Van en voor nierpatiënten - Samen werken aan …...Vervloet M et al, Pharmaceutisch weekblad,...
Transcript of Van en voor nierpatiënten - Samen werken aan …...Vervloet M et al, Pharmaceutisch weekblad,...
Samen werken aan therapietrouw
Liset van Dijk
Wat is therapietrouw?
De mate waarin een patiënt zijn medicatie gebruikt in
overeenstemming met de afspraken die hij daarover heeft
gemaakt met zijn behandelaar
NB: dit kan ook betekenen dat met de behandelaar afspraken gewijzigd
worden bijvoorbeeld omdat de initiële afspraak niet werkt
2
Bron: WHO, 2003
Vraag 1
Bijna de helft van de patiënten staat bij het begin van de behandeling niet positief ten opzichte van
hun medicatie
Waar Niet waar
Vraag 2
Er zijn meer dan 700 determinanten die van invloed kunnen zijn op
de therapietrouw
4
Waar Niet waar
Vraag 3
Het levert waarschijnlijk meer op om de therapietrouw te
verbeteren dan om nieuwe behandelingen te ontwikkelen
5
Waar Niet waar
6
Vraag 1: therapietrouw is niet vanzelfsprekend
Vraag 2: therapietrouw verklaren en oplossen is complex
Vraag 3: therapietrouw bevorderen is relevant
7Bron: Massey et al 2015, Transplantation
Zelf-gerapporteerde therapietrouw 20-30 jarigen na niertranplantatie
Vraag 1: therapietrouw is niet vanzelfsprekend
Wat zit er achter een innamepatroon?
8
6:00
8:00
10:00
12:00
14:00
16:00
18:00
20:00
22:00
0:00
2:00
4:00
6:00
23-n
ov-0
830
-nov
-08
7-de
c-08
14-d
ec-0
821
-dec
-08
28-d
ec-0
84-
jan-
0911
-jan-
0918
-jan-
0925
-jan-
091-
feb-
098-
feb-
0915
-feb
-09
22-feb
-09
1-m
rt-0
98-
mrt-0
915
-mrt-0
922
-mrt-0
929
-mrt-0
95-
apr-09
12-a
pr-0
919
-apr
-09
26-a
pr-0
93-
mei
-09
10-m
ei-0
917
-mei
-09
24-m
ei-0
931
-mei
-09
Vraag 2: therapietrouw verklaren en oplossen is complex
“Ik doe wat de dokter zegt. Meestal. Maar soms vergeet ik het”
“Ik vind medicijnen vergif. Ik ben ermee gestopt”
“Het kost me veel te veel tijd om de oefeningen te doen. Ik weet echt niet wanneer ik dat moet doen”
“Ik ben soms zo moe en de oefeningen doen pijn. Dan ik echt de energie niet opbrengen om mijn oefeningen te doen”
Zoveel mensen, zoveel redenen
Therapieontrouw
10
Vraag 3: therapietrouw bevorderen is relevant
• leidt vaak tot minder goede gezondheid, minder kwaliteit van leven en meer ziekte (diverse studies)
• staat in top3 oorzaken opgeplande ziekenhuisopnames als gevolg van verkeerd medicijngebruik (HARM-studie)
• draagt voor 55% bij aan vermijdbare kosten als gevolg van verkeer medicijngebruik (IMS)
Therapietrouw is een complex fenomeen
11
Bron: Vrijens et al, 2012
Hieraan vooraf gaat nog de gezamenlijke beslissing of er een therapie komt en welke
771 determinanten voor therapietrouw
12
LeeftijdOpleidingSociale steun
RegimeFrequentie
Kennis, attitude, opvattingen, coping stijl, geestelijke toestand
ComorbiditeitDiagnose Ziektebeleving
TeamTijdVergoedingen
Sabaté, 2003
Samen beslissen
Paternalistisch modelzorgverlener beslist
Gedeelde besluitvorming
op basis evidentie en ervaring zorgverlener en patiënt
Geïnformeerd modelpatiënt beslist
De Jong et al 2015, NY, Springer
Medisch perspectief Patiëntperspectief
Gedeelde besluitvorming
•Het idee achter gedeelde besluitvorming sluit aan op de drie pijlers
van evidence-based medicine, waar gesteld wordt dat beslissingen
worden genomen op basis van:
1. de best beschikbare evidentie;
2. klinische ervaring van de zorgverlener;
3. De voorkeuren van de patiënt.
https://elearning.nfk.nl/courses/4/exercises/199
Effecten van samen beslissen (review Stacey e.a 2017)
• De review vond geen nadelige effecten van samen beslissen
• De review besloeg 105 studies
Stacey et al 2017: https://www-ncbi-nlm-nih-gov/pmc/articles/PMC6478132/pdf/CD001431.pdf
Positief effect Nog (meer) onderzoek nodig
Patiënten vinden dat ze meer kennis hebben
Therapietrouw
Patiënten voelen zich beter geïnformeerd
Kosteneffectiviteit
Patiënten kennen hun eigen waarden beter
Gebruik bij laaggeletterdheid
Patiënten hebben actievere rol
Patiënten hebben betere risicopercepties
Signaleren van therapieontrouw en achterhalen van barrières
16
• Vragen jullie zorgverleners er naar?
• Hoe vind je het als een zorgverlener er naar vraagt?
Achterhalen van therapietrouw: voorbeelden van methoden
17Bron: Osterberg & Blaschke, 2005
Zelfrapportage
Apotheekdata
Pill count
Monitoren van medicatiegebruik via technologie
18
Medicijndoos met uitleesbare chip die real-time registreert wanneer medicijndoos open gaat – ook in blistervorm/inhaler
Slimme lens of pleister om bepaalde bloed- of andere waarden af te lezen
Medicijnen met een chip erin die registreert als het middel ingenomen is
0% 20% 40% 60% 80% 100%
dispenser
slimme blister
slimme pleister
chip in pil
(waarschijnlijk) wel twijfel (waarschijnlijk) niet
Mag ziekenhuis patiënt na niertransplantatie verplichten technologie te gebruiken?
Bron: Consumentenpanel Gezondheidszorg, Denktank Therapietrouw(studenten)
20
Willen patiënten die een transplantatie ondergingen e-health gebruiken?
Bron: Van Hoof et al, Journal of Nursing Scholarship, 2018
Vaakst genoemd:- Gewicht
monitoren- Minst: slim
medicijn doosje
Therapieontrouw: onbewust of bewust
21
“Ik bedenk mij ‘s avonds wel eens dat ik ‘s morgens mijn tabletten had moeten innemen”
“Ik stop wel eens met mijn medicatie om te kijken of ik het nog wel nodig heb”
22
Onbewust
Praktische barrières
Vergeetachtigheid, niet begrijpen van
instructies, problemen met verpakking, etc.
Bewust
Noodzaak Zorgen
Perceptuele barrières
Type barrières
Bronnen: Horne et al 1999, 2012; Linn 2013
NIET ZWART-WIT!
23
Affectieve communicatie
Instrumentele communicatie
De balans
Bronnen: Linn et al 2013, Driesenaar et al 2016, Van Dijk et al 2016, Koster et al 2015
Practical perceptual barriers (PPB) communicatie typologie (Linn et al, 2012)
Signaleren aan de apotheekbalie: TRIAGE
25
Het TRIAGE instrument bestaat uit twee onderdelen:
1) praktische set met start- en vervolgvragen
Open, uitnodigende vragen om te stellen aan de balie (of in de
spreekkamer) om problemen bij het geneesmiddelgebruik te signaleren.
2) overzicht van oorzaken van geneesmiddel-gerelateerde problemen
Suggesties voor vervolgacties. Samen met de patiënt naar een oplossing
“op maat” zoeken: één die het beste bij de patiënt past.
Praktisch handvat om problemen in het geneesmiddelgebruik te signaleren en
te bespreken met de patiënt, ontwikkeld met de doelgroep
Vervloet M et al, Pharmaceutisch weekblad, februari 2020
Deel 1: start- en vervolgvragen (2e uitgifte)
26
Deel 2: Overzicht problemen en vervolgacties
27
Meest voorkomende mogelijke problemen in 10 domeinen geclusterd:
1. Praktische problemen met inname
2. Problemen met dagelijkse routine
3. Complexiteit medicatie(regime)
4. Ervaren bijwerkingen
5. Noodzaak medicatie niet inzien
6. Zorgen over medicatie
7. Kennisbarrières
8. Kwetsbare patiënten: informatie niet (kunnen) begrijpen / toepassen
9. (Onduidelijkheid over) kosten
10. Bepaalde (hulp)stoffen niet kunnen innemen
Praktijktest met TRIAGE
• 10 BENU apotheken, 17 assistenten, 2 maanden
• 66 tweede uitgifte gesprekken met patiënten die cardiovasculaire medicatie kwamen
ophalen → in 15 (23%) gesprekken probleem gesignaleerd
28
Startvragen hielpen alle assistenten met gesprek openen en gaande houden
Door TRIAGE problemen gesignaleerd die anders gemist zouden worden
Niet alle patiënten staan open voor een gesprek, m.n. bij vervolguitgifte niet
Privacy: liever gesprek in spreekkamer
Ervaringen
Patiëntgerichte communicatie is te trainen
29
- Gebaseerd op eerder communicatieonderzoek - Input van patiënten, apothekersassistenten en apothekers
Online training:- Video-opname baliegesprek- Zelfreflectietaak- Feedback door trainer- Mogelijkheid tot stellen van vragen over feedback
- Getest in 3 apotheken, 32 assistenten - Positief effect op patiëntgerichtheid
Communicatie domeinen in COM-MA
• Stemt informatie af op behoefte van de patiëntTailor
• Geeft de benodigde informatie en vraag naar ervaringen van de patiënt
• Focust aandacht op de patiënt (luisteren, aankijken)
• Signaleert en adresseert potentiële barrieres voor medicatiegebruik
• Betrekt de patiënt actief ijn het gesprek
• Geeft structuur aan het gesprek
• Invloed van omstandigheden (tijd, drukte, privacy)
30
Gegeven feedback32 assistenten in 3 poliklinische apotheken
• Vriendelijk en rustig
• Duidelijke uitleg bij eerste uitgiften
• Geeft patiënt ruimte om vragen te stellen (open
houding)
• Opent en sluit het gesprek goed samen met de
patiënt (verschillen tussen apotheken)
31
• Luister aandachtiger
• Sluit informatie beter aan bij behoefte patiënt
• Let beter op signalen van patiënt
• Exploreer zorgen van de patiënt
• Vertel dat je interacties checkt
• Vertel wat je doet als je lang op de computer bezit bent
Stimuleren therapietrouw
32
33
Vindplaats voor therapietrouw interventies
Reminders
• Vergeetachtigheid meest frequent genoemd als reden
voor therapieontrouw
• Herinneren aan de medicatie inname kan goede oplossing
zijn voor deze barrière
34
Real-time medication monitoring
• Bij diabetes type 2 die orale diabetesmiddelen
gebruiken (Vervloet et al, 2013)
• Bij kinderen met astma (Vasbinder et al., 2016)
35
Vervloet et al, Diab Med 2014
HOUVAST 2.0
• Apotheker of huisarts selecteert therapieontrouwe en suboptimaal ingestelde diabetespatiënten in
hun AIS/HIS, waarna een uitnodiging tot een gesprek volgt vanuit de huisartspraktijk
• Gesprek (30 minuten) met de POH met behulp van een protocol
• Protocol bestaat uit een barrièrescan en een aansluitende interventie passend bij de
geïdentificeerde barrière.
36Hogervorst et al., artikel in voorbereiding
Zelfmanagement programma voor patiënten na niertransplantatie
37Been-Dahmen JMJ, BMC Nephrology, 2019
Kern: gesprek tussen patiënt en verpleegkundige aan de hand van een gesprekstool
38
Apps voor verbeteren therapietrouwin gratis beschikbare apps (n=420) (Ahmed et al, 2018)
Systematic review:681 apps geanalyseerd420 gratis apps57 ontwikkeld met input zorgverlener4 met bewijs effectiviteit
Therapietrouw naar een hoger planvan duizend bloemen naar een landelijke aanpak
39
…met het Make-It consortium
Make-It project: 8 proeftuinen en 1 kennisconsortium
40
Centraal staat het HOE:- Hoe implementeer je een interventie- Hoe verloopt de implementatie,
inclusief de communicatie- Hoe kun je bijsturen als iets niet
werkt
Stand van zaken: 10 aanmeldingen voor 4 subsidies
41
Therapietrouw is niet vanzelfsprekend
Therapietrouw verklaren en oplossen is complex
Therapietrouw bevorderen is relevant
Liset van DijkPROGRAMMALEIDER NIVEL, BIJZONDER HOOGLERAAR RUG
Email: [email protected]