Onderzoek naar maatschappelijke vraagstukken

Opvoeding en gezinsleven in

(Afro-)Surinaamse gezinnen

Achtergronden, werking en invloeden van historisch gegroeide

patronen op ouders en kinderen

24 februari 2019

Kramati Ondro Bong, Amsterdam

Marjolijn Distelbrink

Het onderwerp van deze lezing

Ontwikkelingen in de gezinssamenstelling

Achtergronden daarvan

Invloeden op vaders, moeders en kinderen

Patronen te doorbreken?

Onderzoek gedaan naar

Opvoeding en ontwikkeling Afro-Surinaamse gezinnen (2000)

Afro-Surinaamse vaders (2005)

Artikel Vaderschap is geen playstation (2011)

Gezinsstructuur

44,98 44,57 43,9 43,08 43,1

13,75 14,93 16,09 17,49 18,07

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2005 2010 2015 2018

Ontwikkeling percentage eenoudergezinnen binnen de Surinaamse groepering en in Nederland

Surinaams Totaal

18,07

43,1

23,69 21,62

44,93

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2018

Percentage eenoudergezinnen van alle gezinnen, verschillende herkomstgroepen, 1 januari 2018

Totaal Surinaams Marokkaans Turks Antilliaans en Arubaans

29,49 30,02 28,32 31,2

7,58 8,48 8,69 8,94

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2010 2012 2014 2016

Kinderen geboren in een eenoudergezin als percentage van het totaal aantal geboren kinderen (Surinaamse kinderen en Nederland)

Surinaams Totaal

6624172189

7640079699 81086

795611706

18218

2592030527

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

2001 2005 2010 2015 2018

Aandeel tweede generatie huishoudens t.o.v. totale Surinaamse huishoudens met kinderen (in aantallen)

Totale Surinaamsehuishoudens met kinderen

Tweede generatiehuishoudens met kinderen

47 47 47 46 4644 46 46 45 45

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2005 2010 2015 2018

Percentage alleenstaande moeders onder Surinaamse moeders van de eerste resp. tweede generatie

1e gen 2e gen

73,06 70,5567,03 65,17 64,88

91,4688,09

83,8780,1 78,48

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2001 2005 2010 2015 2018

Percentage gehuwden in tweeoudergezinnen, Surinaams en Nederland gemiddeld

Surinaams Totaal

36,89 38,65 41,41 43,16 44,64

63,11 61,35 58,59 56,84 55,36

0

20

40

60

80

100

2001 2005 2010 2015 2018

Tweeouderhuishoudens met Nederlandse partner vs partner met (Surinaamse of andere) migratieachtergrond, tenminste

1 partner Surinaams

Een partner Surinaamse achtergrond, ander Nederlands

Beide partners migratieachtergrond

Variëteit binnen huishoudensvormen zien we hier

niet…

Co-ouderschap

Stiefouderschap

Driegeneratie huishoudens

Lat-relaties

Verweduwing

Etc..

Invloed eenoudergezin op kinderen

Schoolprestaties, welbevinden en

probleemgedrag (en lange termijn..)

Loyaliteitsproblemen en stigmatisering

Teleurstellingen of weinig contact met

uitwonende vader

Parentificatie

Kinderen missen rolmodel

Effecten op moeders/gezinnen

Stressbenadering (scheiding)

Bronnenbenadering (o.a. armoede)

Pedagogische tekorten

Vooral in eerste twee jaar psychologische

stress; grotere opvoedbelasting

Conflicten tussen partners grootste

boosdoener voor kinderen…

Netwerk is een belangrijke buffer

Achtergronden: Afro-Surinaamse moeders over

alleenstaand ouderschap

‘Wat zij zegt, dat klopt.(..) Ik ben

ook zo opgegroeid, en het is

typisch, want als kind al, loop ik

met het idee van: ik ga altijd, als

ik ouder ben, ik heb m’n kinderen,

ga ik zonder man leven’.

‘M’n dochter

zegt precies

hetzelfde’.

‘Naar de dames toe is het

vaak zo dat er gezegd

wordt van “Meisje, begin

te studeren hoor, want je

diploma is je man”.’

Achtergronden (Suriname)

Afrikaanse gezinspatronen en grote belang bloedbanden

Ontwrichting relaties/gezinnen door slavernij

Erna: huwelijk gepromoot maar voor velen niet bereikbaar

Onderzoek jaren 50/60: Westindische familiesysteem

Vrouwennetwerken en familie (ook mannen) als basis;

matrifocaliteit en patrimarginaliteit, seriële monogamie

Moederschapsideologie

Achtergronden (Nederland)

Na de migratie patronen voortgezet

Meer individualisering, mogelijkheden voor alleenstaande

moeders

Emotionele en financiële onafhankelijkheid belangrijke waarde

Ontwikkelingen bij mannen: meer betrokken (maar ook afstand)

Vaker alleen en vaker vanaf begin alleen

Invloed op Afro-Surinaamse gezinsleven?

Culturele hulpbronnen: eenouderschap is normaal/voorbeeld

Onafhankelijkheid en moederschapsideologie

Minder scheidingsproblematiek (al alleen)

Sociale hulpbronnen: meer netwerken (ook mannen)

Daardoor minder stress en gevolgen?

Ja en nee..

Weinig verschil in opvoedbeleving en

gedrag

Weinig gevolgen voor kinderen

Maar..

Wel minder positief welbevinden

kinderen

Zwaar met, maar ook zonder man in

huis

Steun van lat-partners (en soms ex-

partners, kinderen)

Veel variatie

tussen gezinnen

Tegenstrijdigheden

Negatieve ervaringen en lage verwachtingen

Partner grotere rol, tegelijkertijd ook buiten gehouden

Meisjes voorbereid op opvoeden zonder man

Tegelijkertijd hoop op leuke partner, alleen opvoeden niet

ideaal

Jongens vrijer gelaten, geen voorbeelden

Voortzetting patronen jongens en meisjes

Wel een probleem, maar ook moeilijk onderwerp

Keuze voor autochtone partner uit teleurstelling?

‘Maar je bent

wel goed om

geld te blijven

geven gewoon.’

Jongeren zelf over voorzetting patronen

‘Die vrouw kan

gewoon zeggen

van, ja, je ziet

je kind niet

meer’

‘Dat is doorsnee

Surinaamse, ..

(gegiechel). De meeste,

van ja, gaan gelijk met je

kind dreigen omdat dat

je zwakke plek is. Dat

weten ze gewoon.’

‘Weet je wat voor

recht je hebt?

Alimentatie!’

(gelach)

‘Ja maar ik zou

dat nooit

accepteren.’

Hoe patronen doorbreken?

Moeders

Rol van opvoeder en

poortwachter

Mannen toelaten, jongens

opvoeden tot vader

Vaders

Apart aanspreken

Combineren met doen

Belang positieve rolmodellen

Uitwisseling met elkaar

En bij jongeren zelf?

Voorlichting of gesprekken over relaties en ouderschap

Jongens: positieve rolmodellen

Wat kan verder steunend zijn..

Participatie alleenstaande moeders en armoedebeleid

Opvoedsteun die aansluit bij moeders EN vaders

Eigen kracht

Mannenemancipatie

Omgangsbegeleiding kinderen na scheiding

Gesprek met elkaar: wat speelt en wat is nodig?

Hartelijk dank voor de aandacht!

Deze presentatie is terug te vinden op www.ketja.nl