Utrecht de schoonste economie,...Bedrijven: grote uitstoters vooral in Noord- en Zuid-Holland en...

ING Economisch Bureau Regiobericht energietransitie – januari 20181

Utrecht de schoonste economie, Zeeland de meest vervuilende

Grote verschillen in provinciale klimaatscore


Inhoud

Conclusie

Nederland heeft grote klimaatambities: waar staan de provincies?

Vooral in West-Nederland uitdagingen door grote CO2-uitstoters

Flinke regionale verschillen in energieverbruik huishoudens

Zuid-Holland grootste uitstoter, Flevolands kleinste

Utrecht groenste economie, Zeeland meest vervuilend

Verdieping per provincie

Hoogste klimaatscores

Gemiddelde klimaatscores

Laagste klimaatscores

3

4

5

6

7

8

9

10

12


Conclusie

Grote verschillen in uitstoot tussen provincies

Bedrijven: grote uitstoters vooral in Noord- en

Zuid-Holland en ZeelandTop 15 grote uitstoters CO2 naar omvang en regio (2016)

Huishoudens: in het Noorden en Limburg hoogste

energieverbruikEnergieverbruik (gas/elektra) huishoudens per provincie

in PJ (2016)*

1

2

3

4

5

6

7

8

10

1112

9

13

14

15

Bron: Emissieautoriteit, CBS, ING Economisch Bureau

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Bron: ING Economisch Bureau. *Cijfers 2015, CO2-equivalent. Gecorrigeerd voor de gesloten kolencentrales op de Maasvlakte, Geertruidenberg, Borssele en Nijmegen.

Per saldo is Utrecht de schoonste economie,

Zeeland de meest vervuilendeRanking uitstoot broeikasgas (CO2, methaan en lachgas)

in ton per € 1.000 euro BBP in de regio*

Zeeland

Groningen

Limburg

Friesland

Drenthe

Zuid-Holland

Flevoland

Overijssel

Noord-Brabant

Gelderland

Noord-Holland

Utrecht

Energiesector

Chemie

Raffinaderijen

Basismetaal

Bron: CBS, ING Economisch Bureau. *Het verbruik van energie door huishoudens is op basis van de cijfers niet rechtstreeks te vertalen in uitstoot. PJ geeft daarvan echter een goed beeld.

Laagste energieverbruik

Hoogste energieverbruik

Bovengemiddeld energieverbruik

Ondergemiddeld energieverbruik

Nederland heeft de klimaatdoelstellingen aangescherpt en wil de uitstoot van broeikasgassen versneld reduceren.

Met de praktische uitwerking daarvan is het belangrijk hoe groen de regionale economie is. De verschillen zijn groot.

• In Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland bevinden zich de meeste grote uitstoters onder bedrijven.

• Huishoudens in de noordelijke provincies en Limburg verbruiken de meeste energie.

• Per saldo is Utrecht de schoonste economie. Zeeland is naar verhouding het meest vervuilend.

84%Van de totale uitstoot van broeikasgas in NL

16%Van de totale uitstoot van broeikasgas in NL

3


Parijs vraagt een versnelling van de CO2*-reductie Broeikasemissies* (megaton/ mln. ton)

Radicale reductie broeikasgassen nodig

De Nederlandse klimaatopgave is fors. Het

internationale Parijsakkoord schrijft een CO2-reductie*

van ten minste 80% tot 95% in 2050 voor ten opzichte

van 1990 (zie figuur). Sinds 1990 is de uitstoot van CO2

met 11% afgenomen (t/m 2016), maar om de Parijs-

doelstelling te halen is veel meer nodig. Tot 2050 moet

de nationale CO2-uitstoot nog met minstens 77% dalen.

Nieuw kabinet wil versnellen

Het nieuwe kabinet wil versnellen en de CO2-uitstoot in

2030 met 49% hebben gereduceerd ten opzichte van

1990. Dit doel wordt vastgelegd in een klimaatwet en er

wordt een nieuw energieakkoord gesloten om het doel

te bereiken. Provincies en gemeenten zullen hiermee

aan de slag moeten gaan.

Uitgangspositie uitstoot broeikasgassen provincies

Deze publicatie bekijkt de huidige uitstoot van

broeikasgassen in de verschillende provincies en

relateert dit aan de economie (de klimaatscore, zie box).

De volgende aspecten komen aan bod:

• Rol van het bedrijfsleven: waar zitten de grootste

uitstoters? (pag. 5).

• Rol van de huishoudens: regionale verschillen in

gas- en elektraverbruik en eigen vervoer (pag. 6).

• Overzicht absolute uitstoot: welke provincies stoten

de meeste broeikasgassen uit (pag. 7)?

• Overzicht relatieve uitstoot: hoe schoon of

vervuilend is de economie van een provincie (pag. 8)?

• Verdieping per provincie: de provincies nader belicht

(pagina 9-12).

Box: regionale klimaatscore

In deze publicatie kijken we op provincieniveau naar

de drie belangrijkste broeikasgassen:

• Koolstofdioxide (CO2) komt vooral vrij bij de

verbranding van fossiele brandstoffen.

• Methaan (CH4) wordt vooral door vee

uitgestoten en komt ook vrij bij onvolledige

verbranding van gas.

• Lachgas (Distikstofoxide, N2O) komt onder meer

vrij bij de productie en het gebruik van

kunstmest en via bodemprocessen.

Methaan en lachgas worden uitgedrukt in CO2-

equivalent met een vermenigvuldigingsfactor van

respectievelijk 25 en 298. Het opnemen van

methaan en lachgas in de analyse geeft een

completer beeld van het klimaateffect en sluit

tevens aan bij de meetwijze van het internationale

klimaatpanel IPCC. Bij elkaar dekt dit 99% van de

impact, waar alleen CO2-uitstoot goed is voor 85%.

Aangezien economische groei een driver is van de

uitstoot, relateren we de uitstoot aan de omvang

van de economie om per provincie tot een

klimaatscore te komen. Om de

klimaatdoelstellingen te kunnen halen is het

belangrijk om de groei ‘te ontkoppelen’ en de

uitstoot per € economische waarde te reduceren.

Inleiding

Grote klimaatambities voor Nederland: waar staan de provincies?

4

Bron: CBS. * betreft CO2-equivalent. **niveau is t.o.v. 1990

-20%**

-40%

-60%

-80%

0

40

80

120

160

200

240

280

1990 2000 2010 2016 2020 2030 2040 2050

Uitstoot in Nederland

Parijs doelstelling

NL doelstelling 2030 -49%

tenminste

https://www.cbs.nl/nl-nl/artikelen/nieuws/2017/36/uitstoot-broeikasgassen-in-2016-licht-gestegen/co2-equivalenten


Veel van de grootste uitstoters gevestigd in Zuid-Holland*Top 15 grootste CO2-uitstoters NL 2016

Waar zitten de bedrijven die lokaal veel CO2 uitstoten?

Vooral in West-Nederland uitdagingen door grote CO2-uitstoters

Industrie en energiesector bepalend

Het bedrijfsleven is verantwoordelijk voor meer dan

80% van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland.

De bijdrage is echter scheef verdeeld. De top-15

belangrijkste uitstoters van CO2 neemt ongeveer een

derde van de totale landelijke uitstoot van CO2 (inclusief

huishoudens) voor haar rekening. Deze grote uitstoters

zijn vooral te vinden in Noord-Holland, Zuid-Holland en

Zeeland.

Grootste impact moet komen van alternatieven

De nieuwe reductiedoelstellingen hebben bij grote

uitstoters veel impact, maar bedrijfseconomisch kunnen

duurzame alternatieven vaak nog niet uit. Toch zijn ze

essentieel. Optimalisering van energie-efficiëntie is

belangrijk, maar niet voldoende.

Mogelijkheden om CO2-uitstoot terug te dringen zijn:

- Het gebruik van biomassa als energiebron in de

industrie. Het aanbod hiervan is echter beperkt en

er kleven er ook andere nadelen aan.

- Op lange termijn is waterstof in veel

productieprocessen naar verwachting een beter

alternatief.

- Ook het gebruik van CO2 als grondstof (bij derden)

behoort tot de mogelijkheden, al staat dit eveneens

nog in de kinderschoenen.

- Om tot snellere reductie te komen en de tijd tot

groene technieken te overbruggen zet het kabinet

ook in op afvang en opslag van CO2.

Bedrijf Provincie CO2-uitstoot in megaton

1 RWE Eemshaven Centrale GR

2 Tata Steel IJmuiden B.V. NH

3 Uniper Maasvlakte Powerplant 3 ZH

4 Shell Nederland Raffinaderij B.V. ZH

5 Nuon Centrale Hemweg NH

6 Yara Sluiskil B.V. ZE

7 Nuon Power Velsen (gas) NH

8 Essent Amercentrale (Geertruidenberg) NB

9 ENGIE Centrale Rotterdam ZH

10 Dow Benelux B.V. (Terneuzen) ZE

11 Shell Nederland Chemie B.V. Moerdijk NB

12 BP Raffinaderij Rotterdam B.V. ZH

13 ENGIE Eemscentrale (gas) GR

14 Nuon Power IJmond (gas) NH

15 ESSO Raffinaderij Rotterdam ZH

8,3

6,3

4,7

4,3

4

3,7

3,6

3,5

3,2

2,7

2,6

2,3

2,2

2,1

2,1

1

2

3

4

5

6

7

8

10

11

12

9

13

14

15

Bron: Emissieautoriteit, bewerking ING Economisch Bureau*In het regeerakkoord is afgesproken de resterende vijf kolencentrales, de RWE Eemshaven centrale (1), de Uniper Maasvakte Powerplant (3) de Nuon centrale Hemweg (5), de Essent Amercentrale (8) en de Engie centrale Rotterdam (9) uiterlijk in 2030 te sluiten. Dit gaat ten koste van werkgelegenheid en economische bijdrage, maar reduceert de uitstoot van de betreffende provincies flink.

5

Energiesector

Chemische industrie

Raffinaderijen

Basismetaalindustrie


Gasverbruik woningen meest bepalend

Ongeveer 16% van de Nederlandse uitstoot van

broeikasgassen komt direct van huishoudens. Inwoners

stoten vooral CO2 uit door:

• Stroom- en gasverbruik in huis (55% van het totaal).

Gasverbruik is daarbij het meest bepalend.

• Eigen vervoer met bijvoorbeeld de auto (45% van

het totaal).

Zuiniger en elektrisch rijden kan footprint drukken

Nieuwe auto’s worden steeds zuiniger: hoe jonger het

wagenpark, hoe gunstiger voor het brandstofverbruik.

Een verandering die de uitstoot van huishoudens fors

kan verbeteren is de overgang naar de elektrische auto.

Met de hoogste aantallen autokilometers kan dit voor

huishoudens in Drenthe, Friesland, Gelderland en

Flevoland het meeste opleveren. Regio’s kunnen dit

stimuleren door naast verbetering van het openbaar

vervoer voor goede laadinfrastructuur te zorgen.

Provinciale ‘opcenten’ op de motorrijtuigenbelasting zijn

hiervoor een mogelijke financieringsbron. De

uiteindelijke CO2-reductie hangt af van de mate waarin

groene stroom wordt geleverd.

Gasverbruik Flevoland helft lager dan in DrentheGem. gasverbruik in m3 p/woning (2016)

0

500

1.000

1.500

2.000

FL ZH NH UT ZE NB OV GE LI FR GR DR

Elektriciteitsverbruik Friese woningen 20% lager dan in Noord-BrabantGem. (netto) elektriciteitsverbruik p/woning in kWh (2016)

0

1.000

2.000

3.000

FR NH GR ZE ZH UT GE DR OV LI FL NB

Bron: CBSBron: CBS

Wat is de rol van huishoudens?

Flinke regionale verschillen in energieverbruik huishoudens

Friese huishoudens verbruiken netto het minste

stroom, Brabantse het meeste

Friese huishoudens verbruiken (na aftrek van eigen

energie opwekking) de minste elektriciteit, huishoudens

in Noord-Brabant het meest. In het gasverbruik zijn de

verschillen groter. Woningen in Flevoland verbruiken

door de recentere bouw en daardoor betere isolatie

veel minder gas (83% van de woningen heeft

energielabel A-C, tegenover 56% gemiddeld in

Nederland). In provincies met een oudere

woningvoorraad en veel vrijstaande woningen is hier

met onder andere dubbelglas (HR++) en dak- en

muurisolatie het meest te winnen.

Drentenaren maken de meeste autokilometers,

Noord-Hollanders de minsteGem. aantal auto km als bestuurder per dag (2016)

0

5

10

15

20

25

NH ZH OV LI UT GR ZE NB FL GE FR DR

Bron: CBS


Zuid-Holland met Rotterdamse haven grootste uitstoterUitstoot broeikasgas (CO2, methaan, lachgas) in megaton* (Mt)

Bron: ING Economisch Bureau. *Cijfers 2015, betreft CO2-equivalent. De regiocijfers zijn gecorrigeerd voor de sluiting van de kolencentrales op de Maasvlakte (2x) en in Borssele, Geertruidenberg en Nijmegen.

Bedrijven en huishoudens bepalen samen de totale

uitstoot van provincies. Dit varieert van 4 in Flevoland

tot 46 megaton in Zuid-Holland.

Zuid-Holland zwaargewicht, Flevoland lichtgewicht

De provincie Zuid-Holland is met een kwart van de

Nederlandse uitstoot van broeikasgassen de grootste

uitstoter. Dit hangt vooral samen met de gemeente

Rotterdam en het industriële complex in de haven dat

goed is voor 15% van de landelijke uitstoot van

broeikasgassen. De laagste uitstoot is te vinden in

Flevoland. Groningen is de enige provincie waar de

uitstoot de afgelopen jaren flink is gestegen. Dit komt

vooral door ingebruikname van nieuwe

energiecentrales waaronder de RWE kolencentrale die

met een vermogen van 1.560 megawatt de krachtigste

energiecentrale in Nederland is.

Top 5 hoogste uitstoot broeikasgassen gemeenten

Nr. Gemeente Megaton % van NL

1 Rotterdam 30 15%

2 Velsen 13 7%

3 Eemsmond 11 6%

4 Amsterdam 8 4%

5 Terneuzen 8 4%

Bron: Energieregistratie, ING Economisch Bureau. *CO2-equivalent (incl. methaan en lachgas). Cijfers 2015, De sluiting van de ‘oude’ kolencentrales op de Maasvlakte zijn in de cijfers verwerkt.

Welke provincie stoot de meeste broeikasgassen uit?

Zuid-Holland grootste uitstoter, Flevoland de kleinste

33

46

26

14

15

7 16

10

7

18

5

4

Impact zware industrie provincieoverstijgend

Industriële complexen drukken zwaar op de footprint

van provincies. Dit geldt naast Rotterdam ook voor de

Eemsmond (Groningen), Chemelot (Limburg) en de

regio Terneuzen (Zeeland). Met het nationale belang

van deze industrie reikt de uitdaging verder dan de

provinciegrenzen. Tegelijkertijd is het spectrum van

grote uitstoters overzichtelijk en hebben duurzame

oplossingen een groot effect.


Bron: ING Economisch Bureau o.b.v. cijfers emissieregistratie.nl en CBS.*Hiervoor is de omrekenfactor voor Global Warming Potential die het CBS (op basis van IPCC) gebruikt aangehouden.

Utrecht met afstand de schoonste economie

Als we de totale uitstoot van broeikasgassen relateren

aan de omvang van de regionale economie, dan is

Utrecht met afstand de schoonste provincie (zie figuur),

gevolgd door Noord-Holland en Gelderland. Utrecht is

een diensteneconomie met relatief weinig energie-

intensieve bedrijven, maar ook de huishoudens scoren

ondergemiddeld met gas- en elektriciteitsverbruik.

Zeeuwse uitstoot 9 keer zo groot als die van Utrecht

Zeeland scoort met een CO2-uitstoot van 1,3 ton per

€ 1.000 economische waarde veel minder goed dan

andere provincies. Ook de noordelijke provincies en

Limburg scoren in de ranking ondergemiddeld. Waar

Zuid-Holland absoluut gezien de grootste uitstoot heeft,

neemt de provincie door het grote economische

gewicht een middenpositie in.

Hoge uitstoot methaan in agrarische provincies

Methaan heeft landelijk omgerekend een aandeel van

9% in de totale uitstoot van broeikasgassen. Met de

grote agrarische sector vertegenwoordigt methaan in

Friesland maar liefst 32% van de regionale uitstoot. Dit

gaat ook gepaard met een hogere uitstoot van lachgas.

Overijssel, Drenthe en Gelderland stoten ook veel

methaan uit, maar in andere provincies is het aandeel

beduidend lager.

Welke provincie heeft de schoonste economie?

Utrecht de groenste economie, Zeeland de meest vervuilende

Aandeel methaan in Friesland het hoogst% methaan in totale broeikasgas (2016,CO2 equivalent)

32%

28%

19%18%

15%

FR OV DR GE NB

1,30

0,70

0,44

0,41

0,40

0,35

0,35

0,29

0,28

0,26

0,26

0,14

Zeeland

Groningen

Limburg

Friesland

Drenthe

Zuid-Holland

Flevoland

Overijssel

Noord-Brabant

Gelderland

Noord-Holland

Utrecht1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Bron: ING Economisch Bureau o.b.v. cijfers emissieregistratie.nl

Utrecht heeft de groenste economie van Nederland

Klimaat ranking uitstoot ton broeikasgas (CO2, methaan en

lachgas)* per € 1.000 BRP. (1: groenste economie)


Provincies gaan mee in nationale versnelling

Een nieuw nationaal energieakkoord zal ook tot nieuwe ambities bij

provincies leiden. De meeste provincies streven al klimaatneutraliteit in

2050 na, maar precieze invulling ontbreekt nog. Wat gebeurt er al?

Noord-Holland

Utrecht wil klimaatneutraal zijn in 2040

De provincie Utrecht is als dienstenregio minder

afhankelijk van fossiele energie en is verreweg de

groenste provincie als we kijken naar de omvang van de

economie. Utrecht heeft de ambitie om in 2040

klimaatneutraal te zijn, waarmee de provincie tot de

meest ambitieuze regio’s behoort. Voor de korte termijn

– 2020 - streeft Utrecht ernaar om 10% duurzame

energie op te wekken en naar 50.000 ‘nul-op-de-

meterwoningen’. Een positieve voorbeeld uit de praktijk

is dat de Universiteit Utrecht de CO2-uitstoot in 2020 al

met 33% wil verminderen.

Utrecht

Noord-Holland scoort relatief goed met emissies

Noord-Holland scoort ondanks de hoge uitstoot en

energie-intensieve locaties als Tata Steel en Schiphol

toch hoog in de klimaatranking. Met de grote

concentratie dienstverleners rond Amsterdam is de

regionale economie minder afhankelijk van fossiele

brandstoffen dan andere provincies. Het streven van de

provincie is een volledig duurzame energievoorziening

in 2050. Noord-Holland Noord is een regionale

voortrekker met o.a. gasopslag Bergermeer, diverse

wind-energielocaties en hergebruik van warmte van

datacentra van Microsoft in de kassen van de tuinbouw.

Gelderland wil voorop blijven lopen

Gelderland scoort na Utrecht en Noord-Holland het

hoogst op de regionale klimaatranking. Op

verschillende terreinen neemt de provincie het

voortouw, zoals het streven naar een afvalloze

economie. De provincie heeft zich met 190 partijen via

het Gelders Energieakkoord verbonden te komen tot

klimaatneutraliteit in 2050. De gemeente Wageningen

is het meest ambitieus en wil dat in 2030 al zijn en

behoort nu al tot de top 10 gemeenten met de laagste

CO2-uitstoot per huishouden.

Gelderland

9


Hoogste klimaatscores

1.2. 3.


Flevoland: niet de groenste, wel kampioen wind

Flevoland heeft met 4 megaton de laagste uitstoot van

broeikasgassen, maar eindigt gerelateerd aan de

omvang van de economie in de middenmoot. Dit komt

onder meer doordat Flevoland een woonprovincie is en

veel werknemers elders werken en met de auto reizen.

Op groene energie springt de provincie er wel uit. Van

alle windenergie die in Nederland op land wordt

opgewekt, komt 33% uit Flevoland (2016). De

elektriciteit die dit oplevert is in ruim 5 jaar verdubbeld

en de provincie wekt daarmee al 60% van de

energiebehoefte op. Flevoland wil ruimte maken voor

verdere ontwikkeling en uiterlijk in 2050 vrij zijn van

fossiele energie.

Overijsselse uitdagingen boeren, burgers en bedrijven

De Overijsselse economie heeft een geringe CO2-

uitstoot, maar eindigt door de relatief hoge methaan-

uitstoot landelijk toch slechts op de vijfde plaats in de

klimaatranking. Het huidige doel van de provincie is in

2035 een aandeel groene energie van 35% te

realiseren. Verder moet de energievraag tot 2023 met

ruim 6% dalen (ten opzichte van 2015) door

besparingsmaatregelen. Van het resterende

energiegebruik moet dat jaar 20% uit hernieuwbare

bronnen komen. Ook wil de provincie een

energieneutrale gebouwde omgeving in 2050.

Overijssel Flevoland

Brabant scoort bovengemiddeld met CO2-reductie

De Brabantse uitstoot van broeikasgassen is met 26

megaton de op twee na hoogste, maar daar staat ook

een grote toegevoegde waarde tegenover. Al met al

scoort de provincie duidelijk bovengemiddeld in de

klimaatranking. Geertruidenberg en Moerdijk kennen de

hoogste emissie per inwoner door aanwezigheid van de

Amercentrale en het chemiecluster met Shell. Het

Brabants Energieakkoord streeft naar een volledig

duurzame energievoorziening in 2050. In absolute zin

ligt de grootste opgave bij de industrie die in

toenemende mate zal moeten investeren in

energiebesparing en vergroening. Ook voor de

agrarische sector ligt er een opgave.

Noord-Brabant



4.5. 6.


Zuid-Holland grootste uitstoter, niet meest vervuilend

Zuid-Holland is landelijk de grootste uitstoter, maar de

regionale economie blijft door de grote omvang en lage

uitstoot van de regio Den Haag (en Leiden) vijf andere

provincies voor. De kolencentrales, de vijf raffinaderijen

en de chemische industrie zijn grote uitstoters, maar er

zijn daarmee ook grootschalige oplossingen mogelijk. Zo

is het restwarmteinitiatief tussen de haven en woningen,

kantoren en kassen in het Westland iets wat de uitstoot

beperkt. Ook onderzoekt het havenbedrijf een

infrastructuur voor afvang, transport en opslag van CO2

in de Noordzee. Een interessant initiatief voor de

toekomst is de proeftuin voor groene waterstof op

Goeree Overflakkee. Zuid-Holland streeft naar een CO2-

neutrale energiebalans in 2050.

Zuid-Holland

Methaanuitstoot drukt op Friese footprint

Friesland scoort een negende positie in de

klimaatranking. Opvallend is vooral het grote aandeel in

de uitstoot van methaan en stikstof. Als agrarische

provincie liggen in Friesland de twee gemeenten met

het hoogste aantal melkkoeien: Súdwest-Fryslân en de

FryskeMarren. In die sector liggen ook de uitdagingen.

Friese huishoudens verbruiken daarnaast ook relatief

veel gas, wat samenhangt met de woningvoorraad. Op

het gebied van duurzame energieopwekking zijn er veel

(collectieve) initiatieven die de grijze

elektriciteitsconsumptie drukt. Zo zet Friesland stevig in

op wind- en zonne-energie, zoals bij Makkum (wind) en

op Ameland (zon).

Friesland

Drentse uitdagingen voor huishoudens en het MKB

Drenthe eindigt onderin de middenmoot van de

klimaatranking. Drentse woningen hebben landelijk

gemiddeld met 1.630 m3 per huishouden het hoogste

aardgasverbruik. Ook het elektriciteitsverbruik is met

3.230 kWh hoger dan in de andere provincies en

Drentenaren maken door de relatief grote afstanden

veel autokilometers. Drenthe wil energieneutraal

worden in 2050 en huishoudens hebben daarbij dus een

duidelijke rol. Voor het Drentse bedrijfsleven is de

uitdaging tenminste zo groot. In een recente enquête

scoort Drenthe veruit het laagst op duurzaam

ondernemerschap.

Drenthe



7.8.

9.


Zeeland scoort het laagst door aanwezige industrie

Met een aandeel van 2% in de Nederlandse economie is

Zeeland goed voor bijna 7% van de CO2-uitstoot.

Daarmee is de Zeeuwse economie landelijk het meest

koolstof-intensief. Qua uitdaging kent Zeeland veel

parallellen met Zuid-Holland en is er een spanningsveld

tussen investeren om de productie schoner te maken en

behoud van internationale concurrentiekracht. Er is in

het bedrijfsleven al veel aandacht voor duurzamere

processen, door bijvoorbeeld hergebruik van restwarmte

(Yara en Biopark Terneuzen) of CO2 (DowDuponten

Arcelor Mittal Gent). Voor huishoudens heeft Zeeland nu

de doelstelling om in 2045 energieneutraal te zijn.

Groningen heeft een grote klimaatopgave

De Groningse economie is met een grote chemische en

energiesector na Zeeland het meest koolstofintensief.

Het is bovendien de enige provincie waar de uitstoot

met de komst van de RWE energiecentrale in de

Eemshaven de afgelopen jaren flink is gestegen. Toch

waren de doelstellingen ook voor het regeerakkoord van

Rutte III al ambitieus. In 2050 willen de drie noordelijke

provincies CO2-neutraal zijn. Hoewel de Groningse

economie nog relatief afhankelijk is van fossiele energie,

wordt er steeds meer groene energie opgewekt, zoals in

het grootste zonnepark van het land in Delfzijl (Sunport).

Uitstoot Limburgse economie bovengemiddeld

Activiteiten die voor veel CO2-uitstoot zorgen zijn voor

de Limburg economisch belangrijk. De regio bekleedt

daardoor de tiende positie als de uitstoot wordt afgezet

tegen de economische omvang. Van de totale regionale

uitstoot van bijna 15 miljoen ton nemen de bedrijven op

Chemelot circa een derde voor hun rekening.

Investeringen maken installaties energie-efficiënter,

tegelijkertijd is er ook groei waardoor de uitstoot nog

niet daalt. Het Limburgs energiefonds ondersteunt al

diverse initiatieven voor vergroening. Ook Limburgse

huishoudens kunnen samen nog grote stappen zetten.

Limburg kent relatief weinig energiezuinige woningen.

Limburg


Laagste klimaatscores

10.11.

12.

Groningen Zeeland


Meer weten?

Kijk op ing.nl/kennis en volg ons op Twitter

Disclaimer

Deze publicatie is opgesteld door de ‘Economic and Financial Analysis Division’ van ING Bank N.V.

(‘‘ING’’) en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. Deze publicatie is geen

beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig

financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als

advies in welke vorm dan ook. ING betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en

heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de

informatie waarop zij haar visie in deze publicatie heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is.

ING geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. ING noch

één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig

direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze

publicatie alsmede voor druk-en zetfouten in deze publicatie. De informatie in deze publicatie

geeft de persoonlijke mening weer van de Analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de

Analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke

aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben

bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan

de uitoefening van hun vak. De informatie in deze publicatie kan gewijzigd worden zonder

enige vorm van aankondiging.

ING noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid

voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van)

deze publicatie alsmede voor druk-en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter

bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze

publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd door wie dan ook voor welke

reden dan ook zonder de voorafgaande uitdrukkelijke toestemming van de ING. Alle rechten zijn

voorbehouden. ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, houdt kantoor aan Bijlmerplein

888, 1102 MG te Amsterdam, Nederland en is onder nummer 33031431 ingeschreven in het

handelsregister van de kamer van koophandel. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en

staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Voor nadere

informatie omtrent ING policy zie https://research.ing.com/. De tekst is afgesloten op 23 januari

2018.

Analist(en)

[Rico Luman]: [[email protected]]

Auteur

Rico Luman

Senior Econoom

06 8364 8954

[email protected]

Met medewerking van

Henk van den Brink ING Economisch Bureau

Katinka Jongkind ING Economisch Bureau

Thijs Geijer ING Economisch Bureau

Gerben Hieminga ING Economisch Bureau

Jurjen Witteveen ING Economisch Bureau

Maurice van Sante ING Economisch Bureau

https://www.ing.nl/zakelijk/kennis-over-de-economie/index.html

https://twitter.com/INGnl_Economie

Utrecht de schoonste economie,...Bedrijven: grote uitstoters vooral in Noord- en Zuid-Holland en...

Documents

Transcript of Utrecht de schoonste economie,...Bedrijven: grote uitstoters vooral in Noord- en Zuid-Holland en...