uvv info - demens.nu · groot gevoel van onmacht. De thuislo-ze is erg kwetsbaar, zowel...

ISSN

077

2-66

27 •

Afg

iftek

anto

or B

russ

el X

Vera

ntw

oord

elijk

e ui

tgev

er: S

onja

Egg

eric

kx

Vers

chijn

t tw

eem

aand

elijk

s

2007

- 2

4ste

jaar

gang

nr.

6in

fouvv

Armoede heeft vele gezichten

Van de redactie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

Dossier: Armoede heeft vele gezichten¬ Dak- en thuisloosbeleid - Sofie Sfingopoulos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

¬ De Kleur van Armoede - Bea Van Robaeys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

¬ Arm in België (en dus Controversieel) - Klaas Nijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

¬ Armoede en onderwijs - Hoe het Vlaamse onderwijsbeleid sterk wil zijn voor de zwakken

- John De Plecker & Ella Desmedt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

¬ Alle zelfstandigen rijk - Jenoff Van Hulle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Actualiteit¬ Opiniestuk ‘Euthanasie uit de strafwet’- Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

¬ Opiniestuk ‘Reactie Unie Vrijzinnige Verenigingen op interview Mieke Van Hecke

in Knack van 29 augustus 2007’- Sonja Eggerickx. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

¬ Opiniestuk ‘Nabeschouwingen bij een regeringsformatie’ - Luc Devuyst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

¬ Academische opening Vrije Associatie Brussel 2007-2008 - Sonny Van de Steene. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

¬ 10 jaar TOPAZ: een zorgmodel op mensenmaat - Sonny Van de Steene. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

¬ Het VUB-Symfonisch Orkest: Herfstconcerten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

Internationaal¬ Opiniestuk ‘De nieuwe VN-Mensenrechtenraad: van de regen in de drop’ - Sonja Eggerickx . . . . . . . . .46

¬ Vrij-on-zinnig - Jenoff Van Hulle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

Kruiswoordraadsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48

Jongeren en cultuur¬ Is er leven na de dood? - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

¬ Dompel je onder in rood! - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

Zenith 2007. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54

Info Vrije Universiteit Brussel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

Centra Morele Dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56

HOOFDREDACTIEAnne-France KetelaerMarina Van Haeren

REDACTIEMEDEWERKERSFranky BusscheKlaas NijsSofie SfingopoulosSonny Van de Steene Jenoff Van Hulle

LAY-OUTC&L&J GrafiekGroep

UVV-infoWORDT GRATIS VERSPREID BINNEN DE VRIJZINNIGE GEMEENSCHAP.DE REDACTIE VAN UVV-INFO IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD

VAN DE DOOR DERDEN GELEVERDE ARTIKELS.

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN VZW

Federaal Secretariaat

Brand Whitlocklaan 87

1200 Sint-Lambrechts-Woluwe

T 02 | 735 81 92

F 02 | 735 81 66

[email protected]

www.uvv.be

CONFORM DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER

TEN OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS (8 DECEMBER

1992) DELEN WIJ U MEE DAT EEN AANTAL VAN UW PERSOONSGEGEVENS

OPGENOMEN WORDEN IN ONS ADRESSENBESTAND.UVV ZAL, ALS HOUDER VAN DIT BESTAND, UW GEGEVENS VERWERKEN IN

HET KADER VAN VOLGEND DOELEIND: VERSPREIDEN VAN PUBLICATIES EN

INTERNE COMMUNICATIE.

OP SCHRIFTELIJK VERZOEK, GERICHT AAN MEVROUW MARINA VAN HAEREN, SECRE-TARIS-GENERAAL, BRAND WHITLOCKLAAN 87 TE 1200 SINT-LAM BRECHTS -WOLUWE, KAN U EEN OVERZICHT KRIJGEN VAN DE DOOR UVV OVER U OPGESLA-GEN PERSOONSGEGEVENS. ONJUISTE GEGEVENS VERBETEREN WIJ OP UW VERZOEK.

REACTIES OP DIT NUMMER KAN U STEEDS DOORMAILEN NAAR [email protected], DEZE

WORDEN, NA OVERLEG EN GOEDKEURING DOOR DE KERNREDACTIE, GEPLAATST OP

DE WEBSITE BIJ DE RUBRIEK REACTIES VAN DE DESBETREFFENDE UVV-INFO.

Lid van de Unievan de Uitgevers vande Periodieke Pers

I N h o u d P A G I N A

Va n d e Re d a c t i e

‘WE LEVEN IN ÉÉN VAN DE MEEST WELVARENDE REGIO’S VAN DE WERELD’,WORDT WEL EENS BEWEERD. DAT KLOPT. MAAR ER IS OOK AAN DEZE

MEDAILLE EEN KEERZIJDE. WANT DIE WELVAART IS ER NIET VOOR IEDER-EEN. ONDERZOEK VAN CAROLINE DEWILDE EN PETER RAEYMAECKERS VAN

DE ONDERZOEKSGROEP OASES AAN DE UNIVERSITEIT ANTWERPEN TOONT

AAN DAT 12% VAN DE BELGEN TE MAKEN HEEFT MET ARMOEDE: 6 PRO-CENT IN VLAANDEREN, 18 PROCENT IN WALLONIË EN 28 PROCENT IN

BRUSSEL. DE MENSEN DIE IN HET DOSSIER ‘ARMOEDE HEEFT VELE GEZICH-TEN’ VAN DEZE UVV-INFO AAN HET WOORD KOMEN, WERPEN EEN LICHT

OP DE PLURIFORMITEIT VAN HET PROBLEEM WANT ZOWEL DE OORZAKEN

ALS GEVOLGEN VAN ARMOEDE ZIJN HEEL DIVERS.

BINNEN DE 12% BELGEN DIE IN ARMOEDE LEVEN, IS VOOR TWEE

DERDE HET GEBREK AAN MIDDELEN EEN DOORSLAGGEVENDE FACTOR,ALDUS DE ONDERZOEKERS. ZIJ SLAGEN ER NIET IN FINANCIËLE TEGEN-VALLERS OP TE VANGEN. MOGELIJKE VERKLARINGEN ZIJN DE STIJGEN-DE HUISVESTINGSKOSTEN. DE HUURPRIJZEN OP DE PRIVÉMARKT ZIJN

HOOG EN ER IS EEN TEKORT AAN SOCIALE HUURWONINGEN IN ONS

LAND. IN NEDERLAND WORDT DIT PROBLEEM OPGEVANGEN DOOR EEN

GOED UITGEWERKT SYSTEEM VAN HUURSUBSIDIES. EEN VERGELIJKBAAR

SYSTEEM BESTAAT OOK BIJ ONS, MAAR KOMT SLECHTS IN BEPERKTE

MATE TEGEMOET AAN DE NODEN DIE ZICH VANDAAG STELLEN. GEVOLG:17.000 THUISLOZEN IN BELGIË. IN HET ARTIKEL ‘DAK- EN THUIS-LOOSHEID’ SCHETST UVV-INFO DE DAGDAGELIJKSE BESLOMMERINGEN

EN ZORGEN VAN DIE GROEP MENSEN AAN DE RAND VAN ONZE

SAMENLEVING: EENZAAMHEID, LICHAMELIJKE KLACHTEN, ALCOHOL- OF

DRUGSVERSLAVING EN PSYCHIATRISCHE PROBLEMEN.

HET AANDEEL VAN PERSONEN VAN VREEMDE AFKOMST IN DE ARMOE-DESTATISTIEKEN IS DRAMATISCH. DEZE GROEP MENSEN VERKEERT VAAK

IN ZEER MOEILIJKE SOCIO-ECONOMISCHE OMSTANDIGHEDEN.DAARENBOVEN BESTAAT HET GEVAAR DAT DE JONGERE GENERATIES

VAN ALLOCHTONE AFKOMST IN DE ARMOEDE ZULLEN BLIJVEN STEKEN.WIL DE SAMENLEVING DE ISOLATIE VAN DIE GROEP ARMEN TEGEN-GAAN, DAN DRINGEN NIEUWE MAATREGELEN ZICH OP. MAATREGELEN

DIE ZICH NIET ENKEL RICHTEN TOT ARME AUTOCHTONEN.

DE OPKOMST VAN ELEKTRONISCHE MEDIA HEEFT HET GEBRUIK VAN

GESCHREVEN TAAL BELANGRIJKER GEMAAKT DAN OOIT TEVOREN. EN

HEEL WAT DAGDAGELIJKSE TAKEN BRENGEN EEN HELE PAPIERWINKEL

MET ZICH MEE. ONDERZOEK VAN DE NEDERLANDSE TAALUNIE TOON-DE AAN DAT ÉÉN OP ZEVEN VOLWASSENEN IN VLAANDEREN (EN ÉÉN

OP TIEN IN NEDERLAND) FUNCTIONEERT “OP EEN NIVEAU VAN GELET-TERDHEID DAT LAGER IS DAN WAT DOORGAANS ALS EEN MAATSCHAP-PELIJK MINIMUM WORDT BESCHOUWD.” DEZE LAAGGELETTERDHEID

(NIET TE VERWARREN MET ANALFABETISME) LEIDT VAAK TOT WERK-LOOSHEID, SOCIALE ISOLATIE EN ARMOEDE.

VANDAAG SLAAGT HET ONDERWIJS ER NIET IN OM DIE SOCIALE ONGE-LIJKHEID TE REDUCEREN. HET ONDERWIJSSYSTEEM HOUDT DEZE ONGE-LIJKHEID IN STAND OF VERSTERKT ZE ZELFS. EEN AANTAL BELEIDS-MAATREGELEN WERDEN GENOMEN OM DE ARMOEDEPROBLEMATIEK

VANUIT HET ONDERWIJS AAN TE PAKKEN: KOSTENBEHEERSING,SCHOOL- EN STUDIETOELAGEN, NIEUW FINANCIERINGSSYSTEEM VOOR

HET LEERPLICHTONDERWIJS, LOKALE OVERLEGPLATFORMS, BREDE

SCHOOL… MAAR ENKEL MIDDELEN EN BELEID ZULLEN NIET VOL-STAAN. NAAST KWALITEITSVOL ONDERWIJS VOOR ALLEN IS ECHTER DE

STEUN VAN ALLE MAATSCHAPPELIJKE ACTOREN NODIG OM DE ARMOE-DE TERUG TE DRINGEN.

UVV-INFO DOET OOK ONDERZOEK NAAR EEN MINDER VOOR DE

HAND LIGGEND FACET VAN DE ARMOEDEPROBLEMATIEK, NAMELIJK

ZELFSTANDIGE ONDERNEMERS IN MOEILIJKHEDEN. PROFESSOR

JOHAN LAMBRECHT OMSCHRIJFT HUN SITUATIE ALS ‘EEN MISKEN-DE REALITEIT. NIETTEGENSTAANDE ZIJN ONDERZOEK DUIDELIJK AAN-GEEFT DAT HEEL WAT ZELFSTANDIGE ONDERNEMERS FINANCIËLE

MOEILIJKHEDEN KENNEN, BLIJFT EEN STRUCTURELE OPLOSSING VAN

HET PROBLEEM UIT.

Jenoff Van Hulle

UVV-Info | 24ste jaargang nr. 6

November - December 2007

Verschijnt tweemaandelijks

Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx

Weinig mensen kunnen zich eenconcreet beeld vormen van hetbegrip ‘thuisloosheid’. Beperkt hetzich tot het ‘geen dak boven hethoofd hebben’?

Helen Blow (stafmedewerker Steun -punt Algemeen Welzijnswerk): “Thuisloosheid is meer dan eenwoonprobleem alleen. En wonen ismeer dan onderdak hebben. Wonen isverbonden met zaken als geborgen-heid, veiligheid, privacy, identiteit,verankering, sociale netwerken, fami-lie, omgeving, buurt, gezondheid…Dak- en thuislozen zijn personen diedoor financieel-economische, socialeen/of psychologische oorzaken enomstandigheden niet in staat zijn eendak of thuis te verwerven of tebehouden. Zo omschreven wordt dak-en thuisloosheid een ruime groep,waartoe ook personen die verblijvenin goedkope hotels en pensions beho-ren, of mensen die begeleid wonen,die marginaal gehuisvest zijn, of diehun woning moeten verlaten omwillevan familiale of relationele proble-men.”

Kan er een algemeen profiel ge -schetst worden van ‘de thuisloze’?

Helen Blow: “Uiteindelijk bestaat ‘dethuisloze’ niet. Er zijn heel wat ver-schillen, zowel naar oorzaak van

Do

ssie

r

NOVEMBER-DECEMBER 2007 5

Dak- en thuisloosheid

Sofie Sfingopoulos

consulent-stafmedewerker

VO LG E N S S C H AT T I N G E N VA N H E T EU R O P E E S OB S E R VATO R I U M V O O R

THU I S LOOSHE ID (FEANTSA) T E LT BELG I Ë 17.000 THU I S LOZEN . THU I S- EN

DAKLOOSHE ID WORDT DOOR DE MEEST E MENSEN NOG STE EDS GEASSOC I E ERD

M ET H E T LY R I S C H E B E E L D VA N D E ‘ C LO C H A R D ’ D I E D I C H T E R L I J K D O O R H E T

L E V E N G A AT E N ’S N AC H T S O N D E R E E N B R U G S L A A P T M E T E E N G O E D KO P E

F L E S W I JN IN DE HAND. B I J D I T P LAAT J E KOMT ECHTER WE IN IG ROMANT I EK

K I J K EN . PROF I E L VAN EEN SAMENLEV ING ONDER DRUK… EEN GESPREK MET

5 MENSEN MET KENN I S VAN ZAKEN.

“Armoede is geen sexy thema,

tenzij prinses Astrid

aanwezig is op

een vergadering.”

JACINTA DE ROECK

6 NOVEMBER-DECEMBER 2007

thuisloosheid als naar type persoon.Bij de één primeert het tekort aanbetaalbare huisvesting of een leef-baar inkomen, maar die persoon isverder vrij weerbaar. Een ander heefteen psychiatrische problematiek, nogeen ander is al zo lang thuisloos datalle verbindingen met de maatschap-pij verbroken zijn… Je kunt niet allethuislozen over één kam scheren,ieder heeft zijn uniek verhaal enlevensgeschiedenis. Vandaar dat zorgop maat heel belangrijk is, hulpverle-ners moeten op zoek gaan naar watelk individu kan en wil, naar zijn ofhaar individuele krachten en moge-lijkheden, rekening houdend met deindividuele of maatschappelijkebeperkingen die nu eenmaal een rea-liteit zijn.”

Hoe wordt iemand thuisloos?

Helen Blow: “Thuisloosheid ontstaatbinnen een samenspel van drie pro-bleemfactoren. Vooreerst de -al danniet tijdelijke- afwezigheid van eenleefbare woonst of onderdak. Tentweede, een -vaak schrijnend- gebrekaan materiële middelen om te voor-zien in zijn levensonderhoud door hetgebrek aan werk, het verlies vanrecht op sociale zekerheid en zelfs opeen menswaardig inkomen. Tenderde, de afwezigheid of het verliesvan sociale netwerken. Al deze facto-ren leiden tot een proces van ‘ont -ankering’. Het woonprobleem en desociaal-economische situatie zijn demeest manifeste of acute problemen.Ontankering is in vele gevallen deonderliggende problematiek die erook voor zorgt dat de thuisloosheidblijft duren. Ontankering betekent dateen persoon zijn of haar sociaal net-werk verliest of dit zelfs nooit had.

Thuislozen hebben geen groepbekommerde mensen meer om henheen waarbij ze letterlijk mogenthuiskomen. De thuisloze is zijn hou-vast kwijt, zijn of haar contactpuntenen steunfiguren. Het gevolg is eengroot gevoel van onmacht. De thuislo-ze is erg kwetsbaar, zowel persoon-lijk, relationeel als maatschappelijk.Mensen geraken zo verstrikt in eennegatieve spiraal waar ze op eigenkracht moeilijk uit geraken. Een vici-euze cirkel dus.”

Jacinta De Roeck (voorzitter Inter -parlementaire Werkgroep Vierde We -reld): “Een echtscheiding, verlies vanwerk… dat is in onze maatschappijvoldoende om van een normalemanier van leven in de dakloosheid teverzeilen. Sommige mensen verkie-zen de anonimiteit van een grootstad

om er bovenop te komen. Maar juistdoordat ze in een grootstad wonen,komen ze in die geconcentreerdepopulatie terecht waar ze veel moei-lijker weer uitgeraken. Ons sociaalsysteem brokkelt ook verder af.Vroeger werd je sneller opgevangendoor familie of vrienden, maar dat isniet meer het geval. Het gebrek aansolidariteit is helaas een feit.”

In het daklozendiscours wordt vaakals reden aangehaald dat de huur-prijzen te hoog liggen, dat econo-misch minder sterke mensen maarmoeilijk een degelijke en betaalba-re woning kunnen bemachtigen.Wat zijn de pistes die het beleid kanvolgen om ieder mens het recht ophuisvesting te garanderen?

Lut Verbeeck (coördinator team soci-aal beleid Vlaamse Vereniging voorSteden en Gemeenten): “Zoals dezaken er vandaag voorstaan, kunnenwe niet meer kiezen voor een enkeleoplossing. 39% van alle private huur-ders in Vlaanderen voldoet aan devoorwaarden om in aanmerking tekomen voor een sociale huurwoning.In concreto komt dit neer op 180.500

Do

ssie

r

Feit: In 2005 bedroeg de gemiddelde wachttijd voor een sociale woning 716dagen.

Feit: In 2005 kwam 11,6 % van alle Vlaamse huishoudens in aanmerking vooreen sociale huurwoning. Dit cijfers ligt bijna 3 x hoger dan het aantalhuishoudens dat zich ook effectief kandidaat gesteld heeft voor socialehuisvesting.

Feit: In 2005 voldeed 39% van alle private huurders in Vlaanderen aan dewettelijke voorwaarden om in aanmerking te komen voor een socialehuurwoning

bron: Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten

“Mensen geraken verstrikt

in een negatieve spiraal

waar ze op eigen kracht

moeilijk uit geraken.”

HELEN BLOW


gezinnen of alleenstaanden. Dat wilzeggen dat je nu 180.500 woningenmoet bijbouwen als je alle mensen diein aanmerking komen voor een socialehuurwoning ook effectief een socialewoning geeft. Dat is uiteraard niet rea-listisch. Andere oplossingen zijn nood-zakelijk. Ik denk daarbij aan het uit-breiden van de sociale verhuurkanto-ren, maar vooral aan het invoeren vaneen betekenisvolle huursubsidie.Wanneer men niet in de mogelijkheidverkeert om sociaal te wonen en menvindt geen betaalbare woning op deprivate huurmarkt, dan moet mensteun krijgen van de overheid om iets

degelijks en betaalbaars te huren. Nubestaat er al een soort huursubsidie,maar die geldt enkel voor mensen dievan een slechte naar een goedewoning verhuizen. Bovendien is dehuursubsidie in de meeste gevallen,behalve voor ouderen en mensen meteen handicap, degressief. Er is eenmaximumtijd en de subsidie daalt. Ditis een ondermaats systeem dat drin-gend aan verandering toe is.”

Jacinta De Roeck: “In Nederland bij-voorbeeld wordt een enorm budgetvrijgemaakt voor de huursubsidies.Mensen worden gesubsidieerd om een

fatsoenlijke woning te kunnen huren.Hier wil men deze maatregel nietinvoeren, omdat men vreest dat deprivémarkt van de situatie zal profite-ren door hogere huurprijzen te vragen.We moeten sowieso een beter sys-teem invoeren: huurwoningen moetenge res taureerd worden en energie-vriendelijk worden. Men zou een soortlabel kunnen creëren dat gekoppeld isaan comfort. De kosten van het wonenbestaan immers niet enkel uit de huur-prijs, maar ook uit de energiekosten. Ermoet comfort zijn, gecombineerd meteen huursubsidie voor een doelgroepdie echt niet zonder kan. Deze thema-

Kenmerken van thuislozen, 1982-2002-2004, Vlaanderen

� niet gemeten in 2004�� niet gemeten in 1982 en 2002; definitie in Tellus:

“Eén of beide ouder(s) of grootouder(s) is geboren buiten België.”

bron: Steunpunt Algemeen Welzijnswerk (2005), Tellus cliëntregistratie 2004, p.4 en Van Menxel e.a. (2003), Verbinding Verbroken, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk


tiek ligt echter bijzonder gevoelig.Armoede is geen sexy thema, tenzijprinses Astrid aanwezig is op een ver-gadering. Toch maken armen 15% vanonze bevolking uit.”

Opvallend is de toename van vrou-wen onder de dak- en thuislozenpo-pulatie. Wat is hiervan de oorzaak?

Liesbeth Jacoby (coördinator vanvrouwenopvangcentrum Het Zijhuis inAntwerpen): “Het aantal vrouwen ismede gestegen, omdat het probleemvan het intrafamiliaal geweld openlij-ker besproken wordt. Steeds meervrouwen durven ervoor uit te komen:mijn echtgenoot pleegt geweld op mijen de kinderen. Voordien bevond ditzich meer in de taboesfeer. Het meren-deel van de thuisloze vrouwen zijn indie situatie terechtgekomen door rela-tieproblemen.”

Helen Blow: “Vrouwen pikken hetpartnergeweld minder dan vroeger. Ze

zoeken naar een oplossing en besluitenhet huis te verlaten. Maar als je geennetwerk van familie en vrienden hebt,kan je nergens terecht. Dan moet jetoevlucht nemen tot de opvang. Aanvrouwen worden bovendien ookdezelfde eisen gesteld als aan mannen,er wordt niet vanuit gegaan dat zijonderhouden worden. De combinatiewerk en gezin is voor iedereen moei-lijk, maar zeker voor de armsten. Ookhet gebrek aan betaalbare degelijkehuisvesting speelt een rol in dit ver-haal. Het resultaat is dat vrouwen op

straat komen te staan. De opvang diede Centra Algemeen Welzijnswerk aan-bieden, is beperkt in de tijd. Er wordtsamen met de vrouw in kwestiegezocht naar een betaalbare woningvoor haar en de kinderen. Dat is geensimpele zoektocht. De huurprijzen zijnte hoog: de middenklasse kan bijnaniet volgen, de armsten onder ons duszeker niet.”

De opvang en ondersteuning vandak- en thuislozen gebeurt inVlaanderen hoofdzakelijk door deCentra Algemeen Welzijnswerk(CAW’s) en door de OCMW’s.Waarvoor kan een dak- of thuislozeer terecht?

Helen Blow: “In een CAW wordt hetadministratief dossier van de dak- ofthuisloze in orde gebracht. Men zorgtervoor dat hij een inkomen krijgt,men stelt een plan op om de schul-den af te betalen, men zoekt naarwerk, naar huisvesting, eventueelnaar een opleiding. De persoon wordtholistisch benaderd. Het is een inte-grale begeleiding. Als dakloze is heterg moeilijk om alle eindjes weer aanelkaar geknoopt te krijgen. Er kruiptveel tijd en energie in en er is eengrote inzet voor nodig. Om een blij-vend resultaat te verkrijgen, probe-ren we mensen een traject te latenvolgen. Eerst verblijven ze in degroepsopvang en wanneer ze er klaarvoor zijn, verhuizen ze naar begeleidwonen. Dan hebben ze een eigenhuurcontract, een eigen inkomen,een eigen huishouden. Maar ze staaner niet alleen voor. Ze krijgen weke-lijks bezoek om de paperassen inorde te brengen en om problemen tebespreken. Op die manier proberenwe hen steeds zelfstandiger te

Do

ssie

r

“De fundamentele uitdaging

voor de problematiek

van dak- en thuisloosheid

situeert zich in de preventie

en in de begeleiding

op maat.”

HERWIG HERMANS

Kenmerk 1982 2002 2004

Mannen 82% 67% 65%

Vrouwen 18% 33% 35%

Niet-Belgen 9% 15% �

Allochtonen�� 27%

Arbeidsparticipatie 25% 12% 10%


maken. Wij hebben ook een tientaldagcentra of inloopcentra in Vlaan -deren, waar de daklozen tijdens be -perkte uren overdag terecht kunnen.Men komt er voor wat ontspanning,voor de douches, de lockers… Daarnaast is er ook nachtopvang voorde echte straatslapers. Mensen krij-gen er een bed en een kop soep vooreen minimale bijdrage.”

Lut Verbeeck: “De wet voorziet dateen dakloze zich kan wenden tot eenOCMW wanneer hij voldoet aan bepaal-de voorwaarden. In zo’n geval krijgt diepersoon een referentieadres en is hijadministratief verankerd. Zoniet ben jeniet meer vindbaar in het bevolkingsre-gister. Je moet het referentieadres zienals een soort postbak. Dit is een mini-male dienstverlening, maar bijzonderbelangrijk. Ten tweede is er de installa-tiepremie. Wanneer een dakloze zijnhoedanigheid van dakloze verliest doorte gaan wonen in een permanente

woonst, dan kan hij onder bepaaldevoorwaarden beschikken over een een-malige installatiepremie van hetOCMW. De sociale huurwet voorzieteveneens dat de OCMW’s aan de socia-le huisvestingsmaatschappij kunnenvragen om een dakloze een afwijkingtoe te staan. Dat wil zeggen dat hijvoorrang krijgt op de wachtlijst vooreen sociale huurwoning. Naast hetopvangcircuit van de CAW’s is er in depraktijk een complementair op -vangsysteem ontstaan van de OCMW’s,want we merken dat lang niet ieder-een bij de CAW’s terechtkan. Het gevolgis dat de OCMW’s een heel circuit vannoodwoningen en transitwoningenhebben waar dak- en thuislozen wor-den opgevangen en begeleid. Naastdeze specifieke maatregelen kunnendak- en thuislozen natuurlijk ookberoep doen op de andere vormen vandienstverlening die door het OCMWworden geboden zoals schuldhulpver-lening, activering, woonbegeleiding…”

De situatie van de dak- en thuislo-zen vraagt om beleidsacties. Hetrecht op huisvesting is immers eenmensenrecht. Wat werd er op ditgebied reeds verwezenlijkt door deminister van Welzijn, die zich bezig-houdt met de armoedeproblema-tiek?

Herwig Hermans (raadgever armoe-debeleid van minister StevenVanackere): “In het begin van dezelegislatuur werd een protocol geslotentussen minister Keulen en toenmaligminister Vervotte. Dit protocol resul-teerde in een denktank Wonen-Welzijn. Bovendien is niet enkel hetVlaams niveau verantwoordelijk vooreen preventief en curatief beleid tenaanzien van dak- en thuislozen. Ook defederale staat en de lokale overhedendragen hier hun verantwoordelijkheid.De nood aan een uitbreiding van desociale huisvesting is trouwens bekenden wordt door de overheid erkend. Hetdoel is het aantal sociale woningenjaarlijks met 2.500 eenheden uit tebreiden, de steun aan de sociale ver-huurkantoren werd al verhoogd. Sinds2002 wordt er ook extra geïnvesteerdin begeleid wonen in een aantalregio’s. De fundamentele uitdagingvoor de problematiek van dak- enthuisloosheid situeert zich immers inde preventie en in de begeleiding opmaat. Enkel focussen op de uitbreidingvan de opvang zou een slechte optiezijn.”

Linkswww.vierdewereld.bewww.steunpunt.bewww.vvsg.bewww.caw.be

Do

ssie

r

De Kleur van Armoede

Bea Van Robaeys

onderzoeker bij onderzoeksgroep Armoede, Sociale Uitsluiting en de Stad (OASeS) – Universiteit Antwerpen

Om deze vragen te beantwoor-den, keken we naar de inko-mens van een representatieve

steekproef van huishoudens in België.Inkomen is in onze ogen niet de enigemaar wel een belangrijke indicator vanarmoede. We definiëren armoede sindslangere tijd immers als “een netwerkvan sociale uitsluitingen dat zich uit-strekt over meerdere gebieden van hetindividuele en collectieve bestaan. Hetscheidt de armen van de algemeenaanvaarde leefpatronen van de samen-leving. Deze kloof kunnen ze niet opeigen kracht overbruggen” (Vranken,2005). In België (zoals in de rest van deEuropese Unie) wordt armoede geme-ten aan de hand van een armoede-grens die 60% van het mediaan equi-valente inkomen bedraagt. We sprekenvan een verhoogd risico op armoedewanneer het inkomen van een huis-houden onder deze grens ligt. Ter illus-tratie: een alleenstaande die in 2004rond moest komen met een inkomendat lager ligt dan €777 per maand,kende een verhoogd risico om inarmoede te leven.

Hoe genuanceerd cijfermateriaal ookmoet worden geïnterpreteerd, deresultaten laten weinig aan de verbeel-ding over. Het bekende cijfer van12,6% van de totale bevolking die inBelgië in het jaar 2001 onder dearmoedegrens leefde, verbergt groteverschillen tussen de bevolkingsgroe-pen. Bij de personen van Belgische her-komst valt 10,2% onder de armoede-grens. Alle andere groepen(1) scorenslechter en de armoedecijfers voor degroepen van Turkse en Marokkaanseherkomst zijn zonder meer dramatisch:niet minder dan 55,6% van de perso-nen van Marokkaanse herkomst en58,9% van de personen van Turkse ori-

PERSONEN VAN BU I T ENLANDSE HERKOMST Z I JN ACHTERGEST E LD OP BE LANG-

R I J K E DOME INEN ZOALS T EWERKST E L L ING, ONDERWI J S EN HU I SVEST ING .

BET EKENT D I T DAT Z I J OOK MET E EN HOGER ARMOEDER I S I CO WORDEN

GECONFRONTEERD? EN WORDEN AL L E BU I T ENLANDSE GROEPEN IN DEZE L FDE

M AT E M E T A R M O E D E G E CO N F R O N T E E R D? ME T D E Z E V R A G E N V O E R D E N W E

VA N U I T D E O N D E R ZO E K S G R O E P E N AR M O E D E , SO C I A L E U I T S L U I T I N G E N D E

STAD (UNIVERS I T E I T ANTWERPEN) EN HET STUD I EC ENTRUM ETN I C I T E I T EN

MIGRAT I E (CEDEM, UN IVERS I T E I T LU IK) IN OPDRACHT VAN DE KON ING

BOUDEWI JNST I CHT ING EEN VERKENNEND ONDERZOEK NAAR ARMOEDE B I J

P ERSONEN VAN BU I T ENLANDSE HERKOMST IN BELG I Ë .


We stelden ook een ander specifiekkenmerk van de armoede vast bij per-sonen van Marokkaanse, Turkse enItaliaanse herkomst. Het behoeftepa-troon van personen van buitenlandseherkomst verschilt op een aantal pun-ten van dat van personen vanBelgische herkomst. Migranten metnauwe verwanten in het land van her-

komst voelen heel sterk de morele ver-plichting om deze personen in het landvan herkomst te ondersteunen. Ookdoelen die in de eigen sociocultureleomgeving zeer hoog worden ingeschat-bijvoorbeeld het organiseren van ‘rij-kelijke’ trouwfeesten- hebben somszo’n belang voor de respondenten, datindividuele aanpassingen aan de situa-tie van armoede minder vanzelfspre-kend of mogelijk zijn.

We gingen er van uit dat de omstandig-heden waarin armen van verschillendeherkomst leven, gelijkaardig zijn; tege-lijk vermoedden we dat armen van bui-tenlandse herkomst andere gedragspa-

verschillen van die van autochtonen(Belgen van Belgische herkomst) endefiniëren situaties die voor ons‘armoede’ zijn, niet altijd op dezelfdemanier.

Deze referentiekaders bleken wel opverschillende manieren voor de ver-schillende generaties werkzaam te zijn.

Zo had de eerste generatie erg nederi-ge verwachtingen bij hun immigratie,terwijl de jongeren een grote spanningervaren tussen wat ze wensen te berei-ken en de middelen die daarvoor terbeschikking staan. Qua materiëlelevensomstandigheden ligt de situatiebijna omgekeerd: de eerste generatiehad een positief beeld, in termen vanverbetering van die levensomstandig-heden tijdens hun leven (in vergelij-king met hun eigen jeugd in het her-komstland), terwijl de jongere genera-tie voortdurend geconfronteerd wordtmet materiële tekorten en achterstel-lingen wanneer ze kijken naar dewereld rondom hen.

gine, beschikken volgens onze dataover een inkomen beneden de armoe-degrens. Waar het gemiddelde maand-inkomen van een persoon vanBelgische herkomst €1.150,44 bedroeg,had een persoon van Marokkaanse her-komst €742,37 ter beschikking en eenpersoon van Turkse herkomst €609,40.

De inkomensgrens van 60% van hetmediaan equivalente inkomen is eengrens die door wetenschappers enbeleidsmensen is bepaald. Armoede isechter evenzeer een realiteit die doorde mensen zelf wordt gevoeld. Aan derespondenten werd dan ook gevraagdhoe moeilijk het is om rond te komenmet hun inkomen. Waar 12,2 % van depersonen van Belgische herkomst aan-gaf moeilijk tot zeer moeilijk rond tekomen, antwoordde 29,2% van de per-sonen van Turkse herkomst bevesti-gend. 37,7% van de personen vanMarokkaanse herkomst gaf aan moei-lijk tot zeer moeilijk rond te komen.

Maar wat schuilt achter die cijfers?Meer inzicht in de specificiteit éngemeenschappelijkheid van armoede-processen en –situaties bij personenvan Belgische herkomst en van buiten-landse herkomst is noodzakelijk.Groepsgesprekken met bevoorrechtewaarnemers en interviews met perso-nen van Marokkaanse, Turkse enItaliaanse herkomst die in armoedeleven, onthulden de leef- en ervarings-wereld van deze personen.

Zo werd duidelijk dat er een verschil istussen de objectieve cijfers en de sub-jectieve ervaringen van de responden-ten. Waar bijna de helft van deze gezin-nen een verhoogd objectief risico kentom in armoede te leven, ervaart eendeel van deze groep dat niet zo. Hetrelatieve karakter van armoede maaktdit begrijpelijk. Armoede wordt altijdgedefinieerd binnen een samenlevingen vanuit haar waarden en normen.Armoede is vaak ‘wat niet zou mogenkunnen in een samenleving’. Mensenmet een andere nationale of etnischeherkomst evalueren hun situatie nogvaak vanuit andere verwachtingen; zehanteren referentiekaders die ten dele


Do

ssie

r

beogen. Maar ook op andere domei-nen zullen er stappen moeten wordengezet. De aanpak moet inclusief zijn:waar jonge allochtonen vandaag bijnauitsluitend als (potentiële) criminelenworden benaderd, zal er extra aan-dacht moeten komen voor de identi-teitsproblemen, de socio-economischesituatie en de welzijnsproblematiekbij deze burgers.

Het armoedebeleid en het middenvelddienen daartoe te interculturaliseren.Op dit moment is de armoedesectorimmers niet op arme personen vanvreemde herkomst afgestemd. De spe-cifieke problemen zijn niet gekend,noch de leef- en ervaringswereld. Dehulpverleners, organisaties, ervarings-deskundigen en verenigingen waararmen het woord nemen zijn overwe-gend ‘wit’. Meer kleur in de sector isgewenst: laat allochtone armen meebepalen wat armoede is en welkemaatregelen nodig zijn.

Voetnoot(1) In het korte bestek van dit artikel presenteren we enkel

de armoedecijfers van de ‘traditionele groepen’ van

Marokkaanse en Turkse herkomst. Voor meer uitgebrei-

de analyses verwijzen we graag naar Van Robaeys, B.,

Perrin, N., Levecque K., Dewilde, C. (2006), ‘Armoede

bij allochtonen: een verkenning’ in Vranken, J., De

Boyser, K. & Dierckx, D. (eds.), Armoede en sociale uit-

sluiting. Jaarboek 2006, Leuven: Acco en naar Van

Robaeys, B., Vranken, J., Perrin, N., Martiniello, M.

(2007), De kleur van armoede. Armoede bij personen van

buitenlandse herkomst, Leuven: Acco.

Bibliografie• Lewis, O. (1965), La Vida. A Puerto Rican family in

the culture of poverty – San Juan and New York,

New York, Randon House.

• Van Robaeys, B., Perrin, N., Levecque K., Dewilde, C.

(2006), ‘Armoede bij allochtonen: een verkenning’ in

Vranken, J., De Boyser, K. & Dierckx, D. (eds.), Armoede

en sociale uitsluiting. Jaarboek 2006, Leuven: Acco.

• Van Robaeys, B., Vranken, J., Perrin, N., Martiniello, M.

(2007), De kleur van armoede. Armoede bij personen

van buitenlandse herkomst, Leuven/Voorburg: Acco.

• Vranken, J., De Boyser, K. (2005), ‘Het Jaarboek in

perspectief’, in Vranken, J., De Boyser, K., Dierckx, D.

(eds.), Armoede en sociale uitsluiting. Jaarboek

2005, Leuven: Acco, pp. 25-40.

rieën over sociale ruil worden geïnter-preteerd: hoe minder middelen men ineen ruilrelatie kan inzetten, hoe min-der ruilrelaties zich zullen aandienen.Hoewel er wel degelijk sprake is vanoccasionele hulp aan personen die inarmoede leven, voldoet deze hulpzeker niet als een effectief armoede-bestrijdend element.

De cijfers en levensverhalen tonenoverduidelijk de zeer moeilijke socio-economische situatie aan waarin groe-pen met een buitenlandse herkomstvaak moeten leven. Deze situatiebelemmert de integratie van de huidi-ge en toekomstige generaties en legteen hypotheek op een optimale bijdra-ge tot de welvaart van onze helesamenleving.

De vraag is zelfs of er geen nieuwegeneratie ‘generatiearmen’ in aantochtis. Waar de buitenlandse gemeen-schappen vandaag nog de nodige veer-kracht bezitten, dreigt deze te verdwij-nen als de toekomstperspectieven vangrote groepen jongeren van buiten-landse herkomst even negatief blijvenals nu het geval is.

Er moeten dan ook grote inspannin-gen worden geleverd om het nakendefailliet van een generatie af te wen-den. Eerst en vooral moet er geïnves-teerd worden in maatregelen die deinclusie van deze groepen in hetonderwijs en op de arbeidsmarkt

tronen zouden ontwikkelen om teoverleven in armoede. Onze hypotheseluidde dat dit verschil verklaard kanworden door de verschillende socio-culturele context. Waar bij autochtonearmen, die vaak geïsoleerd leven, ele-menten van een ‘culture of poverty’(Lewis, 1965) aanwezig zijn, verwacht-ten we dit niet bij armen van buiten-landse herkomst, door hun integratie inde eigen gemeenschap.

Ons onderzoek leert ons dat de oor-spronkelijke ideeën op een aantalpunten genuanceerd moeten worden.Ondanks een verschillend behoeftepa-troon en andere referentiepatronen is de ‘gemeenschappelijkheid vanarmoedeprocessen en –situaties bijpersonen van Belgische en van bui-tenlandse herkomst’ zeer groot. Dearmen van buitenlandse herkomststreven in grote mate dezelfde waar-den na als autochtone armen en datgeldt ook voor cultureel waardevollegoederen zoals onderwijs, werk eninkomen. Evenwel is hun leefwereldaangetast door de armoede en wordtde kloof tussen doelen en middelenals zeer groot, ja onoverbrugbaar,ervaren. Armen van buitenlandse her-komst worden, net als de autochtonearmen, gedwongen om te gaan metbeperkte middelen (gering inkomen,lage of onaangepaste scholing, geenof precaire arbeid) en de frustratiesdie daaruit voortvloeien onder contro-le te krijgen.

Hoewel er een verschil is tussen degeïsoleerde positie van autochtonearmen en de meer ingebedde positievan personen van buitenlandse her-komst in de eigen gemeenschap wil-len we niettemin op het graduelekarakter van de inbedding wijzen. Hoearmer onze respondenten, hoe minderzij in hun eigen en de Belgischegemeenschap zijn ingebed, hoe geïso-leerder zij leven en hoe minder zij deoverlevingsstrategieën, die werdenontwikkeld binnen de migrantenge-meenschap, kunnen gebruiken. Degeroemde solidariteit binnen demigrantengemeenschappen moet danook meer binnen het kader van theo-



Do

ssie

r

Arm in België (en dus Controversieel)

Klaas Nijs


“The inevitable consequence of poverty is dependence”SAMUEL JOHNSON

Nog niet zolang geleden werd een stu-die van de Nederlandse Taalunie gepu-bliceerd met als welluiddende titel:Laaggeletterdheid in de Lage Landen.Hoge prioriteit voor het beleid. Eneigenlijk vatten de auteurs hiermee almeteen op ronkende wijze hun conclu-sies samen. De eerder hallucinantebevindingen van het onderzoek toon-den immers aan dat één op 7 volwas-senen in Vlaanderen (en één op 10 inNederland) functioneert “op eenniveau van geletterdheid dat lager isdan wat doorgaans als een maatschap-pelijk minimum wordt beschouwd.”Deze zwaarste categorie van laaggelet-terden (niet te verwarren met analfa-beten) vinden doorgaans veel moeilij-ker of helemaal geen werk, hebbenminder perspectieven en zijn afhanke-lijker van anderen. De kans dat dezemensen dan ook in de armoede belan-den is veel groter dan normaal. Volgenshetzelfde onderzoek functioneert intotaal 42% van de volwassenen inVlaanderen “kennelijk niet op hetniveau dat genoemd wordt voor vol-waardig functioneren in een kenniseco-nomie.” De opkomst van elektronischemedia heeft het gebruik van geschre-ven taal daarenboven nog belangrijkergemaakt dan ooit tevoren. En dagdage-lijkse situaties die iedereen wel tegen-komt, zoals een huis bewonen, energieverbruiken of gewoonweg burger zijn,brengen een hele papierwinkel metzich mee. Informatie, ondanks haargroot belang in de maatschappij, is dusvoor een groot deel van de mensenniet vanzelfsprekend toegankelijk enverschillende wijzen van communice-ren zijn niet haalbaar. Zoals reeds aan-

WIE ZUCHT ER N I ET E ENS B I J HET INVUL L EN VAN Z I JN BE LAST INGEN, B I J H ET

REGE L EN VAN DE ADMIN I STRAT I EV E ROMPSLOMP B I J E EN VERHU I S OF B I J HET

AANSCHU IVEN AAN DE LOKETT EN VAN HET GEMEENTEBESTUUR? WIE V LOEKT

NOO I T E ENS OP Z I JN COMPUTER ALS D I E WEER Z I JN KUREN KR I JGT OF OP DE

P O S T B O D E A L S H I J W E E R E E N V R A C H T R E K E N I N G E N I N D E B R I E V E N B U S

DUMPT? HET MAAKT AL L EMAAL DEE L U I T VAN DE ADMIN I STRAT I EV E BALAST

WAAR E LKE BELG MEE Z EULT. OM VERSCH I L L ENDE REDENEN VALT DEZ E LAST

ECHTER NOG WAT ZWAARDER U I T B I J MENSEN D I E IN ARMOEDE L EVEN .

EEN GESPREK MET SWA SCHYVENS EN INGE VERVAECKE , MEDEWERKERS VAN

H E T V L A A M S N E T W E R K V A N V E R E N I G I N G E N W A A R A R M E N H E T W O O R D

NEMEN, MAAKT DU IDE L I J K WAAROM .

Do

ssie

r

antwoordelijkheid gewoon door teschuiven. Dat stuurt natuurlijk eenenorm verkeerd signaal naar die kinde-ren. Mijn jongste dochter heeft heteigenlijk nu al opgegeven, die is ophaar elfde al schoolmoe. Mijn oudstedochter staat wat sterker in haar schoe-nen, die kan zich daar wat beter tegenverweren. Maar met mijn jongste ga ikals ze wat ouder is elke dag moetenambras maken om haar naar school tekrijgen. En nochtans doet ze haar besten haar punten zijn dus ook goed. Meerkan ze toch niet doen? En toch staat ophaar trimestriële rapporten altijd telezen ‘Goed gewerkt, volgende keeriets beter’. Op den duur raak je ergedemotiveerd van, ze heeft immerstoch goed gewerkt? Ik geef haar dantenminste een echt compliment, wantanders denkt ze opnieuw dat het weerniet goed genoeg was.”

“Ik ga met de regelmaat van de klokuitleg vragen aan de school, op zoeknaar een goed antwoord. Als ik danook nog aan externen vraag waarom zevanuit de school die kinderen dan naarhet bijzonder onderwijs willen sturen,kunnen ze mij ook geen antwoordgeven. Ondertussen kan ik die mensenvan de school ook tegenspreken, vroe-ger zou ik dat niet zo snel gedaan heb-ben. Moesten ze mij toen zoiets gezegdhebben, zou ik die mensen blindelingsvertrouwd hebben. En nu kan ik datdoen, omdat ik heel wat mondiger bengeworden door mijn opleiding en mijnwerkervaring hier. Maar andere men-sen worden wel slachtoffer van diepraktijken. Het is veel te gemakkelijkom kinderen uit arme gezinnen zomaaraf te schrijven en ze naar het buitenge-woon onderwijs door te sturen, zodatze zich daar maar wat kunnen bezig-houden. Dat halveert al de kansen vandie kinderen voor eender wat ze laterzouden willen doen. Een privéleraar,om te helpen sleutelen aan hun zwak-kere punten, is ook geen echte oplos-sing, want je moet het kunnen betalen.Dat is voor arme mensen geen optie.Eigenlijk zou je zo’n begeleiding moe-ten kunnen creëren binnen de school-uren, door bijvoorbeeld leraar-stagiairsbeter in te schakelen.”

ken en je schermt je daar dus ook eenbeetje voor af.”

De mechanismen die aan de grondslagliggen van dit probleem, zijn veelvul-dig. Jammer genoeg kan men een aan-tal oorzaken al terugbrengen tot demanier waarop kinderen van kwetsba-re groepen soms opgevangen wordenin het onderwijs. Ook Swa ziet ditgebeuren bij zijn eigen kinderen: “Hetbegint eigenlijk al een beetje bij deleefsituatie thuis: een kind uit een armgezin heeft niet altijd een eigen kamerwaar ze op hun gemak hun huiswerkkunnen maken, die zitten daarvoor metde andere kinderen aan tafel, met alsgevolg dat ze zich niet altijd even goedkunnen concentreren.” Hoewel deschool daar eigenlijk meer aandachtzou moeten voor opbrengen, blijkt datin de praktijk niet noodzakelijk hetgeval te zijn: “Mijn kinderen gaan naareen katholieke school. Ze proberen hendaar eigenlijk al 4 jaar buiten te wer-ken, omdat ze weten dat die uit eenarm gezin komen. Ze proberen datsoort kinderen zoveel mogelijk teweren, eigenlijk. Zo had mijn dochtervorig jaar 73% op wiskunde, dat wasdan haar zwakste vak, maar toch pro-beren ze haar nog altijd naar het bui-tengewoon onderwijs door te sturen.En mijn jongere dochter, die het nogbeter doet, moet volgens hen dan ookmaar meteen mee, aangezien het zus-jes zijn en ze beter bij elkaar zoudenblijven, althans toch volgens de direc-tie. Misschien is dat niet op alle plaat-sen zo, maar ze zijn nogal snel geneigdkinderen uit arme gezinnen af te schrij-ven, dat gebeurt zelfs al van in de kleu-terklas. Ze willen daar geen tijd inste-ken, omdat de indruk leeft dat die kin-deren daar eigenlijk niet eens thuisho-ren. Het is gemakkelijker om die ver-

gehaald, kan laaggeletterdheid ook lei-den tot een grotere afhankelijkheid vanpartners, familieleden, vrienden enleidt deze situatie in sommige gevallentot sociale isolatie. Niet toevallig vormtde categorie ‘mensen met een laaginkomen’ een groot deel van dezegroep kwetsbare personen.

Swa Schyvens, ervaringsdeskundigeArmoede en Sociale Uitsluiting en staf-medewerker van het Vlaams Netwerk,legt uit hoe een aantal mechanismesop elkaar inspelen om tot deze situatiete leiden: “Veel heeft al gewoon temaken met zinsbouw, de manier waar-op mensen schrijven. Het zou al veelhelpen als mensen meer moeite zou-den doen om hun zinnen wat mindercomplex te maken. Maar ook het feitdat de meeste mensen in armoedeenkel brieven toegestuurd krijgen metslecht nieuws -van deurwaarders, huis-bazen, allerhande schuldeisers- is eenonderdeel van de reden. Als ik eenbrief kreeg, deed ik die niet eens open,maar smeet ik die meteen weg.Aangezien het toch meestal slechtnieuws is, lees je dat gewoonweg nieteens meer. Moest ik dat al die jarengeleden niet gedaan hebben, dan zouik er vandaag misschien minder moei-te mee hebben. Het is trouwens niet zodat ik niet kan lezen, maar de gebruik-te woordenschat en de zinsbouw zijnniet altijd even begrijpelijk voor mij.”Omdat hij toch willens nillens gecon-fronteerd werd met papierwerk, moesthij op zoek gaan naar iemand om hemhierbij te helpen, een vertrouwensper-soon. Iemand die de toch grotendeelsvertrouwelijke informatie voor zich kanhouden. “Je kan die mensen zoeken viavrijwilligers van verenigingen bijvoor-beeld of in je kennissenkring. Een voor-waarde hierbij is wel dat het om men-sen moet gaan die je blindelings kanvertrouwen. En dat vertrouwen opbou-wen kan soms jaren duren, omdat je alzoveel dingen hebt meegemaakt waarje vertrouwen op een of andere maniergeschonden werd. Je hebt ook welschrik om teleurgesteld te worden,voor de zoveelste keer. Als arm per-soon heb je sowieso bijna dagelijks almiserie en teleurstellingen te verwer-


“… ze zijn nogal snel geneigd

kinderen uit arme gezinnen

af te schrijven,

dat gebeurt zelfs al

van in de kleuterklas.”

SWA SCHYVENS

Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen

Het Vlaams Netwerk samengevat: armen verenigen zich, nemen het woord en laten het beleid horen en zien wat er

anders kan en moet. In het Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, werken een vijftigtal ver-

enigingen samen met het uiteindelijke doel armoede en sociale uitsluiting uit te bannen. In de verenigingen staan men-

sen die in armoede leven centraal. Zij nemen er op alle niveaus het woord. De verenigingen gaan actief op zoek naar

mensen die in armoede leven om hen te betrekken bij de werking, hen het woord te geven, te ondersteunen om meer

greep te krijgen op hun eigen situatie en in actie te komen tegen maatschappelijke onrechtvaardigheden. De verenigin-

gen kunnen voor ondersteuning van hun werking beroep doen op het team van het Vlaams Netwerk. Ook de onderlinge

uitwisseling van ervaringen, visies, succesverhalen en leerprocessen tussen de verenigingen is een belangrijke opdracht

voor het Vlaams Netwerk. Een overzicht van de verenigingen die deel uitmaken van het Vlaams Netwerk vind je terug

op: www.vlaams-netwerk-armoede.be. Rond de thema’s wonen, werk en onderwijs gaat het Vlaams Netwerk actief op

zoek naar informatie, ervaringen van mensen in armoede en bondgenoten om voorstellen en acties te doen die leiden

tot een beleid dat armoede voorkomt en wegwerkt. Op verzoek van de aangesloten verenigingen neemt het Vlaams

Netwerk ook andere thema’s op in haar contacten met de overheid. Het Vlaams Netwerk bundelt de meningen en erva-

ringen en stapt ermee naar de overheid. Vriendelijk als het kan, kwaad als het moet.

Het Vlaams Netwerk tracht de negatieve beeldvorming rond mensen die in armoede leven te doorbreken. Ieder jaar op

17 oktober, de Werelddag van verzet tegen armoede, komt het Vlaams Netwerk met haar verenigingen en bondgenoten

naar buiten om steun te vragen voor de strijd tegen armoede.

bedoeld is voor mensen in armoede,maar uiteindelijk alleen maar tengoede komt van de middenklasse. Datwas hetzelfde verhaal met de stook-olie. Arme mensen stoken niet metmazout, die gebruiken hout of kolen.Om een tank van 2.000 liter bij te vul-len moet je al een hele som ineenskunnen neerleggen en dat hebbenarme mensen niet. Die gaan dus opzoek naar alternatieven. Van kolen kunje een zakje per keer kopen. Andersben je meer dan een maandinkomenkwijt in één keer.” Heel erg enthousiastover de voorzieningen in publiekeruimten is hij ook niet, want deze zijngeen oplossing voor mensen die zich

den en gemeenten zijn deze mogelijk-heden al goed uitgebouwd. Het isnodig dat op beide sporen nog werkwordt geleverd, zowel aan het voorzienvan voldoende computer- en internet-voorzieningen in publieke ruimtes alsaan het mogelijk maken van privége-bruik.” En wat dan met de steun die deoverheid biedt bij de aankoop van eennieuwe pc, zoals ‘Pc Privé’? Swa:“Diegene die daar het meest van profi-teren zijn eigenlijk al eerder midden-klasse. Daar is op zich niets mis mee,maar men is er niet in geslaagd de echtarmen te bereiken. Dat gebeurt trou-wens vrij vaak, dat de overheid eenbepaalde maatregel neemt die

Een bijkomend probleem is de opmarsvan het computergebruik en internet inhet dagdagelijkse leven. De overheidinvesteert dan wel op verschillendemanieren om de toegankelijkheid vandigitale informatie te verbreden, maarslaagt jammer genoeg niet altijd inhaar opzet. Inge Vervaecke ziet sowie-so al een probleem met gratis interneten computers in publieke ruimten zoalsbibliotheken of culturele centra: “Alskinderen thuis een computer hebben,zitten ze gewoonweg meer op hungemak. Mensen die er geen hebbenmoeten zich ook eerst nog eens ver-plaatsen en zijn gebonden aan ope-ningsuren. Trouwens, niet in alle ste-


Bron: www.vlaams-netwerk-armoede.be

Do

ssie

r

zijn die zich wenden tot organisatiesvoor juridische bijstand. Swa kent diemechanismes ook: “Het is eigenlijkheel simpel, wij procederen gewoonniet. Want of je nu wint of verliest, uit-eindelijk verlies je toch altijd door degevolgen ervan. Stel dat je in je rechtengeschonden bent en je wint de zaak,

dan heb je verloren, want je moet uit-eindelijk terug naar dat OCMW of diehuisbaas... Je bent afhankelijk van die-gene die tegenover je zit en uiteinde-lijk kan je alleen maar ja knikken, of jenu akkoord gaat met die persoon ofniet. Het recht om je rechten af tedwingen, mankeren wij eigenlijk. Enals je zelf niet procedeert, maar voorhet gerecht wordt gedaagd, om welkereden dan ook, dan ga je niet. Je weetsowieso dat je gaat verliezen. Je wordtimmers niet voor het gerecht gedaagdals je niets mis hebt gedaan (of daarga je dan toch van uit). Meestal als jevoor de rechtbank gedaagd wordt, isdat omdat je je schulden niet hebtbetaald. Die angst voor het gerecht,dat apparaat, is trouwens zo groot…En in het algemeen zijn we het al nietgewend onze rechten af te dwingen,eigenlijk zijn wij gewend (zeker deoudere generatie armen) om te doenwat andere mensen zeggen. Je groeitdaarin op. Je ziet mensen van verschil-lende diensten over de vloer komenen tegen je ouders zeggen wat zijmoeten doen, hoe ze het moetendoen, wanneer ze het moeten doen.En dat patroon herhaalt zich wanneerje zelf in de hulpverlening terechtkomt. Eigenlijk zou het veel beter zijnmoesten ze je gewoonweg begelei-den bij het maken van keuzes doorhet verduidelijken van je opties. Zolopen er in de dienstverlening jammergenoeg wel niet veel mensen rond.”Inge Vervaecke: “Binnen de OCMW’s is

Ook de toegang tot het gerecht is voormensen die in armoede leven geenevidentie. Verschillende mechanismenliggen aan de basis van dit probleem.De meest aangehaalde zijn het simpe-le feit dat deze mensen zich niet altijdbewust zijn van de rechten die zegenieten, een gebrek aan informatie

over juridische bijstand, angst om vooreen rechtbank te verschijnen, de kos-ten die inherent zijn aan de rechts-gang, angst voor de gevolgen van eenbeslissing (zelfs indien deze gunstigzou uitvallen is het niet evident om eenprocedure te starten tegen een dienstof persoon waarvan men in de toe-komst afhankelijk zal blijven). Hetgevolg hiervan is dat arme mensenminder gebruik maken van het gerech-telijk apparaat en er dus minder in sla-gen hun rechten af te dwingen. Ookhier merken we weer dat het vooralmensen uit de sociale middenklassen

sociaal isoleren: “Er was een periodedat ik mezelf 15 jaar lang heb opgeslo-ten. Het enige moment dat ik buitenkwam was als ik een stempel ginghalen voor de werkloosheidscontrole.Ik wou niets meer met andere mensente maken hebben. Tja, op zo’n momentheb je natuurlijk niet veel aan een

openbare ruimte. Mijn enige contactmet de buitenwereld was op datmoment de televisie en die hebben zetoen nog willen afpakken, want tv enhet OCMW dat gaat niet samen (nvdr.:het OCMW definieert tv’s soms als luxe-producten, die aanleiding kunnengeven tot het classificeren van mensenals niet-hulpbehoevend). Bij mensendie geen enkele andere vorm van enter-tainment hebben… We gaan niet naarde cinema, naar het toneel… Maar watals je dan ook nog eens in de stadwoont en je de kinderen niet zomaarbuiten kan laten spelen zonder gevaar?”


“Het recht

om je rechten af te dwingen

mankeren wij eigenlijk.”

SWA SCHYVENS

in de schulden zetten, niet door gro-tere leningen bij kredietinstellingen.Zelf ken ik niemand die €10.000 of€20.000 leent om het een of ander tekopen. Natuurlijk, als de ene dag uwwasmachine kapot gaat en de dagdaarna de tv, dan heb je pech, danheb je ECHT pech.”

Het is duidelijk dat er op het vlak vanadministratieve emancipatie van armepersonen nog heel wat werk te verrich-ten en dat de overheid bewust inspan-ningen zal moeten leveren om haarcommunicatie op een dergelijke wijze inte richten dat ze voor iedereen toegan-kelijk en begrijpbaar blijft. Vanaf jongeleeftijd op een serieuze wijze investerenmoet alvast een minimum zijn. Het kanniet dat bepaalde categorieën van men-sen al op voorhand door bepaaldeonderwijsinstellingen afgeschreven wor-den. Het aanwerven van vertrouwens-personen met ervaring op het gebiedvan armoede in de Openbare Centravoor Maatschappelijk Welzijn en anderehulpverlenende organisaties zou ookeen grote stap vooruit betekenen, netals de humanisering van sommigebureaucratische regeltjes. De manierwaarop deze personen voorlopig voort-durend uit de boot blijven vallen voor demeest elementaire sociale, economi-sche, juridische en administratieve zakendient dringend aangepakt te worden.

voor de aankoop van een wasmachi-ne. Zo wonen wij zelf in een dorp zon-der wasserette, die zijn ondertussenoveral aan het verdwijnen, op 30 kmvan de stad. In zo’n situatie koop jewel een machine voor bij je thuis,want het is anders niet te doen omtelkens met die berg was heen en

weer te zeulen. En je moet je klerenkunnen wassen, dat is logisch. Jezoekt dus naar de goedkoopste was-machine en probeert die dan af tebetalen in schijven. Want de hele prijs in één keer ophoesten, is te veel.En zó zetten wij ons in de schulden. Jewasmachine gaat kapot en dan jegasfornuis, dat je ook meteen moetvervangen, je kan moeilijk elke dagnaar de frituur. Dan is de aantrek-kingskracht van die kredietkaarten dieje nu in de grote winkelketens kuntkrijgen ineens ook wel erg groot. Diekan je overigens dan ook nog eensgebruiken om eten te kopen. Als je opéén of ander moment zonder geldvalt, dan kan je toch een aantaldagen overbruggen tot de volgendekeer dat je weer geld hebt. Je moetdat natuurlijk wel terugbetalen,samen met de interesten. Je betaaltdan interesten op iets wat levens-noodzakelijk is. Enfin, logisch is ditniet echt. Dat is volgens mij eerder devoornaamste manier waarop wij ons

het echt heel belangrijk dat er meermensen zouden rondlopen die meermet de armoedeproblematiek ver-trouwd zijn. Ik hoor ook vaak dat demaatschappelijke werkers daar men-sen ontvangen op een bureautje metstrikte afspraken, een beetje zoals eenconsultatiebezoek bij een dokter. Hetis niet zo dat zij veel tijd hebben voorinformele contacten, die ook nodigzijn, zeker voor het opbouwen vaneen vertrouwensband.”

Het is een weerkerend onderwerp inons gesprek geworden, de vertrou-wenspersoon. De nood aan iemanddie onvoorwaardelijk de arme per-soon, die daar behoefte aan heeft,kan steunen en advies verlenen, isblijkbaar groot. Volgens Swa zoudendergelijke personen best vanuit dehulpverlenende organisaties zelf kun-nen komen, zolang hun loyauteitmeer bij de armen ligt en niet bij hundienst. Dat ze hierdoor dan wel op eenslappe koord zullen moeten dansenom het evenwicht tussen de loyauteitaan de werkgever en de personen dieze moeten helpen te vrijwaren, besefthij maar al te goed. Volgens hem zou-den straathoekwerkers een goed mid-del zijn om armen die sociaal geïso-leerd zijn te bereiken. Zij kunnen eengoede en gerichte doorverwijzingnaar de verenigingen en hulpverle-nende organisatie verzorgen.

Meer en meer lees je ook over men-sen die zichzelf in de problemen wer-ken door een heleboel zaken op kre-diet te kopen, via VISA-kaarten ofpersoonlijke leningen bij banken (zieook het recente schandaal rond de‘financiële valkuilpolitiek’ van Citi -bank). Volgens Swa gaat het danevenwel niet noodzakelijk overarmen: “Ik weet niet goed hoe ze dataan ons linken. Mensen in armoedelenen volgens mij geen geld bij debanken. Toch niet voor grote aanko-pen, want zo’n grote hoeveelheidgeld in een keer lenen, is echt nietaan ons besteed. Wat wel gebeurt, isdat we ons in de schulden stekendoor aankopen op krediet bij de cata-logi of in grootwarenhuizen. Zoals


Do

ssie

r

Armoede en onderwijs– Hoe het Vlaamse

onderwijsbeleid sterk wil zijn voor de zwakken

John De Plecker & Ella Desmedt

raadgevers Vlaams minister van Werk, Onderwijs en Vorming Frank Vandenbroucke

Armoede hoeft geen probleem te zijnvoor de schoolcarrière van een leerling.Arm is immers zeker niet gelijk aandom. Te vaak ervaren leerlingen vanouders met een laag inkomen echterwel dat schoolsucces voor hen niet evi-dent is. Enerzijds omwille van de nogsteeds bestaande financiële drempels:sommige scholen of studierichtingenzijn ‘duurder’ dan andere en bijgevolgvoor arme leerlingen de facto niet toe-gankelijk. Anderzijds omdat financiëlearmoede vaak gepaard gaat met ande-re problemen, zoals een precaire job,een laag opleidingsniveau, een slechtegezondheid of een taalachterstand,waardoor het veel moeilijker is omaansluiting te vinden bij de eisen dieop school worden gesteld. Ook voorleerkrachten is het een dagelijkse uit-daging om kinderen uit deze complexethuissituaties gelijke kansen op uitste-kend onderwijs te bieden.

Het onderwijsbeleid dient ervoor tezorgen dat de school deze socialeongelijkheid reduceert in plaats vanreproduceert. Ondanks alle inspannin-gen in het verleden, lijkt dat inVlaanderen niet zo goed te lukken. Dekloof tussen de sterkste en de zwaksteleerlingen is bij ons nog steeds groterdan elders in Europa en blijkt te lopenlangs sociaal-economische en etnischebreuklijnen. De meest in het oog sprin-gende studie op dat gebied is onge-twijfeld het PISA-onderzoek 2003. Destudie toont ons in de eerste plaats datfactoren van schools succes, zoals sla-gen, bepaalde studieoriëntering enschoolresultaten, sterk socio-econo-misch gecorreleerd zijn. Daarnaastmoeten we vaststellen dat, binnen deOESO, Vlaanderen een koppositieinneemt inzake het bestendigen vansociale achterstelling via onderwijs.


en voor ééndaagse activiteiten (thea-terbezoek, schoolreis…). Anderzijdseen minder scherpe maximumfactuurover het volledige lagere onderwijsheen voor de meerdaagse uitstappen(bosklassen, zeeklassen…). Al dezemaatregelen gaan gepaard met eenforse stijging van de werkingsmiddelenvan de scholen. Het afbakenen van wat

kosteloos moet zijn en van de maxi-mumfacturen mag immers geen hypo-theek leggen op de aantrekkelijkheiden de kwaliteit van ons basisonderwijs.We sluiten niet uit dat een aantal scho-len zullen moeten nadenken over hunkostenbeleid naar ouders en over hetaanbod van extra muros activiteiten,maar het gros van de scholen zal dank-zij de sterke stijging van de werkings-middelen in de mogelijkheid zijn omeen levendig en attractief onderwijsaan te bieden.

School- en studietoelagen

Naast de algemene maatregelen in hetkader van de kostenbeheersing in hetbasisonderwijs, is er ook nood aanmeer selectieve maatregelen voormindervermogende gezinnen. Daaromwerd het systeem van studietoelagengrondig herzien. In het hoger onderwijsvoldoet het bestaande systeem aan deverwachtingen. De voorziene toelage-

sing zijn op alle ouders, ongeacht hetinkomen. Het gaat hier niet om maatregelen diede ambitie hebben om onderwijs volle-dig kosteloos te maken. Er is niks foutmee tegen ouders te zeggen dat hetonderwijs van hun kind nog iets magkosten. De grote ambitie van ditdecreet is ervoor te zorgen dat de

schoolkeuze die ouders maken nietafhangt van de kost die door de schoolaan de ouders zal worden doorgere-kend. We willen met andere woordenaf van het gegeven dat sommige scho-len via een weliswaar zeer attractief,maar tegelijk zeer duur aanbod, zorgenvoor een sociale segregatie tussenscholen. Om dit tegen te gaan werdende kosten die aan ouders worden door-gerekend opgedeeld in een aantalcategorieën. Kosten verbonden metmaterialen die als het ware behorentot het dagdagelijkse klasgebeurenmoeten kosteloos worden aangebo-den. Alle details daarover zijn te vindenop de website www.schoolkosten.be.Vanaf het schooljaar 2008-2009 wordtin het basisonderwijs voor twee ande-re categorieën gewerkt met een maxi-mumfactuur. Enerzijds een scherpemaximumfactuur voor verplichte mate-rialen die niet behoren tot de categorie‘kosteloos’ (bijvoorbeeld het verplichtgebruik van een tijdschrift in de klas)

Het Gelijke Onderwijskansendecreetvan 2002 vormt de basis van het huidi-ge Vlaamse gelijke onderwijskansen-beleid. In deze bijdrage gaan we in openkele pistes die nu worden bewan-deld om dit beleid te versterken en uitte diepen.

Materiële drempels wegwerken

Eén van de speerpunten van het gelij-ke kansenbeleid van ministerVandenbroucke bestaat uit het weg-werken van de materiële of financiëledrempels in onderwijs. Deze drempelssitueren zich op verschillende niveausen zijn, rechtstreeks of onrechtstreeks,hinderpalen voor de onderwijskansenvan kinderen uit kansarme gezinnen.Rechstreeks, wanneer de kostprijs vanonderwijs, onder welke vorm ook, kin-deren verhindert te participeren aandat onderwijs, maar ook onrecht-streeks, wanneer deze kost het makenvan fundamentele keuzes beïnvloedt.

Van bij het begin van de legislatuurwerd daarom een coherente beleidsvi-sie ontwikkeld die in hoofdorde focustop drie belangrijke doelstellingen: hetin algemene termen beheersen van deschoolkosten, het voorzien in selectie-ve voorzieningen voor gezinnen meteen lager inkomen en het garanderenvan voldoende middelen voor de scho-len, rekening houdend met hun leerlin-genpopulatie. Deze drie doelstellingenworden gerealiseerd via evenveeldecreten. Deze decreten zijn echtermet elkaar verbonden. Samen moetenzij ervoor zorgen dat we in Vlaanderende komende jaren onderwijs van hogekwaliteit kunnen aanbieden aan dekinderen van alle ouders, ongeacht hunherkomst of socio-economische achter-grond.

Kostenbeheersing

De recent genomen maatregelen inza-ke kostenbeheersing zijn van toepas-sing op het basisonderwijs. Zij moetenervoor zorgen dat de schoolkosten dieaan ouders worden doorgerekend,worden beperkt. Het gaat hier dus dui-delijk om maatregelen die van toepas-


Do

ssie

r

Problemen op school ook niet.Opvoeding, gezondheid, huisvesting,werk, maatschappelijke integratie…:ook op al deze punten kan het mislo-pen. In het beste geval komt er hulpvan opvoedingsondersteuning, eerste-lijnsgezondheidszorg, sociale huisves-ting, VDAB, integratiecentra… In reali-teit sputtert dat netwerk van voorzie-ningen ook wel eens en zitten hulpver-leners net als leerkrachten met devraag hoe ze hun aanbod kunnen ver-beteren voor die moeilijk te bereikenkansarme doelgroep. Het is dus duidelijk dat alle verant-woordelijkheid voor de succesvolleschoolloopbaan van leerlingen uit kan-sengroepen niet op de schouders vanindividuele scholen kan wordengelegd. Voor die andere problemen diezich op school laten voelen, zit deechte deskundigheid immers buiten deschoolmuren. Maar ook van de scholenvragen we onderlinge solidariteit: hetkan niet dat binnen eenzelfde stad ofgemeente alle arme leerlingen gecon-centreerd zitten in enkele scholen, ter-wijl de andere scholen de andere kantop kijken. ‘De school staat niet alleen’, het man-tra gelanceerd in 1994 door de KoningBoudewijnstichting, krijgt in het huidi-ge onderwijsbeleid stilaan meer enmeer structureel vorm. Het lokaleniveau van steden en gemeenten lijktons de meest aangewezen plaats omdit overleg en deze broodnodigesamenwerking te realiseren.

Lokale overlegplatforms of LOP’s

Sinds het schooljaar 2002-2003 zijn erin Vlaanderen 69 Lokale Overleg -platforms of LOP’s actief. Uit de evalua-tie van het non-discriminatiebeleid enhet bijbehorende overleg dat in som-mige steden en gemeenten reedsbestond, bleek immers dat het succesvan dit beleid voor een groot deelberustte op lokale dynamieken en soci-ale evoluties. Met de LOP’s wilde mendeze lokale dynamiek een nieuw elangeven.De huidige LOP’s worden per onder-wijsniveau georganiseerd. Alle scho-len en Centra voor Leerlingen -

aanmerking zal komen voor een toela-ge. De toelagebedragen in het basison-derwijs zijn minder hoog dan in deandere niveaus, maar in combinatiemet de regels rond maximumfactuurzorgen ze er wel voor dat voor degezinnen met recht op een toelage hetbasisonderwijs echt ‘kosteloos’ wordt.

Naar een nieuw financieringssysteem voorhet leerplichtonderwijs

De derde pijler van de visie inzake hetwegwerken van materiële drempelshoudt verband met de werkingsmidde-len die aan scholen worden toegekend.Vandaag worden werkingsmiddelenaan scholen toegekend zonder rekeningte houden met de leerlingenkenmerkenvan zo’n school. Dit in tegenstelling totde omkadering. Het aantal lestijden ofuren-leraar waarop een school rechtheeft wordt immers meebepaald doorde socio-economische kenmerken vande leerlingen in die school. Ook voor detoekenning van de werkingsmiddelenwillen we overstappen naar een gedif-ferentieerde toekenning op basis vaneen set van relevante leerlingen -kenmerken. In de eerste plaats willenwe hiermee ‘witte’ scholen aanzettenom zich open te stellen voor een diverspubliek. We zien het nieuwe financie-ringssysteem dus als een incentive totdiversiteit. Maar daarnaast stellen wetoch ook vast dat een school met eenkansarmer publiek vaak meer financiëlelasten heeft. Enkele voorbeelden daar-van zijn de nood aan het voorzien vansociale tolken, extra nood aan nascho-ling van het schoolteam, het verwervenvan bijkomende pedagogische metho-des, het aankopen van extra didactischmateriaal, het compenseren van eenlager cultureel kapitaal… De uitvoeringvan deze beleidsintenties staat dekomende maanden op de agenda enzou medio 2008 haar beslag moetenkrijgen.

Het Vlaamse beleid lokaal versterken

Zoals gezegd zijn financiële moeilijkhe-den in gezinnen die in armoede levendoorgaans niet het enige probleem.

bedragen zijn relatief hoog en deinkomstengrenzen zorgen ervoor datongeveer 1 student op 4 in aanmerkingkomt voor een toelage. Uit een recentestudie van professor Cantillon (Studentin de 21ste eeuw) blijkt dat de combina-tie van studietoelagen, kinderbijslag,fiscaliteit en laag inschrijvingsgeld

ervoor zorgt dat Vlaanderen één van demeest toegankelijke systemen vanhoger onderwijs heeft. Anders is hetgesteld met basis en secundair onder-wijs. In het secundair onderwijs heeftde niet-indexering van toelagebedra-gen en inkomstengrenzen er de voor-bije decennia voor gezorgd dat het sys-teem fors werd uitgehold. Tot vorig jaarkwam nog ongeveer 1 leerling op 7 inaanmerking voor een toelage. In hetbasisonderwijs kennen we geen sys-teem van toelagen. Hierin komt nu ver-andering. Voor alle niveaus (basis,secundair en hoger onderwijs) zullen inde toekomst dezelfde inkomstengren-zen worden gehanteerd. Dit heeft ver-schillende voordelen. Enerzijds weeteen ouder dat wanneer het kind in eenbepaald onderwijsniveau in aanmer-king komt voor een toelage, dit ookgeldt voor andere kinderen in andereonderwijsniveaus. Dit moet er onder-meer ook voor zorgen dat mogelijke‘non take-up’ wordt vermeden. Ouderszullen, bij ongewijzigd inkomen, al vanin de kleuterschool weten of het kindlater in secundair en hoger onderwijs in


non-discriminatieoverleg. Het watertussen de verschillende scholen en tus-sen het onderwijs en de andere secto-ren was vaak erg diep en er diendesoms heel wat wantrouwen te wordenweggewerkt. Tegelijk horen we datdeze moeilijke periode van aftasten opde meeste plaatsen nu wel achter derug is en dat er constructief wordt

samengewerkt. Er werd een draagvlakgecreëerd voor het streven naar gelijkeonderwijskansen. Vaak resulteert dit inconcrete gezamenlijke initiatieven,zoals vormingsmomenten rond GOK-thema’s, gemeenschappelijke informa-tiecampagnes…We weten dat er nog steeds directeurszijn die het verplichte lidmaatschap vanhet LOP als een vervelend verplichtnummertje beschouwen of vinden dathet LOP zich te veel bemoeit met deinterne keuken van de school.Anderzijds slagen de niet-onderwijs-partners, waaronder de verenigingenwaar armen het woord nemen, er niet

9. het vastleggen van de criteria ende procedures volgens dewelkescholen voor secundair onderwijsde inschrijving van elders definitiefuitgesloten leerlingen kunnen wei-geren;

10. het ontwikkelen van instrumentenom dubbele inschrijvingen te voor-komen.

Ook wat betreft het stimuleren vankleuterparticipatie en de aanpak vanspijbelen zullen de LOP’s in de toe-komst hun overlegfunctie moetenopnemen.Op dit moment wachten we op dewetenschappelijke evaluatie van vierjaar LOP-werking. De interne evaluatieop basis van de ervaringen van de LOP-deskundigen en -voorzitters zelf lietechter toch al enkele tendensen zien.Duidelijk is dat lokaal overleg overgevoelige thema’s, zoals het inschrij-vingsrecht, nergens gemakkelijk is.Zeker niet in werkingsgebieden waarmen nog geen ervaring had met het

begeleiding gelegen in het werkings-gebied van een LOP nemen verplichtdeel. Verder zitten de vakorganisaties,de ouderverenigingen, de leerlingen-raden (enkel in het secundair onder-wijs), de socio-economische en -cul-turele partners, de organisaties vanetnisch-culturele minderheden, deverenigingen waar armen het woordnemen, de integratiesector, de ont-haalbureaus en het schoolopbouw-werk mee rond de tafel. Elke LOPheeft een voorzitter en wordt inhou-delijk en organisatorisch begeleiddoor een deskundige-ondersteuner.In het GOK-decreet worden tienwelomschreven opdrachten voor deLOP’s vastgelegd, namelijk:

1. het opmaken van een omgevings-analyse inzake ongelijke onder-wijskansen binnen het werkings-gebied;

2. het maken van afspraken over hetnastreven van de doelstellingenvan het GOK-decreet, met name‘het realiseren van optimale leer-en ontwikkelingskansen voor alleleerlingen, het vermijden van uit-sluiting, segregatie en discrimina-tie en het bevorderen van socialecohesie’;

3. het maken van afspraken inzakede opvang, het aanbod en de toe-leiding van leerlingen naar hetonthaalonderwijs voor anderstali-ge nieuwkomers;

4. het herberekenen van de relatieveaanwezigheid van leerlingen diebeantwoorden aan ten minste éénvan de gelijke kansenindicatorenin het werkingsgebied;

5. het maken van afspraken over deuitoefening van de bemiddelings-bevoegdheid bij betwistingeninzake het inschrijvingsrecht;

6. het maken van afspraken over hethanteren van gezamenlijke in -schrijvingsperiodes;

7. het maken van afspraken over detoepassing van de voorrangsregelsvoor broertjes en zusjes en voorleerlingen die beantwoorden aande gelijke kansenindicatoren;

8. het maken van afspraken over decommunicatie over het inschrij-vingsbeleid van de scholen;


Do

ssie

r

Conclusie en oproep

Zoals in de inleiding gesteld, slaagtonderwijs er vandaag niet in om soci-ale ongelijkheid te reduceren. Westellen minstens vast dat ons onder-wijssysteem deze ongelijkheid instand houdt, ja zelfs versterkt. Verschillende wetenschappelijke on -der zoeken hebben dit reeds meer-maals aangetoond en vele weten-schappers en beleidsverantwoordelij-ken trachten een correcte analyse temaken. Sommige antwoorden liggenvoor de hand, maar recepten metgarantie op succes lijken voorlopigniet voor handen. Binnen het bestekvan dit artikel hebben we trachtenaan te tonen welke beleidsmaatrege-len kunnen en zullen worden geno-men om de armoedeproblematiekvanuit onderwijs aan te pakken. Maarenkel middelen en beleid zullen nietvolstaan. Scholen zullen moetendoordrongen geraken van het feit datmen voor alle kinderen de lat hoogmoet leggen. Elke leraar moet zichbewust zijn van het feit dat alle jon-geren talenten hebben. Die talentenmoeten worden aangeboord. Weweten dat dit bij het ene kind al mak-kelijker gaat dan bij het andere.Daarom is een volgehouden inspan-ning van het hele schoolteam noodza-kelijk. Enkel onder die voorwaardekan het Vlaamse onderwijs zijn eman-cipatorische rol spelen.

En tot besluit nog dit: scholen bevin-den zich niet op een eiland. Ze zijnslechts één van de vele maatschappe-lijke actoren die een verantwoorde-lijkheid dragen in het terugdringenvan armoede. Kwaliteitsvol onderwijsvoor allen kan ongetwijfeld bakensverzetten, maar we zullen de steunvan alle maatschappelijke actorennodig hebben om het tij ‘echt’ tekeren.

Linkswww.schoolkosten.bewww.studietoelagen.bewww.ond.vlaanderen.be/gok/lop/ www.ond.vlaanderen.be/bredeschool/ www.ond.vlaanderen.be/lokaalbeleid/

daarbij weinig beroep kunnen doen opde draagkracht van de ouders en dushet snelst op zoek gaan naar partnersom hun gezamenlijke doelstellingen terealiseren.

Lokaal flankerend onderwijsbeleid

Het ‘decreet betreffende het flankerendonderwijsbeleid op lokaal niveau’ moetde kers op de taart worden wat betreftde versterking van het Vlaamse gelijkeonderwijskansenbeleid op lokaalniveau. Het wordt dit najaar ter stem-ming aan het parlement voorgelegd.Sinds het schooljaar 2005-2006 ontvan-gen de centrumsteden subsidies omlokaal onderwijsprojecten op te zetten.Jaarlijks wordt daar 1,5 miljoen eurovoor uitgetrokken. We stellen immersvast dat in grootstedelijke en stedelijkegebieden bepaalde onderwijsproble-matieken meer voorkomen: een grote-re schoolse vertraging, meer spijbe-laars, stadsvlucht, meer kansarmoede,een hogere ongekwalificeerde uit-stroom… Bovendien kent elke stadhaar eigenheid, waardoor een specifie-ke lokale aanpak nodig is.Het decreet zal onder meer deze subsi-dies een structurele basis geven. Weverwachten in ruil daarvoor dat de ste-den een doordacht lokaal onderwijsbe-leid zullen voeren, waarbij ze nietenkel inrichtende macht zijn van huneigen scholen, maar een neutrale posi-tie innemen om beleid te kunnen voe-ren ten aanzien van scholen van allenetten. Om in aanmerking te komenvoor subsidies, zullen ze een onder-wijsplan moeten opmaken dat totstand komt in overleg met alle betrok-ken actoren uit onderwijs en anderesectoren. De LOP’s moeten zeker bij deopmaak van dit plan betrokken wordenen ze moeten minimaal hun adviesgeven over de projecten die een stadwil opzetten in basis- en secundaironderwijs. Op deze manier hopen we lokalebesturen te stimuleren hun rol als ‘ver-bindingsstad’ op te nemen door lokale,op specifieke situaties toegesnedenoplossingen te zoeken voor de onder-wijs- en, ruimer, de samenlevingspro-blemen die er zich stellen.

steeds in geschikte mensen te vindenom alle LOP’s te bevolken. Of, mis-schien andersom, slagen de LOP’s erniet in deze leden te behouden. De wetenschappelijke evaluatie moetons helpen de afweging te maken tus-sen de sterke en de zwakke punten vande LOP-werkingen in Vlaanderen enaanbevelingen ter verbetering aanrei-ken.

Brede school

Waar de LOP’s duidelijk opgevat zijn alsplaatsen van afstemming en overleg, isde Brede School een actief netwerkvan partners uit verschillende sectorenin functie van de brede ontwikkelingvan kinderen en jongeren. Het is inessentie een pedagogisch project:samen bieden de verschillende part-ners -bijvoorbeeld een school, eensportclub en het lokale rusten verzor-gingstehuis- een brede leer- en leef-omgeving aan, waarbij ook de oudersen de buurt actief betrokken worden.

Brede Scholen komen lokaal, bottom-up, tot stand, vanuit de behoeften vande verschillende betrokken partners.Op dit moment lopen er 14 proefpro-jecten Brede School, die van dichtbijdoor het Steunpunt GOK worden opge-volgd. Dit onderzoek moet uiteindelijkleiden tot beleidsaanbevelingen, maarin tussentijd wordt er ook gerappor-teerd over de concrete praktijkervarin-gen van de huidige Brede Scholen.Deze praktijkfiches zijn te raadplegenop de website, zodat mensen die eenBrede School willen starten, alvast kun-nen leren van de ervaringen van dezevoortrekkers. Belangrijk om weten is dat we BredeSchool niet uitsluitend zien als eenmaatregel gericht op kansengroepen.De Brede School is er voor iedereen.Tegelijk stellen we wel vast dat er bijde proefprojecten heel wat GOK-scho-len zitten. Het lijkt ons ook niet zo onlo-gisch dat net die scholen hier de pio-niersrol vervullen. Dat was ook inNederland het geval. Het zijn immersdie scholen die het eerst geconfron-teerd worden met uitdagingen waar zealleen geen oplossing voor vinden,



Do

ssie

r

Alle zelfstandigen rijkJenoff Van Hulle


Tussenstap

In oktober 2007 ging vzw Tussenstapvan start. Het initiatief gaat uit vanUNIZO (Unie van ZelfstandigeOndernemers) en SVMB (SociaalVerzekeringsfonds voor Zelfstandigen)en “biedt een integrale begeleidingaan gefailleerde ondernemers”, ver-klaart Pol Vermoere, coördinator vanTussenstap. “Dit betekent dat wevoorzien in sociale en juridischeadviesverlening, maar ook in psycho-sociale begeleiding aan zelfstandigendie failliet zijn verklaard. Een zelfstan-dige vereenzelvigt zich zodanig metzijn zaak dat een mislukking van dezaak aanvoelt als een persoonlijkemislukking. En de reacties van deomgeving versterken die ervaringalleen maar. Daarom wil Tussenstapin eerste instantie de gefailleerdeondernemer de kans geven terug opadem te komen. Pas dan kunnen wewerken aan een oplossing die ookgedragen wordt door de persoon inkwestie.” De dienstverlening steuntvolledig op ondernemers die zich vrij-willig engageren om andere onderne-mers bij te staan. Hoewel Tussenstap zich in deze faseenkel richt tot gefailleerden, sluit PolVermoere niet uit dat de werking zichlater uitbreidt naar zelfstandige onder-nemers in moeilijkheden. “Maar we

AAN HET ZELFSTANDIG ONDERNEMERSCHAP KLEVEN HEEL WAT CLICHÉS. HET MEEST

HARDNEKKIGE IS DAT ZELFSTANDIGEN GEEN ARMOEDE KENNEN. CIJFERGEGEVENS WIJ-

ZEN NOCHTANS OP HET TEGENDEEL. TOCH LIJKEN WEINIGEN ONDER DE INDRUK VAN

DIE HARDE BEWIJZEN. WANT EEN DEGELIJKE AANPAK VAN HET PROBLEEM BLIJFT UIT.

“Structureel gezien

staan zelfstandige

ondernemers in moeilijkheden

vandaag nog steeds

in de kou.”

JOHAN LAMBRECHT

Gemiddelde jaarlijkse reële inkomensgroei (periode 1995-2000) van de zelfstandigen met minstens zes jaar inkomen.

Bron: Armoede onder zelfstandigen: een miskende realiteit


willen nog niet lopen vooraleer wekunnen stappen”, luidt het.

Blinde vlek

“Structureel gezien betekent dit datzelfstandige ondernemers in moeilijk-heden vandaag nog steeds in de koustaan”, aldus professor JohanLambrecht, directeur van het Studie -centrum voor Ondernemerschap (SVO)aan EHSAL-K.U. Brussel. “Terwijl zij tochwel een grote groep onder de zelfstan-digen vormen.” In 2003 publiceerdeJohan Lambrecht samen met EllenBeens het boek Armoede onder zelf-standige ondernemers: een miskenderealiteit. Daarin beweren beideauteurs dat 30% van de zelfstandigenin hoofdberoep (de meest verdienen-den) twee derden van de inkomens-taart bezit. Dat impliceert dat 70% vande zelfstandigen (de minst verdienen-den) maar een derde van de inko-menstaart heeft. Het jaarinkomen vande hoogste 10% verdieners (45.355,91euro) ligt meer dan 12 keer hoger danhet jaarinkomen van de laagste 10%verdieners (3.655,74 euro). De groteinkomensongelijkheid komt ook totuiting in het feit dat de zelfstandigendie in de laagste inkomensklasse blij-ven een veel kleinere jaarlijkse inko-mensvooruitgang boeken dan de zelf-standigen die in de hoogste inkomens-klasse blijven: 76 euro tegenover2.880 euro per zelfstandige (37 keerlager voor de periode 1999-2000). Deinkomens van zelfstandigen zijnbovendien veel ongelijker verdeelddan die van de volledige Belgischebevolking: een ongelijkheidsmaatstafvan 0,5 voor zelfstandigen tegenover0,3 voor de totale Belgische bevolking(een cijfer van 1 wijst op de meestextreme inkomensongelijkheid). Niettegenstaande die resultaten onder-tussen vier jaar oud zijn, is de toestandvandaag ongewijzigd volgens JohanLambrecht. “Bovendien is de situatiesoms erger dan de inkomenstatistiekensuggereren”, vult hij aan. “Vaak moe-ten zelfstandigen in moeilijkheden hunpersoonlijk vermogen aanspreken omzowel de zaak als het gezin bovenwater te houden.”

Een ongeluk bij een ongeluk

Dat overkwam ook Frank die geruimetijd een succesvolle zaak van bed- enkeukenlinnen runde. Tot in 2001 eensamenloop van omstandigheden roetin het eten strooide: de aanslagen opde Twin Towers in New York, zijn besteklant die ernstig ziek werd en zijngrootste leverancier die begon te sjoe-melen met de kwaliteit van het linnen.Gevolg: dalende inkomsten omdat destock blokkeerde en stijgende uitgavenomdat zijn nieuwe leverancier mindergunstige voorwaarden bood dan devorige. “Daarom kon ik een afbetalingvan 10.000 euro niet aflossen”, verteltFrank. Ik had 6.500 euro te kort. Dusging ik naar de bank met de vraag of zemijn krediet tijdelijk wilden verhogen.Maar ik kon geen cent krijgen.Wanneer ik hen vroeg of er een ande-re mogelijkheid bestond, vertelden zeme dat ik mijn eigendommen moestverkopen.” Frank had op dat moment

een kredietlijn van 210.000 euro uit-staan. Zijn drie eigendommen, diesamen minsten twee keer zoveelwaard waren als het bedrag van hettoegekende krediet, fungeerden alsonderpand. “Kort nadat ik hen had ver-teld dat ik naar een andere bank zouoverstappen omdat die betere voor-waarden gaf, ging er 3.525 euro vanmijn rekening. Ik dacht dat het een ver-keerde boeking was. Maar het warende kosten die ik moest betalen voor deomzetting van mijn waarborg in hypo-theek. Wat betekende dat ik niet meerweg kon bij mijn bank.” Ondertussenzijn twee van de drie eigendommenverkocht. “En nog altijd zijn we nietzeker dat we onze laatste eigendom,waarin we zelf wonen, zullen kunnenhouden”, vertrouwt zijn vrouw meenigszins bezorgd toe. “Gelukkig heb-ben we Dirk Verschoore van vzw Efremleren kennen via een programma op deradio. Anders hadden we deze nacht-merrie misschien nooit overleefd.”

Do

ssie

r

GEMIDDELDE JAARLIJKSE INKOMENS- GEMIDDELDE JAARLIJKSEVERANDERING PER ZELFSTANDIGE (EURO) REËLE GROEI (%)

ALGEMEEN +709,16 +1,55

HOOGSTE INKOMENSKLASSE +2.274,86 +2,31

LAAGSTE INKOMENSKLASSE -14,95 -2,23


Efrem

De zetel van vzw Efrem is gevestigd inMesen, diep in de westhoek, vlak voorde grens met Frankrijk. “Door debeperkte middelen zijn we genood-zaakt om ons hier te vestigen”, ver-klaart Dirk Verschoore. Efrem is een

kleine organisatie die sinds 1997 werk-zaam is in geheel West-Vlaanderenvoor de begeleiding van zelfstandigenin moeilijkheden en gefailleerdeondernemers. “Vroeger was ik maat-

schappelijk werker bij het OCMW.Daardoor kwam ik regelmatig in con-tact met zelfstandige ondernemers inmoeilijkheden. En wat bleek? Zowelhet OCMW als andere sociale dienstenhadden schrik van de problematiek.Ook vandaag nog.” Niettegenstaandeartikel 1 van De organieke wet betref-

fende de Openbare Centra voorMaatschappelijk Welzijn van 8 juli 1976voorschrijft dat “elke persoon rechtheeft op maatschappelijke dienstverle-ning. Deze heeft tot doel eenieder in de

mogelijkheid te stellen een leven te lei-den dat beantwoordt aan de menselijkewaardigheid.” Net zoals JohanLambrecht concludeert ook hij dat erweinig goodwill is om het probleem aante pakken. “Ik ben blij dat Tussenstap eris gekomen, want dat wijst toch op eenerkenning van de problematiek. Maar ofze hun werking zullen uitbreiden naarzelfstandigen in moeilijkheden valtnatuurlijk nog af te wachten.”

Wie mislukt, wordt gestraft

“Natuurlijk kijkt men altijd naar de suc-cesvolle ondernemers”, stelt JohanLambrecht. “Wat zorgt voor een barrièreom iets aan de problematiek te doen.Bovendien blijken heel wat zelfstandi-ge ondernemers zelf niet gewonnenvoor een oplossing van het probleem.Als ik vertel dat je het sociaal vangnetvoor zelfstandigen moet verhogen enbeter moet voorzien in een degelijkvervangingsinkomen dan krijg je vansommige zelfstandigen de reactie: “Wijzullen daar zelf wel voor zorgen.”Mislukken behoort volgens hen nueenmaal tot de risico’s van het vak. Ikvind dat een zeer merkwaardige rede-nering. Want dat betekent dat hetvangnet het minst is ontwikkeld voordiegenen die het grootste risico nemenin onze maatschappij.” “Wij hebben geen ondernemerschaps-cultuur”, concludeert hij. “Stoppen ofmislukken –en stoppen hoeft niet altijdten gevolge van een mislukking te zijn–wordt gestigmatiseerd. Als je alsondernemer faalt is het heel moeilijkom terug op te staan. Niettegenstaande ondernemers zelfaangeven dat ondernemen een procesis van vallen en opstaan. Succes is eenheel relatief begrip. Daarom begrijp ikniet dat men een beleid voert dat daartegenin gaat. Het is duidelijk dat er nogheel wat clichés moeten worden neer-gehaald.”

Frank is een pseudoniem

Links• www.hulporganisaties.be/efremvzw• www.tussenstap.be• www.boerenopeenkruispunt.be

Act

ual

itei

t

O P I N I E ST U K

Euthanasie uit de strafwet

Een patiënt laten inslapen, een behan-

deling stopzetten, hoort blijkbaar wel

bij zorgvuldig medisch handelen. En dat

gebeurt vaak zonder dat zelfs de direc-

te familie wordt gehoord, laat staan de

patiënt. Ik kan dr. Cosyns dus wel vol-

gen wanneer hij dat aanklaagt, het is

inderdaad hypocriet. Intussen weten

we dat dr. Cosyns zijn voornemen niet

heeft uitgevoerd en wel degelijk zal

handelen conform de wet.

Het is van het allergrootste belang dat

we de kans krijgen de hiaten in de wet

te bespreken. We mogen niet vergeten

dat het voor artsen misschien wel com-

fortabeler is om met hun patiënten niet

te spreken over ongeneeslijk en termi-

naal en euthanasie. Het zijn natuurlijk

geen gemakkelijke gesprekken. En

toch, ook dat is een deel van hun taak.

We moeten ervoor beducht zijn dat

men ons niet inlicht, dat anderen

beslissen om ons te laten inslapen of te

sedateren. Ook daarvoor moeten we

zelf kiezen, dat mag evenmin door

anderen bepaald worden.

En Hugo Vandenberghe mag gerust

zijn: er zijn inderdaad hiaten in de wet,

maar die zijn er niet in het vlak van

controle, wel in het ongelijk behande-

len van mensen. Er is dus nog werk

voor de boeg.

Sonja Eggerickx

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

handelen, het tweede niet. Voor het

eerste geen papieren, geen bijkomen-

de arts, voor het tweede wel.

Voor alle duidelijkheid: dr. Cosyns bena-

drukt nog eens het belang van zorgvuldig

handelen. Euthanasie hoort tot de auto-

nomie van de mens. Het is de patiënt die

dit vraagt, aan de arts, desnoods via

omwegen, maar samen met de arts.

Dr. Cosyns wil de discussie over eutha-

nasie op de agenda van de nieuwe

regering. We kunnen hem daarin zeker

volgen. Het is natuurlijk nogal eigen-

aardig dat men een patiënt mag laten

uitdrogen, en dus langzaam laten ster-

ven, maar dat men aan dat lijden geen

einde mag maken met een spuitje. Het

eerste wordt beschouwd als medisch



Act

ual

itei

t

O P I N I E ST U K

Reactie Unie Vrijzinnige

Verenigingen op interview Mieke Van Hecke

in Knack van 29 augustus 2007De Unie Vrijzinnige Verenigingen las

met belangstelling het interview van

mevrouw Van Hecke, directeur-gene-

raal van het Vlaams Secretariaat van

het Katholiek Onderwijs, in de meest

recente editie van het weekblad

Knack. Het pleidooi dat ze daarin

maakt voor een marginale toetsing

door de overheid van levensbeschou-

welijke vakken aan de grondrechten,

kan volgens ons enkel gesteund wor-

den. Het is wel jammer dat ze hierbij

deze discussie lijkt toe te spitsen op

de islamlessen, in plaats van de dis-

cussie open te trekken naar alle

levensbeschouwelijke vakken.

Hiermee wekt ze de indruk dat er

enkel voor die lessen mogelijke pro-

blemen zouden bestaan. Voor onze

eigen lessen niet-confessionele

zedenleer streven wij deze openheid

overigens reeds al lang na, onze leer-

plannen zijn dan ook gemakkelijk

online te consulteren (www.ribz.be).

Met dezelfde goede wil zijn we even-

eens altijd bereid geweest hierover

met de overheid in overleg te treden,

mocht dat nodig zijn.

Sonja Eggerickx

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

Act

ual

itei

t

O P I N I E ST U K

Nabeschouwingen bij een regeringsformatie

Manipulatie door de media en noodzaak van relativeren van naakte getallen

De media benadrukken de monstersco-re die Yves Leterme heeft behaald bijde laatste verkiezingen: 800.000 voor-keurstemmen. Akkoord, dit is een behoorlijk aantal enin een democratie is de uitslag van deverkiezingen uiteraard essentieel.Maar wat betekenen deze brute getal-len? De vergelijking tussen het doorLeterme behaalde resultaat en hettotaal aantal geldig uitgebrachte stem-men heb ik in onze media haast nietgezien of gehoord. Het wordt er zekerniet benadrukt. Hebben 796.521Vlaamse kiezers hun voorkeur uitge-sproken voor Yves Leterme, dan mogenwij niet vergeten dat daartegenover3.290.297 Vlaamse kiezers staan diegeen voorkeur voor diezelfde Letermehebben geuit. Daarenboven ging het om federale(nationale) verkiezingen die moetenleiden tot de vorming van een federale(nationale) regering. Vertrekkend vandit feit moeten wij de draagkracht vanYves Leterme nog verder relativeren.Van de 6.614.487 Belgen die een geldi-ge stem hebben uitgebracht stemdenslechts 12% op Leterme. Niet minderdan 88% der Belgen hebben dat nietgedaan: in globale aantallen:5.818.349 kiezers. Mogen wij even onze Grondwet in her-innering brengen, deze specificeert inartikel 42: “de leden van beide Kamersvertegenwoordigen de natie, en nietenkel degenen die hen hebben verko-zen.”Mogen wij besluiten dat cijfers relatiefzijn en -zeker in de media- slechts toteen beperkte en subjectieve interpre-tatie leiden?

DE REGERINGSFORMATIE HEEFT MI J ALS GEËNGAGEERD VRI JZ INNIGE NIET ALLEEN

DOEN NADENKEN OVER EEN ONAFHANKEL I J K VLAANDEREN ZOALS HET NAAR

VOREN GEBRACHT WORDT DOOR DE BETROKKEN POLIT IEKE PARTI JEN EN DOOR DE

MEDIA , MAAR OOK OVER DE CONSEQUENTIES VOOR DE VRI JZ INNIGHEID EN VOOR

HET FUNCTIONEREN VAN DE DEMOCRATIE IN DATZELFDE VLAANDEREN.


Ik citeer letterlijk wat in Le Monde ver-scheen: “le premier ministre qui rejettele plus vigoureusement la référence àDieu dans la constitution européenne.”

Is het dan absurd dat wij ons, zeker alsvrijzinnig humanist, vragen stellen? In de media worden stappen naarVlaamse zelfstandigheid stelselmatigvoorgesteld als stappen naar ‘goedbestuur’. Dit is zand in de ogen strooien! Politiekgaat in de eerste plaats om macht.Vanuit vrijzinnig perspectief is hier eenbijzondere waakzaamheid vereist. Denk even aan de actie die vandaaggevoerd wordt om het creationisme alsgelijkwaardig alternatief voor de evolu-tieleer te doen aanvaarden en aan hetin vraag stellen van andere fundamen-tele humanistische waarden zoalseuthanasie, abortus en homohuwelijk.U kan zelf de lijst vervolledigen. De realisatie van deze klerikale, conser-vatieve doelstellingen vergt politiekemacht. En dit lijkt veel eenvoudiger ineen zichzelf besturend Vlaanderen danin de Belgische context. Ter illustratie,het CD&V–NVA-kartel haalt voor deSenaat in België als een geheel geno-men 19,42% van de stemmen.Uitsluitend rekening houdend met deVlaamse kiezers bekomt men echter31,58%. Deze positie lijkt natuurlijkveel rianter als men de macht ambi-eert. Zijn alle Vlaamse politici betrokken par-tij? Natuurlijk niet, en gelukkig bestaater geen homogene meerderheid. Wij dachten dat de CD&V de gegijzeldewas van NVA, maar de volharding inhet opstapelen van onhandighedenlaat ons veronderstellen dat dit eenbewuste techniek is en dat men terugwil naar de vroegere CVP-staat.Wat wij als onhandigheid aanzagen zou

tot een conservatieve restauratie.Ter illustratie twee voorbeelden:1. Na het tweede Vaticaans Concilie in

1970 werd de Latijnse eucharistie-viering afgeschaft en vervangendoor een viering in de volkstaal.Deze beslissing werd door menigkatholiek ervaren als een belangrij-ke stap in de richting van ontvoog-ding en democratisering.Paus Benedictus XVI heeft in eendecreet de dato 07/07/07 beslotende Latijnse mis weer in te voeren. Inde nieuwe versie moet de priestertegemoet komen aan de vraag vande gelovigen. En het gaat niet alleenom een mis in het Latijn. Naast demis in het Latijn kan men ook vragennaar dopen, communies, huwelijkenen begrafenissen in het Latijn.Bovendien kan de priester ook opeigen initiatief het Latijn terug invoe-ren en als een priester toch zou dur-ven en weigert, dan zal de bisschophet verzoek moeten inwilligen.

2. Een recent artikel in De Standaardvan 05/07/07 citeert Le Monde van08/06/07 waarin verduidelijkt wordtwaarom, volgens de huidige voorzit-ter van het Europees Par lement, dechristendemocraat Pöt tering, GuyVerhofstadt geen voorzitter van deEuropese Commissie mocht worden.Twee redenen worden vooropge-steld:1. de Belgische regering heeft zich

onfatsoenlijk gedragen tegenoverOostenrijk toen de Oostenrijksekatholieken een regering wildenvormen met extreem rechts(Haider).

2. de Belgische eerste ministerheeft zich verzet tegen de opna-me van een verwijzing naar Godtijdens de discussie van deEuropese Grondwet.

Het relativeren van de getallen lijkt mijdan ook meer dan wenselijk!Het benadrukken van de monsterscorevan Leterme, zowel door de pers alsdoor hemzelf, heeft tot doel te bewij-zen dat slechts een persoon eersteminister van België kan zijn en dat isde bezitter van de monsterscore zelf.Onmiddellijk rijzen er enkele vragen: ‘Betekent het behalen van een grootaantal voorkeurstemmen een garantievan bekwaamheid?’En aansluitend: ‘Welk percentage vanstemmen garandeert deze bekwaam-heid?’Het ronselen van kiezers geeft eenblijkt van populariteit, maar zeker geengarantie voor bekwaamheid in het lei-den van het land. Bekwaamheid en intelligentie in hetleiden van het land kan alleen geme-ten worden door een evaluatie van hetpolitieke handelen: slaagt de politicuserin een constructief regeringspro-gramma op te stellen en uit te voerendat gedragen wordt door een ruimeconsensus over de taalgrens heen? De evolutie van de regeringsformatiebewijst de gegrondheid van onzevraagstelling.Yves Leterme is er niet in gelukt, spijtszijn 800.000 voorkeurstemmen, zelfeen regeerakkoord uit te werken, hijheeft de hulp moeten inroepen van dedrie wijzen, zoals het in zijn denkwe-reld past: namelijk koning Albert, Jean-Luc Dehaene en Herman Van Rompuy. Of hij er in de nabije toekomst in lukttoch eerste minister te worden doet erniet toe, alleen kon hij het niet klaren.

Onafhankelijk Vlaanderen, mis-schien een verborgen agenda?!

In Vlaanderen, maar ook ver daarbui-ten stellen wij actieve pogingen vast


Act

ual

itei

t

in 1933 verzekerd dat hij dat korporaal-tje, doelend op Hitler, wel in de handzou houden. De geschiedenis draaidespijtig genoeg anders uit.

Le ‘non’ flamand, een Vlaams dictaat!

Diversiteit is een rijkdom en gelukkig isBelgië geen homogeen land.Deze rijkdom tot maximale ontplooiinglaten komen, is onze opdracht. Diversiteit is een verrijking, het is geengeschenk dat ons wordt gegeven, maareen verworvenheid die elke dagopnieuw moet worden bestendigd.De dagelijkse praktijk heeft ons ookgeleerd dat ons land slechts te bestu-ren valt met consensus.De taalkundig verdeelde campagnegeeft een bonus aan diegenen die oppopulistische wijze het eigen volksge-voel oproepen. Uitspraken als “het isnu gedaan met geven en toegeven”klinken strijdvaardig en trekken blijk-baar zelfs kiezers aan. Vlaamse eisendie tot elke prijs moeten ingewilligdworden, zonder rekening te houdenmet de even rechtmatige belangen vande andere bevolkingsgroepen, roepenmeerdere vragen op.Er bestaan inderdaad slechts tweemogelijkheden om een land te struc-tureren, ofwel gaat men uit van deidee dat de meerderheid zaligmakendis en alleen alles bepaalt en dan aan-vaardt men een dictatuur, ofwel ver-werpt men deze structuur, dan is menvoorstander van een democratie enzoekt men naar overeenkomst enconsensus.

A. Een consensus is geen dictaatEen consensus veronderstelt eenakkoord tussen de verschillende ge -sprekspartners en zeker geen dictaat.

houdt ook een les voor de toekomst in.Een beetje historische kennis leert onsdat zelfs een parlementaire democratiedoor het toelaten van specifieke afwij-kingen op de rechtstaat en het toege-ven aan populistische eisen zijn eigenondergang kan goedkeuren.Hoe heeft het nationaalsocialisme inDuitsland de macht weten te verove-ren? Ongetwijfeld langs parlementaire weg.Stelselmatig werden er om specifiekeredenen uitzonderingswetten gestemdmet het gekende gevolg.Mijn denken gaat nu naar de fantasti-sche tekst van Martin Niemöller, dieeen waardevolle waarschuwinginhoudt.

“Toen de nazi’s de communistenarresteerden heb ik gezwegen;

Ik was immers geen communist. Toen ze de sociaaldemocraten

gevangen zetten heb ik gezwegen; Ik was immers

geen sociaaldemocraat. Toen ze de syndicalisten kwamen

halen heb ik gezwegen; Ik was immers geen syndicalist.

Toen ze de Joden opsloten heb ik gezwegen;

Ik was immers geen Jood. Toen ze de katholieken arresteerden

heb ik gezwegen; Ik was immers geen katholiek.

Toen ze mij kwamen halen ...was er niemand meer

die nog kon protesteren.”

Een ondoordacht en volgzaam populis-me kan ook vandaag een niet te onder-schatten rol spelen en een gevoelopwekken van: dat kan niet met mijgebeuren. Ook de toenmalige Duitsevicekanselier von Papen, geen Hitler-fanaat, had president von Hindenburg

dan wel eens een blijk van eerlijkheidkunnen zijn.Het motto luidt dan niet langer “le CVPnouveau est arrivé”, maar wel “l’ancienCVP est de retour.”

En de media, in een eerste fase zongenzij dapper mee in het koor en voeddenzo een evolutie die ze misschien nietwensen, en waardoor hun vrijheid vanspreken op termijn aan banden kanworden gelegd. Ondertussen gingen de ogen wagen-wijd open en kwam er, eerst schuchter,dan meer geaccentueerd, reactie. Is het te laat, neen! Maar actieve waak-zaamheid is meer dan geboden. Tenzij! Ja, tenzij men andere dingenbeoogt en men persoonlijk voordeel enmacht als einddoel stelt.

De fundamenten van een democratie

Wij zijn principieel voorstander van eenspecifieke staatsstructuur namelijk eendemocratie. De democratie heeft ook haar eisen. Dedoelstelling ervan is de uitbouw vaneen pluralistische, open en verdraagza-me maatschappij. De verlichting ver-woordde deze ideeën in één slogan:‘Vrijheid, Gelijkheid, Broederlijkheid’.Als vrijzinnige humanisten hebben wijenkele waarden die ons bijzonder dier-baar zijn, zij maken integraal deel uitvan de parlementaire democratie.Het democratisch functioneren vande maatschappij is slechts mogelijkindien volgende waarden en attitu-des worden aanvaard: assertiviteit,empathie, verdraagzaamheid, solida-riteit, naleven van de verplichtingenopgelegd door onze rechtstaat en lastbut not least verantwoordelijkheid. Geschiedenis is het verleden, maar


zins beperkte gedachte van: “‘t zijnweiden als wiegende zeeën.”Op deze wijze trekt August VermeylenVlaanderen open naar de wereld.Het is een internationaal, multicultu-reel Vlaanderen gericht naar de toe-komst.Mijn Vlaanderen is verdraagzaam enpluralistisch. Het staat open voor de anderen en issolidair met hen, het is multicultureel.Deze diversiteit kan zich uiten op ver-schillende wijze, verschillen kunnenliggen op levensbeschouwelijk vlakzoals zij ook kunnen liggen in taal encultuur.Mijn Vlaanderen aanvaardt de anderein zijn diversiteit met zijn specifiekecultuur, maar het vraagt dan ook alstegenprestatie een reële wederkerig-heid zonder dewelke een democrati-sche samenleving niet mogelijk is.Om een ernstige en waardevolle dia-loog op gang te brengen moeten allecomponenten die actief zijn in degemeenschap op een basis van gelijk-waardigheid benaderd worden.Deze stelling houdt zeker geen abdica-tie in van de eigen overtuiging, maaropent een deur naar een daadwerkelij-ke multiculturele maatschappij, waarinieder met eerbied voor de andere zijnovertuiging kan beleven. Mijn Vlaanderen is het Vlaanderen vanWannes Van de Velde als hij zijndemystifiërend lied ‘De Inquisitie’zingt. De eerste zin luidt:“Ik mag hier zingen nogal raak mijn vrij gedacht das een goei zaak.”Ik hoop dat nog veel Wannessen,Vlamingen, Franstaligen en anderstali-gen dit lied mogen zingen.

Luc Devuysterevoorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

sus uit het verleden als gepasseerdverklaart, maar anderzijds toch bepaal-de ideeën van de gedepasseerdeakkoorden als een onschendbaargeheel wil behouden?Akkoorden worden immers in een spe-cifieke context afgesloten, zij zijn hetresultaat van wederzijdse toegevingen.Het verwerpen van een gedeelte vanbestaande akkoorden stelt dan ook hetgeheel in vraag. Het bestendig in vraag stellen vanakkoorden en het aansturen op herzie-ning ervan kan alleen wantrouwenopwekken en schept zeker geen basisvoor een goed bestuur.

Mijn Vlaanderen is een verdraagzaam Vlaanderen

“Mijn Vlaanderen heb ik hartelijk lief”,schrijft de enigszins vergeten dichterRené De Clercq. Akkoord, maar niet omhet even welk Vlaanderen. August Vermeylen overschreed toen hijschreef: “Men moet Vlaming zijn omEuropeeër te worden”, de toch enigs-

Een akkoord is dan ook het resultaatvan onderhandelen, de technieken omde onderhandelingen te laten lukken ofte laten mislukken zijn gekend.Gaat men voor een akkoord, dan dientmen in de eerste plaats zijn stellingduidelijk kenbaar te maken en dientmen te luisteren en open te staan voorde argumenten van de tegenspeler.Assertiviteit en empathie zijn immerstwee belangrijke polen van onzedemocratische structuur.Wanneer Leterme, onmiddellijk na zijnmislukte formatiepoging in augustus,fier meedeelde dat hij niet had toege-geven op de Vlaamse eisen, was hier-op in de media nauwelijks kritiek tehoren. Wij kunnen toch niet van de ver-onderstelling uitgaan dat onze journa-listen niet zouden weten dat er om hetland democratisch te besturen eenmeerderheid dient te bestaan in debeide landsdelen.

B. Een consensus is geen wegwerpartikelHoe kan men geloofwaardig overko-men als men stelselmatig de consen-


Act

ual

itei

t

Academische openingVrije Associatie

Brussel 2007-2008Sonny Van de Steene


De academische opening van de

Universitaire Associatie Brussel (Vrije

Universiteit Brussel en de Erasmus -

hogeschool Brussel) vond plaats op

dinsdag 25 september 2007.

Toespraken tijdens de academische

opening 2007-2008 werden gegeven

door Eddy Van Gelder, voorzitter Vrije

Universiteit Brussel, Vincent Ginis, voor-

zitter Studentenraad Vrije Universiteit

Brussel, Jean-Luc Vanraes, voorzitter

Universitaire Associatie Brussel, Luc Van

de Velde, voorzitter Erasmus hoge -

school Brussel, en Benjamin Van Camp,

rector van de Vrije Universiteit Brussel.

Het ensemble ORATORIO verzorgde de

muzikale omlijsting met een verkorte

versie van ‘Bach to Rock’, onder leiding

van Dominique Jonckheere. Voor de

laatste maal opende Van Camp het aca-

demiejaar als rector na een legislatuur

van 8 jaar. Tijdens de academische

openingsrede ‘De tuin van Academos:

verloren paradijs’ wierp Benjamin Van

Camp een blik naar de toekomst van de

Associatie.

DE VRI J E UNIVERS I TE I T BRUSSEL TELT VOOR HET V IERDE JAAR OP RI J EEN

S T I J G I N G VA N H E T A A N TA L G E N E R AT I E S T U D E N T E N (D I T Z I J N D E S T U D E N T E N

D I E Z I C H V O O R D E E E R S T E K E E R I N S C H R I J V E N I N H E T E E R S T E J A A R VA N H E T

UNIVERS ITA IR ONDERWI JS), NAMEL I JK 6 PROCENT. DE INSTROOM VAN NIEUWE

GENERAT IESTUDENTEN BEDRAAGT 1.353 (OP TELL INGSDATUM 24 SEPTEMBER

2007). DE MEIS J ES Z I JN IN DE MEERDERHE ID (55 PROCENT). MOOIE

C I J FERS OM HET ACADEMIE JAAR 2007-2008 MEE TE OPENEN.


Benjamin Van Camp

Excellenties, Dames en Heren,

Zoals elk jaar is de openingszitting van het academiejaar eenbijzondere gebeurtenis in het leven van onze instelling.Behalve het opstarten van een nieuw academiejaar, laat zetoe te reflecteren over de stand van zake in het hoger onder-wijs én meer in het bijzonder over de wijze waarop onzeinstelling zich hierin positioneert. Het is voor mij een eer omdeze academische zitting voor de achtste en laatste maal temogen afsluiten. Gedurende deze jaren was ik als rector getuige van de draaikolk van veranderingen waarin het hoger onderwijswereldwijd terechtkwam.

In een overzichtsartikel van de Economist van september2005, getiteld ‘The Brain Business’ worden 4 factoren naarvoor geschoven:Allereerst is er de democratisering of ‘massificatie’ van het hoger onderwijs. In twintig jaar tijd is het aantal personen met een hogeronderwijsdiploma verdubbeld. 42%van de inwoners in ontwikkelde landen heeft een diplomahoger onderwijs op zak. China en India kennen eenzelfdeontwikkeling. Deze massificatie legt een grote druk op dekwaliteit en organisatie van het onderwijs.Ten tweede speelt het ontstaan van de kennismaatschappijeen rol. Kennis is vandaag de bron bij uitstek voor econo-mische groei. Instellingen van hoger onderwijs zijn hier-van de motor. Ze leiden immers de ‘arbeiders’ van de ken-nismaatschappij op en hun onderzoekslaboratoria, weten-schappelijke bibliotheken en computernetwerken vormen erde ruggengraat van.De globalisering van kennisoverdracht is een derde belang-rijke factor. De studenten- en docentenmobiliteit zijn sterktoegenomen. Universiteiten openen campussen verspreidover heel de wereld. En dankzij de internetrevolutie ziensommige landen hun hoger onderwijs als een exportproduct. Ten vierde stuurt competitie mee het beleid van de instellin-gen van hoger onderwijs. De instellingen beconcurrerenelkaar om meer studenten of de beste onderzoekers aan te

trekken en om meer onderzoeksprojecten of werkingsmidde-len te verwerven. Maar ze staan ook in competitie met deprivate markt die het lucratieve onderwijs zelf wil inrich-ten of de professoren beter betaalde werkgelegenheid kangeven.

Om aan deze veranderingen het hoofd te kunnen bieden,moeten instellingen van hoger onderwijs strategische keuzesdurven nemen. De wijze waarop hangt af van de maat-schappelijke context, die voor universiteiten in de VS enEuropa bijvoorbeeld zeer verschillend is. In de VS is hetcompetitieve ‘vrije markt’-model de drijvende economischekracht. Amerikaanse universiteiten boren nieuwe vormenvan fondswerving aan, gaan partnerships met privatebedrijven aan, fusioneren instellingen en investeren fors inspecifieke onderwijs- of onderzoeksniches. In deze zeerliberale visie krijgen de Amerikaanse universiteiten vanhun stakeholders, zoals studenten, alumni, bedrijven engulle schenkers, een grote autonomie om de eigen strategie tebepalen. De rol van de overheid is hierin zeer beperkt. Dekwaliteit van een instelling is competitie gedreven en steuntop de regels van goed bestuur.

In Europa wordt hoger onderwijs als een publiek goed aan-zien. De overheid beschermt deze sociale verworvenheid doorzowel hoofdfinancier als regulator ervan te zijn. Lage


Ensemble ORATORIO

Act

ual

itei

t


inschrijvingsgelden, vrijwel 100% subsidiering van de instel-lingswerking en het overheidsstatuut voor professoren zijn hieruitingen van. De overheid vervult bijgevolg een sturende rol inde bepaling van de strategie voor het hoger onderwijs. De Bologna- en Lissabonverklaring respectievelijk in 1999 en2000 goedgekeurd, werd dé richtlijn om van Europa een com-petitieve kennismaatschappij te maken. Sindsdien nemen deEU-landen wetgevende initiatieven die de draaikolk van ver-andering in het hoger onderwijs aanzwengelen. Zo heeft Vlaanderen op een tijdspanne van 4 jaar verschillen-de decreten ingevoerd:Het ‘structuurdecreet’ (04-04-03) reguleert de bamastructuuren accreditatie voor opleidingen. Het begrip ‘Associatie’ tussenuniversiteit en hogescholen werd ingevoerd. Binnen de ‘associ-atie’ staat de universiteit borg voor de academisering van detwee cycli-opleidingen van hogescholen. Het ‘flexibiliseringsdecreet’ (30-04-04) voert het creditsysteemop basis van studiepunten in. Ervaring opgedaan buiten hetonderwijs kan credits opleveren. De studievoortgang van deindividuele student krijgt meer aandacht. Nieuwe onderzoeks- en innovatiefondsen, zoals Oddysseus-,Methusalem- en Herculesprogramma’s werden opgestart. Detoekenning van deze middelen steunt op competitie en zet aantot zwaartepuntvorming binnen nationale of internationalenetwerken. Snellere valorisatie van onderzoeksbevindingenwordt nagestreefd. En, last but not least, het ‘financieringsdecreet’ dat nu tergoedkeuring ligt in het parlement. Ook dit stimuleert de onder-linge competitie. Naast een forfaitaire basisfinanciering wor-den de instellingen voornamelijk afgerekend op basis van‘meetbare’ outputgegevens, zoals het aantal afgeleverde diplo-ma’s, wetenschappelijke publicaties en doctoraten. Hoewel in alle decreten en politieke discours de autonomie vaninstellingen wordt bepleit, wordt ze ondergraven door een toe-genomen regelgeving en overheidscontrole. Deze interne tegen-strijdigheid komt vooral tot uiting in de output gedreven over-heidsfinanciering en het structuurdecreet. Indien de Vlaamseoverheid het hoger onderwijs wil sturen in een globale compe-titieve markt, moet ze én veel meer middelen toekennen én deregelgeving beperken tot de essentie.

Dames en HerenAl deze veranderingen beïnvloeden niet alleen de organisatie enfinanciële toestand van de hogeronderwijsinstellingen. Ze dwingenhen ook tot een (her)positionering. Door de associatievorming zijnhogescholen verplicht om samen te werken met een universiteit. Deacademisering van de 2 cycli-opleidingen van hogescholen staathierin centraal. Ten laatste in 2012 worden ze van ‘universitairniveau’. De eigenheid van wat traditioneel een universiteit of hoge-school is, wordt daardoor in vraag gesteld en de scheidingslijn tus-sen het professionele en academische onderwijs dreigt te vervagen.

Dames en herenBinnen de academische wereld leeft een zekere nostalgie naarde mythologische ‘tuin van Academos’, die goed onderhoudentuin waar Plato en andere geleerden onbevangen en vrij hunleerlingen onderwezen ver van de dagelijkse beslommeringenen inmenging van overheden. Dreigen de academici dan vandaag dit aardse paradijs te ver-liezen, of beter: heeft dit ooit bestaan? Vooraleer een nieuwe onderwijsorganisatie of -structuur telanceren, lijkt het mij daarom eerst noodzakelijk de eigenheidvan academisch of professioneel onderwijs te definiëren en nate gaan of het behoud ervan al of niet moet gekoesterd worden.

Dames en heren,Omdat de toekomst van de universiteit de erfenis van het ver-leden meedraagt, wil ik even met u in de tijd terugkeren.Sommigen zullen dit een conservatieve werkwijze noemen,maar ik voel me gesterkt door de economist John Keynes diestelde: “I do not know which makes a man more conservative- to know nothing but the present, or nothing but the past.”In het ontstaan van de moderne universiteit kan men drie fasesherkennen:

1. de ontwikkeling naar een gestructureerde instelling vanhoger onderwijs,

2. van contemplatieve kennisoverdracht naar toekomstge-richte kennisontwikkeling,

3. van dogma naar vrijdenken.Elke fase heeft bijgedragen tot de identiteit van de hedendaag-se universiteit.


Laat ons deze evolutie samen overlopen. De filosofische scholen van het oude Griekenland haddengeen gestructureerd systeem van onderwijs. Dat ontstondpas in Constantinopel vanaf de 8ste eeuw ten behoeve van deByzantijnse overheidsadministratie. Leerstoelen voor gram-matica, retorica en filosofie (dat wiskunde, astronomie enmuziektheorie bevatte) werden door de overheid gefinancierden de klasruimten bevonden zich in een deel van het keizer-lijk paleis. In dezelfde periode ontstonden vooruitstrevendestudiecentra die Arabische en Griekse kennis samenbrachten.Door de ondergang van het Byzantijnse rijk en het Kalifaatvan Cordoba in de 10de en 11de eeuw, verhuisden de geleer-den met hun kennis naar de opkomende westerse grootmach-ten.

In het begin van de 12de eeuw trokken de docenten en studentenvan verschillende ‘cathedraalscholen’ naar de grootsteden. Zerichtten een ‘universitas’ of gilde op van waaruit een zelf -regulerende, grootschalige en permanente instelling van hogeronderwijs ontstond. Zo ontstonden in het begin van de 12de eeuw in Bologna, Parijs en Oxford de eerste westerse uni-versiteiten. Door goed beheer van middelen kocht de‘Universitas’ ruimten die als vaste leslokalen werden inge-richt. De middelen kwamen van wie de docenten betaalden:ofwel de studenten zoals in Bologna, ofwel de Kerk zoals inParijs, ofwel de Kroon en feodale overheden zoals in Oxford.

In deze mediëvale universiteiten bestonden twee graden. Naeen bachelorfase werd men master. De kennis van de ‘zevenvrije kunsten’ of ‘studium generale’, namelijk Latijn, retorica,logica, rekenkunde, geometrie, muziek en astronomie, wasbedoeld voor de intellectuele vorming van de geest. De dialec-tiek was de methode bij uitstek. Of met andere woorden ‘ken-nis omwille van kennis’. Na meerdere jaren als lesgever(magister of master) aan de universiteit werd men toegelatentot doctorale studies in een van de drie faculteiten: rechten,geneeskunde en theologie. Theologie was de meest prestigieuzefaculteit.Interessant is dat studenten niet berecht konden worden doorburgerlijke rechtbanken. Ze vielen onder het kerkelijk recht.Wat een zekere straffeloosheid tot gevolg had en vrouwen ver-bood zich aan de universitas in te schrijven. Universiteitenmet een internationale excellentie werden door het HeiligeRomeinse Rijk geaccrediteerd. Ze werden ondergebracht inhet ‘Studium Generale’-register en aangezet tot uitwisselingvan hun studenten en professoren. Hierdoor ontstond eenEuropese Onderwijsruimte ‘avant la lettre’. Tot vandaagblijft het Vaticaan dit register bijhouden. Ik weet niet of hunkwaliteitsbeoordeling overeenstemt met de huidige accredite-ringsregels. Door de steeds toenemende vraag naar goed opgeleide mensenin de volgende eeuwen, verspreidt het instituut Universiteitzich snel door heel Europa. De oprichting van universiteitenwordt financieel gesteund door de aristocratie en de rijkekooplieden. Onder invloed van de renaissance, het humanis-me én de ontdekking van de nieuwe wereld, wordt het univer-sitaire curriculum uitgebreid en doet wetenschappelijk onder-zoek haar intrede. Vanaf de 17de eeuw geven universiteiteneigen wetenschappelijke tijdschriften uit.

De ‘verlichting’ wijzigt op het einde van de 18de eeuw grondigde opvattingen over politiek, filosofie, wetenschap en geloof.Het universitair onderwijs verschuift van ‘het bewaren enoverbrengen van gekende kennis’ naar de ‘ontdekking en voor-uitgang van nieuwe kennis’. Stilaan krijgt het ondogmatisch denken de overhand op deimpact van de godsdienst in het universitaire curriculum.

Ensemble ORATORIO

Act

ual

itei

t


Het is in deze context dat Wilhelm Von Humboldt, een diplo-maat en geleerde, de Pruisische koning overtuigde om eennieuw type universiteit in Berlijn te bouwen. De universiteitkrijgt de volledige autonomie over haar middelen en koppeltdeze vrijheid aan excellentie door competitie. Ongebondenonderzoek wordt de voedingsbodem voor heel het universitaireonderwijs. De professor wordt én onderzoeker én leraar. Hijdraagt het proces van de ontdekking van kennis aan zijn stu-denten over. Dit universitair model krijgt in alle landennavolging, omdat het de motor voor wetenschappelijke ontdek-kingen vormt en de maatschappelijke vooruitgang stuwt. Oudeuniversiteiten die van hun overheden de nodige automie kre-gen, zoals Oxford, Cambridge, Harvard en Yale, pasten zichmet veel succes aan dit model aan. Anderen, vooral in Zuid-en Oost-Europa gleden af. Ze konden de oude verworvenhe-den niet loslaten of kregen van hun overheid geen academischevrijheid. De prestigieuze Von Humboldt Universiteit zelf, metmeer dan 25 Nobelprijzen onder hun alumni, werd eerst doornazi-Duitsland en later door het communisme gebruikt om deautoritaire ideologie te ondersteunen. De laatste Nobelprijsvan een alumnus werd in 1956 uitgereikt. Vele nieuwe universiteiten werden naar het humboldiaansmodel opgericht. Onze moederuniversiteit de ULB werd in1834 gesticht en is met haar onderricht gebaseerd op vrijonderzoek een goed voorbeeld van het humboldiaans model.

Dames en heren,De identiteit van de Universiteit heeft zich gekristalliseerd uiteen duizendjarige traditie. De universiteit werd een instellingdie wetenschap voortbrengt én meedeelt. In een opmerkelijkwerk ‘De evolutie van de universiteit’ uitgegeven in 1966 doorde stichting Industrie-Universiteit worden de 4 basiskenmer-ken van het academisch onderwijs op dat ogenblik als volgtsamengevat: 1.Het onderwijs is gestoeld op actief onderzoek. Het onderwijs

blijft voortdurend gehandhaafd op het niveau van de jong-ste vooruitgang; elke onderwijsdiscipline ademt de 'vrijonderzoek' methode uit.

2.Het onderwijs is niet concreet beroepsgericht. Het bereidt destudent voor om probleemoplossend te handelen aan dehand van abstracte kennis. Het laat de afgestudeerde toe omzich in een evoluerend beroepsveld aan te passen.

3.Het onderwijs doet intensief beroep op persoonlijk werk vande student. Hij of zij is grotendeels zelf verantwoordelijkvoor zijn eigen vorming.

4.Het onderwijs heeft een multidisciplinair karakter. Het iseen onontbeerlijke voorwaarde voor de zelfontplooiing vande student zowel op wetenschappelijk, maatschappelijk alsmoreel vlak. Het is een pleidooi voor “a general culture ofmind, which is surely worth seeking for its own sake” (J.H. Newman, 1852 ).

Dit universitair onderwijs is elitair. In die zin dat het zichricht op studenten die geschikt zijn voor onderzoek, beschikkenover abstractievermogen, bekwaam zijn zelfstandig te werkenen vrij van geest zijn. Het vormt de leidinggevende personenvan de toekomst. Vanuit dit perspectief is de universiteit nietalleen de motor van wetenschappelijke vooruitgang, maar ookeen plaats van contestatie en progressief denken. Typerend wasdat de studenten van de Von Humboldt universiteit door destaatsveiligheid in het oog werden gehouden. Het moet dan ookniet verbazen dat de grote sociale revoltes van de laatste 150jaar hun kiem vonden in universitaire middens. Mei '68 leeftwat dat betreft voort in ons collectief geheugen. De idealistische universiteit die Von Humboldt voor ogen had, isde laatste decennia door maatschappelijke ontwikkelingen onderdruk gezet. De voornaamste redenen zijn de democratisering

Ensemble ORATORIO


van de maatschappij zelf en de noodzaak van specialistischekennis als resultaat van fundamentele wetenschappelijke ont-dekkingen. De eerste reden, de democratisering van de maatschappij, heeftgeleid tot een open toelatingsbeleid voor universitaire studies metmassificatie en neerwaartse druk op het studiepeil tot gevolg. De tweede reden, de evolutie naar specialistische kennis, drijftde universitaire opleiding naar een utilitaire invulling vankennisoverdracht. De algemene vorming in brede disciplinesverschuift naar specialistische opleidingen met onmiddellijketoepasbaarheid of arbeidsrelevantie. Het beroep doet zijnintrede in het universitair onderwijs. Deze beweging noemtmen in het jargon ‘de vocational drift’ van universiteiten. Ditsluit aan bij de maatschappelijke kanteling die de industriëlerevolutie op het einde van 19de eeuw teweegbracht en die deoprichting van instellingen voor professioneel onderwijs nood-zaakte. Ze spitsten zich toe op technologische, bedrijfskundigeof verzorgingsdisciplines. De opleidingen hingen af van bedrij-ven, politieke organisaties, lokale overheden of beheerders vanzorginstellingen. Deze opleidingen kenmerken zich door over-dracht van concrete en vakspecifieke kennis. De student wordtrechtstreeks voorbereid op een welbepaalde beroepsuitoefening.Dit onderwijs is schoolser en volgt de student van dichtbij op.Projectmatig wetenschappelijk onderzoek, technische innove-ring en praktijkstages versterken de professionele gerichtheidvan de opleiding. Een multidisciplinaire onderwijscomponentis weinig of niet aanwezig. Deze professionele opleidingen had-den eerst een beperkte studieduur. Maar door de toename vande technische kennisontwikkeling breidde de studieduur uit enwerd er toegepast onderzoek aan verbonden. Vandaag zijndeze opleidingen gegroepeerd in instellingen van HogerOnderwijs, zoals in Nederland de ‘Technische Universiteit’, inDuitsland ‘Fachhogeschule’, in Frankrijk een panoplie van‘écoles supérieures en grandes écoles’ of in Vlaanderen‘Hogeschool’. In het Engels laten deze instellingen zich verta-len als ‘Universities of Applied Sciences’ of nog ‘UniversityColleges’. Hierdoor bestaat vandaag de vraag naar gelijk-schakeling met het universitaire onderwijs, zowel op inhou-delijk als structureel vlak. In hetzelfde jargon wordt dit de‘academic drift’ van hogescholen genoemd.

Dames en Heren,De maatschappelijke veranderingen en noden hebben aanlei-ding gegeven tot een sterke diversificatie van het hoger onder-wijs. Dit is zowel zichtbaar in het academisch als in het pro-fessioneel onderwijs. De voorbije decennia hebben aangetoonddat -hoewel verschillend- een kruisbestuiving tussen beide typesvan hoger onderwijs de vooruitgang van de samenlevingdient, want samen geven ze een antwoord aan de massificatievan het hoger onderwijs door de student de mogelijkheid te bie-den een studie te kiezen die hem het beste past of zijn studie-voortgang te heroriënteren, leveren ze het volledige gamma vanopleidingen die een overgang van zuivere beroepsopleidingnaar een abstracte wetenschappelijke vorming toelaat, hebbenze zowel de academische als de vocationele omgeving in huisom de noden en eigenheid van beide type opleidingen adequaatin te bedden, koesteren ze alle vormen van onderzoek, gaandevan het fundamenteel experiment tot projectontwikkeling. In feite komt de decretale oprichting in Vlaanderen van deassociatie tussen universiteit en hogeschool aan deze vaststel-lingen tegemoet. Meer nog dan alleen een programmatorischestructuur die rationalisering van opleidingen of gemeenschap-pelijk gebruik van middelen beoogt, draagt de associatie dekiem in zich van een toekomstgericht hogeronderwijsprojectwaarin zowel de academische als de vocationele omgevinggekoesterd moeten worden. Dit project moet een antwoord bie-den aan de 4 grote maatschappelijke uitdagingen die ik in mijninleiding aanhaalde, namelijk democratisering van het onder-wijs, globalisering van de kennis, kwaliteitsverbetering doorcompetitie en toelevering aan de kennismaatschappij. Het is in deze zin dat ik het voorbije academiejaar een strate-gische beleidsnota heb uitgewerkt, die ik in de lente van dit jaarheb voorgelegd aan de universitaire en hogeschoolgemeenschap.De tekst kan teruggevonden worden op de website van de VrijeUniversiteit Brussel. De strategische visie die ik daarin uiteenzet, steunt op een aantal principes.

Ik ga er in de eerste plaats van uit dat de bevoegdheden vande Vrije Universiteit Brussel en de ErasmushogeschoolBrussel moeten samengebracht worden in een instelling vanhoger onderwijs. Deze organisatorische eenheid laat toe

Act

ual

itei

t


middelen rationeel in te zetten en een breed aansluitendonderwijs aan te bieden. Om een krachtige bestuurlijke auto-nomie te waarborgen, pleit ik ervoor om aan deze nieuweentiteit het juridisch statuut van vrije instelling te geven.Vandaag is dit reeds zo voor de Vrije Universiteit Brussel ende katholieke instellingen van hoger onderwijs. Hierop aan-sluitend, vermits de overheid opteert voor een competitieveVlaamse hogeronderwijsruimte, lijkt het me logisch dat al deVlaamse instellingen vanuit eenzelfde juridisch statuut enbestuurlijke autonomie in competitie kunnen treden. Debeginselen van behoorlijk en transparant bestuur moetendaarbij de enige leidraad zijn. Naar analogie met het bui-tenland (vooral VS) zie ik geen bezwaar deze instelling'Universiteit' te noemen.Ten tweede moet de onderwijsorganisatie van deze nieuwe enti-teit onderwijs op maat van de student aanbieden. Een flexibelcreditsysteem laat een optimale trajectbegeleiding toe. Dit isvooral noodzakelijk binnen aanverwante opleidingen, zowelvan academisch als van professioneel niveau. Daarom stel ikvoor om deze aanverwante opleidingen te groeperen in studie-domeinen. Zo zie ik een viertal studiedomeinen ontstaan, zoals‘Weten schappen en Technologie’, ‘Zorg en Gezondheids we -tenschappen’, ‘Mens en Maatschappij’, ‘Kunst en Cultuur’. Ten derde moet de onderwijsorganisatie ingebed zijn in struc-turen die zowel de professionele roeping als de academischeeigenheid van opleidingen vrijwaren. Dit is mogelijk door bin-nen elk studiedomein een ‘Liberal Arts College’ op te richtenvoor de academische bacheloropleidingen en één ‘VocationalCollege’ voor de professionele bacheloropleidingen. Door hetcreditsysteem kan de student een individueel bachelortrajectopbouwen, dat zowel overgang naar beide type colleges verge-makkelijkt als aansluiting geeft tot meerdere masters. De masteropleidingen worden ingericht door ‘schools’, waar-binnen de leden van verwante vak- of onderzoeksgroepen,zoals alle ingenieursdisciplines, ondergebracht worden. Eenstudiedomein omvat verschillende ‘schools’. Behalve de onder-wijskwaliteit moet een masteropleiding dus steunen op een dis-ciplinegebonden onderzoekscultuur. De professoren verbondenaan een school geven ook les aan het ‘Liberal Arts College’. De 2 cycli-opleidingen van de Erasmushogeschool Brussel worden

in deze context reeds als academisch aanzien.Het vierde principe van mijn strategische visienota gaat voortop de noodzaak om de kwaliteit en de diversiteit van het stu-dieaanbod internationaal en competitief te houden. Langetermijnafspraken met andere instellingen biedt deze moge-lijkheid. Zo zijn we actief betrokken bij de inrichting van ‘jointmasters’ en ‘research networks of excellence’ met andere interna-tionale partners. In deze context plaatsen zich natuurlijk ookonze verschillende akkoorden met de ULB, zoals de gemeen-schappelijke Engelstalige master In Business Engineering, debidiplomering in de ingenieurswetenschappen, het uitwisselings-programma voor studenten of het Solvay onderzoeksinstituutvoor Scheikunde en Fysica. Hoewel we in Vlaanderen interuniversitair samenwerken, heb-ben we met de Universiteit Gent de optie genomen om een pre-ferentiële en institutionele alliantie uit te werken. De alliantiegaat uit van de identiteit van de twee universiteiten. Ze richtzich naar het optimaliseren van het masteraanbod en van decomplementariteit van het daarbij horende onderzoek.Flexibele doorstroomtrajecten van bachelor- naar masterop-leidingen van beide instellingen worden voorzien. Binnendezelfde visie wordt een nauwe samenwerking tussen beide uni-versitaire ziekenhuizen beoogd. De intentieverklaring werddoor beide universiteiten unaniem goed gekeurd en voor heteinde van dit jaar zal een raamakkoord, met de richtlijnenvoor samenwerking, de institutionele alliantie bezegelen.Het laatste principe rust op de vaststelling dat we specifiekeniches, die verbonden zijn met onze natuurlijke habitatBrussel, organisatorisch moeten versterken. Ik wil drie voor-beelden aanhalen:• het begeleidingsonderwijs voor werkende en sociaal achter-

uitgestelde studenten,• het Engelstalig onderwijs noodzakelijk voor internationale

studenten,• de versterking van de entiteiten op de campus Jette onder de

koepel van een Universitair Medisch Centrum. De principes van mijn strategische nota, die ik hierbij summierheb aangehaald werden door de raad van bestuur van de VrijeUniversiteit Brussel goedgekeurd. De raad van bestuur van deErasmus hogeschool Brussel is bereid deze principes verder uit te


diepen. Een strategische commissie met leden van de VrijeUniversiteit Brussel en de Erasmus hogeschool Brussel zal zichhierover verder buigen. Het is evident dat bij elke beslissende stapeerst beide raden van bestuur zich erover moeten uitspreken.

Dames en heren,Tegen de achtergrond van een chronisch tekort aan middelen,moeten onze instellingen zichzelf positioneren en in competitiegaan met de andere spelers op het veld van hoger onderwijs. Het lijkt er soms op dat het bereiken van de ‘champions league’belangrijker is dan de essentie van het spel zelf. De essentie dieerop neer komt aan de toekomstige student een doordacht énmaatschappelijk verantwoord hoger onderwijsproject aan tebieden. Het antwoord ligt in samenwerking: • complementaire samenwerking tussen professionele en aca-

demische opleidingen, die de student de optimale keuze biedtvoor een individueel onderwijstraject;

• institutionele samenwerking tussen hogescholen en/of univer-

siteiten, die een optimalisering van het onderwijsaanbod enonderzoeksverdieping mogelijk maakt.

Zoals de ‘tuin van Academos’ dragen Universiteiten eeuwenoudetradities in zich en wij vereren dat verleden. Maar zonder ver-nieuwende inzichten zou de universiteit, zoals de mythologische‘tuin van Academos’ al lang weggekwijnd zijn. Vernieuwing bete-kent niet stilstaan bij voorbije zaken, maar wel selectief en kri-tisch zijn om nieuwe wegen in te slaan en kundig inspelen op kan-sen die de buitenwereld biedt. Zonder de eeuwenoude waardenvan de universiteit weg te gooien, is de kruisbestuiving met dewaarden van de hogeschool in deze zin een voorbeeld van ver-nieuwing en openheid naar een veranderende wereld. Aan ons om de ‘tuin van Academos’ blijvend te bevruchten en hemom te vormen tot een paradijs op aarde voor het hoger onderwijs.

Benjamin Van Camprector Vrije Universiteit Brussel

Act

ual

itei

t

10 jaar TOPAZ: een zorgmodel

op mensenmaatSonny Van de Steene


TOPAZ, dagcentrum voor supportieve zorg

Onder impuls van het UZ Brussel werdin 1997 het dagcentrum TOPAZ ge -opend. Het eerste in zijn soort inBelgië. Mensen met een zware, levens-bedreigende en ongeneeslijke aandoe-ning willen veelal het liefst tot heteinde toe in hun vertrouwde omgevingblijven. Een dagcentrum, zoals TOPAZ,maakt dit mogelijk. Het is een zorgmo-del op mensenmaat.

Drie dagen per week kunnen mensenmet een ernstige, levensbedreigendeaandoening terecht bij TOPAZ. Zewonen thuis en kunnen in TOPAZ eenzo aangenaam mogelijke dag beleven,even weg van hun dagelijkse beslom-meringen. Ze kunnen er hun gedachtenverzetten en vermijden geïsoleerd teraken van de buitenwereld.

“OP MIJN CONSULTATIE IN HET ZIEKENHUIS KRIJG IK SOMS MENSEN MET EEN VRAAG

TOT EUTHANASIE. STEEDS SPEEL IK DE ADVOCAAT VAN DE DUIVEL. IK VRAAG HEN OF

ZE ALLE MOGELIJKHEDEN HEBBEN AFGETAST. DAARBIJ STEL IK HEN OOK VOOR OM

EENS LANGS TE KOMEN OP MI JN CONSULTAT I E IN TOPAZ . ZONDER HET OP TE

DRINGEN. WANNEER IEMAND DAAR DAN OP INGAAT, DAN IS HET OPVALLEND DAT DE

MEESTE MENSEN, OM NIET TE ZEGGEN ALLEMAAL, DIE OORSPRONKELIJK EEN VRAAG

NAAR EUTHANAS IE HADDEN, DEZE VRAAG OPBERGEN. ZE KOMEN ÉÉN KEER EN

BLIJVEN TERUGKOMEN. ZE HEBBEN EEN ALTERNATIEF GEVONDEN DIE HUN LEVENS -

KWALITEIT VERBETERT. EN ZOLANG DIT HET GEVAL IS, BLIJVEN ZE KOMEN. STEEDS MET

IN HET ACHTERHOOFD HOUDEND DAT ER EEN NOODREM BESTAAT.”

Wim, medewerker TOPAZ


© M

. J. S

MET

S

TOPAZ, een edelsteen met veel kleuren en facetten

Het is een ontmoetingsplaats in een hui-selijke sfeer. Mensen in een gelijkaardi-ge situatie komen er met elkaar in aan-raking en kunnen elkaar ondersteunen.

“Er zijn hier veel mensen die ziek zijndie toch nog een ander willen helpen.Ze kunnen zelf moeilijk uit de voetenen toch willen ze dan bijvoorbeeld eenkop koffie halen voor iemand andersdie dat wenst. Ik vind het zo aangrij-pend, zo pakkend.”

Marie Jeanne, vrijwilliger TOPAZ

“Ik vind het touchant, opmerkelijk hoede mensen, die zelf ziek zijn, hierelkaar helpen en veel voor elkaar doenen betekenen. Dat vind ik heel ergmooi. Dat vind ik heel tof aan TOPAZ.”

Marleen, medewerker TOPAZ

“Wat ik mooi vind aan dit centrum isdat ik, die klaagde over mijn lot, veelgeleerd heb. Ik heb een les in moedgekregen, want ik heb mensen lerenkennen die veel zieker waren dan ik enme ondanks alles moed konden inspre-ken.”

Noël, gast TOPAZ

“Om naar TOPAZ te komen, gebruikteik vroeger de bus. Op een dag kon iker niet meer tegen om op grotehoogte in een voortuig te zitten. Ikwerd er duizelig van. Daarop werd ik verdrietig, omdat ditbetekende dat ik niet meer instaatzou zijn om naar TOPAZ te komen.Want ik kon enkel komen via debus. Ik vond dat jammer, maar zestelden me gerust. Ze zeiden dateen vrijwilliger me ook kon oppik-ken met de auto. Daar was ik enormblij om.”

Suzanne, gast TOPAZ

De medisch ondersteunende maatre-gelen die in het ziekenhuis wordengegeven, kunnen ook in het dagcen-trum worden aangeboden, zoals eenbloedtransfusie. Gasten die aldus ver-zorging nodig hebben, kunnen die inTOPAZ krijgen.

“Wat ik hier zo mooi vind, is dat alles inhet werk wordt gesteld met alle mid-delen die we hebben om iemand tochnog te laten genieten van bijvoorbeeldde buitenlucht.”

Greet, medewerker TOPAZ

Het is niet alleen goed voor de patiëntenzelf, ook hun verzorgende naasten heb-ben zo ook een dag ‘vrijaf’. Ze weten dathun familie er in goede handen is.

“Het doel is om zo veel als mogelijkcomfort te bieden in deze voor hentoch zo moeilijke te tijden in het leven.Er voor te zorgen dat ze gelukkig entevreden zijn.”

Margriet, medewerker TOPAZ

De patiënten, gasten zoals ze in TOPAZgenoemd en ontvangen worden, kun-nen worden opgehaald en terugge-bracht naar huis. Er is aangepast vervoer.


© JO

RGE

LEO

N

© JO

RGE

LEO

N

Act

ual

itei

t

TOPAZ, een oase van humaniteit in moeilijke tijden

De gast is vrij in alles wat hij of zij wilen doet. Alles kan, alles mag en niksmoet.

“Als de patiënt wil slapen, dan kan ieslapen. Wil de patiënt buiten wande-len, dan zal iemand meegaan zodat depatiënt dat kan doen. Er wordt dus echtgeluisterd naar de mensen, naar wathij of zij wil.”

Greet, medewerker TOPAZ

“Ziek zijn op zich is al niet plezant envaak zie je der ook niet goed uit, danvind je het wel plezant als je ergenskan zijn waar het ongegeneerd ziekkan zijn.”

Rudi, gast TOPAZ

“Wat me hier beviel, toen ik hier voorhet eerst kwam, was dat je je niethoefde te schamen ziek te zijn, je ‘hadhet recht ziek te zijn’.”

Noël, gast TOPAZ

“In het ziekenhuis spraken ze mij overTOPAZ. Aanvankelijk had ik er niet veel

De gezamenlijke maaltijd is een heelbelangrijk sociaal gebeuren in TOPAZ.De maaltijden worden collectief bereiddoor de vrijwilligers en de gasten diedit wensen, wat de samenhorigheidbevordert. Tijdens de maaltijd pratenalle aanwezigen met elkaar, waardoorze verbroederen.

“Talrijk zijn de keren dat we aan tafelgeanimeerd werden door een aantaloneliners en principes van de onnavolg-bare Marie-Jeanne: ‘Nee, ik schep geentweede keer op. Nooit’ - ‘Ik neem nooitdessert (wel witte pralines)’ - ‘Ik snoepnooit (behalve witte pralines)’ - ‘Platwater is voor sloekers’ - ‘Koekenbakkenmaken is gemakkelijk’ – ‘Slapen is nietnodig’ - ‘Zitten is niet plezant’ enz.”

Helga, stagaire TOPAZ

“Ik moet zeggen dat ik het spijtig vinddat ik TOPAZ zo laat leerde kennen inmijn ziekte. Ik vind het fantastisch hierandere mensen te kunnen ontmoetenen niet langer eenzaam thuis te moe-ten zitten.Een belangrijk verschil is ook dat ikmijn ziekte beter aanvaard sinds ik hierkom. Je ontmoet hier allerlei soortenmensen, je weet niet precies welkeziekte ze hebben, maar we zijn hiergewoon allemaal samen, we voelendat we niet alleen zijn met ons leed enonze problemen.Als je altijd maar thuis blijft zitten,word je een beetje egoïst, weet je, ofeen beetje egoïstisch gericht op jezelf...je zit jezelf voortdurend af te vragen:Waarom ik? Waarom zo jong?Toen ik met mijn vriendinnen overTOPAZ sprak, zeiden ze: "Je bent nietgoed wijs! Zo tussen de zieken gaanzitten!" En ik heb geantwoord: "Maar ikben zelf ziek!" Weet je, als je noggezond bent, besef je zo'n dingenniet.”

Lydia, gast TOPAZ

“Gaandeweg is me echter opgevallendat je – paradoxaal genoeg misschien,gezien de vaak ernstige ziektebeelden– steeds minder aandacht gaat beste-den aan iemands ziekte en des te meeraan de persoon die je voor je hebt. […]misschien is dat nog wel de grootstekracht van TOPAZ: dat zieke mensen erweer even gewoon of ongewoon wor-den als u en ik.”

Helga, stagaire TOPAZ

“Opvallend en mooi is hier de diversi-teit op alle gebied. Daar bedoel ikniet alleen de huidskleur mee, maarook de instelling/mentaliteit, ouder-dom, leeftijd, de culturele achter-grond, de sociale achtergrond, de eco-nomische achtergrond, pathologiën…Het is ongelofelijk wat voor een paletaan diversiteit je hier in TOPAZ hebt.Als je dan ziet hoe mensen hier metelkaar omgaan…”

Margriet, medewerker TOPAZ

Er zijn heel wat activiteiten te doen inTOPAZ. Er zijn bijvoorbeeld teken- enbloemschikateliers.


© JO

RGE

LEO

N

© JO

RGE

LEO

N

baseballpetje. Op een bepaald ogen-blik ging het slecht met hem en lag hijin het ziekenhuis. Toen we hem metenkele vrijwilligers op zijn kamerbezochten, nam hij op een bepaaldogenblik ineens zijn klak af en gooidedeze tegen de muur. Voor hem was dathet ultieme gebaar. De dag nadien washij overleden.

Het lijkt mij dat er heel veel mensenzelf beslissen wanneer ze gaan ster-ven. Ze zijn op een bepaald momentbereid om te sterven. Dat kan euthana-sie zijn, maar niet noodzakelijk. Ik denkdat veel mensen gewoon zelf beslissenwanneer ze willen sterven.”

Martine, vrijwilliger TOPAZ

10 jaar TOPAZ

TOPAZ bestaat dit jaar 10 jaar. Ditwordt op verschillende manierengevierd. Vooreerst is er begin november 2007een persconferentie met een panel-gesprek voorzien. “Het zorgmodel isinnovatief”, aldus TOPAZ-medewerkerprof. dr. Wim Distelmans, “waardoorhet niet alleen te gebruiken is in de

bleem zitten. Zwanzen en lachen doetniets af aan beroepsernst.”

Wim en Sabien, medewerkers TOPAZ

“Je ziet hier tientallen mensen Leven,terwijl ze eigenlijk ‘terminaal’ zijn…maar terminaal, ‘eindig’, zijn we datniet allemaal?”

Petra, medewerker TOPAZ

“Hier zie je vreugde en verdriet, jehoort schrijnende verhalen en moetsoms afscheid nemen. Soms mag jehier ook afscheid nemen en op een dagmisschien ook van je eigen leven.Maar je ziet ook mirakels. Wij zagenhier een eenzame tiener, met hiv alsdoodsvonnis, opbloeien tot een blijevolwassene… en een ooit ten dodeopgeschreven toneelspeler plannenmaken voor een nieuw stuk…”


“Uiteindelijk is sterven het ultieme los-laten. Iemand die hier verbleef had een her-sentumor. Hij had reeds verschillendeoperaties ondergaan, waardoor zijnschedel volledig misvormd was. Hijwou er niet over spreken. Hij wou datook niet tonen. Hij was enorm veran-kerd aan het klakje op zijn hoofd. Een

zin in, maar na de eerste keer vond ikhet hier fantastisch. Het huiselijkemeubilair, de vriendelijke mensen… Ikmocht ongegeneerd ziek en moe zijn.We mogen wenen, rusten. Creëren.Jezelf zijn.”

Eva, gast TOPAZ

Van betutteling is geen sprake. InTOPAZ wordt alles in het werk gesteldom de autonomie van de gast te res-pecteren.

“Een toevallige voorbijganger weetabsoluut niet wie hier nu eigenlijk degast, de vrijwilliger of de professioneelis.”


“En iedereen is hier gelijk, gasten, vrij-willigers, professionelen, allemaal evensterfelijk, allemaal op weg. Hier zie jegeen doktersschorten, alleen keuken-schorten en schilderschorten, hier ruikthet niet naar ziekenhuis, maar naarbadschuim en soep… Hier hoor je geenpiepende machines, maar muziek entikkend bestek. Hier hoor je geen ordersroepen, maar kinderen spelen, groepjesmensen praten, in allerlei talen, luiste-ren en soms ook samen in evenveeltalen stil zijn. Hier mag je lachen, zoveelje wil, en liefst samen. Hier zie je Hettyzelfs de pijn uitlachen. Hier lig je nietziek aan bed gekluisterd onder tl-lam-pen, maar languit in het zonnetje, ofonder de boom in de schaduw, niet tekijken naar het plafond, maar naar delucht en de wolken in alle vormen.”


“Wat mij ook verwonderd heeft inTOPAZ en wat je ook niet zou verwach-ten van een supportief dagcentrum isdat er enorm veel gelachen wordt. Er isheel veel humor. Veel mensen denkendat een palliatief centrum een soortsterfhuis is. Maar dat is hier zeker niethet geval. Het is hier meer echt eentweede thuis voor de gasten.”

Rudi, gast TOPAZ

“Er wordt hier veel gelachen, wat nietwil zeggen dat wij als professionelenniet alert zijn voor gasten die op eenzeker ogenblik met een ernstig pro-


© JO

RGE

LEO

N


context van ongeneeslijke patiënten,maar het ook geschikt is voor mensenmet chronische problemen. Zo’n pro-blemen zullen door de vergrijzing vande bevolking meer en meer voorko-men. Al deze mensen in een residen-tiële opvang plaatsen, zal niet lukkenwegens onbetaalbaar en een tekortaan personeel. Daarenboven blijven mensen nu een-maal liever zo lang als mogelijk thuis.We moeten ons daar bewust van zijn.We moeten gaan naar nieuwe zorg-modellen en TOPAZ is hiervan eengoed voorbeeld.”

Daarnaast is er ook een opendeurdagvoorzien voor het grote publiek op 12 november 2007 van 14u tot 18u.Om 17u vindt een voordracht over dewerking van TOPAZ plaats. Je kan jekomst via mail of telefoon aan TOPAZbevestigen. Iedereen is van harte welkom!

Er is er ook een boek, samengesteld engeschreven door de gasten, vrijwilligersen professionelen van TOPAZ. Het boekbevat uiteenlopende zaken. Allen heb-ben ze TOPAZ gemeen. Verhalen overleven met een ernstige levensbedrei-gende ziekte. Over hoe er mee omgaan. Hoe de gasten de weg vondennaar TOPAZ en wat ze er van vinden enwaarom. Een boek vol mooie, kleurrijkeen ontroerende foto’s, gemaakt doorJorge Leon. Ook de geschiedenis van

TOPAZ komt aan bod. Er staan ook diver-se bijdragen in waaruit het belang vanTOPAZ voor gasten en de samenlevingtot uiting komt. Je vindt er ook heel watrecepten voor heerlijke gerechten, diereeds klaargemaakt werden in TOPAZ.Kortom vele indrukken en meningenonderbouwd door argumenten en voor-beelden die wijzen op het belang vanhet voortbestaan van TOPAZ.

Het prachtig geïllustreerde boek is uit-gegeven bij Uitgeverij Houtekiet. Hetboek kan je bestellen via TOPAZ en zalte verkrijgen zijn tijdens de opendeur-dag. De opbrengst gaat volledig naarhet dagcentrum.

Wie steunt TOPAZ?

TOPAZ heeft het financieel niet gemak-kelijk.

“We hebben ooit de berekeninggemaakt: de totale kostprijs van eendagcentrum zoals TOPAZ is zeer laag.Door 50 gasten, 50 patiënten, op jaar-basis twee weken minder te moetenhospitaliseren dankzij dagopvang kanje heel dit centrum -lonen, huur,afschrijvingen en zo meer- voor datjaar volledig bekostigen. Vijftig patiën-ten twee weken minder hospitaliserenis een peulschil. […] Het dagcentrum is

spotgoedkoop en bovendien patiënt-vriendelijk. De meeste mensen komenliever naar een dagcentrum, dan naareen ziekenhuis”


Naast financiële bijdragen vanuit ver-schillende instanties, is de werking enhet voortbestaan van TOPAZ echterafhankelijk van individuele giften.

Ook u kan TOPAZ steunen. Iedere storting met de vermelding‘giftnr 44501157 TOPAZ’ op rekeningnummer 375-1007077-05is meer dan welkom en wordtuitermate gewaardeerd. Niet alleendoor de medewerkers van het dag-centrum, maar bovenal door allemensen die er verblijven of zullenverblijven.Vanaf een minimumbijdrage van 30 euro wordt een fiscaal attest voorbelangeloze gift gegeven.

Voor meer informatie

TOPAZVander Vekenstraat 1581780 Wemmeltel: 02 456 82 02fax: 02 456 82 12email: [email protected]

Act

ual

itei

t

© JO

RGE

LEO

N

© JO

RGE

LEO

N

Inte

rnat

ion

aal

O P I N I E ST U K

De nieuwe VN-Mensenrechtenraad:

van de regen in de drop

Zo zal het velen waarschijnlijk ont-gaan zijn, maar de nieuweMensen rechten raad van de VN

viert dezer dagen zijn éénjarigebestaan. Waar dit normaal gezien eenreden voor feest had kunnen (en moe-ten) zijn, lijkt de slinger echter de ande-re kant uit te slaan. Ondanks de hoopvan de voormalige secretaris-generaalvan de VN, Kofi Annan, dat de nieuweRaad het pad zou effenen voor deinstallatie van mensenrechten als eenderde pijler in de VN, naast veiligheiden ontwikkeling, lijkt het omgekeerdeeerder te gebeuren. Op 20 juni moestzijn opvolger, secretaris-generaal BanKi-Moon, immers tot zijn ongenoegenvaststellen dat de Raad in zijn eerstejaar de hoge verwachtingen niet koninlossen. Deze kritiek werd ook meer-maals bijgetreden door de hoge com-missaris voor de Mensenrechten, LouiseArbour. Het blok van islamitische landenin de Raad reageerde meteen scherp ensprak van een ‘disconnect’ tussen denieuwe secretaris-generaal en de piep-jonge Raad.

De oorzaken voor de gebrekkige wer-king van de nieuwe Raad zijn voorna-melijk te zoeken in politieke manoeu-vres van enkele machtsblokken dieontstaan zijn na de initiële samenstel-ling van de Raad. Een gebrekkige con-sensus over de universaliteit van men-senrechten, gekoppeld aan politiekverschillende visies over mensenrech-ten tussen de ‘westerse’ landen heb-ben tot nu toe de ruimte vrijgelatenvoor het ‘islamitische’ blok (verenigd inde OIC, de Organization of the IslamicConference, momenteel geleid doorPakistan met een vertegenwoordigingvan 36% van de zetels) en het ‘niet-gebonden’ blok (de NAM, Non-AllignedMovement, momenteel geleid door

ZELFS ZONDER ZON LIJKT DE KOM-

KOMMERTIJD VOLOP IN ZWANG. DE

MEDIA WORDEN MOMENTEEL ZOWAT

V O L L E D I G O V E R H E E R S T D O O R

ONHEILSBERICHTEN OVER DE DUPES

VAN DE WIELERDOPERING EN HET

HAPERENDE FALEN VAN DE FORMA-

T I E R O N D E . B R O O D E N S P E L E N

VOOR DE BELGEN DIE DE VAKAN-

TIEKNOP HEBBEN OMGEDRAAID EN

A U T O M A T I S C H E P I L O O T V O O R

ZOMERSE REDACTIES. HET IS ECH-

T ER JAMMER DAT ER H I ERDOOR

ANDER NIEUWS LANGS DE ZIJLIJN

D R E I G T T E V E R D W I J N E N , Z E K E R

WANNEER DERGELIJK NIEUWS MEER

A A N DA C H T V E R D I E N T DA N H E T

MOMENTEEL KRIJGT. NIET DAT WE

WELVERDIENDE VAKANTIES WENSEN

TE VERGALLEN, MAAR MISSCH I EN

DAT DIT HET IDEALE MOMENT KAN

ZIJN OM EEN AANTAL ZWAARDERE

DISCUSSIES OP GANG TE TREKKEN

OF SPECIFIEKE PIJNPUNTEN ONDER

DE AANDACHT TE BRENGEN?


Polen heeft geprobeerd om 15 miljoen euro af te snoepen van de Europese Unie

voor de financiering van de private media-academie WSKSiM van de Poolse priester

Rydzyk. De vraag vormde een onderdeel van het verlanglijstje van Polen met betrek-

king tot het programma ‘infrastructuur en milieu’ eerder dit jaar. Tadeusz Rydzyck

kan niet meteen omschreven worden als een doetje. Hij is oprichter van de Poolse

Radio Maryja, bekend om zijn nationalistische, rooms-katholieke en rechtse ideeën.

En vorig jaar nog slaagde hij erin om zelfs het Vaticaan de kast op te jagen met zijn

antisemitische uitspraken. De Europese Commissie liet blijken erg verveeld te zijn

door de zaak en beloofde alles in het werk te stellen om Rydzyks plan te boykotten.

Bron: euobserver.com

Vrij-o n -zinnig Jenoff Van HulleNO

geschiedenis van het land op vlak vanrespect voor de mensenrechten). DeRaad heeft volgens de meeste waar-nemers theoretisch hoe dan ook nogsteeds de mogelijkheid een grotereslagkracht uit te oefenen dan deCommissie die hij vervangt. Wemogen het kind dus niet zomaar methet badwater weggooien.

Hiervoor is echter een mentaliteitswij-ziging nodig. Onze eigen regeringendienen voluit te investeren in de Raad,niet alleen met middelen en personeel,maar ook politiek. En dat zullen zeenkel doen als de publieke opinie zulksvereist. En de publieke opinie, zoals uweet, rijdt mee in de slipstream van depers. Misschien is het tijd om de voor-paginaverontwaardiging enigszins teverschuiven van epo, testosteron enbloedtransfusies naar andere en onsinziens belangrijkere zaken, alvorenswe de vakantie afsluiten en terugke-ren naar de orde van de dag? Misschien kunnen we deze periodegebruiken om ons te informeren en tebezinnen over welke plaats we willengeven aan een dergelijk belangrijkthema, zodat we binnen een jaar detweede verjaardag van de Mensen -rechtenraad ook écht kunnen vieren.Het zou alvast interessant leesvoerkunnen opleveren.

Sonja Eggerickxvoorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

het Amerikaanse handelsembargotegen Cuba. De waarnemers bij Cubaen Belarus zijn ondertussen terugge-roepen, tot ongenoegen van meerderengo’s en noodzakelijke onderzoekennaar mensenrechtenschendingen inAfghanistan, Colombia, Irak en SriLanka zijn voorlopig uitgesteld.

Het is jammer dat de Raad een derge-lijke start kent van zijn werkzaamhe-den. Van de hoge verwachtingen diehij creëerde en het voorbarige lof dathem werd toegezwaaid, blijft ermomenteel niet veel meer over. Dat iseen uiterst spijtige zaak. En eentje diemeer aandacht verdient dan dat zemomenteel krijgt. Specialisten makenzich druk over het feit dat het beterzou zijn om meer mankracht en mid-delen te investeren in de Raad enniet, zoals Amerika onlangs heeftgedaan, de geldkraan dicht te draaienen er zich hoofdschuddend van af tekeren. De Raad heeft net in zijn laat-ste zitting principieel de periodieke‘Universal Review’ goedgekeurd, datalle landen regelmatig aan een onder-zoek naar hun respect voor de men-senrechten dient te onderwerpen.Enkele ngo’s, in samenwerking metbezorgde landen, zijn er ondertussenook in geslaagd Belarus op het nipper-tje uit de Raad te houden toen dezeeen zetel probeerde te bemachtigen(hoewel Egypte in dezelfde zitting welverkozen raakte, ondanks de povere

Cuba met een vertegenwoordiging van57% van de stemmen) om de werkingvan de Raad naar hun hand te zetten.Van de in totaal 47 vertegenwoordigdelanden rekent men slechts 53% alsdemocratisch (volgens de standaardenvan Freedom House). 19% wordt zelfsbeschouwd als ‘Not Free’. Notoire men-senrechtenschenders, zoals China,Cuba, Rusland en Saudi-Arabië, zijn zelfvertegenwoordigd en slagen er telkensweer in, al dan niet met de steun vanhun respectieve blokken, de werk-zaamheden van de Raad naar hunhand te zetten door onder meer syste-matisch de onderzoeken naar schen-dingen in hun grondgebied te blokke-ren. Dit alles ondanks het feit dat hetde bedoeling was landen te verkiezenom te zetelen met een goede geschie-denis op vlak van mensenrechten.

Een goed voorbeeld van hoe dit zichvertaalt in de praktijk is de manierwaarop men met twee maten engewichten specifieke situaties onder deloep neemt. Zo focuste men zich in deRaad tot op heden bijna uitsluitend ophet onderzoek van mensenrechten-schendingen door Israël in de bezettePalestijnse gebieden (zonder de men-senrechtenschendingen van anderegroeperingen in hetzelfde gebied ookte behandelen). Op hetzelfde momentworden de voortdurende en enormeschendingen in Darfoer amper behan-deld en hebben deze tijdens het afge-lopen jaar aanleiding gegeven totslechts drie niet-veroordelende resolu-ties voor Sudan (tegenover negen (!)veroordelingen voor Israël). Soedankreeg daarenboven ook nog eens eenklopje op de schouder voor zijn goedemedewerking tijdens het onderzoek,wat in strak contrast staat met de wer-kelijkheid.

Verder heeft de Raad zich tot nu toevoornamelijk bezig gehouden met hetopstellen van resoluties die (voorna-melijk islamitische) godsdienstlasterdienen te beperken, een ‘code of con-duct’ op te stellen voor mensenrech-tenwaarnemers die gericht is op hetbeperken van hun werkzaamheden enonrechtstreekse veroordelingen van



Kru

isw

oo

rdra

adse

l 6

A N T W O O R D :

© Puzzelland.com

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Vijf winnaars krijgen elk een verrassingspakket.

Hoe maakt u kans?Vul snel het kruiswoordraadsel in en stuur het sleutelwoord vóór 19 november 2007 naar de UnieVrijzinnige Verenigingen, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe of fax hetdoor op nummer 02/735 81 66. U kan het ook via e-mail aan ons bezorgen: [email protected]. Metevenwel vermelding van ‘oplossing kruiswoordraadsel’ en persoonlijke gegevens.

De oplossing verschijnt samen met de namen van de vijf winnaars in het volgende nummer.

VOORNAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

NAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GEBOORTEDATUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M V

ADRES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oplossing vorig nummerHet sleutelwoord dat we zochten was SEKSUALITEIT.

Winnaars vorig nummer:

Uit de juiste inzendingen kwamen volgendevijf winnaars uit de bus:

Libert Sylvain uit Leuven

Debrouwer Rosette uit Ieper

Piechowicz Ira uit Deurne

Vanhooren Norbert uit Kalken

Leeten Pierre uit Brussel

Zij kregen elk een verrassingspakket.

❏ ❏

“’Bas, Bas Houtmans?’ Meester Wim looptde speelplaats op. Hij heeft een rare frons inzijn voorhoofd. ‘Bas!’ roept hij weer.”“‘Bas, ik… Ik moet je… Kom even mee.’Meester Wim draait zich om, sleurt me alshet ware over de speelplaats. […] plotseling blijft hij staan. […]Meester Wim slikt. ‘Er is iets gebeurd’, zegthij. Iets ergs.’[…]Meneer Bleeckx wil het gr… Hij wil je hetzelf vertellen. ‘O…’Ik huiver als meester Wim zijn hand opmijn schouder legt. ‘Kom.’Als verdoofd slof ik voor hem uit. Met mijnkin tegen mijn borst. Is ons huis afgebrand?Heeft pa een ongeval gehad?Meneer Bleeckx, oftewel Dracula, staat op mete wachten bij zijn kantoor. De directeur lijktgroter en magerder dan anders. Ik ademdoor mijn neus, ga met stijve benen het kan-toor in. koude rillingen. Ik krijg een stoel,meester Wim leunt tegen de vensterbank, dedirecteur gaat op zijn hurken zitten. ‘Bas’, zegt hij.‘Ja, meneer.’ Piepstem.De directeur haalt diep adem, maar voor hijaan het eerste woord kan beginnen, wordt ergeklopt.‘Ja.’Iemand doet aarzelend de deur open. ‘IsBas hier?’‘Pa?’Met gebogen schouders staat hij in de deur-opening. ‘Jongen.’ Ik herken zijn stem nau-welijks. Wat is er?‘Is ma dood?’ Mijn stem klinkt veel te luid.Pa schudt zijn hoofd, maakt een rare bewegingmet zijn kaak. Hij komt het kantoor in enneemt mijn hoofd tussen zijn handen. Rimpels,ogen vol tranen. ‘Lena’, fluistert hij met eengebroken stem. ‘Er is iets ergs met Lena.’‘Lena?’ herhaal ik.Pa knikt. Er valt een traan van zijn wangop de mijne.”

Is er leven na de dood?

Boekbespreking 100 procent LenaSonny Van de Steene


Jon

ger

en &

Cu

ltu

ur


Jon

ger

en &

Cu

ltu

ur

spanning bij het ontdekken van haarlaatste woorden, humor bij de herinne-ringen, verdriet om het verlies en depijn, en ontroering om de liefde envriendschap.Het is een goed boek voor kinderenvan rond de 10 jaar.

100 procent Lena kwam er in samen-werking met de Werkgroep Verder.Deze laatste coördineert, organiseerten ondersteunt initiatieven voor endoor nabestaanden na zelfdoding inVlaanderen (www.zelfdoding.be).In Vlaanderen zijn er elk jaar meer danduizend mensen die sterven door zelf-doding. Die zelf een eind aan hun levenhebben gemaakt. Dat zijn elke dagmeer dan drie mensen.Ook kinderen worden geconfronteerdmet zelfdoding. Het boek kan dan ook als instrumentdienen om kinderen, die geconfron-teerd werden met zelfmoord van eennaaste, hun verdriet en verlies te hel-pen verwerken. Het boek dus als mid-del om er over te praten. Interessant is dan ook dat er achteraanhet boek meer info te vinden is overzelfdoding en waar je terecht kan als jeer mee geconfronteerd wordt.

100 procent Lena is een aangrijpendverhaal over onmogelijk verdriet, maarook over vriendschap. Een mooi kinder-boek geschreven door jeugdauteurStefan Boonen.

100 procent LenaStefan BoonenClavis Uitgeverijwww.clavis.be.Isbn: 990-448-0636-XPrijs: €13,95 Leeftijd: +10 jaar

ren…” Proberen het feit te plaatsen, teverwerken… Je leert Lena kennen aande hand van Bas’ herinneringen en zoook Bas zelf natuurlijk. Hoe hij haar zagen haar interpreteerde… Maar het leven van Bas gaat verder…

Op basis van gesprekken met verschil-lende kinderen en ouders die zelfdo-ding in hun omgeving meegemaakthebben, schreef Stefan Boonen dit fic-tieve verhaal. 100 procent Lena gaatover hoe een kind omgaat met zelf-moord. Het boek, dat strak geschrevenis, leest vlot en sleept je mee. Er is

Zo komt Bas, in het boek 100 procentLena, op een dinsdag in april te wetendat zijn zus Lena zelfmoord heeftgepleegd. Haar dood haalt de wereld van Bashelemaal overhoop. Hij doorgaat allefases die iemand moet doorgaan om zoeen vreselijke feit te verwerken.Ongeloof in het begin. Vluchten. Inhobby’s… voetbal, gitaarles, computer-spelletjes… Woede. Onmacht. Zoekendnaar verklaringen. Verklaringen dieniets uithalen. Herinneringen ophalen.“Huilen, wenen, grienen, janken, blèren,snotteren, snikken, schreien, jamme-


Stefan Boonen

ROOD. HET KLEUR VAN VUUR EN PASSIE. ROOD. HET KLEUR VAN HAAT EN LIEFDE.

ROOD. ZOALS ENKEL BLOED KAN ZIJN. ROOD. HET KLEUR VAN SCHAAMTE EN TROTS.

ROOD. HET KLEUR VAN GEVAAR EN LEVEN. ROOD… ROOD IS EEN SIGNAAL!

HET KINDERMUSEUM TE BRUSSEL HEEFT EEN LEER- EN FANTASIERIJKE TENTOONSTELLING

OPGEBOUWD ROND HET THEMA ‘ROOD IS EEN SIGNAAL’

Dompel je onder in

rood!Sonny Van de Steene



Jon

ger

en &

Cu

ltu

ur

Het statige huis, waarin het

museum gevestigd is, bevat

vele kamers. Alle kamers

draaien op de één of andere manier

rond rood, elk met een andere invals-

hoek.

Rood betekent niet in alle culturen het-

zelfde. Wist je bijvoorbeeld dat in China

de kleur rood symbool staat voor

gelukkig zijn en geluk hebben? In de

Verenigde Staten verwijst het dan weer

voornamelijk naar liefde, Valentijns -

dag. Zo ontdek je achter piepkleine

deurtjes wat rood wil zeggen in ande-

re culturen. Deze invalshoek is ook

verbonden aan een atelier. Je kan

samen met een animator een lekker

chinees gerecht maken. Een volledige

keuken staat ter beschikking!

Rood kan ook gezien worden als een

Jon

ger

en &

Cu

ltu

ur

iets, een afbeelding of voorwerp, kijkt.

Ook hier is een tof knutselatelier aan

verbonden. Je leert kleuren maken en

gebruiken.

Rood betekent in het Kindermuseum

ook ‘spektakel’. In een knus en prak-

tisch theaterzaaltje kan je met een ani-

mator tijdens een atelier allerlei leuke

expressieoefeningen doen.

Er is ook een sprookjeskamer waarbij je

je fantasie tijdens het spelen in het

sprookjesbos volledig kan laten gaan.

Je bent volledig vrij om de kamers op

je eigen tempo te beleven. Daarbij

wordt niet alleen ieder atelier geleid

door een enthousiaste animator, er is

ook steeds één animator waar je extra

uitleg aan kan vragen tijdens je ont-

dekkingstocht doorheen de verschillen-

de kamers.

De fantasievolle en leuke tentoonstel-

ling ‘Rood is een signaal’ werd opge-

bouwd door de ploeg van het

Kindermuseum samen met externe

raadgevers en specialisten: artsen, psy-

chologen, sinologen, kunstenaars,

kunsthistorici, ethologen… Het resul-

taat is niet alleen educatief of pedago-

gisch verantwoord -zelfkennis, kennis

en eerbied voor de ander en de omge-

ving, openheid van geest, nieuwsgie-

righeid en zoveel meer worden er

gestimuleerd-, daarnaast is het ge -

woon weg ook een toffe plaats voor

iedereen tussen 5 en 12 jaar om naar

toe te gaan en zich uit te leven.

voeten die elkaar leuk vinden en kan je

kruipen in het liefdesnest.

Rood is ook het teken van leven. Het is

de kleur van bloed. Het circuleert en

brengt zuurstof aan. Het beschermt en

zuivert. Je komt onder andere te weten

hoeveel bloed je in je lichaam hebt.

Ook in de vrije natuur speelt rood een

speciale rol: die van aantrekken en

afstoten.

Wist je bijvoorbeeld dat bij sommige

dieren bepaalde lichaamsdelen rood

worden als ze elkaar leuk vinden?

In het museum is ook een klein muse-

um. Een klein museum waarbij de

nadruk ligt op rood in kunst. Je ontdekt

wat gradaties rood kunnen teweeg-

brengen in de manier waarop je naar

alarmsignaal. Woede is een basisge-

voel dat ieder mens al eens ervaren

heeft in zijn of haar leven. Woede

hangt ook vaak samen met teleurstel-

ling. De bedoeling van deze kamer is

om even stil te staan bij hoe we de

oorzaken van woede kunnen leren her-

kennen en erkennen, zowel bij onszelf

als bij een ander. Met andere woorden

hoe kunnen we beter omgaan met

elkaar? Je kan in deze kamer bijvoor-

beeld allerlei gelaatsuitdrukkingen

hangen op de gezichten van figuurtjes.

Ook hier is een atelier aan verbonden:

de woedehoek. Al spelend leer je

woede, met het nodige respect voor de

andere, uit te drukken.

Rood is natuurlijk ook het signaal van

de liefde. In de liefdeskamer kan je kij-

ken naar een filmpje over twee paar



Het Kindermuseum kan je met je

ouders bezoeken tot 30 juni 2010.

Woensdag, zaterdag en zondag is het

open van 14u30 tot 17u00.

Maandag, dinsdag, donderdag, vrijdag

en in augustus is het museum gesloten.

De toegangsprijs bedraagt €6,85 per

persoon (gratis voor kinderen -3 jaar).

Je kan er niet alleen naartoe met je

ouders, ook via de school kan je het

museum bezoeken. Ook zijn er tijdens de

schoolvakanties steeds speciale anima-

ties voorzien. En wil je een leuke locatie

voor je verjaardagsfeestje, dan is het

Kindermuseum misschien iets voor jou.

Voor meer info

Het Kindermuseum

Burgemeesterstraat 15

1050 Brussel

T 02 640 01 07

F 02 646 80 07

[email protected]

www.kindermuseum.be

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWESTPCMD BrusselStalingradlaan 18-20 - 1000 BrusselT 02 242 36 02 - F 02 242 56 [email protected]

PROVINCIE ANTWERPENPCMD AntwerpenJan Van Rijswijcklaan 96 - 2018 AntwerpenT 03 259 10 80 - F 03 259 10 [email protected]

Provinciale Centra Morele DienstverleningPROVINCIE LIMBURG

PCMD Hasselt A. Rodenbachstraat 18 - 3500 HasseltT 011 21 06 54 - F 011 23 55 [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDERENPCMD GentCoupure Rechts 4 - 9000 GentT 09 233 52 26 - F 09 233 74 [email protected]

PROVINCIE VLAAMS-BRABANTPCMD LeuvenBrusselsestraat 78 - 3000 LeuvenT 016 23 56 35 - F 016 20 75 [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDERENPCMD BruggeJeruzalemstraat 51 - 8000 BruggeT 050 33 59 75 - F 050 34 51 [email protected]

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWESTCMD JetteJetse laan 362 - 1090 JetteT 02 513 16 [email protected]

PROVINCIE ANTWERPENCMD AntwerpenBreughelstraat 60 - 2018 AntwerpenT 03 227 47 [email protected]

CMD HerentalsLantaarnpad 20 - 2200 HerentalsT 014 85 92 90 - F 014 85 44 [email protected]

CMD Mechelen O.-L.-Vrouwestraat 29 - 2800 MechelenT 015 45 02 25 - F 015 43 55 [email protected]

CMD Turnhout Begijnenstraat 53 - 2300 TurnhoutT 014 42 75 31 - F 014 42 54 [email protected]

PROVINCIE ANTWERPENAMD LierAntwerpsestraat 148 (1ste verdieping)2500 LierT 03 488 03 33 - F 03 488 03 [email protected]

AMD MolLaar 2 bus 3a2400 MolT 014 31 34 24 - F 014 31 34 [email protected]

PROVINCIE LIMBURGAMD BilzenKlokkestraat 4 bus 13740 BilzenT 089 30 95 60 - F 089 56 57 [email protected]

AMD Sint-TruidenKazernestraat 10/0013800 Sint-TruidenT 011 88 41 17 - F 011 31 26 [email protected]

Centra Morele Dienstverlening

Antennes Morele Dienstverlening

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN v.z.w.

PROVINCIE LIMBURGCMD GenkBochtlaan 16 bus 6 - 3600 GenkT 089 51 80 40 - F 089 51 80 [email protected]

CMD Maasland Pauwengraaf 63 - 3630 MaasmechelenT 089 77 74 21 - F 089 77 74 [email protected]

CMD TongerenVlasmarkt 11 - 3700 TongerenT 012 45 91 30 - F 012 45 91 [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDERENCMD Aalst Koolstraat 80-82 - 9300 AalstT 053 77 54 44 - F 053 77 97 [email protected]

CMD RonseZuidstraat 13 - 9600 RonseT 055 21 49 69 - F 055 21 66 [email protected]

CMD Sint-NiklaasAnkerstraat 96 - 9100 Sint-NiklaasT 03 777 20 87 - F 03 777 31 [email protected]

CMD ZottegemKastanjelaan 73 - 9620 ZottegemT 09 326 85 70 - F 09 326 85 [email protected]

PROVINCIE VLAAMS-BRABANTCMD HalleMolenborre 28/02 - 1500 HalleT 02 383 10 50 - F 02 383 10 [email protected]

CMD VilvoordeVlaanderenstraat 69 - 1800 VilvoordeT 02 253 78 54 - F 02 253 57 [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDERENCMD IeperKorte Torhoutstraat 4 - 8900 IeperT 057 23 06 30 - F 057 23 06 [email protected]

CMD KortrijkOverleiestraat 15A - 8500 KortrijkT 056 25 27 51 - F 056 25 27 [email protected]

CMD RoeselareGodshuislaan 94 - 8800 RoeselareT 051 26 28 20 - F 051 26 28 26 [email protected]

FEDERAAL SECRETARIAATBrand Whitlocklaan 87 1200 Sint-Lambrechts-WoluweT 02 |735 81 92 - F 02 |735 81 [email protected]

www.uvv.beUnie Vrijzinnige Verenigingen

uvv info - demens.nu · groot gevoel van onmacht. De thuislo-ze is erg kwetsbaar, zowel...

Documents

Transcript of uvv info - demens.nu · groot gevoel van onmacht. De thuislo-ze is erg kwetsbaar, zowel...