executive programma

Coaching en Consulting in Contexttheorie en praktijk van werken met

onbewuste dynamiek in organisaties

Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO)

Executive- en Masterprogramma’s

#2

voorwoordHet executive programma Coaching en Consul-ting in Context: Theorie en praktijk van werken met onbewuste dynamiek in organisaties, richt zich op professionalisering van de begeleidingsrol in organisaties. Deze opleiding biedt zowel academische verdieping als professionele rol-ontwikkeling. De opleiding is toegesneden op functionarissen met begeleidingstaken in/voor organisaties (of die dit ambiëren), en deze rol verder willen verdiepen. Het gaat hierbij om het ontwikkelen van het werken met bewuste én onbewuste dynamiek in coaching en consul-ting bij individuele, groeps- en/of organisatie-vraagstukken, en tevens om het vormgeven en managen van dit soort processen. Uit onze ja-renlange ervaring met eerdere versies van deze leergang weten we dat de leeropbrengst direct profijtelijk is voor de werksituatie; deelnemers hebben meer zicht gekregen op organisatiedy-namiek in de werkomgeving en functioneren effectiever, of dat nu in de rol van coach, orga-nisatieadviseur of manager is.

Een van de belangrijkste drijfveren van het Departement Bestuurs- en Organisatieweten-schap van de Universiteit Utrecht (USBO) is de maatschappelijke bruikbaarheid van onze wetenschappelijke activiteiten, die mede door het verzorgen van functieondersteunende leertrajecten verwezenlijkt wordt. De inter-actie met functionarissen uit de beroepsprak-tijk binnen onze opleidingen vormt een grote inspiratiebron voor onze medewerkers. Deze samenkomst van wetenschap en dagelijkse werkpraktijk geeft ons de gelegenheid om de opgebouwde expertise maatschappelijk in te zetten en waarborgt een continu proces van feedback en ref lectie op onze wetenschappe-lijke activiteiten.

Uitgangspunt bij de vormgeving van Coaching en Consulting in Context is enerzijds de beroeps-praktijk en anderzijds fundamentele en diep-gaande kennis op het vakgebied van begelei-ding. Wij willen deelnemers uitnodigen en uit-dagen tot ref lectie en het verder ontwikkelen van hun ref lectieve en analytische vermogens. Door interactie tussen deelnemers en docenten en tussen deelnemers onderling ontstaat een structureel leer- en reflectieproces. De staf van de leergang heeft een helder evenwicht weten te bereiken tussen de theorie, de praktijk en de persoonlijk-professionele ontwikkeling van de deelnemer. De leergang is binnen USBO permanent object van intensieve evaluatie door kritische ref lectie van (oud)deelnemers, docen-ten en programmaleiding. De inbreng van expertise op de verschillende relevante thema’s in het programma wordt ook gewaarborgd doordat de instelling nauwe internationale contacten onderhoudt met uni-versitaire en andere professionele instanties op het vakgebied. Resultaat is een zeer hoog gewaardeerde, bijzondere opleiding, gedegen en praktijkgericht, uniek in haar soort in Nederland.

Daarom beveel ik het executive programma Coaching en Consulting in Context: Theorie en praktijk van werken met onbewuste dynamiek in organisaties van harte bij u aan.

prof.dr. maarten van bottenburg

Hoofd Departement Bestuurs- en Organisatie-wetenschap van de Universiteit Utrecht (USBO)Directeur Executive en Masterprogramma’s USBO

HEt DEpartEMEnt BEstuurs- En OrganisatiEwEtEnscHap (usBO) is EEn acaDEMiscH kEnnis-

cEntruM van DE univErsitEit utrEcHt. in HEt OnDErwijs, OnDErzOEk En aDviEs van usBO

staan DiEnstvErlEnEnDE OrganisatiEs cEntraal. spEcialE aanDacHtsgEBiEDEn zijn pOlitiEk,

BEstuur, OrganisatiE, cultuur, HrM En cOMMunicatiE

C o a C h i n g e n C o n s u lt i n g i n C o n t e x t1

context De toegenomen complexiteit, veranderingen en onvoorspelbaarheid in de werkomgeving gaan gepaard met ontwikkelingen zoals afnemende (financiële) middelen, internationalisering, groei, fusies, afvloeiing, (arbo)wetswijzigingen en nieuwe technologie. Maar ook met onzekerheden, span-ningen en ervaren crises in de wereld buiten de organisatie en een toenemende druk op econo-mische en politieke verantwoording. Oplossingen met een korte termijn karakter en instrumentele ‘how to’ oplossingen voldoen niet langer in de complexiteit waarmee iedere leiding-gevende wordt geconfronteerd. Veel van wat zich op de werkplek afspeelt gebeurt immers onder de oppervlakte. Medewerkers van een organisatie, maar ook klanten, brengen naast hun kennis en bekwaamheid een hele gevoelswereld mee. Zij hangen hun wensen, angsten, ambities en ge-woontes niet met hun jas aan de kapstok alvorens de organisatie te betreden.

Bewust ontworpen agenda’s, doelen, strategische plannen en regels, bedoeld om onze aandacht op officieel erkende doelen te richten, kunnen andere doelen verbergen. Die verborgen doelen zijn meestal emotioneel, ze beïnvloeden wat wij doen en hoe wij ons voelen in ons werk en dus ook hoe effectief wij zijn in het uitvoeren van onze verant-woordelijkheden. Niet alleen de werknemer die moet afvloeien of een beoogde promotie misloopt zal daar gevoelens over hebben en zich moeten heroriënteren, maar ook de leidinggevende die de beslissing neemt en/of het nieuws moet over-brengen.

In deze context groeit de behoefte aan een profes-sionele blik op coaching en consulting. In de zorg voor processen en medewerkers wordt professio-nele begeleiding steeds meer ingezet als beleids- en managementinstrument. Met het executive pro-gramma Coaching en Consulting in Context: Theorie en praktijk van werken met onbewuste dynamiek in organisaties willen we hierop inspelen en een inten-sieve academische praktijkopleiding aanbieden die dieptepsychologische inzichten verbindt met een professionele toepassing van begeleidingstaken in organisaties zoals coaching, counselling, loopbaan-begeleiding, management development, organisa-tieconsultancy, en het vormgeven en managen van dergelijke diensten. Theorie en praktijk worden

in deze leergang direct aan elkaar gekoppeld en de persoonlijk-professionele ontwikkeling staat in dienst van de mensen in het systeem (organisatie).

Effectief leidinggeven vereist tegenwoordig het kunnen combineren van intuïtieve en emotionele inzichten met agenda’s en strategische plannen. Dit laatste geldt niet alleen voor het werk met individuen ten behoeve van hun ontwikkeling in rol (coaching), maar ook voor begeleiding van teams, groepen en systemen zoals consultants vaker doen. Consulting vraagt om de verbinding van de ‘harde’, rationele, ‘business’-kant van organisaties met de meer verborgen, irrationele en onbewuste mechanismen; om zodoende patronen van organi-satiegedrag te ontdekken en te kunnen begrijpen. Hoe langer hoe meer vullen coaching en consul-ting elkaar aan wanneer aandacht voor personen en systemen geïntegreerd wordt.

In deze visie hebben coaching en consulting, altijd plaats in een context en in ieder onderdeel van dit programma speelt dan ook een viertal elementen in het begeleidingsproces steeds een rol:• Wat speelt zich binnenin mensen af?• Hoe verhouden mensen zich tot elkaar?• Welke rol spelen druk op of veranderingen in het systeem waarin coach/consultant en cliënt zich bevinden?• Hoe is de omgeving (maatschappelijk, culturele, politiek, economisch etc.) van invloed op het systeem en de mensen die erin werken?

2e x e c u t i v e p r o g r a m m a

doelgroep, doelstellingen en opbrengstHet executive programma Coaching en Consulting in Context: Theorie en praktijk van werken met onbewuste dynamiek in organisaties is bedoeld voor coaches, organisatieadviseurs, managementconsultants, ma-nagers, trainers, MD- en OD-professionals; voor ervaren functionarissen die inzicht en professiona-liteit in hun begeleiding willen verdiepen.

De opleiding stelt deelnemers in staat creatief, doelgericht en professioneel begeleiding te bie-den, met inzicht in de emotionele beleving van de werkplek van degenen die zij begeleiden. De deel-nemer vergaart kennis over en ontwikkelt inzicht en competenties in het werken met onbewuste processen in organisaties.

Een belangrijk doel is de begeleider beter toe te rusten om in de organisatie te onderkennen welke invloed druk van buitenaf (zoals politiek/econo-misch beleid, veranderende cliëntengroep) en van binnenuit (groei, krimp, fusie, nieuwe werkme-thoden of verschuivende doelstelling) heeft op de mensen in het management, de werknemers of cli-enten. Welke onzichtbare agenda’s hanteert men, welke mythen en welke machtsverhoudingen zijn mede bepalend voor het functioneren van de orga-nisatie en de mensen daarin? Voor de professioneel begeleider is het even belangrijk die factoren te on-derkennen als te weten wat zich in en tussen indi-viduen afspeelt. Juist in de integratie van inzicht in de binnenwereld van mensen en de dynamiek van de (werk-)omgeving ligt de kracht van de coach/consultant bij begeleiding op individueel-, maar ook op organisatieniveau. Het leren ontdekken en benutten van de mogelijke verbindingen tussen deze visies kenmerkt deze leergang. Deelnemers leren ‘in- en uitzoomen’ tussen microscopische- en telescopische visies.

Het programma wil professionals opleiden die in hun begeleidingstaken ethische en professionele principes hanteren, die in staat zijn nauwkeurig een visie te formuleren op wat er aan de hand is endaarbij passende interventies te plannen en uit te voeren. Daarnaast heeft de professioneel begeleiderzelfkennis nodig, maar ook vermogen tot zelfre-f lectie, met name als hij/zij zelf onderdeel van het

systeem uitmaakt. Ook helpt deze opleiding coach/consultant inzicht te krijgen in de betekenis die zij zelf, maar ook hun cliënten geven aan sociale, culturele en politieke dimensies van organisaties.

Deelnemers verwerven kennis over onbewuste dynamiek binnen en tussen mensen in organisaties en ze ontwikkelen competenties in gedegen ref lec-tieve begeleiding. Daarnaast zijn voorbeelden van genoemde leeropbrengsten: een veel beter besef van de eigen rol en de toegevoegde waarde vanuit de rol voor de organisatie, duidelijker omgaan met begrenzingen van taak en rol, meer in staat om als persoon-in-rol te handelen, beter in staat met spanning en discomfort, gerelateerd aan het werk, om te gaan, taakgerichter, ook als het moeilijk wordt (‘thinking under fire’), meer focus op het nemen van eigen verantwoordelijkheid en leider-schap, meer vermogen tot ref lectie, in tegenstel-ling tot het direct vanuit impuls reageren. Hiermee wordt duidelijk dat het leerproces en de ontwik-keling van de deelnemer naar aanleiding van deze leergang, veelal van aanzienlijke meerwaarde is voor de organisatie waarvoor hij/zij werkt.

Wat speelt zich binnenin mensen af?

C o a C h i n g e n C o n s u lt i n g i n C o n t e x t3

Leerconcept en didactische vormgevingUitgangspunt in de opzet van het executive pro-gramma Coaching en Consulting in Context: Theorie en praktijk van werken met onbewuste dynamiek in orga-nisaties is een actieve inbreng van iedere deelnemer. De onderwijsmethoden sluiten aan bij concrete vragen uit de praktijk, terwijl de praktijk wordt onderbouwd met een gedegen theoretisch kader.

Bestaande kennis en vaardigheden van deelne-mers tellen uiteraard mee. Ze worden in verband gebracht met het theoretisch referentiekader, zodat de deelnemer een eigen ‘landkaart’ kan ontwikke-len en effectiever richting geeft aan eigen bege-leidingsactiviteiten. Op basis van inbreng uit de werkpraktijk van deelnemers en aan de hand van de geboden theorie worden bewuste en onbewuste processen geëxploreerd die invloed hebben op mensen in hun (werk)omgeving. Hierbij worden ook samenwerkingsvormen tussen deelnemers gehanteerd en wordt de leergang zelf ook als object van studie gezien. Er is hierin voortdurende aandacht van de leiding voor de deelnemers.

Ethische en professionele principes van begelei-dingstaken komen aan de orde, evenals diagnose van de situatie en selectie van een gepast interven-tieplan. De relevantie van coaching en consulting in de huidige maatschappelijke en politieke context en de (inter)culturele en sociale aspecten maken deel uit van de seminars.

Een belangrijk uitgangspunt is dat er behalve bewuste ook onbewuste motieven meespelen op de werkplek. Stress is onvermijdelijk in ons post-moderne tijdperk met de bijbehorende onzekerhe-den. Mensen vermijden in de regel waar mogelijk ervaringen van angst, spanning, schuldgevoel, twijfel en onzekerheid, soms zonder zich hiervan bewust te zijn. Zo is het te begrijpen dat als gevolg van nieuwe bronnen van spanning en risico in organisaties ook de irrationaliteit vaak toeneemt. Hoe komt het dat bijvoorbeeld een positieve uitda-ging tot creativiteit niet wordt opgepakt, of dat een individu zich op de werkplek gedemotiveerd of gekwetst voelt? De problemen die daaruit kunnen voortkomen en de uitingen van kwaadheid zijn de meeste (bege)leidinggevenden niet vreemd.

In deze leergang geeft een psychodynamische benadering inzicht in de wijze waarop deze me-chanismen onbewust opereren in mensen. Het psychodynamisch kader geeft aandacht aan het leren herkennen van de vroegste en soms primi-tieve psychologische mechanismen. Wie zich het eenmaal heeft eigen gemaakt, kan de eigen intuïtie veel beter op waarde schatten en inzetten in bege-leidingstaken in de organisatie. In deze leergang wordt de psychodynamische benadering vanuit de eigen emotionele beleving van de werkplek en vanuit persoonlijk-, rol- en systeemperspectief verkend. Het individu wordt in dit programma altijd in zijn/haar context beschouwd; niet alleen intra- en interpersoonlijke processen, maar ook bijvoorbeeld de interactie met organisatiedynamiek wordt beschouwd.

Dit zogenaamde psychodynamisch-systemische perspectief helpt processen in mens én organisatie te begrijpen. Organisaties zijn (net als individuen) gelaagd. Behalve bewuste motieven spelen ook onbewuste aspecten mee op de werkplek. Organi-saties zijn (ook net als individuen) open systemen. Interne en externe werelden beïnvloeden elkaar wederzijds. Processen binnen personen, tussen per-sonen, in organisaties en haar omgeving hebben met andere woorden met elkaar van doen. Ken-nis hierover geeft aangrijpingspunten voor ana-lyse en handelen in het werken met organisaties. De aandacht voor gelaagdheid en contextualiteit bevordert enerzijds de effectiviteit van organisa-ties en anderzijds het welzijn van de mensen die erin werken. In de toegenomen complexiteit en onvoorspelbaarheid in de werkomgeving helpt het psychodynamisch-systeemperspectief om te gaan met onzekerheden en spanningen, in plaats van ze uit de weg te gaan.

Gedurende de opleiding wordt samen met deelne-mers een Persoon-, Rol-, Systeem- en Contextka-der ontwikkeld, waarbij de nadruk per onderdeel verschillend zal liggen. Zo komen verschillende as-pecten steeds weer terug en bouwt elk programmaonderdeel voort op het voorgaande. De leergang isopgebouwd tot een geïntegreerd geheel van inhou-delijke thema’s, die een onderlinge samenhang kent.Het design van Coaching en Consulting in Con-text kent de volgende elementen:

4e x e c u t i v e p r o g r a m m a

• kErncOncEptEn van OnBEwustE DynaMiEkEn (in individu, groep en organisatie), bijvoorbeeld: - vroege ontwikkeling en relaties - groeps- en organisatiedynamiek - gefixeerde afweer in mens en organisatie - cultuur, macht en diversiteit - human resources in veranderende contexten

• ExplOrErEn van ErvaringEn (actieleren), bijvoorbeeld: - Organisation-in-the-Mind - Group Relations - inter-organisationele dynamieken

• rOlapplicatiE (ontwikkeling van coaching en consulting rollen: kader, vaardigheden en attitude), bijvoorbeeld: - psychodynamisch-systemische coaching - interveniëren in groepen - organisatieconsulting

• MEtHODEn & tEcHniEkEn van OnDErzOEk

(onder de oppervlakte): - kwalitatief onderzoek - methoden van dataverzameling en inter- pretatieve analyse - organisatie-observatie

De focus ligt hierin zoals gezegd op het diepgaand leren begeleiden van organisaties en rolhouders met inzicht in de emotionele en affectieve wereld. Meer basale competenties zijn hiervan ook on-derdeel, zoals: zelfref lectie, - analyse en –ontwik-keling, begeleiden vanuit een werkkader (m.n. psy-chodynamisch-systemisch, competenties, techniek etc.), casemanagement (contractering, vormgeven van de werkrelatie, ontwikkelen interventieplan, de werkrelatie beëindigen, evaluatie), ethische en professionele standaarden.

Er wordt gewerkt met een grote verscheidenheid aan onderwijsvormen:

• seminars. De meeste seminars hebben een omvang van twee en soms drie dagen en wor-den geboden op een manier die praktijk, theorie en de eigen werkervaring van de deelnemer met elkaar verbindt; de deelnemers kunnen nieuwe concepten in de praktijk oefenen of het geleerde in samenspraak met de docent in hun eigen reper-toire integreren. Vaak wordt gewerkt met de eigen ervaring van de deelnemer, vanuit de actuele rol die de deelnemer vervult in de eigen organisatie.

Seminar 3 heeft een omvang van zes dagen en een uitsluitend ervaringsgericht karakter.

• verwerkings- en verdiepingsbijeen-

komsten. Tijdens de opleiding zijn er 18 ver-werkings- en verdiepingsbijeenkomsten. Dit zijn bijeenkomsten van een dagdeel en omvatten de verschillende onderdelen:

tHEMasEssiEs. Bestaat uit hoor-, werk- en actua-liteitencolleges voor informatieoverdracht, lite-ratuurbespreking, oefeningen en discussies onder leiding van een docent. De leesseminars en gast-colleges hebben als doel verwerking, verdieping en verbreding van de nieuwe inzichten. Een deel van de sessies zal ook geleid worden door deelnemers en ervaringsgericht zijn.

supErvisiE. In de supervisie komt de begelei-dingspraktijk van de deelnemers zelf ter sprake en het internaliseren van een aantal supervisievragen. Doel is het verbinden van de tot nu toe geleerde concepten met de praktijk en het ontwikkelen van een psychodynamisch-systemische rol-attitude.

stuDiEgrOEpBijEEnkOMstEn. De deelnemers leren in dit onderdeel uit eigen ervaring en ref lec-tie, individueel en als groep, verbanden te leggen tussen een hier-en-nu proces en invloeden elders in het systeem.

• tutoriaLs. In een tutorial, een vorm van stu-diebegeleiding, komt het individuele leerproces in de leergang aan de orde en de invloeden op de rol van deelnemer. Het gesprek tussen deelnemer en programmaleiding vindt meerdere malen tijdens de leergang plaats.

• psychodynamische coaching ervaren

aLs cLiënt. Een vijftal individuele sessies met een psychodynamisch coach/counsellor maakt deel uit van het eerste leerjaar. Het programma is zeer taakgericht, wat niet wegneemt dat de opleiding bij de deelnemer persoonlijke snaren kan raken. In dat geval kan de staf aanbevelingen doen voor bijvoorbeeld extra psychotherapie. Een initiatief hiertoe kan ook uitgaan van de deelnemer zelf.

• individueLe supervisie. Vanaf het tweede jaar hebben cursisten minimaal tien individuele supervisiesessies met een supervisor (matching via de opleiding). Het werk dat ze daar inbrengen heeft betrekking op de eigen begeleidingsrol in de

C o a C h i n g e n C o n s u lt i n g i n C o n t e x t5

eigen context. Cursisten maken zelf hun eigen afspraken met de supervisor. Aan het eind van het traject schrijven ze een supervisieverslag. Aan supervisoren wordt gevraagd na beëindiging een verklaring af te leggen aan de opleiding over de kwaliteit van het werk door de cursist.

• Literatuurstudie, papers, opdrachten,

afstudeerproject. Het lezen van relevante literatuur en het schriftelijk uitvoeren van op-drachten behoren tot vaste activiteiten van de deelnemers aan Coaching en Consulting in Con-text. Twee uitgebreide papers (één over intra- en interpersoonlijke dynamiek en één over groeps- en organisatiedynamiek) toetsen het begrip en ap-plicatievermogen van de centrale concepten van de opleiding. Daarnaast worden twee casestudies vervaardigd: één van een eigen interventietraject met een individu (coaching) en één van een eigen groeps- en/of organisatie-interventietraject (con-sulting). Deze trajecten zet u zelf op en voert u uit.

inhoudelijk programmaZoals al aangeduid bij de introductie van het leer-concept, worden in het executive programma Coa-ching en Consulting in Context: Theorie en praktijk van werken met onbewuste dynamiek in organisaties diepte-psychologische inzichten over mens en organisatie verbonden met een professionele toepassing van begeleidingstaken in organisaties. Ook wordt van-uit dit zogenaamd psychodynamisch-systemisch perspectief een dialoog ontwikkeld met andere disciplines in de organisatiewetenschappen, zoals de organisatie-antropologie, HRM-studies en managementwetenschappen. Om het inhoudelijk programma nader te introduceren, volgt hier een beschrijving van de thematiek van de seminars:

sEMinar 1: organisation-in-the-mind Deelnemers exploreren in dit seminar de betekenis, het belang en gebruik van Organisation-in-the-Mind. Ze onderzoeken hun dagelijkse begelei-dingstaken en werkervaring vanuit persoonlijk-, rol- en systeemperspectief. Organisation-in-the-mind is een concept dat berust op een psychoana-lytisch en systeemreferentiekader.Uitgangspunten voor dit seminar: • het betreden van een organisatie betekent deel uitmaken van een mentale wereld, van gevoelens,gedachten, verbeelding en overtuigingen die zich bewust en onbewust afspelen. Deze mentale wereld beïnvloedt alles wat wij beslissen en doen als manager, leidinggevende, adviseur, werknemer, counsellor of coach. • als wij deze mentale wereld in gedachten kunnen houden en erop kunnen ref lecteren, is het een krachtige bron van ‘organisational intelligence’. Deze organisational intelligence kan helpen de dilemma’s, uitdagingen en spanningen van het organisatieleven beter te begrijpen.De term ‘organisation-in-the-mind’ gaat over een dergelijke mentale wereld waarin wij leven en die in ons leeft; als bron voor het leren, begrijpen en betekenis toekennen aan wat er zich in de organi-satie afspeelt, terwijl wij verschillende rollen in de organisatie op ons nemen en ontwikkelen. Het seminar is ervaringsgericht (heeft het karakter van een workshop) en biedt gelegenheid om de eigen huidige werkervaring in en met organisaties in tebrengen als materiaal voor ref lectie en analyse ophet raakvlak tussen persoon, rol, systeem en context.

Hoe verhouden mensen zich tot elkaar?

6e x e c u t i v e p r o g r a m m a

sEMinar 2: vroege ontwikkeLing en

reLaties

Deelnemers leren kernconcepten van vroege mense-lijke ontwikkeling. Hoe spelen vroegere ervarin-gen, vaak onbewust, individueel en collectief nog mee in de huidige werkomgeving? Welke normale menselijke behoeften spelen daarbij een rol? Deel-nemers leren in dit seminar vanuit een relationeel perspectief na te denken over hun eigen begelei-dingstaken op hun werk. Belangrijk is een dieper inzicht in de invloed die onze vroegste relaties met onze verzorgers hebben op de manier waarop wij onze interne belevingswereld vormen en op onze capaciteit om creatief én destructief te leven en te werken. Deelnemers leren verschillende af-weermechanismen, zoals projectieve identificatie, herkennen en als eigen referentiekader hanteren in hun begeleidingsrol. Op deze manier wordt de psychodynamische Kleiniaanse theorie voortgezet met begrippen die het inzicht in de complexiteit van de begeleidingsrelatie in de organisatiecontext verdiepen. Overdracht en tegenoverdracht komen aan de orde, naast begrippen zoals ‘containing’ en afgunst. Korte theorieprestentaties worden afge-wisseld met het zelf oefenen in korte begeleidings-gesprekken en andere oefeningen. Het persoonlijk perspectief ‘in context’ staat centraal.

sEMinar 3: group reLations

Deelnemers exploreren onbewuste processen in groepen middels de methodiek van deelname aan een Group Relations conferentie. De dynamiek van de werkomgeving vormt de kern van deze interna-tionale conferentie. De eigen ervaring hier-en-nu in kleine en grote (sub)systemen, in activiteiten binnen een groep en binnen een institutie, staan centraal. Iedere deelnemer brengt een eigen actueelwerkissue in. Dit incident wordt in verband ge-bracht met de eigen ervaringen in verschillende evenementen en rollen tijdens de werkconferentie. De conferentie wordt georganiseerd door Group Relations Nederland. De conferentie is een aparte tijdelijke institutie. De leergangdeelnemers schrijven zich individueel in bij de conferentieorganisatie, zoals andere deelnemers aan de conferentie dat ook zullen doen. Het systeemperspectief staat centraal.

sEMinar 4: psychodynamisch-systemische

coaching 1

Deelnemers leren verband te leggen tussen psycho-dynamische theoretische begrippen en hun eigen ervaring als begeleider (rolapplicatie). Aan de orde komen onbewuste processen in de begeleidings-

relatie, de interne processen bij zowel counsellor als cliënt en de daaruit voortvloeiende projecties (het onbewust ‘plakken’ van gezichten uit het verleden op iemand die je in het heden ontmoet). Centraalhierbij zijn begrippen van de Britse ‘Object Relati-ons’-school, zoals ‘containing’ (Bion) en ‘holding’ (Winnicott); de relatie tussen het kinderspel van vroeger en het creatief denken nu; het verdelen van mensen in goed of slecht versus het tolereren van onvolmaaktheid bij mensen. Voorbeelden uit het eigen actuele begeleidingswerk worden in verband gebracht met mechanismen die mensen vroeg in hun leven ontwikkelden en die nog steeds hun dagelijkse (werk)ervaring en gedrag beïnvloeden. Behalve een persoonlijk en systeemperspectief krijgt in dit seminar het rolperspectief veel aandacht.

sEMinar 5: interveniëren in groepen

Het ervaren, analyseren en exploreren van groeps-dynamiek heeft veel aandacht in het programma. In dit rolapplicatie onderdeel gaan we een stap verder.Hierin gaat de aandacht naar hoe als leider of begeleider te werken met onbewuste dynamiek in groepen. De leergroep zelf wordt gebruikt als instrument om deelnemers te laten experimen-teren met eigen interventies. Deelnemers krijgen ook de leiding over bijeenkomsten en oefenen zodoende zowel met voorbereiding als facilitering van groepen. Deelnemers krijgen inzicht in hun eigen mogelijkheden hierin en leren hoe met een psychodynamisch-systemische benadering leiding te geven aan groepen, te faciliteren of te consulte-ren. Naast het systeemperspectief staat het rolper-spectief centraal.

sEMinar 6: onderzoek onder de opper-

vLakte 1

Deelnemers werken aan methodologische uitda-gingen in het onderzoek naar menselijke ervaring, specifiek met aandacht voor de affectieve en on-bewuste dimensies. De ethische en politieke issues worden beschouwd, evenals de rol van de subjecti-viteit van de onderzoeker en de dunne grens tussen onderzoek, interventie en verandering. Het semi-nar brengt een variëteit aan relevante perspectieven, inclusief hedendaagse psychoanalyse, psycho-sociaal en kwalitatief onderzoek, actie-onderzoek, Group Relations en Group Analysis om nieuwe benade-ringen van onderzoek en interventie ‘in de diepte’ te ontwikkelen. De nadruk ligt op methoden & tech-nieken van dataverzameling. Organisatie-observatie krijgt hierbij speciale aandacht. Onderwerpen als het ‘containen van angst’, het formuleren van het

C o a C h i n g e n C o n s u lt i n g i n C o n t e x t7

geobserveerde en het werken met de impact van deze formulering in het geobserveerde systeem worden behandeld. Deelnemers zullen als vervolg op dit seminar een aantal observaties doen van een aspect van een organisatie, onder begeleiding en met ref lectie vanuit de leergang. Wat is de aard van de observatie? Hoe kan men de betekenis ervan inschatten? Hoe verhoudt een observatie zich tot een interpretatie of hypothese? Theorie en praktijk komen dicht bij elkaar. Begrippen als ‘basic assumptions’, ‘transitional space’, projectieve processen, groepsaannames en mythes, systemische aspecten, onbewuste communicatie, afweerpatro-nen en angst passeren de revue.

sEMinar 7: werken met gefixeerde

afweer in mens en organisatie

Welke psychische processen op de werkplek enwelke patronen in en tussen mensen en hun werk-omgeving kan men observeren? Op welke basis stelt men dan een hypothese, interpretatie, diag-nose? Hoe verhoudt een psychodynamische visie zich tot gangbare diagnostische systemen (bijvoor-beeld DSM)? In dit seminar wordt gekeken naar wat er mis kan gaan in de ontwikkeling van mensen en organisaties. We bieden een theoretisch kader om disfunctionele patronen in de organisatie te kunnen onderzoeken en de zwakke plekken in medewerkers te kunnen activeren en spiegelen, en vice versa. Wat zijn de (deels onbewuste) afspraken die creatieve of destructieve processen bevorderen? Wanneer gaat het mis met macht en sociale relaties in organisaties en hoe staan mensen dan in rela-tie tot de taak en elkaar als er een dynamiek van ontkenning speelt? Dit seminar biedt gelegenheid om weerstanden te onderzoeken aan de hand van processen op de eigen werkplek en die van een ander. Het seminar biedt kernconcepten om te hel-pen begrijpen hoe psychopathologie in individuen en organisaties werkt en interacteert. Het geeft daarmee ook inzicht in hoe systemen perversiteit ontwikkelen, ondanks individuele pogingen om dat niet te laten gebeuren. In het seminar staat het persoonlijk en het systeemperspectief centraal.

sEMinar 8: psychodynamisch-systemische

coaching 2

Dit rolapplicatie seminar biedt een vervolg en ver-dieping van seminar 4. Specifiek komen aspecten van casemanagement aan de orde; bijvoorbeeld contracten, diagnose, vertrouwelijkheid, rappor-tage, afbouw, verwijzing en afscheid. Het rolper-spectief staat centraal in dit seminar.

sEMinar 9: organisatieantropoLogie:

cuLtuur, macht en betekenisgeving

De organisatieantropologie stelt de betekenis-geving van alle betrokkenen bij organisatiepro-cessen centraal en beschouwt van daaruit de consequenties voor sturingsvraagstukken. Naast de sociologische inzichten ten aanzien van ‘ratio’ en ‘macht’ kijken we naar het cultuurvraagstuk met behulp van sociaalwetenschappelijke inzichten rond begrippen als etniciteit, identiteit en context. Betekenissen komen tot stand in communicatie-processen waarin machtsverhoudingen, belangen-tegenstellingen en afhankelijkheidsrelaties sterke invloed uitoefenen. Het proces van betekenis-geving is daarmee primair een interactieproces tussen betrokken organisatieleden en hun relatie tot omgevings(f )actoren. Daarom besteden we in dit onderdeel aandacht aan kernconcepten van organi-satiedynamiek, zoals cultuur, macht, diversiteit en betekenisgeving en hun onderlinge relaties. In het seminar staat het systeemperspectief centraal.

sEMinar 10: onderzoek onder de opper-

vLakte 2

Dit seminar biedt een vervolg en verdieping van seminar 6. Specifiek ligt de focus op methoden & technieken van data-analyse. Er wordt voorname-lijk gewerkt met door de deelnemers verzameld materiaal.

sEMinar 11: organisatieconsuLting

In dit rolapplicatie seminar, gebaseerd op het werken met eigen casuïstiek en input, is aandacht voor de verdere ontwikkeling van een ‘consultancy stance’. Het zogenaamde Tavistock paradigma voedt al tientallen jaren de theorie en praktijk van organisa-tieontwikkeling (socio-technisch systeemontwerp, Action Research en Group Relations). In het semi-nar wordt ook gewerkt met meer recente ontwik-kelingen, zoals Complexity Theory. In dit seminar wordt gewerkt van de individuele rolconsultatie (coaching) tot groepswerk, naar interventies in ge-hele systemen (incl. organisatiecultuurverandering en Groep Relations-technologie).

sEMinar 12: Leven met Leiderschap in en

om organisaties

In dit onderdeel worden kernconcepten behandeld over de rol van publiek leiderschap in de context van maatschappelijke veranderingen. Het romanti-sche verlangen naar leiders die orde op zaken stellen in een vastgelopen politiek-bestuurlijk sys-teem is gevaarlijk. Leiderschap is te belangrijk

8e x e c u t i v e p r o g r a m m a

en te gevaarlijk om zo simplistisch te benaderen en om zittende en aankomende leiders in trainingen als model voor te houden. In deze module gaan we op zoek naar de nuances van leiderschap in en om organisaties en in de politiek. En we bezinnen ons op de vraag hoe we leiders kunnen kweken, adviseren en temmen. In dit onderdeel staat een contextueel perspectief centraal.

sEMinar 13: inter-organisationeLe

dynamieken

In dit seminar zijn processen van multi-partij samenwerking aan de orde. Samenwerking behelst het onderkennen van de relevante diversiteit en het vinden van een zinvolle complementariteit. Het kapitaliseren op en werken met diversiteit blijkt echter niet eenvoudig te zijn. Multi-partij samen-werking gaat gepaard met processen van stereo-typering, wantrouwen, machtsspelletjes en(on)uit-gesproken conf lict. Het exploreren van multi-partij samenwerking in een ervaringsgericht evenement, maakt deel uit van het seminar. Daarnaast wordt deelnemers onderzoeksmateriaal en theorievor-ming aangeboden over intergroeps- en interorgani-satiedynamiek. Zo wordt bijvoorbeeld de betekenis van het begrip collusie onderzocht. In dit seminar staat het (inter)systeemperspectief centraal.

sEMinar 14: integreren van coaching en

consuLting in context

Dit seminar heeft een directe link met seminar 1, waarin de verschillende velden uit het persoon, rol, systeem en context kader geïntroduceerd zijn. In dit laatste seminar staat de interface van de ver-schillende velden en de integratie van perspectie-ven in de rol van begeleider centraal. Het seminar biedt gelegenheid om de eigen huidige werk- en opleidingervaring in te brengen als materiaal voor ref lectie en analyse. De balans wordt opgemaakt van de eigen rol in coaching en consulting en het werken met het psychodynamisch-systemisch referentiekader.

stafdocenten

Dr. Eliat araM organisatiepsycholoog, Gestalt psychotherapeut, coach, consultant, supervisor, CEO Tavistock In-stitute of Human Relations, Verenigd Koningkrijk

DaviD arMstrOng Ma organisatieconsultant; Associate Consultant Tavistock Consulting, Verenigd Koninkrijk

Dr. juDitH BEll psycholoog, organisatieconsultant en executive coach; Director Tavistock Consulting, Verenigd Koninkrijk

ElisHa Davar Ma psychoanalytisch psychotherapeut, psychodyna-misch coach/consultant

Drs. Hans gErritsEn universitair docent, senior trainer en coach, USBO

prOf.Dr. paul ’t Hart hoogleraar bestuurskunde, USBO

prOf.Dr. paul HOggEtt hoogleraar politicologie, directeur Centre for Psycho-Social Studies, University of West-Eng-land, psychoanalytisch psychotherapeut, Verenigd Koninkrijk

Dr.ir. Martijn kOstEr universitair docent/onderzoeker op het gebied van organisatiecultuur en -verandering, USBO

Drs. MartHa MEns Mpc psycholoog, senior organisatieadviseur experti-secentrum Management en Organisatie Advies, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Konink-rijksrelaties

Drs. Errica MOustaki-sMilansky psychoanalytisch psychotherapeut, organisatieadvi-seur/coach, Alliance Coaching, directeur Carreers in Depth For Organizations, Verenigd Koninkrijk

prOf.Dr. sanDra scHruijEr hoogleraar organisatiepsychologie en vraagstukkenvan multipartijensamenwerking, USBO en Uni-versiteit van Tilburg

C o a C h i n g e n C o n s u lt i n g i n C o n t e x t9

prOf.Dr. Diana sHMuklEr klinisch psycholoog, integratief psychotherapeut,docent en supervisor, voorheen hoogleraar psycho-therapie en hoofd departement Psychologie Uni-versity of Derby, Verenigd Koninkrijk

Drs. Martijn van DEr spEk Bsc universitair docent, senior consultant, coach, trainer, USBO

supervisie- en studiegroepconsuLtants

Samen met de programmaleider vormen de super-visie- en studiegroepconsultants de kernstaf van de leergang. De supervisie- en studiegroepconsultants zijn:

ElisHa Davar Ma psychoanalytisch psychotherapeut, psychodyna-misch coach/consultant, docent CCC

Drs. MartHa MEns Mpc psycholoog, senior organisatieadviseur expertise-centrum Management en Organisatie Advies, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Konink-rijksrelaties

psychodynamische coaches en super-

visoren voor deeLnemers

Wordt tijdens de opleiding bekend gemaakt.

programmaLeiding

Drs. Martijn van DEr spEk Bsc programmaleider van de opleiding, geeft leiding aan de kernstaf

Drs. paul aDriaansE manager Executive & Masterprogramma’s USBO

prOf.Dr. MaartEn van BOttEnBurg directeur Executive & Masterprogramma’s USBO

projectassistentie

Drs. Bianca kOOij logistieke en organisatorische ondersteuning van de opleiding

adviesraad

De leergang wordt inhoudelijk en procesmatig ondersteund door een Adviesraad. De Adviesraad kent een internationale samenstelling en bestaat uit de kernstaf van de leergang, enkele kerndocenten, cursistvertegenwoordigers, de voorzitter van de alumninetwerkcommissie, externe vakgenoten.

Drs. jaak lE rOy consultant/coach organisaties, psychoanalyticus, psychiater, opleider groepsdynamica en groeps-therapie, België

Incidentele wijzigingen van programma en staf zijn voorbehouden.

Welke rol spelen druk op of veranderingen in het systeem?

10e x e c u t i v e p r o g r a m m a

organisatorische informatieopLeidingsdagen, -Locatie en -tijden

De meerdaagse seminars worden verzorgd in een conferentieoord in het midden van het land. De verwerkings- en verdiepingsbijeenkomsten (VVB’s) worden om de paar weken verzorgd op donderdag te Utrecht.Precieze data van het executive programma Coa-ching en Consulting in Context: Theorie en praktijk van werken met onbewuste dynamiek in organisaties zijn separaat bij deze brochure gevoegd of beschikbaar via de projectassistent van de leergang (zie onder Informatie).

toetsing en certificering

De meeste seminars van het eerste jaar worden afgerond met een oefen-, lees- of schriftelijke opdracht. Daarnaast zijn er vier beoordelingsmo-menten:• een paper over concepten van intra- en inter- persoonlijke dynamiek• een paper over concepten van groeps- en organisatiedynamiek• een casestudie van een interventie met individu (coaching)• een casestudie van een interventie met groep- of organisatie (consulting)Externe beoordelaars zijn betrokken bij de eindbe-oordeling van deze onderdelen. Ook de bereidheid te leren uit de ervaringsgroep speelt mee in de beoordeling. Criteria die gehan-teerd worden bij de evaluatie door staf leden wor-den aan deelnemers kenbaar gemaakt. Zij hebben onder andere te maken met het vermogen van de deelnemer om om te gaan met spanning en projec-tieve processen, capaciteit om te ref lecteren op het eigen proces en dat van anderen en de omgeving; om praktijk en theorie met elkaar te verbinden ten behoeve van de taak; om op een professionele manier een vraag om begeleiding om te zetten in een passende interventie. Het opleidingscertificaat ontvangt de deelnemer na het behalen van een kwalitatief voldoende resultaat op deze aspecten.

aLumninetwerk

Na afronding van de opleiding kunt u lid worden van het alumninetwerk CCC (deelnetwerk van het Alumninetwerk Executive & Masterprogramma’s) en deelnemen aan de georganiseerde activiteiten (minimaal 2 studiedagen per jaar).

studiebeLasting

De leergang beslaat ruim twee jaren. Inclusief het bijwonen van de verschillende groepsbijeenkom-sten moet de deelnemer gemiddeld rekenen op een studiebelasting van circa 60 uur per maand.

taaL

Voertalen in de leergang zijn Nederlands en Engels.

mogeLijke deeLname aan onderdeLen

van CoaChing en Consulting in Context

Enkele seminars van het programma staan tevens open voor deelnemers van buitenaf. De ervaring leert dat deze seminars hierdoor verrijkt worden, zowel voor de groep als individuele deelnemer. Voor informatie over deze seminars kunt u contact opnemen met de projectassistent, Bianca Kooij (zie onder Informatie). toeLating en inschrijving

De opleiding heeft een postacademisch karakter en richt zich daarom op afgestudeerden met een HBO- of universitair diploma of een diploma dat daarmee gelijkgesteld kan worden. Met bijgevoegd aanmeldingsformulier kunt u zich aanmelden. Na aanmelding vindt een intakegesprek plaats met de programmaleiding als onderdeel van de toelatings-procedure. Daarin wordt gekeken of uw vraag past bij het aanbod van de leergang. Ook wordt het vermogen tot het (na enige tijd in de leergang) ge-nereren van opdrachten voor een coachingstraject en een consultingtraject besproken. Daarnaast zijn zaken als motivatie en vermogen tot (zelf )ref lectie en empathie aan de orde. Na het gesprek vindt definitieve inschrijving plaats. Plaatsing geschiedt op volgorde van inschrijving voor de eerste tien plaatsen. De overige plaatsen worden toegewezen op basis van de heterogene samenstelling van de groep. Bij overinschrijving wordt een wachtlijst aangelegd. Het maximum aantal deelnemers be-draagt 20 personen.

informatie

Een overzicht van opleidingsdata en kosten zijn separaat bij deze brochure gevoegd of beschikbaar via Bianca Kooij, projectassistent van Coaching en Consulting in Context. Ook met andere vragen over de leergang kunt u contact met haar opnemen: telefoonnummer: (030) 253 9088/8101, of via e-mail: b.t.m.kooij@uu.nl. Via haar kunt u ook een afspraak maken voor een intakegesprek.Op internet vindt u meer informatie over onze programma’s via: www.uu.nl/usbo/emp.

C o a C h i n g e n C o n s u lt i n g i n C o n t e x t11

aanmeldingsformuliervOOr HEt ExEcutivE prOgraMMa coaching en consuLting in context:

theorie en praktijk van werken met onbewuste dynamiek in organisaties

DHr/Mw (titEl)

wErkzaaM Bij

afDEling

aDrEs OrganisatiE

pOstcODE/plaats

tElEfOOn:

fax:

EMail:

HuiDigE functiE

Hierbij meld ik me aan voor de opleiding cOacHing En cOnsulting in cOntExt:

tHEOriE En praktijk van wErkEn MEt OnBEwustE DynaMiEk in OrganisatiEs

Een uitnodiging voor het intakegesprek volgt automatisch.

na aanmelding vindt een wederzijds oriënterend intakegesprek met de programmaleiding plaats (indien dat nog niet gevoerd is). Definitieve inschrijving volgt daarna. Het maximum aantal inschrijvingen is twintig. plaatsing geschiedt op volgorde van inschrijving en heterogene samenstelling van de groep. Bij meer dan 20 inschrijvingen wordt een wachtlijst aangelegd.

DatuM

HanDtEkEning

dit aanmeLdingsformuLier kunt u retourneren aan (postzegeL niet nodig):

universiteit utrechtDepartement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (usBO)t.a.v. Bianca kooijantwoordnummer 34023500 zl utrEcHt

Hoe is de omge-ving van invloed op het systeem en de mensen die erin werken?

✂

C o a C h i n g e n C o n s u lt i n g i n C o n t e x t13

OrganisatiE

t.a.v. DHr/Mw (titEl)

afDEling En functiE

aDrEs OrganisatiE

pOstcODE/plaats

E-Mail

tElEfOOn

masterprogramma organisatie,

cuLtuur en management

tweejarige opleiding leidende tot het

masterdiploma Msc

start jaarlijks in fEBruari

masterprogramma strategisch

management in de non-profit sector

tweejarige opleiding leidende tot een

masterdiploma Msc

start jaarlijks in sEptEMBEr

masterprogramma bestuur en

beLeid voor professionaLs

tweejarige opleiding leidende tot het

masterdiploma Msc

start twEEjaarlijks in fEBruari

poLitiek-bestuurLijke sensitiviteit

4 dagen verdeeld over een periode van twee maanden

start twEE kEEr pEr jaar

strategisch human resource

management

4 dagen verdeeld over een periode van acht weken

start in najaar

interpreteren en toepassen van trends

8 seminars verdeeld over een jaar

start jaarlijks

Leiderschap voor professionaLs

9 dagen verdeeld over een periode van anderhalve maand

start in vOOrjaar

coaching voor Leidinggevenden

en staffunctionarissen

individueel begeleidingstraject op afspraak

maatwerk- en management-

deveLopment trajecten voor organisaties binnen het publieke domein

of kijk op www.uu.nL/usbo/emp

stuur dit formulier naar (postzegel niet nodig):

Universiteit UtrechtDepartement BestUUrs- en Organisatiewetenschap (UsBO)t.a.v. secretariaat empantwoordnummer 34023500 ZL Utrecht

graag ontvang ik meer informatie over:

foto

US

BO

-ge

BO

Uw

vo

rm

ge

vin

g O

nt

we

rp

jan

ha

an

Dr

ikm

an

, DO

Or

ne

nB

Ur

g

universiteit utrecht

facuLteit recht, economie, bestuur

en organisatie

DEpartEMEnt BEstuurs- En

OrganisatiEwEtEnscHap (usBO)

Bijlhouwerstraat 6 | 3511 zc utrecht

telefoon (030) 253 81 01 | fax (030) 253 72 00

E-mail info.usbo@uu.nl | www.uu.nl/usbo/emp