Slaapproblemen bij jongeren met een psychiatrische aandoening

Dr. Jeannette Hop, Kinder- en jeugdpsychiater

Psychiatrische stoornissen & slaapproblemen

• Depressie• ADHD• ASS• Angststoornissen• Psychotische

stoornissen• Etc.

50 – 80 % verstoorde slaap S.R.Pandi-Perumal and Milton Kramer ed. Cambridge 2010

Overlappende symptomen

*wisselende stemming *druk gedrag*slechte schoolprestaties*schoolverzuim*lusteloosheid*concentratieproblemen *prikkelbaarheid*nervositeit*vermoeidheid

Psychiatrische stoornissen

Slaapstoornissen

Overlappende symptomen

*wisselende stemming *druk gedrag*slechte schoolprestaties*schoolverzuim*lusteloosheid*concentratieproblemen *prikkelbaarheid*nervositeit*vermoeidheid

Psychiatrische stoornissen

Slaapstoornissen

Overlappende symptomen

*wisselende stemming *druk gedrag*slechte schoolprestaties*schoolverzuim*lusteloosheid*concentratieproblemen *prikkelbaarheid*nervositeit*vermoeidheid

Psychiatrische stoornissen

Slaapstoornissen

Depressie?

Slaap tekort?

Ongemotiveerde puber?

Hoe pak je dat nu aan?

Psychiatrische stoornissen

Slaapstoornissen

Diagnostiek op beide terreinen

Psychiatrische stoornissen

Slaapstoornissen

Kasper Noortje

Kasper (17 jaar)

• Sombere stemming• Nergens zin in• Niets boeit hem meer• Trekt zich terug op kamer• Snel prikkelbaar• School (5 havo): ↓ concentratie ↓ motivatie• Vermoeid, energie • Slaapproblemen

Depressie & slaapproblemen

• Moeite met inslapen• Veel negatieve gedachten• Gespannen gevoel• Vaak wakker ‘s nachts• ‘s morgens vroeg wakker• Overdag moe

Slaapdagboek Kasper wakker, uit bed wakker, in bed, licht aan wakker, in bed, licht uit slapend

1                                          

 

2

 

3

 

4

 

5

 

6

 

7

  16 17 18 19 20 21 22 23 00 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Insomnia (slapeloosheid)

• Moeite met in slaap vallen• Moeite met doorslapen (veel / lang

wakker tijdens de nacht, vroeg wakker worden en niet meer inslapen)

• Of: niet uitgerust zijn na de nacht (slaapkwaliteit)

• > 3 dagen p/w en > 3 maanden

Cognitieve Gedragstherapie voor Insomnia (CGT-i)

VoorlichtingSlaaphygiëneSlaaprestrictieStimulus controleCognitief herstructurerenOntspanningsoefeningen

De Bruin et al 2013

Kasper

• CGT depressie

• CGT –i insomnia

• Behandeling voor insomnia versterkt depressie behandeling.

Noortje (16 jaar)

• 13e jaar somber en negatief zelfbeeld -> afvallen• 14-15 jr: eetbuien met compensatie, succesvol

behandeld. VMBO-TL diploma gehaald• MBO: na 3 wkn steeds meer verzuim, na 3 mnd gestopt• Sombere stemming, onregelmatig eetpatroon• Minder sociale contacten – onzeker• Focus op sociale media, vooral in avond, “kan toch niet

slapen”• Veel op kamer, komt overdag tot weinig

Noortje (16 jaar)

• Depressiebehandeling– Dagstructuur: opstaan, regelmaat maaltijden– Activatie:

• Bewegen: hondje uitlaten• Herorientatie programma opleiding• Vrijwilligerswerk kinderboerderij

Ouders: komt ‘s morgens bed niet uit‘s avonds bed niet in

Slaapdagboek Noortje wakker, uit bed wakker, in bed, licht aan wakker, in bed, licht uit slapend

1                                          

 

2

 

3

 

4

 

5

 

6

 

7

  18 19 20 21 22 23 00 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Verstoring biologische klok

Behandeling Noortje

• Eerst DSPS behandeling– Voorlichting & slaaphygiene – Stapsgewijze vervroeging tijdstip van opstaan en

bedtijd– Vaste tijden (zeitgebers), bijv. maaltijden– Lichttherapie in de ochtend– Melatonine (wilde ze niet)

• Daarna: activatie, CGT depressie

Kasper Noortje

Depressie &Slaapproblemen

Insomnia

CGT-i

Depressie &Slaapproblemen

Vertraagde slaapfase

Lichttherapie,ritmeverschuiving

Relatie depressie- slaap jongeren

Wederzijdse beïnvloeding:

Beloop: Insomnia – depressie – insomnia

Onderhoudende factor: Delayed sleep fase ↔depressie

Diagnostiek op beide terreinen

Psychiatrische stoornissen

Slaapstoornissen

TAKE HOME MESSAGE

Geïntegreerd behandelbeleid

Psychiatrische stoornissen

Slaapstoornissen

Dit geldt ook voor slaapproblemen bij jongeren met:

ADHD

Gerelateerd aan ADHD: • Onrust, vol hoofd, moeite

zelfregulatie

Maar ook:• Verstoring biologische klok• Medicatie geïnduceerd • Slaapgebonden

ademhalingsproblemen• Bewegingsonrust tijdens

slaap (periodic limb movements)

• Comorbiditeit (angst, depressie, verslaving)

Dit geldt ook voor slaapproblemen bij jongeren met:

ASS

Gerelateerd aan ASS: • Overprikkeling, neurale

netwerken

Maar ook:• Angst• Verstoring biologische klok• Medicatie geïnduceerd • Parasomnieen• Nachtelijke epilepsie• Comorbiditeit (ADHD)

Pubers & slaaphygiene

Tips voor diagnostiek

• Goed uitvragen

• Slaapdagboek

• Overweeg doorverwijzing naar slaapcentrum

• Meer weten? www.kenniscentrum-kjp.nl

Diagnostiek op beide terreinen

Psychiatrische stoornissen

Slaapstoornissen

DANK VOOR UW AANDACHT

Geïntegreerd behandelbeleid