

VX05-Pesse.indd 43 18-03-13 09:29

Lage Mierde

Van geen ophouden weten

In recordtĳ d was zĳ n sperma uitver-kocht. Na zĳ n debuut in het voor-

jaar van 2012 steeg de populariteit van Matthĳ szoon Remco tot grote hoogte. ‘En niet alleen bĳ mrĳ -boeren, ook bĳ veehouders die kruisen met mrĳ . Als de stier nog leefde, had hĳ voor de ki veel geld in het laatje kunnen bren-gen’, denkt Remco’s fokker Kees van Dooren (72) hardop. Samen met zĳ n vrouw Annie (72) melkt hĳ in Lage Mier-de 75 koeien. In hun toch al lange car-rière als melkveehouder leverden ze nog niet eerder een fokstier. ‘Het geeft echt voldoening dat we dat op onze leeftĳ d nog meemaken.’Eigenlĳ k laat Remco nergens een steek vallen, geeft Van Dooren aan. De stier vererft veel melk met hoog eiwit, scoort prima voor uier en benen en combineert dat met een prima uiergezondheid. ‘Hĳ is allround,’ stelt de veehouder, ‘en dat heeft hĳ niet van een vreemd e.’

Drie generaties met 10.000 kgVan Dooren pakt de koekaarten van de Roosjes erbĳ , de koefamilie achter Rem-co. In totaal vier generaties uit die familie heeft hĳ momenteel aan de melk. Aan het hoofd daarvan staat Roosje 158, de moeder van Remco. De met 86 punten in-geschreven dochter van Manuel 183 is bĳ na twaalf jaar oud en produceerde in negen lĳ sten tot nu toe 93.000 kg melk. ‘Ze is nu drachtig van Mandries, binnen-kort zetten we haar droog. Als alles goed

Ze fokten de razend populaire mrĳ -stier Remco. Maar een hon-

derd procent zuivere mrĳ -veestapel hebben Kees en Annie van

Dooren uit Lage Mierde niet. ‘Waarom zou je de goede punten

van de holsteins niet meenemen om het mrĳ -ras te verbeteren?’

tekst Inge van Drie

Kees en Annie van Dooren uit Lage Mierde fokten de mrĳ -stier Remco. Onlangs werd hun koe Roosje 107 uitgeroepen tot mrĳ -koe van het jaar.

Aantal koeien: 75Melkquotum: 580.000 kgHoeveelheid land: 32 hectareRollend jaargem.: 4.10 7932 4,71 3,74

Remcofokkers Kees en Annie van Dooren: ‘Als alles goed loopt, kunnen we er echt nog van genieten’


Kees en Annie van Dooren

Het rantsoen bestaat uit twee derde gras, een derde mais en een paar kilo perspulp

44 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-Van Dooren.indd 44 18-03-13 13:14

gaat, zou ze in de volgende lijst onze tweede honderdtonner kunnen worden.’ Ook de prestaties van de jongere gene-raties spreken tot de verbeelding. Zo reikte Stadeldochter Roosje 78, een half-zus van Remco, in zeven lijsten al tot bijna 74.000 kg melk met gemiddeld 3,56% eiwit, terwijl haar dochter Roos- je 107 – een proefperiodedochter van de mrij-stier Ton – in vier lactaties al 41.000 kg melk gaf. ‘Gemiddeld halen deze drie generaties Roosjes over al hun lijsten 10.000 kg melk. Er zijn zelfs bij zwartbont niet zoveel families die dat halen.’Zette Remco de Roosjefamilie al in de schijnwerpers, de MRIJ-studievereniging Zuid deed dat nog eens dunnetjes over door heel recent Roosje 107 te huldigen als mrij-koe van het jaar. De zes jaar oude Tondochter heeft indrukwekkende productielijsten op haar conto staan. Zo gaf ze in haar vierde lactatie in 305 da-gen 10.802 kg melk met 4,28% vet en 3,69% eiwit. Uit Roosje 107 hebben Kees en Annie van Dooren een Remcodochter aan de melk, Roosje 136. ‘Eigenlijk is dat inteelt, maar ik vond het goed passen. Roosje 136 is een van de twee Remco’s die we aan de melk hebben. Ze kwam in het begin wat langzaam op gang, maar staat nu toch op 111 lactatiewaarde.’

Kruisen met holsteinDe naam Stadel in de stamboom van de Roosjes gaf het al aan: een zuivere mrij-veestapel hebben de Brabantse melkvee-houders niet. Driekwart van de melk-koeien is ingekruist met holstein, schat Van Dooren in. ‘Waarom zou je de goede punten van de holsteins niet meenemen om het mrij-ras te verbeteren? Ik heb lie-ver een goede koe met wat holsteinbloed dan een iets mindere koe die honderd procent mrij is.’ Discussies over de bloedvoering van mrij-stieren heeft Van Dooren als voor-malig lid van de mrij-commissie van CRV regelmatig gevoerd. ‘Sommige veehou-ders wilden dat we als mrij-commissie alleen honderd procent zuivere mrij-stieren inzetten. Maar soms is het nodig om iets af te wijken van die norm om de melk erbij te houden. Dat hoeft heus geen 10.000 kg melk per koe te zijn, maar je moet wel een bepaald niveau houden. Anders heb je als mrij-boeren geen bestaansrecht. Zeker als de vlees-prijzen dalen, houd je geen klanten over.’Zijn eigen fokdoel heeft Van Dooren hel-der voor ogen staan. ‘Ik wil graag koeien met een goed formaat en prima uiers en

benen, maar ze moeten ook diepte en ribwelving tonen. Dat mrij-type houd ik er graag in, net als een passende bespie-ring. Bovendien gebruik ik geen stieren die het vet en eiwit verlagen.’ De veestapel bevat momenteel een flink aantal dochters van mrij-stier Matthijs, maar ook holsteinstieren als Stadel, Kian en Curtis laten hun invloed gelden. Door de inbreng van holsteinbloed op zijn ei-gen bedrijf wilde Van Dooren profiteren van de betere hoogtemaat en uiers van de holsteins. ‘Op die onderdelen hadden mrij-koeien ondersteuning nodig. Ze hadden simpelweg niet genoeg hoogte-maat, al moet ik zeggen dat het gewicht van de afgevoerde zuivere mrij-koeien me meestal meevalt. Ze zijn weliswaar kleiner, maar ook bespierder.’Helemaal overschakelen op holsteins is niet de opzet van Van Dooren. Hij combi-neert geen holsteins met holsteins. En bij de pinken neemt het percentage zui-vere mrij-dieren zelfs weer toe. Met dank aan Remco. ‘We hebben hem veel ge-bruikt.’ Ook mrij-stieren als Dos 4, Man-dries en Menno zet Van Dooren momen-teel in. ‘Per slot van rekening hebben

mrij-koeien ook veel goede kanten. Ze zijn duurzaam, niet veeleisend en mak-kelijk te managen.’

Geen poespasZelf houdt Van Dooren ook van een sim-pele bedrijfsvoering. Het rantsoen is een-voudig: twee derde gras, een derde mais en een paar kilo perspulp aangevuld met krachtvoer via de voercomputer. ‘Geen poespas voor ons. Ik wil geen extra bij-producten voeren; dat levert alleen maar meer werk op. Een mengwagen heb ik ook niet. Ik breng met een voerbak gras en mais voor de koeien. De koeien men-gen het rantsoen zelf wel. Ik kan nooit goedkoper voeren dan dit.’ Zijn precieze voerkosten weet Van Dooren niet. ‘Je moet ook niet te veel willen rekenen’, benadrukt hij. ‘Het is vooral belangrijk dat de koeien het goed hebben en je ple-zier in het werk hebt.’Dat laatste hebben de veehouders zeker nog; van afbouwen is voorlopig geen sprake. ‘Als we nu ophouden, waar staan we dan ’s ochtends voor op? Als alles goed loopt, kunnen we er echt nog van genieten.’ l

Mrij-koe van het jaar Roosje 107 produceerde in vier lactaties al 41.000 kg melk

45V E E T E E L T m a a r t 2 2 0 1 3

VX05-Van Dooren.indd 45 18-03-13 13:13

46 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

B oe r z i j n : Boe r b l i j v en

Nijkerk • Tel. 033 422 15 10 • www.arkervaart.nl (Teamleider Rundvee: Roel van Ee, 06 21 26 62 27)

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien meteen actieve weidegang. De voederwaarde van gras komt, incombinatie met ProWeide brok, optimaal tot zijn recht.Bovendien is ProWeide bijzonder scherp geprijsd. MetProWeide haalt u het beste uit uw weidegras én veestapel!

Koeien in de wei?ProWeide brok erbij!

• 940 VEM • 85 WDVE • 200 gram zetmeel • 50 gram bestendig zetmeelScherpe seizoenprijs: netto 21,98per 100 kg bij afname van 32 ton ineens

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

Het beste voor uw koeien ??

Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Dual Waterbed !!

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Door besparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl



Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat

Recht liggen / Schone box / Weinig strooisel

Dual waterbed + Positiebox = Minder werk




Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat






Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat



www.uierverzorging.nlwww.buc-holland.com

VX09_p14.indd 25 21-05-2012 11:16:25

VX05_p46.indd 46 18-03-13 12:05

www.barenbrug.nl/mais

Baracco + Opbrengst

+ Zetmeel+ VEM

Proterra Mais Zaai groenbemester en

mais in één.Zaai groenbemester Proterra Mais gelijktijdig

met de mais. Na de maisoogst profi teert u direct van een vanggewas dat veel organische stof en wortels

produceert. Bovendien zijn de kosten laag door gelijktijdige inzaai.

www.barenbrug.nl/proterra-mais

www.barenbrug.nl/mais

Zaai groenbemester en


Zaai groenbemester en


Drogestofopbrengst 101,5VEM opbrengst 101,4Zetmeelopbrengst 102,4

Middenvroeg/Stevig/Gezond/Dubbeldoel

MF-Baraccoadvertentie-25feb.indd 1 25-02-13 20:13

VX05_p47NED.indd 47 18-03-13 12:20

won in 2011 al de vaarzentitel in Schijn-del en was vanwege een langere uierbo-dem nu de baas over de ruim ontwikkel-de Lonia.Bij het finaletrio vaarzen schaarde zich Jannie 133 van familie Engelen op basis van een messcherpe ophangband en veel capaciteit. De Burnstyndochter miste echter de structuur op de vooruier om Stoks Gertruida 23 te verontrusten. De Maximusdochter van Stoks Holsteins uit Nederweert-Eind deed met haar fraaie mix van kracht en melktype en de lange uier zelfs een gooi naar het goud. Ze miste alleen nog de gewenste klieving van de op-hangband, en die had Bonhill Warsi 114 (v. Jotan) wel. De pupil van Wil Bongers uit Kessel was nog wel wat overbouwd, maar toonde zich met haar lange vooruier en sterke stap beloftevol. Het leverde Warsi de titel op, waarna bij rood alleen het alge-meen kampioenschap nog resteerde. Zon-der twijfel liep Ten Have naar Martina. Dit tot verrassing van haar eigenaren, die niet nogmaals op deze titel voor de oudmelkte Martina hadden gerekend.

Favorieten op het oogBij zwartbont stonden drie totaal ver-schillende vaarzen in de finale. De Winkels Margje 8 (v. Goldwyn) van Henk-Jan van Driel uit Hedel was fraaitypisch en voor-zien van veel kwaliteit in bot, maar miste wat achteruierhoogte. Retraitehoeve Saskia 3 (v. Destry) van Peter Willemse uit Beers had in achteruierhoogte en -breedte juist haar wapenfeit. De hele achterhand van Saskia, die een half jaar geleden in Schijn-del won, was breed, maar die ruimte mis-te ze in het front. Harmonische overgan-gen en een fraaie voorhand had Marianne 184 (v. Damion) van Ger en Eric Ubachs uit Epen juist wel. In frame had ze veel potentie en in combinatie met een goed aangehechte uier had jury Albert Prins al

Anders dan andere jaren was dit keer op de Zuid-Nederlandse

Wintershow niet roodbont, maar zwartbont het sterkst bezet.

De oudmelkte Dennenburg Martina 44 en de verse Zanden-

burg Buckey Tripoli grepen de dagtitels.

tekst Florus Pellikaan

Algemeen kampioenes verrassen hun eigenaren in Asten-Heusden

Martina op herhaling

Zandenburg Buckey Tripoli (v. Buckeye), algemeen kampioeneHuidige levenprod.: 1380 47.990 3,75 3,20

Marianne 184 (v. Damion), kampioene vaarzenProd.: 2.01 94 2848 3,69 3,56 lw 102 l.l.

Dennenburg Martina 44 (v. Kian), algemeen kampioeneHuidige levenprod.: 2150 73.786 4,56 3,43

D e Zuid-Nederlandse Wintershow in Asten-Heusden had te maken

met een trendbreuk. Niet de rood- bontkeuring, maar die van de zwartbonte rasgenoten stal de show. Het zwartbonte deelnemersveld was met tachtig stuks niet alleen een dertigtal dieren groter, de kwaliteit was in de breedte ook beter. De categorie roodbonte senioren telde slechts één rubriek. Stef Goossens uit Beers had met twee van de drie finalisten de grootste kans op de overwinning, maar zowel de zwaar gebouwde JU Dora 501 (v. Konvoy) als de stijlvolle Stina 34 (v. Classic) miste de vulling van de uier. Dat maakte de weg vrij voor Dennenburg Mar-tina 44 van familie Meulenbroeks uit Lage Mierde. De bekende Kiandochter werd in 2011 al algemeen kampioene en greep nu de seniorentitel door haar ijzersterke beengebruik en de hogere achteruier dan de concurrentie. De reservetitel ging naar Dora, die onder andere met Stina voor Goossens ook de prijs voor de beste be-drijfsgroep binnensleepte.

Nieuw succes voor Connie 70De middenklasse onderscheidde zich als de beste leeftijdsklasse bij roodbont. Jury Henry ten Have had ruim keus voor zijn finaledrietal, maar schaarde daar verras-send genoeg niet de kwaliteitsrijke Gras-hoek Blutchen 51 (v. Norwin) van familie Engelen uit Grashoek bij. Hierdoor kon de titel Moerhoeve Marina 238 van John van der Aa uit Sint-Michielsgestel niet meer ontgaan. In uier kon Marina niet verbloe-men dat ze pas drie weken geleden had afgekalfd, maar de Classicdochter stelde daar een jeugdige frame en droge benen tegenover. Ze sprak in openheid ook meer aan dan de twee andere sterk gebouwde finalisten: Dijkstar Connie 70 (v. Lucrative) van Freek Bongers uit Egchel en JU Lonia 140 (v. Zabing) van Stef Goossens. Connie

K E U R I N G

48 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-AstenHeusen+bloem.indd 48 18-03-13 13:24

in de rubriek zijn oog op haar laten vallen. Het resoluut keu-rende jurylid vergaf Marianne de volle spronggewrichten van dit moment. Hij keek vooral naar de toekomst en schonk haar de titel. Saskia pakte het zilver.Ook in de middenklasse had Prins al snel een favoriet op het oog: de uitgebalanceerde, harmonisch gebouwde Van- holland Anke 92 van Corné van Holland uit Delwijnen. De Survivordochter beschikte ook over een hoge achteruier en stapte krachtig. Opnieuw kneep Prins de ogen dicht voor een schoonheidsfoutje, dit keer in achterspeenplaat-sing, om des te meer te kun-nen laten zien welke koeien de toekomst hebben. De reservetitel ging naar de fijntypische en kwaliteitsrijke Euro’s Jet 825 (v. Strider) van Bloemen Melkvee uit Vrede-peel. Jet had niet de capaciteit van Anke, maar schakelde met haar hoog opgehangen uier wel eenvoudig de in zij-aanzicht erg fraaie, maar wat diep geuierde Zestydochter Diena 78 van Ubachs uit.

Hersteld van tweelingIn de seniorenklasse werd nie-mand verrast door de uitslag. De kersverse Zandenburg Buc-key Tripoli van familie Som-mers uit Elsendorp was met haar rastypische skelet en haar hoge achteruier de con-currentie ruim de baas. De Buckeyedochter had zich in een maand tijd razendsnel hersteld van de geboorte van een tweeling en het aan de na-geboorte staan. Door deze voorgeschiedenis verraste Tri-poli haar eigenaren met de seniorentitel en later ook met het algemeen kampioenschap. Vanwege een vrouwelijkere uitstraling in het front, ver-wees Tripoli bij de senioren de robuust gebouwde en sterk geuierde Lemmerdochter An-nabell 20 van Ubachs naar de reservestek. De eervolle ver-melding ging naar de fraai ge-ribde Niveaudochter Moerhoe-ve Gonda 114 van opnieuw Van der Aa. l

Han Hage, gezondheidsspecialist GD:‘Als we de ziekten ibr en bvd op basis van vrijwilligheid be-strijden, komen we er nooit vanaf.’ (Vv)

Halbe Huitema, melkveehouder en veebeoordelaar te Gauw:‘Wie goed wil veebeoordelen, moet koeien snel kunnen op-slaan. Het hele veebeoordelen draait om het onthouden van de koeien en die dan in je hoofd met elkaar vergelijken.’ (NO)

Jan Visscher, vertrekkend graslandonder-zoeker Wageningen UR:‘De gemiddelde melkveehou-der is meer geïnteresseerd in de stierindexen dan in de rassenlijst van grasland. Een boer ziet elke dag hoeveel melk zijn koeien produceren, het resultaat van een goede grasmat is minder zichtbaar.’ (Bw)

Kasper Hettinga, docent Zuivel in Wageningen:‘Van koeien weten we heel veel. Alles eigenlijk. Die heb-ben geen geheimen meer. Maar melk blijft een raadsel.’ (LC)

Henk Reurslag, melkveehouder te Laren (Gld.):‘We investeren af en toe in de aankoop van duur fokmateri-aal en spoelen intensief. Om daaruit een goed rendement te halen, moeten we de vinger nauwkeurig aan de pols hou-den. Dit lukt, mede omdat we knettergek zijn van de fokke-rij.’ (Hp)

Louise Fresco, hoogleraar Universiteit Amsterdam:‘Nederlandse boeren hoeven de wereld niet te voeden. Toch moet je niet vergeten dat melk-poeder uit Nederland in China een zeer gewaardeerd product is. En als Nederlandse boeren het niet doen, schuift de pro-ductie op naar het oosten. Dat zijn wij dan kwijt. Het is de vraag of je dat moet willen.’ (LC)

Carel de Vries, manager Courage:‘Wel of niet beweiden is niet de hoofdvraag voor de toekomst van de melkveehouderij. Wat dan wel? Voer-, meststoffen- en grondprijzen blijven hoog. Bij dure inputs is het de uitdaging voor de komende decennia om zo efficiënt mogelijk voer van eigen bedrijf om te zetten in melk. Met bodem- vruchtbaarheid als sleutelfac-tor.’ (NO)

Henrie van Summeren, jongveeopfokker te Elsendorp:‘Ik kijk regelmatig met de melk-veehouder naar de prestaties van de afgeleverde dieren. Vaak merk ik dat ze tevreden zijn en de dieren het met lactatiewaar-den van 106 of 107 goed doen. Daar geniet ik van, maar ook dat houdt me scherp.’ (Vh)

Mac van Dinther, culinair redacteur:‘Voor de meest authentieke noordelijke keuken moet je in Zweden zijn: Frantzén/Linde-berg. Op het menu staat zelfs de naam van de koe, waarvan het vlees wordt geser-veerd. Deze week eten we Stina.’ (dV)

Roald van Noort, directievoorzitter CRV:‘In Nederland kunnen veel meer koeien dan nu aan de melk. Alle factoren voor een optimale melkproductie zijn in ons land aanwezig: water, vruchtbare grond en niet te vergeten veel kennis en kunde. Wij kunnen dan uitstekend landen die te kampen hebben met droogte, voorzien van melkproducten.’ (Bb)

Sharon Dijksma, staatssecretaris Economische Zaken:‘Ik ben van mening dat het de Nederlanders in principe vrij staat te consumeren wat zij wil-len.’ (VN)

Pieter de Boer, melkveehouder te Stiens:‘Als je een veestapel hebt met een zeer goed exterieurniveau en je kiest steeds voor goede exterieurstieren, die je op de juiste manier gebruikt, dan blij-ven de excellente koeien ko-men, ook zonder dat je er be-wust op fokt.’ (Hp)

Peter Aalberts, melkveehouder te Giethoorn:‘Ik wil goede stieren fokken, waarmee ik overigens niet wil zeggen dat dat helemaal niet kan samengaan met fokveeda-gen.’ (Mm)

Reinout van Gent, directeur Veepro-Holland:‘We slaan een modderfiguur in de wereld. Buurlanden als Duitsland en België zetten zich aantoonbaar in voor de be- strijding van ibr en bvd. Ons land heeft niet die status. Dat is slecht voor onze positie.’ (Vh)

Bronnen: Veehouder en veearts (Vv), Nieuwe Oogst (NO), Boerderij weekend (Bw), Leeuwarder Courant (LC), HIplus! (Hp),

Veehouderij (Vh), de Volkskrant (dV), Boerenbusiness (Bb), Melkveemagazine (Mm), Vrij Nederland (VN)

K O E I E N B L O E M P J E S

49V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-AstenHeusen+bloem.indd 49 18-03-13 13:35

GERALD WERKT GERALD WERKT MET OVALERT®

‘IK VERTROUW OP HET SYSTEEM’De familie Scholten Linde uit Rossum werkt nu een half jaar met Ovalert. Gerald Scholten Linde: ‘Ik vertrouw

helemaal op Ovalert, dat elke dag, 24 uur lang, alle tochtigheden registreert. De cyclus van elke koe komt perfect

in beeld. Daardoor is het aantrekkelijker om gesekst sperma in combinatie met Belgisch-witblauwsperma te

gebruiken. Door Ovalert worden er meer koeien drachtig én met een kortere tussenkalftijd. Ovalert geeft rust en

een goed gevoel. Het systeem werkt super!’

OVALERT IS HET SUCCESVOLLE VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM WAARBIJ STAPPENTELLERS

WORDEN GEKOPPELD AAN KI-DIENSTVERLENING, STIERADVIES, INFORMATIEPRODUCTEN EN

VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENT. OVALERT IS VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE PAKKETVORMEN

VAN BASIS TOT UITGEBREID.

Wilt u meer weten over Ovalert?

Bezoek de website of bel met de CRV Klantenservice voor een afspraak: (088) 00 24 440.

www.ovalert.nl

BETTER COWS | BETTER LIFE CRV4ALL.NL

048-13 Ovalert-Gerald-NL.indd 1 14-03-13 16:10

55 procent van graskuilen is niet toereikend voor melkproductie van 8000 kg

Meer, maar vooral beter gras

Komende zomer wordt een groep van vijftien melkkoeien op praktijkbe-

drijf Schothorst Feed Research zes weken lang gevoerd met het nieuwe grasmeng-sel Havera van grasveredelingsbedrijf Limagrain. Een controlegroep van nog eens vijftien dieren krijgt een ruwvoer-rantsoen van bestaand blijvend grasland. Doel is het onderzoeken van de meer-waarde van de nieuwe grasmengsels.Met de start van een praktijkvoederproef heeft Limagrain naar eigen zeggen een primeur. ‘Er is veel bekend over de land-bouwkundige eigenschappen van soor-ten grassen, maar er is nog weinig voederwaardeonderzoek gedaan naar grasmengsels. En dat terwijl gras toch het best en het goedkoopst te telen ruw-voer is’, zegt Jos Groot Koerkamp, com-mercieel manager bij Limagrain.

Extra opbrengst van 2500 kg dsVolgens Limagrain moet er meer, maar vooral veel beter gras van de weilanden komen. ‘55 procent van de Nederlandse graskuilen haalt niet de vem-waarde van ruim 890 vem, wat minimaal nodig is om een koe bij een grasrantsoen met 30 procent mais nog 8000 kilogram melk te laten produceren.’ Groot Koerkamp gaat verder. ‘Na 2015 wordt een stijging van de melkproductie

van 15 procent verwacht. Een gemiddeld bedrijf zal richting de 17.000 kg melk per hectare gaan produceren. Dat is 3000 kilogram melk meer dan nu. Dit rondzetten zonder extra krachtvoer vraagt een drogestofopbrengst van 2500 kilogram méér per hectare.’ Ook de gevolgen van het Gemeenschap-pelijk Landbouwbeleid (GLB) zijn bij veel veehouders nog niet geland volgens Groot Koerkamp. ‘Grasland moet straks minimaal zes tot acht jaar meegaan. Doorzaaien zal steeds meer in beeld ko-men om de kwaliteit van het grasland op peil te houden.’

Van 19 naar 13 procent eiwitEen kwaliteitsboost van grasland is vol-gens Groot Koerkamp broodnodig. ‘We zijn in ruim vijf jaar tijd van 19 procent ruw eiwit in de kuil naar slechts 13 pro-cent gegaan. Dat komt door strengere bemestingsnormen, maar ook door de derogatie. Veel bedrijven hebben een grasoverschot, wat niet uitnodigt tot graslandvernieuwing. Liet een veehou-der voorheen één keer in de zes jaar zijn grasland vernieuwen, nu is dat naar één keer in de acht of zelfs tien jaar gegaan. Maar inmiddels hebben we rassen ont-wikkeld met nog betere eigenschappen.’ In dit opzicht heeft Limagrain hoge ver-

wachtingen van tetraploïd Engels raai-gras, dat het bedrijf in zijn nieuwe lijn met zeven grasmengsels gebruikte en volgens onderzoek van Schothorst 800 tot 900 kilogram melk meer per jaar kan opleveren. ‘Tetraploïde rassen kennen een hogere drogestofopbrengst en betere kroonroestresistentie dan diploïde gras-rassen’, zegt onderzoeker bij Schothorst Feed Research Bart Tas. ‘Bovendien zijn tetraploïde rassen door het hogere sui-kergehalte en lagere celwandgehalte smakelijker en ook beter verteerbaar.’

Kvem per hectare beperkendIn de praktijkproef zal een tweede snede van het grasmengsel Havera 1 vergele-ken worden met een tweede snede van bestaand blijven grasland. Onderzoeker Bart Tas zal het onderzoek begeleiden. ‘Om de kwaliteit van grasland naar een hoger plan te tillen, onderzoeken we de voederwaarden en verteerbaarheid zo-wel in het verse product als in kuil. In de voerproef bekijken we tot op dierniveau hoe de koe omgaat met het voer. Wat ge-beurt er op pensniveau en op darm- niveau en kan de koe voldoende eiwit-ten en energie uit het ruwvoer halen? Daar is nog te weinig over bekend.’ Tas verwacht eind dit jaar de eerste resultaten.Volgens Groot Koerkamp zal het onder-zoek aantonen dat er nog veel meer te halen is uit grasland. ‘In Engeland en Duitsland zijn ze met dergelijke onder-zoeken met grasmengsels al veel langer bezig. We zijn in Nederland een kei in koemanagement, maar het telen van kwalitatief hoogwaardig gras zijn we een beetje verleerd. Een veehouder moet zijn gras telen als een akkerbouwer, want niet het melkquotum, maar het aantal kvem per hectare wordt de beperkende factor voor melkproductie.’ l

Melkveehouders kunnen volgens grasveredelaar Limagrain een

veel hogere voederwaarde-opbrengst van hun grasland realise-

ren dan ze tot nu toe doen. Met een voeder- en verteringsproef

voor een lijn van zeven nieuwe grasmengsels geeft Limagrain het

startschot voor een kwalitatief betere opbrengst van grasland.

tekst Jorieke van Cappellen

V O E D I N G

51V E E T E E L T M a a r t 2 2 0 1 3

VX05-onderzoek limagrain.indd 51 19-03-13 12:04

52 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05_p52.indd 52 19-03-13 09:16

BINNENKORT||Er gaat iets veranderen bij Veeteelt. Wat het is, blijft nog even een verrassing, maar als u de site vanaf 1 maart regelmatig bezoekt, zal het u langzaamaan duidelijk worden. Tot ziens op: www.veeteelt.nl

FILM 3HUISVESTING

NU ONLINE

FILM 1MELKWINNING

NU ONLINE

FILM 2ECONOMIE

NU ONLINE

De eerste drie fi lmpjes staan

online en het vierde fi lmpje

volgt deze week. Nieuwsgierig

naar wat er komen gaat?

Bezoek www.veeteelt.nl

en blĳ f op de hoogte van de

ontwikkelingen!

adv campagne 3.indd 32 19-03-13 11:35

Discussie over rasverschillen kalvervitaliteit zorgt voor uitstel van introductie

Klein onderhoud indexen

Nieuwe score openheid nu verwerkt in fokwaardeschatting

De jaarlijkse onderhoudsbeurt van de indexen door het GES vindt traditiegetrouw plaats tijdens

de aprildraai. Klein onderhoud dit keer, waardoor de stabiliteit van de genoom- en levensduurfok-

waarde omhoog gaat. Ook wordt de nieuwe definitie van openheid nu doorgevoerd in de fok-

waarde. De index kalvervitaliteit, de grootste geplande verandering, is terug naar de ‘garage’.

tekst Jaap van der Knaap en Florus Pellikaan

F O K K E R I J

Sinds januari 2008 is de definitie en daarmee ook de score van het onder-balkkenmerk openheid binnen de be-drijfsinspectie veranderd. Tot die tijd bepaalden de hoek van de ribben en de ruimte tussen de ribben de openheid-score. ‘Eind 2007 is tijdens de hoofdin-specteursbijeenkomst van de World Hol-stein Friesian Federation besloten om, in een poging om de internationale correla-ties van openheid te verbeteren, de defi-nitie gezamenlijk te veranderen’, vertelt hoofdinspecteur Arie Hamoen. Vanaf begin 2008 bepalen daarom de welving bovenin de rib en de hoek van de rib de openheidsscore. ‘Door de aanpassingen hebben we gepro-beerd de definitie zo concreet te maken dat de neuzen van de inspecteurs overal ter wereld dezelfde kant op staan. Door het waarderen van welving zoeken we naar de koe waarvan je verwacht dat ze “uit elkaar komt” wanneer ze vaker kalft en uitgroeit tot een uitgebalanceerde melkkoe. Deze gewenste openheid is dui-delijk wat anders dan een vlezige koe met korte, bolle ribben’, stelt Hamoen. Vanaf april zal de fokwaarde openheid ook de nieuwe definitie hebben. ‘Voor de fokwaardeschatting zijn eerst van een aantal jaren de nieuwe gegevens nodig

om nieuwe parameters als correlaties en erfelijkheidsgraden te kunnen schatten’, licht Mathijs van Pelt van team Animal Evaluation Unit van CRV, het moment van introductie toe. Van Pelt onder-schrijft dat openheid een duidelijk ander kenmerk is geworden. ‘De oude open-heid was negatief gecorreleerd met con-ditiescore, de nieuwe neutraal. Hierdoor is nu dus wél gelijktijdig vooruitgang voor openheid en conditiescore te boe-ken. Dit kan een pluspunt zijn om mak-kelijk te managen koeien te fokken.’Een lage score voor openheid geldt vanaf april niet meer per definitie voor een koe met gesloten ribben, maar ook voor een koe met weinig welving en platte ribben. ‘Door ook te kijken naar inhoud en con-ditiescore wordt dit wel duidelijk’, ver-telt Hamoen. ‘Heeft een stier fokwaar-den met weinig inhoud en een hoge conditiescore, dan vererft hij vlezige, ronde koeien met niet de gewenste hoek van de ribben. Een stier met veel inhoud en een lage conditiescore geeft lange rib-ben met veel ruimte ertussen, maar niet de gewenste welving.’ Een stier die dochters geeft met veel wel-ving boven in de ribben en een mooie schuine ligging van de ribben krijgt een hoge fokwaarde voor openheid.

Meer informatie en een verbeterde cor-relatie tussen de fokkerijlanden die deel-nemen in het project EuroGenomics zor-gen ervoor dat de betrouwbaarheden van de genoomfokwaarden gemiddeld

Hogere betrouwbaarheid genoomfokwaardenongeveer drie tot vijf procent stijgen. De referentiepopulatie van stieren is in-middels gestegen van 12.000 naar ruim 20.000. Ook zorgen de verbeterde corre-laties van de fokwaarden tussen de lan-

den voor hogere betrouwbaarheden. Zo stijgt de betrouwbaarheid van de NVI met vijf procent naar zestig procent. De grootste stijging is voor vruchtbaarheid; van 43 naar 61 procent.

54 V E E T E E L T J a n u a R I 1 / 2 2 0 0 954 V E E T E E L T m a a R t 2 2 0 1 3

VX05-fokwaarde openheid.indd 54 19-03-13 12:50

De in april geplande introductie van de nieuwe fokwaarde kalver-vitaliteit gaat niet door. Volgens Geart Benedictus, voorzitter van de stichting Genetische Evalua-tie Stieren (GES), zij n er over de nieuwe fokwaarde onder de GES-leden nog te veel onduide-lij kheden om deze nu al te intro-duceren tij dens de komende In-terbull-draai. ‘De onderzoeksmethode en de berekeningen van de fokwaarde lij ken goed, maar we willen de

resultaten nog eens goed bekij -ken met de GES-deelnemers’, al-dus Benedictus. Benedictus wij st daarmee naar de fokwaardever-schillen tussen rassen. Dat pakt nadelig uit voor brown swiss, jer-sey, fl eckvieh en montbéliarde. GES gaat onder meer kij ken naar de manier van publicatie van de fokwaarde kalvervitaliteit: op re-latieve schaal, met een gemid-delde van honderd of op basis van absolute getallen (in percen-tages).

Fokwaarde kalvervitaliteit uitgesteld

Er zij n diverse onderzoeken gaande rondom nieuwe fokwaarden of aanpassingen daar-van, zo meldt Roel Veerkamp, coördinator van Genetische Evaluatie Stieren (GES). ‘GES heeft het rekencentrum AEU bij voorbeeld opdracht gegeven om opnieuw te kij ken naar de Inet-formule nu FrieslandCampina het voornemen heeft om te stoppen met de negatieve grondprij s in de melkprij sbepa-ling. GES halveerde vorig jaar al de invloed van de negatieve grondprij s in de Inet-for-mule en paste ook de vet-eiwitwaardering aan. We kij ken eveneens naar de mogelij k-heden van een fokwaarde voor lactose.’Veerkamp meldt dat er ook wordt gekeken naar de mogelij kheden om fokwaarden voor genoomstieren om te rekenen door Inter-bull. ‘Een stier met een genoomfokwaarde in Duitsland op basis van de Duitse RZG kan daardoor straks ook een NVI-genoomfok-

waarde krij gen. De eerste testbestanden zij n al via Interbull uitgewisseld. Een spannende tij d breekt aan voor de algemene beschik-baarheid van genoomfokwaarden voor stie-ren en hoe die zich zal ontwikkelen.’ Op de agenda staat ook een onderzoek naar een fokwaarde voor levensproductie. ‘Dat is een fokwaarde die de levensproductie voor-spelt aan de hand van levensduur, productie en persistentie’, aldus Veerkamp. GES discussieert met haar leden ook over de mogelij kheden om de exterieurfokwaarde voor bovenbalkkenmerken te berekenen uit de onderbalkkenmerken. Nu nog bepaalt de score van de inspecteur voor bovenbalkken-merken de fokwaarden voor de bovenbalk-kenmerken. Door deze te berekenen via de zogenoemde composites sluit de fokwaarde beter aan bij andere landen die al langer deze systematiek volgen.

toekomstplannen: fokwaarden voor lactose enlevensproductie en het gebruik van composites

Voortaan wordt er gewacht met het meenemen van in-formatie voor de levensduurfokwaarde totdat een dier 270 dagen aan de melk is. Diverse stieren vertoonden met het aan de melk komen van talrij ke fokstierdoch-ters sterke schommelingen in levensduur: na een tij -delij ke dip (een deel van de dochters verlaat vroeg het bedrij f) steeg de levensduurfokwaarde weer naar oor-spronkelij k niveau, omdat de overgebleven dochters wel langer op het bedrij f blij ven lopen. Wachten met het meenemen van deze vroege informa-tie voor levensduur moet zorgen voor een stabielere fokwaarde levensduur. In de periode tot 270 dagen wordt gerekend met de verwachtingswaarde of ge-noomfokwaarde.

Stabielere fokwaarde levensduur

5555V E E T E E L T m a a R t 2 2 0 1 3


De in april geplande introductie van de nieuwe fokwaarde kalver-vitaliteit gaat niet door. Volgens Geart Benedictus, voorzitter van de stichting Genetische Evalua-tie Stieren (GES), zĳ n er over de nieuwe fokwaarde onder de GES-leden nog te veel onduide-lĳ kheden om deze nu al te intro-duceren tĳ dens de komende In-terbull-draai. ‘De onderzoeksmethode en de berekeningen van de fokwaarde lĳ ken goed, maar we willen de

resultaten nog eens goed bekĳ -ken met de GES-deelnemers’, al-dus Benedictus. Benedictus wĳ st daarmee naar de fokwaardever-schillen tussen rassen. Dat pakt nadelig uit voor brown swiss, jer-sey, fl eckvieh en montbéliarde. GES gaat onder meer kĳ ken naar de manier van publicatie van de fokwaarde kalvervitaliteit: op re-latieve schaal, met een gemid-delde van honderd of op basis van absolute getallen (in percen-tages).

Fokwaarde kalvervitaliteit uitgesteld

Er zĳ n diverse onderzoeken gaande rondom nieuwe fokwaarden of aanpassingen daar-van, zo meldt Roel Veerkamp, coördinator van Genetische Evaluatie Stieren (GES). ‘GES heeft het rekencentrum AEU bĳ voorbeeld opdracht gegeven om opnieuw te kĳ ken naar de Inet-formule nu FrieslandCampina het voornemen heeft om te stoppen met de negatieve grondprĳ s in de melkprĳ sbepa-ling. GES halveerde vorig jaar al de invloed van de negatieve grondprĳ s in de Inet-for-mule en paste ook de vet-eiwitwaardering aan. We kĳ ken eveneens naar de mogelĳ k-heden van een fokwaarde voor lactose.’Veerkamp meldt dat er ook wordt gekeken naar de mogelĳ kheden om fokwaarden voor genoomstieren om te rekenen door Inter-bull. ‘Een stier met een genoomfokwaarde in Duitsland op basis van de Duitse RZG kan daardoor straks ook een NVI-genoomfok-

waarde krĳ gen. De eerste testbestanden zĳ n al via Interbull uitgewisseld. Een spannende tĳ d breekt aan voor de algemene beschik-baarheid van genoomfokwaarden voor stie-ren en hoe die zich zal ontwikkelen.’ Op de agenda staat ook een onderzoek naar een fokwaarde voor levensproductie. ‘Dat is een fokwaarde die de levensproductie voor-spelt aan de hand van levensduur, productie en persistentie’, aldus Veerkamp. GES discussieert met haar leden ook over de mogelĳ kheden om de exterieurfokwaarde voor bovenbalkkenmerken te berekenen uit de onderbalkkenmerken. Nu nog bepaalt de score van de inspecteur voor bovenbalkken-merken de fokwaarden voor de bovenbalk-kenmerken. Door deze te berekenen via de zogenoemde composites sluit de fokwaarde beter aan bĳ andere landen die al langer deze systematiek volgen.

Toekomstplannen: fokwaarden voor lactose enlevensproductie en het gebruik van composites

Voortaan wordt er gewacht met het meenemen van in-formatie voor de levensduurfokwaarde totdat een dier 270 dagen aan de melk is. Diverse stieren vertoonden met het aan de melk komen van talrĳ ke fokstierdoch-ters sterke schommelingen in levensduur: na een tĳ -delĳ ke dip (een deel van de dochters verlaat vroeg het bedrĳ f) steeg de levensduurfokwaarde weer naar oor-spronkelĳ k niveau, omdat de overgebleven dochters wel langer op het bedrĳ f blĳ ven lopen. Wachten met het meenemen van deze vroege informa-tie voor levensduur moet zorgen voor een stabielere fokwaarde levensduur. In de periode tot 270 dagen wordt gerekend met de verwachtingswaarde of ge-noomfokwaarde.

Stabielere fokwaarde levensduur

5555V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3


56 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05_p56.indd 56 19-03-13 09:19

STEADY STATEINVOLUTIEDROOGZETTEN AFKALVENTRANSITIE

verhoogde gevoeligheid

voor nieuwe IMI

RISICO OP INFECTIE TĲDENS DROOGSTAND

verhoogde gevoeligheid

voor nieuwe IMIincidentievan nieuwe IMI is laag

De drie fasen van de droogstand

Dit is de tweede afl evering in een reeks van drie over de droogstand. De eerste ging over het voorbereiden van de koe op de droogstand . De eerste fase wordt involutie genoemd, dit is de periode di-rect na droogzetten waarin de melkpro-ductie stopt en de uier opdroogt. In deze periode is er een verhoogde kans op het oplopen van nieuwe infecties. Dit heeft verschillende oorzaken, zoals een te hoge melkproductie bĳ droogzet-ten en het niet gesloten zĳ n van het slotgat en het tepelkanaal. In de tweede fase, steady state of sta-biele fase, gebeurt er niet zo veel. Dit is een periode van rust en herstel, waar oude cellen vervangen worden door nieuwe cellen. In deze periode is het ri-sico op nieuwe infecties klein. De laatste fase, voor afkalven, wordt de

transitie genoemd. Het melkklierweef-sel gaat zich ontwikkelen en de melk-productie komt weer op gang. In deze periode is de koe erg gevoelig voor nieu-we infecties. Mogelĳ k speelt de weer-stand van de koe hier een rol. Die kan door stress en onvoldoende voeropna-me verminderd zĳ n, ook de hygiëne van de huisvesting kan van invloed zĳ n. Het voortĳ dig op gang komen van de melkproductie en het uitlekken van melk is mogelĳ k ook een risico.

Goed managementEen groot aantal van deze risico’s is te verkleinen door management. Te den-ken valt aan het sturen op de juiste con-ditiescore bĳ droogzetten en deze ook vasthouden tĳ dens de droogstand. Een goede voeding zowel tĳ dens de lactatie als de droogstand is een vereiste; voor de juiste conditie, een optimale weer-stand, het stur0en van de melkproduc-tie voor droogzetten en rondom afkal-ven. Ook een goede speenconditie, een juiste melktechniek, hygiëne rondom (droogzet)behandelingen en van de huisvesting (droog en schoon) verlagen de infectiedruk. Indien nodig kan voor bepaalde koeien aanvullende droogzettherapie, in over-leg met de dierenarts, overwogen wor-den (selectief droogzetten). Is er een droogzetter nodig die bestaande subkli-nische infecties geneest? Of is een droogzetter nodig die langdurig werkt tot aan de meest risicovolle periode rondom afkalven? Om een keuze te ma-ken voor een droogzettherapie is het belangrĳ k om melkmonsters van koei-en met uierontsteking te laten onder-zoeken. Weten welke kiemen er op het bedrĳ f een rol spelen is noodzakelĳ k, zowel voor een eventuele therapiekeu-ze als voor het nemen van de juiste ma-nagementmaatregelen.

Aparte droogzetgroepAan het einde van de lactatie wil elke veehouder zĳ n of haar koeien vlot en correct droogzetten. Liefst met een zeer lage melkproductie per dag, géén stress voor de koe en met voer waarvan de koe prima blĳ ft eten. Het doel is bekend: een koe die wei-nig melk produceert bĳ droogzetten loopt zeer weinig risico op melk uit-liggen na het droogzetten. Het met smaak blĳ ven eten van de pas droog-staande koe zorgt voor een prima algemene weerstand, waarbĳ de restmelk in de uier snel wordt afge-broken en opgeruimd. Maar hoe maak je als veehouder deze moeilĳ -ke omslag voor de koe tot een aange-name verandering, zonder stress en ongelukken?De koe is een kuddedier, dus zoek meerdere koeien bĳ elkaar die onge-veer gelĳ k gaan afkalven (over zes tot acht weken) en maak hier één aparte groep van. Deze ‘droogzet-groep’ start op maandag of dinsdag en krĳ gt alleen het voer van de droogstaande koeien. Een week lang worden deze koeien als laatste ge-molken (twee keer per dag). Na een week is de melkgift gedaald naar tien tot twaalf kilogram melk per dag. Dan kunt u als veehouder op een vaste ochtend deze dieren keu-rig behandelen voor de droogstand met injectors, bekappen, scheren en ontvliegen.Na het droogzetten kan het hele groepje koeien bĳ de droogstaande dieren zonder stress. Nu heeft u twee weken vrĳ van ‘droogzetkoei-en’ en dan herhaalt deze cyclus zich weer. Een van onze melkveehouders vindt het een van de mooiste uitvin-dingen van de laatste jaren!

G A S T C O L U M N D I C K D E L A N G E

R U N D V E E D I E R E N A R T S B I J D A P H O R S T E . O .

Het risico op infecties (IMI = intramammaire infectie van de uier) is het grootst aan het begin en aan het eind van de droogstand

57V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 9 57V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 9

D I E R G E Z O N D H E I D S N I E U W S

57V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VX05-Boehringer.indd 57 19-03-13 13:04

58 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

47V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 2

VX08_p47.indd 47 08-05-2012 09:23:16

Ga voor een laag celgetal!

VacatureLutgo zoekt boeren die minimaal 1 of 2 jaar in Nieuw-Zeeland willen wonen, werken en leren.

Heb je ervaring in de veeteelt, ben je tussen de 20 en 30 jaar en heb je de ambitie om tot de beste in je vak te horen? Meld je dan nu aan op onze website www.lutgo.nl of stuur je CV naar [email protected]

Voor meer informatie kun je bellen met Christine: 06-18061110

VX05_p58.indd 58 19-03-13 09:25

Hilligje 126 (v. Stormatic),kampioene midden Prod.: 2.00 549 13.181 4,24 3,26 lw 101

Neerduist Gold Petra (v. Goldwyn),kampioene vaarzen Prod.: 2.00 193 5683 4,05 3,32 lw 107 l.l.

Het waren meteen beste vaarzen die op vrijdag 8 maart op de Zilfia’s

Hoeve de ring betraden. Vaarzen met breedte- en hoogtematen en kracht in het lijf. De jongste rubriek dieren werd aangevoerd door Hedra Delta Remarlinde (v. Fidelity) van Eef en Arjen Vernooij uit Schalkwijk. Met haar opvallend beaderde en lange uier bleef ze de in bovenbouw sterkere Veelust Marie 625 (v. D Sammy) van Veelust bv uit Kamerik voor. In de eveneens goed gevulde tweede ru-briek kwam vrij gemakkelijk Neerduist Gold Petra op kop. De Goldwyndochter van Jan van de Hengel uit Bunschoten combineerde maat, lengte en openheid met een fantastisch hoge en brede ach-teruier. Ook de brede uier van de sterke en diepere Dellia 97 (v. Legend) van de ge-broeders Van der Wind uit Woudenberg imponeerde, maar ze moest in type en lengte Petra voor laten gaan. Petra kreeg de titel, met Dellia op de reserveplek.

Sympathieke Jantje 196 De familie Van der Wind had ook in de middenklasse een troef. Jantje 196 (v. Peinzer Boy) won in 2012 de vaarzenti-tel. Ze had een week of zeven voor de keuring gekalfd, straalde aan alle kan-ten melk uit en liep op droge benen. In balans tussen lijf en uier moest ze echter haar meerdere erkennen in Hedra Lize 707 (v. Lawn Boy) van Vernooij. Met niet het laatste melktype, maar wel met ster-ke overgangen en een hoge en brede ach-teruier was Lize de meest complete. Echter, ook bij de middengroep kwamen de kampioenen uit de tweede rubriek. Daar liep de fijne Stormaticdochter Hil-ligje 126 van Wim van de Fliert uit Rens-woude er duidelijk uit met een lange en hoog aangehechte uier en meer diepte en breedte in de voorhand. Maar ook had ze een wat vlakker kruis dan de zeer

ruim ontwikkelde Ingrid 121 (v. Lucky Lawrence) van Freek de Jong uit Mont-foort. Jury Tjebbe Huybrechts verkoos Hilligje tot kampioene en wees Ingrid als reserve aan voor de middengroep. Een passend duo, waarbij Peinzer Boy-dochter Jantje gedurende de dag aan sympathie won en opklom naar een der-de plek in de kampioenskeuring.

Van der Wind en Woudenberg Vader en zoon Vernooij visten zo net naast de prijzen, maar hadden in de oud-ste rubriek koeien Delta Alana (v. Mascol). Met bijzonder veel jeugd, breedte en een sublieme uier kwam ze op kop, voor de rode Zoe 9. Deze zesdekalfs Tacodochter van Ron Korrel uit Wilnis kwam, on-danks veel lengte en kracht, in uier te-kort voor het eremetaal. Opnieuw meld-de zich een koe uit de stal van de broers Van der Wind, die ook de bedrijfsgroe-pen wonnen. Het was Gerta 1 (v. Janos) die haar prachtige wigvorm en sterke benen in de strijd gooide en haar balans-rijke stalgenote en algemeen kampioene van 2012, Geesje 100 (v. Classic), voorbleef. Maar Gerta kwam Annie 153 tegen, de Goldwyndochter van De Jong die veel ca-paciteit combineerde met een lange en brede uier. Haar kruisligging was wat vlak en haar beengebruik kon soepeler, maar dat belette Huybrechts niet om de kampioenstitel aan Annie te geven. An-nie wist daarmee haar prestatie van vo-rig jaar – reservekampioene in de mid-denklasse – te verbeteren met Gerta 1 op de reserveplek. De broers Van der Wind sleepten zo hun tweede reservetitel in de wacht, terwijl De Jong twee titels mee naar huis nam. Ook Vernooij bood stevig partij. Zo maakten meer deelnemers de strijd spannend. Met de nieuwe locatie lijkt ook de sportieve competitie in Utrecht weer helemaal opgelaaid. l

Geen Breukelen meer, maar Houten. De fraaie nieuwe locatie

was ook het platform voor krachtige koeien op de Utrechtse

UFF-wintershow. Goldwyndochter Annie 153 mocht het alge-

meen kampioenschap op haar naam te schrijven.

Met nieuwe locatie ook weer sportieve competitie op de UFF-wintershow

Annie wint spannende strijd

tekst Alice Booij

Annie 153 (v. Goldwyn),algemeen kampioene Prod.: 3.05 411 15.271 4,09 3,30 lw 117

K E U R I N G

videoimpressie www.veeteelt.nl

59V E E T E E L T M A A R t 2 2 0 1 3

VX05-UFF.indd 59 18-03-13 13:12

K O E R I E R T J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 [email protected]

60 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

Een greep uit ons assortiment:

• Shampoos en sprays • Showhalsters• Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis• Udder Comfort• Carhartt werkkleding• Kalveropfokartikelen• Cadeau-artikelen• Ariat-laarzen• Voorbrengkleding

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met

ons eenvoudige bestelsysteem!

Voor al uw showartikelen

en meer!

Voor al uw Voor al uw

Livestock Show Equipment

Erica Rĳ neveldTel.: +31 651527489

E-mail: [email protected]

livestock.indd 1 31-05-2012 13:53:24

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

www.xsires.com [email protected]

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Xsires crossbreeding b.v.Tel.: 0566-622765

NIEUW!Rasino, één van de

allerbeste Rau-zonen!bevruchting +7

Veehouders opgelet!

GeesbrugTel.: 0524-291637Fax: 0524-291687

www.gavdsleenkunst-stofvloeren.nl

multiservice

EEN BEGRIP IN ANTISLIP

• roosters opruwen• voergoot coating

• plex-top melkstalvloeren

FRISO CVaAa 453

M. Beatrix 39L. Prod. 118.338 5,41% v.

4,28% e. Wereldrecordhoudster

eiwitproductiev. Russel mv. Rogeer (Tops)Fokker: Theo Spruit, ZegveldEerste dochters aan de melk!

Prĳ s € 16,00 per dosis, zie www.veecom.nl

VEECOMHoofdweg 27, 9627 PA Hellum

Tel. 0598-421729/432343Fax. 0598-432806

E-mail: [email protected]: veecom.nl

EIWITTOPPER!

Exclusive semen biedt aan:

Sperma van Hoekland Maik, Mascol, Shogun, Goldwyn, Stadel, Astronaut, Outside, Starleader, Rudolph, Kite,

Blackstar, Penstate, Lheros, Jocko, Talent, Starbuck,

Design, Stardust, Stormatic, Rustlet, Lightning rf, Stein-mann, Titanic en vele meer.Ga voor het actuele aanbod

en prĳ zen naar Exclusive semen / Marktplaats/ Boe-

renspul.Of bel naar

tel.nr.: 06-30499112

www.wennemars.nlwww.wennemars.nlwww.wennemars.nlwww.wennemars.nl

Nu met webshop!

Bos rubber, de rubberspecialist voor koe- en jongveematrassen.

Al jaren een begrip! Vijf jaar 100% garantie.

Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

(Bio)brandstofkorrels (pellets)

Nu ook leverbaarLAVA3, ligboxstal-

strooiselAlleen de goedkoopste durft zijn

prijs erbij te vermeldenAf pakhuis, excl. btw

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Gemengd zaagselBijna stofvrij € 3,00Wit zaagsel € 3,65

Franco huisOok los gestort

mogelijk per 43 m3

Telefoon (072) 503 92 02Fax (072) 503 98 35

www.delangebv.nl

ZAAGSEL

Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V.URSEM

04 mrt 2_koeriertjes2013.indd 60 19-03-13 13:56

61

• Hoge producties• Hoge gehaltes• Hoge gezondheids-

kenmerken• Internationale stiervaders• Internationale koefamilies• Top exterieur

• Scherp geprijsd•

• Dekgarantie• Lepto, Para, IBR, BVD - vrij• Uitstekend advies

www.dekstieren.nl

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

FOKVEEVEILINGLingen

Dinsdag 9 aprilAanvang: 10.00 uur

273 afgekalfde vaarzen,

13 stuks jongvee, 27 mestkalveren.

.ibr-vrijbvd-vrij

lepto-vrij

Contact:Johan Bergsma,

tel.: 0654253636

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Catalogus: www.weu.deTel.: 00494403/93260

V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

[email protected], www.speerstra.com

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting• bespaart op de voerkosten

VOOR WIE ISNITROSHURE® INTERESSANT?• Melkveehouders en vleesveehouders die willen besparen op hun voerkosten• Melkvee- en vleesveebedrijven met een tekort aan onbestendig eiwit in het rantsoen

INTERESSE IN NITROSHURE®?Melkveehouders of vleesveehouders die belangstelling hebben voor toepassing van NitroShure® kunnen contact opnemen met Speerstra Feed Ingredients BV in Lemmer, Telefoon (0514) 56 90 01 of e-mail: [email protected]

Voor meer informatie: www.speerstra.com

Met 150 gram NitroShure® vervangt u 800 gram sojaschroot of ruim 1 kg raapschroot

NitroShure® biedt 0,5 tot 1 kg extra ruimteaan droge stof in het rantsoen


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002









Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








www.speerstra.com


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen?

Gebruik :

• verbetert de voerbenutting• bespaart op voerkosten

65

• Hoge producties• Hoge gehaltes• Hoge gezondheids-

kenmerken• Internationale stiervaders• Internationale koefamilies• Top exterieur

• Scherp geprijsd•

• Dekgarantie• Lepto, Para, IBR, BVD - vrij• Uitstekend advies

www.dekstieren.nl

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

FOKVEEVEILINGCloppenburg

Woensdag 20 maartAanvang: 10.00 uur

450 afgekalfde vaarzen,

37 dekstieren, 7 stuks jongvee.

ibr-vrijbvd-vrij

lepto-vrij

Contact:Johan Bergsma,

tel.: 0654253636

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Catalogus: www.weu.deTel.: 00494403/93260

V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002









Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002









Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








www.speerstra.com


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen?

Gebruik :

• verbetert de voerbenutting• bespaart op voerkosten

Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

www.dairystars.com

Pensverzuring?Kijk op gezondepens.nl

RENDEMENTUIT

TOPGENETICA

Tel.: 0511-424243Fax: 0511-423525

[email protected]

www.embryosale.com

EMBRYO’SFOKVEE

KI-STIERENDEKSTIERENKiezen voor kwaliteit!

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH

+€100,–per koe per jaar

GOED

BEST

OMDAT NIET ALLE MENGERS

HETZELFDE ZIJN

BETER

Voor afspraak en informatie:Tel.: 31 (0)529 470999

www.wennemars.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als

onafhankelijk adviseur bij:- Advies en begeleiding

aanschaf melkrobot/melkstal- Melkstallenbouwadvies- Onafhankelijk advies bij

problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie

- Optimalisatie melkstal/melkrobot

(meten tijdens melken)

J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042

www.melkwinningja.nl

dierenartstel.: 0344-682727

DE CROB embryotransferfax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTEdierenartsen

Drontentel.: 0321-317275

ERKENDEET-TEAMS

woensdag 27 maart in de IJsselhallen te Zwolle

Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50


Wij zijn uw leverancier voor:• Stalinrichting nieuw en gebruikt• Ventilatiegordijnen• Ventilatienokken• Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452

www.greutink.nl

Wij zijn uw leverancier voor:• Stalinrichting nieuw- en gebruikt• Ventilatiegordijnen/- nokken• Kunstof éénlinghokken volgens europese richtlijnen. Ook koppelbaar te leveren.

Naamloos-6 1 08-08-2011 16:31:43

Wij zijn uw leverancier voor:• Stalinrichting nieuw en gebruikt• Ventilatiegordijnen• Ventilatienokken• Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452

www.greutink.nl

Wij zijn uw leverancier voor:• Stalinrichting nieuw- en gebruikt• Ventilatiegordijnen/- nokken• Kunstof éénlinghokken volgens europese richtlijnen. Ook koppelbaar te leveren.

Naamloos-6 1 08-08-2011 16:31:43

Uw leverancier voor:Kunststof eenlingboxen

Verder allerhande stalinrichting en ventilatiegordijnen en nokken

zowel nieuw als gebruikt

Te koop:ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

Zzp’er zoekt werk in de melkveehouderĳ .

Wilt u gebruikmaken van mijn diensten?

Bel Marc van Wijnen uit Well (Gld.)06-12680260

woensdag 27 maart in de IJsselhallen te Zwolle

Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50






62 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is

een Koeriertje een erg goedkope manier van

adverteren.

U kunt uw Koeriertje via e-mail zenden naar:

[email protected]

Adverteren?

Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg, 06-51979380

www.dairystars.com

Postbus 160, 8530 AD Lemmer, The NetherlandsPhone: +31(0)514 569001, fax +31 (0)514 569002

E-mail: [email protected], Website: www.speerstra.com


BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD

Quotum ABCBert Linders

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853l: www.quotumabc.nl E: [email protected]

Ook buiten kantooruren bereikbaar

GEVRAAGD EN AANGEBODEN LEASEMELK 2013/2014 KOOPMELK 2013/2014 TOESLAGRECHTEN

Agrarische BemiddelingAdvies, Taxaties en Vastgoed

MET SPOED GEVRAAGD:

• TOESLAGRECHTEN

• KOOPMELK

• PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

• VARKENSRECHTEN

VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

AANGEBODEN:

• PSEUDO-VERLEASERS

• MELKVEE- AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA

• TOESLAGRECHTEN: € 353,- t/m € 4.950,- PER RECHT

• KOOPMELK: 4,092, 4,323, 4,186 LBR. LEASEMELK: 4,15 t/m 4,337

• AMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN

• MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980FAX.: 0543-476024

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

A G R A R I S C H O N R O E R E N D G O E D

63V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

Aanbod: diverse partĳ en TSR

Gevraagd: koopmelk 2013/2014

www.zuidersma.nl

ZUIDERSMA Info kantoor Leek Agro BV bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

VX05_P63AOG.indd 63 19-03-13 13:53

Agrifirm ............................21Agriprom ..........................52AI Total .............................15Alta ..................................38AWE .................................22Barenbrug .........................47BUC Holland .....................46CRV 34, 35, 36, 37, 42, 50, 67 De Heus .............................6Elanco ...............................46Gantvoort, ’t .....................63Heemskerk .................16, 52Innoseeds .........................56Interfarms .........................63K+S Benelux BV ................16Koole & Liebregts .......10, 11Kristen ..............................62Limagrain ...........................2Lutgo ................................58MBS Beton .......................22Merial ...............................26

MSD Animal Health ............4Nedap ..............................47Pfizer ................................68Quotum ABC ....................63Remon ..............................58Rocca Farm .......................63Rotogrind .........................62Ruma-VSM .......................62Sinnige Boxcompost .........42Strooiselbedrijf Sinnige ......58Swaans Beton ...................56Trioliet ..............................46Van der Sanden ................63Veeteelt website ...............53Vervaeke ..........................58VisscherHolland ................46WWS ..................................3Zuidersma Agro ................63

V O O R U I T B L I K

Interbul l en k l imaat

Huisvest ing en rubr iek Markt

April 1 (12 april) – Veeteelt publiceert in het eerste april-nummer de nieuwe Interbull-fokwaarden. Wie staat er bo-venaan en komen er nieuwe stiervaders bovendrijven? Ook gaat een serie over klimaatneutraal boeren van start. Van-wege de indexdraai valt Veeteelt een dag later in de bus dan normaal.

April 21 (25 april) – Wat voor trends zijn waar te nemen op het gebied van huisvesting? In de special in het tweede aprilnummer besteedt Veeteelt er uitgebreid aandacht aan. Ruimte is er eveneens voor de rubriek Markt, terwijl Vee-teelt ook een stierrapport publiceert.

A D V E R T E E R D E R S I N D E X

Neder land

2 0 1 3

23 maart Fokveeshow Lochem te Barchem/Zwiep (Gld.) 27 maart Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.)4 april Fokveeveiling te Hamm (Duitsland)4-6 april Eurogénétique te Epinal (Frankrijk)5 april Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.)6 april Nacht van de Holstein te Libramont (Wallonië) 6 april NK veebeoordelen voor studenten te Meppel (Dr.)9 april Fokveeveiling te Lingen (Duitsland)9 april Fokveeveiling te Leer (Duitsland)10 april Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland)13 april Nationale Champions League te Molenschot (N.Br.)17 april Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland)18 april Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland)23 april Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland)25-28 april Saksische Holsteindagen te Leipzig (Duitsland)5 mei Veeteeltshow Bocholt te Bocholt (L.)25 mei Eurogenes Summer Sale, JK Eder te Woudrichem

(N.Br.)26 mei Fokveedag te Sint-Niklaas (O.Vl.)1 juni Fokveedag te Putten (Gld.)1 juni Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.)12-13 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland)15 juni ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.)22 juni CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.)3-4 juli Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië)4-6 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken)5 juli Luxemburgse nationale show te Ettelbrück

(Luxemburg)20 juli Fokveedag Vlaams-Brabant te Bogaarden (Vl.Br.)25 juli Fokveedag te Markelo (Ov.)26-29 juli Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië)27 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude3 augustus Dierenshow te Drenthe (Dr.)5 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.)10 augustus Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.)10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.)7 september Fokveedag West-Vlaanderen te Gistel (W.Vl.)10-13 september Space te Rennes (Frankrijk)19 september Open dag KI Kampen te Genemuiden (Ov.)1-5 oktober World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten)9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.)29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.)1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada)10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland)19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.)3-8 december Agribex te Brussel (België)6 december Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.)7 december HHH-show te Zwolle (Ov.)

A G E N D A

66 V E E T E E L T M A A R T 2 2 0 1 3

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN

ROND DE KOE:

w w w. V E E T E E LT. n L

VX05-agenda.indd 66 19-03-13 14:20

DE STERKVERBETERDEVEEMANAGER

Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten. Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter! • Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens.• Sectordata automatisch gekoppeld, dus het is eenvoudig te voldoen aan wettelijke verplichtingen.• Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld.• Uitgebreid met detail dier. • Zeer gebruiksvriendelijk.• Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig.

Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440.

AL MÉÉRDAN 9.500VEEMANAGER-GEBRUIKERS

CRV4ALL.NL

32-ALG-MRT.indd 1 14-03-13 14:17

VX04_p71.indd 40 04-03-13 09:31

Om gemotiveerde arbeidskrachten voor melkveebedrijven aan te trekken, is op het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland een speciaal programma opgezet. Het programma voorziet in scholing (praktijkgericht leren), huisvesting en een soci-aal vangnet voor de werknemers. Na afloop van het pro-gramma zijn er goede mogelijkheden om een eigen bedrijf op te zetten. Christine van der Klei van werving- en selectie-bureau Lutgo bemiddelt voor het scholingsprogramma in de regio Mid Canterbury. ‘Mensen die het tweejarig pro-gramma hebben gevolgd, komen vrijwel altijd in aanmer-king voor een verblijfsvergunning en hebben dus de moge-lijkheid om in Nieuw-Zeeland te blijven’, stelt zij.Het programma is niet alleen voor jongeren die blijvend in Nieuw-Zeeland aan de slag willen, ook jongeren die van de veehouderij in Nieuw-Zeeland willen leren, zijn welkom.

Cees ’t Hart heeft zich namens FrieslandCampina hard uit-gelaten over de aflatoxine-affaire van afgelopen twee we-ken. De topman van de zuivelcoöperatie meldde tijdens de presentatie van de jaarcijfers dat er binnen veertien dagen een pittig gesprek gevoerd zal worden met verantwoordelij-ken uit de voersector. ‘We zijn uitermate geïrriteerd over het voerschandaal. Het is goed om te zien dat het controle-systeem werkt, maar het mag natuurlijk niet gebeuren dat met aflatoxine besmet voer bewust is ingevoerd. Mocht er sprake zijn van een ‘gecalculeerd’ risico, dan is dat voor ons onacceptabel.’FrieslandCampina profiteert juist afgelopen tijd van het melamineschandaal in China, waarbij bewust melamine in Chinese babymelk werd bijgemengd. Chinese ouders stap-ten vervolgens massaal over op het veilig gewaande baby-melkpoeder uit Europa, waardoor FrieslandCampina de om-zet flink zag stijgen.

Training als opstap voor bedrijf in Nieuw-Zeeland

FrieslandCampina boos over aflatoxine in voer

Mogelijkheden voor een eigen bedrijf in Nieuw-ZeelandVerhoog productie van grond en verdien 25.000 euro extra

Voerschandaal voor FrieslandCampina aanleiding voor ‘pittig gesprek’ met de voersector

Een hogere productiviteit van landbouwgrond leidt op een be-drijf met 1.000.000 kilo melk en een intensiteit van 17.500 kg melk per hectare al snel tot 25.000 euro extra inkomen. Dat blijkt uit een vergelijking van vijftig melkveebedrijven door Blgg AgroXpertus en Dirksen Management Support (DSM). De bedrijven werden ingedeeld in twee groepen op basis van de kvem-opbrengst per hectare. De tien beste bedrijven haalden gemiddeld 11.500 kvem van een hectare en realiseerden per honderd kilo melk 2,50 euro meer inkomen dan de tien minste bedrijven, die 7500 kvem van een hectare haalden.Op zichzelf is deze uitkomst niet verrassend, beaamt John Baars, adviseur van DSM. ‘De boodschap is niet nieuw, maar als je meer geld wilt verdienen door een hogere productiviteit van de grond, dan is het wel belangrijk om dat ook met cijfers te onderbouwen.’ De randvoorwaarden voor een goede productie van de grond zijn volgens Baars de bemesting, het bodemleven en de ontwatering. ‘Op bedrijven met een hoge kvem-opbrengst zie je nooit water op het land staan, zie je weinig molshopen en wordt grasland tijdig doorgezaaid en vernieuwd.’

Kritisch over selectief droogzettenDierenartsen zijn kritisch op de mogelijkheden van selectief droogzetten. Dat viel op te maken uit een bijeenkomst voor dierenartsen van farmaceut Boehringer Ingelheim begin maart. Voorafgaand aan zijn lezing ‘Droogstand, wat adviseren we de veehouder?’ legde Christian Scherpenzeel, dierenarts bij de Gezondheidsdienst voor Dieren, de dierenartsen een stelling voor: ‘Selectief droogzetten geeft een verbetering van de uier-gezondheid.’ Zeventig procent van de dierenartsen was het daarmee oneens. Na het betoog van Scherpenzeel bleek zelfs 89 procent het oneens met de stelling.De kritische houding van de dierenartsen blijkt uit de onder-zoeksresultaten die Scherpenzeel presenteerde niet onterecht. Selectief droogzetten vermindert het antibioticaverbruik wel-iswaar, maar het leidt wel tot een toename van mastitis. Toch wil Scherpenzeel niet beweren dat selectief droogzetten geen optie is. Belangrijk is dat de juiste dieren (vaarzen met een cel-getal lager dan 50.000 cellen per ml en koeien met minder dan 150.000 cellen per ml) daarvoor worden geselecteerd. Boehringer-dierenarts Monique Driesse presenteerde de aan-wezige dierenartsen een nieuwe droogzetter, Ubrostar. Deze droogzetter bevat drie typen antibiotica die aansluiten bij de drie fasen in de droogstandperiode, waarbij er aan het begin en aan het eind van die periode sprake is van een sterk verhoogd infectierisico. De droogzetter wordt onder andere namen al ja-ren gebruikt in Duitsland, Spanje en Italië.

V O E R V O O R B O E R

64 V E E T E E L T m a a R t 2 2 0 1 3

XV05-vvb.indd 64 19-03-13 16:05

Blgg AgroXpertus en Wageningen UR willen de dichtheidsbe-paling van gras- en maiskuilen verbeteren. Daarom zijn ze op zoek naar melkveehouders en loonwerkers die willen meewer-ken aan het project ‘kuildichtheid’. Dit voorjaar willen de orga-nisaties bij diverse bedrijven de werkelijke massa bepalen van de totale geoogste hoeveelheid gras. Belangstellenden kunnen zich melden bij Gerard Abbink van Blgg AgroXpertus of Her-man van Schooten van Wageningen UR. Bedrijven die oogsten met machines die gewas kunnen wegen, hebben de voorkeur.

Werkelijke massa van de kuil is van belang om dichtheid te meten

Veehouders gezocht voor project kuildichtheid De bewaarverliezen van bierbostel nemen fors af als het

product in een slurf wordt opgeslagen. Uit onderzoek van de Duitse Humboldt Universiteit blijkt dat opslag in een slurf het verlies aan droge stof beperkt tot 0,69 procent. ‘Bij een standaardwijze van opslag is dat vijf procent aan be-waarverliezen’, stelt Kai Kikkers, manager marketing en verkoop bij Beuker. Vanwege de hoge vochtigheid is het ri-sico op bederf bij bierbostel vrij groot. Dankzij de vloeistof-dichte en snelle afsluiting in een slurf blijkt het voeder be-ter houdbaar. De conservering van het product kan sneller beginnen en er lekken tijdens de bewaring geen sappen uit de opslag. Verder concluderen de onderzoekers dat opslag in slurven hygiënischer is, waardoor vermenging met schimmels uit een oude partij voer is uitgesloten. Aan de verbeterde houdbaarheid hangt wel een prijskaart-je: wie bostel laat lossen in een slurf betaalt per ton 6,5 euro extra. Kikkers: ‘Dat is inclusief plastic en is bovendien snel terugverdiend dankzij de lagere bewaarverliezen. Daarnaast waarderen veehouders het gemak van deze op-slagmethode.’ Beuker bedient sinds kort ook België met bierbostel in slurven.

Opslag in slurven is een hygiënische manier van bewaren

Lagere bewaarverliezen van bierbostel in slurf

Recordomzet voor FrieslandCampinaZuivelcoöperatie FrieslandCampina heeft in 2012 met 10,3 mil-jard euro een recordomzet gehaald. De winst steeg met 26,9 procent tot 274 miljoen euro, zo meldt het zuivelconcern tij-dens de presentatie van het jaarverslag.De hogere winst kwam niet tot uiting in de melkprijs. De ga-rantieprijs lag met 33,87 euro per honderd kg melk 8,3 procent lager dan in 2011. De uiteindelijke melkprijs inclusief toesla-gen (weidepremie en prestatietoeslagen) bedraagt 36,68 euro per 100 kg melk.FrieslandCampina-voorzitter Piet Boer stelt dat het zuivelcon-cern zich de komende jaren erop richt deze toeslagen te laten stijgen. Daarmee kunnen de verschillen in melkprijs tussen de leden oplopen. Zo maakte afgelopen jaar 74 procent van de coöperatieleden aanspraak op de weidepremie van 0,50 euro per 100 kg melk.Piet Boer tempert de groeiverwachtingen van 15 tot 20 procent meer melk in 2020. ‘We willen dit jaar opnieuw een enquête uitvoeren onder de leden om te peilen wat de groeiverwachtin-gen zijn. Hoge voerprijzen en onzekerheid over mestwetgevin-gen zorgen wellicht nu voor andere cijfers.’

Rundveehouder meest optimistische agrariërBinnen de Nederlandse landbouw heb-ben rundveehouders het vaakst plannen om hun bedrijf uit te breiden en er staat vaker dan gemiddeld een bedrijfsopvol-ger klaar. Dat blijkt uit cijfers over 2012 van marktonderzoeksbureau AgriDirect. Nederlandse agrariërs zien hun toe-komst zonniger tegemoet dan voorgaan-de jaren het geval was. Sectorbreed steeg het percentage ondernemers met uit-breidingsplannen, daalde het aantal ‘stoppers’ en steeg het aandeel bedrijven

met een opvolger. Volgens AgriDirect zijn deze parameters een goede graad-meter voor de stemming in de agrari-sche sector.Van alle rundveehouders heeft 31,7 pro-cent plannen om het bedrijf uit te brei-den. Daarmee is de rundveehouderij de meest ambitieuze landbouwtak; onder akkerbouwers is dit 21,1 procent en on-der tuinbouwers nog geen 13 procent. Dezelfde trend is te zien onder de be-drijven met een opvolger: op graasdier-

bedrijven (met name rundveehouders) staat er bij 41 procent een opvolger in de startblokken. Bij akkerbouwbedrijven is dit 33,3 procent en onder varkens- en pluimveehouders 28,9 procent. Inherent aan deze cijfers scoren rund-veebedrijven eveneens een laag percen-tage ‘stoppers’. Samen met de veehouders die meerdere veeteelttakken combineren, scoren zij het laagst met respectievelijk 3,9 en 4,7 procent stop-pers.

65V E E T E E L T m a a R t 2 2 0 1 3

XV05-vvb.indd 65 19-03-13 16:05

Veeteelt maart 2 2013

Documents

Transcript of Veeteelt maart 2 2013