onze tuin is ook het bijenvolk van Pieter gebaat bij

diversiteit aan bloeiende planten.

Oud-voorzitter Cor van Paassen schetst in het kort

de ontbinding van ATV Tedingerhof, waartoe het

besluit werd genomen op 25 april 2013 tijdens de

jaarvergadering van de ledenraad. Op 6 november jl.

werd Tuinvereniging Leeuwenbergh als zelfstandige

vereniging bij de Kamer van Koophandel geregistreerd.

De afdelingen Arentsburgh, Westvliet en Essesteijn

gingen ons voor. Een stukje geschiedenis, met dank

aan Cor van Paassen.

In de volgende nieuwsbrief doet de groencommissie

verslag van de rondwandeling op ons complex met

verschillende deskundige hoveniers en bomen-

experts, ter inspectie van het bomenbestand. De

leden van de groencommissie hebben daar veel van

geleerd en zullen die kennis gebruiken voor een goed

bomenplan en -beheer op langere termijn, waarbij

ook zij streven naar veel variatie.

Bij het vierde nummerdoor Veronica Hekking namens de redactie

‘Goed dat er verschillen zijn’, luidt de eerste zin in

het artikel over genetische variatie in het plantenrijk.

Het voordeel van variatie blijkt te zijn dat er binnen

een soort nieuwe eigenschappen ontstaan, een

andere smaak of geur, een sterker gewas. Uitbreiding

van keuze is nuttig of prettig, ook al zijn verschillen

soms lastig om mee te leven. Dat geldt ook voor een

tuinvereniging. Onze verwachtingen over plezierig

tuinieren en een prettig verblijf op de tuin lopen uiteen

maar door gezamenlijke activiteiten en regelmatig

onderling contact komen we een heel eind.

Waar is variatie in groentegewassen dan precies goed

voor en wat breng je dan ter tafel? Twee artikelen gaan

over respectievelijk de nieuwe groentes van kwekerij

De Nieuwe Tuin en de herintroductie van groentes die

niet of sporadisch in de groentewinkel zijn te vinden.

Annet de Rooy zocht daar twee recepten bij.

Hoe mooi groentes kunnen zijn, in dit geval prei en

venkel, laat Marjan de Ridder zien. Mooi is ook het

complex Leeuwenbergh in de winter, dat wilden wij

laten zien met een fotoreportage. Ook daar buiten

levert de winterse natuur bijzondere beelden op.

Eigenlijk moet je altijd een camera of mobieltje bij de

hand hebben. Volg ons voorbeeld.

Pieter van der Beek schrijft over de voorbereidingen

van een bijenvolk op de winter. De bijen zijn al vanaf

augustus druk met het opslaan van leeftocht, van

levensbelang om de winter mee door te komen. Op

Tuinen van LeeuwenberghNieuwsbrief - winter 2014

In deze nieuwsbrief o.a.

ATV Tedingerhof ontbonden 2

Fotoreportage Winter op Leeuwenbergh 3

Winterse groenten (zaden, twee recepten en

schilderijen) 5

Winterse bomen 8

Een bijenvolk in de winter 9

Genetische variatie: meer is beter 10

Raadsel & Nieuwjaarsborrel 11

1

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

ATV Tedingerhof ontbondendoor Cor van Paassen*

Op 6 november 2013 was het zover dat de laatste

afdeling van ATV Tedingerhof als zelfstandige

Tuinvereniging Leeuwenbergh bij de Kamer van

Koophandel kon worden geregistreerd. In navolging

van de afdelingen Arentsburgh (2011) en de

afdelingen Westvliet en Essesteijn (beide eerder in

2013), resp. als ATV Arentsburgh, De Groene Zoom

en Essesteijn.

Hierdoor kon het tijdens de jaarvergadering van

de ledenraad d.d. 25 april jl. genomen besluit tot

ontbinding van ATV Tedingerhof worden uitgevoerd.

Dat is formeel gebeurd op 19 december 2013, toen

de twee gekozen vereffenaars en bestuursleden

van ATV Tedingerhof hiervoor naar de Kamer van

Koophandel togen.

Zo is er een einde gekomen aan de volkstuin-

vereniging die op 1 maart 1968 werd opgericht na

een fusie tussen twee volkstuinverenigingen: ATV

Voorburg (1940) als voorloper van ATV Arentsburgh

en VTV de Rietvink (1960). De laatste vereniging

moest door ruimtelijke ontwikkelingen worden

verplaatst naar een nieuw tuinenpark, grenzend aan

Rijksweg A4 en toegankelijk via de Westvlietweg.

Vandaar de nieuwe naam afdeling Westvliet.

Een volgende uitbreiding van de vereniging vond

plaats in 1977 toen het tuinenpark Essesteijn werd

gerealiseerd in de gelijknamige nieuwbouwwijk.

Door de aanleg van het Prins Clausplein in 1978-79

werd dit tuincomplex ingrijpend heringericht en

uitgebreid.

In 1981 volgde de afdeling Leeuwenbergh met 88

tuinen en huisjes. Was bij de drie eerste tuinenparken

de gemeente verhuurder, bij Leeuwenbergh was en

is Lucas Leeuwenbergh bv eigenaar. De afdelingen

Essesteijn en Leeuwenbergh werden dus op de

bestaande onderstam van ATV Tedingerhof geënt,

met bestaande statuten en een bijbehorend

huishoudelijk reglement .

Er was een hoofdbestuur, vanaf 1981 uiteindelijk met

vier afdelingen die ieder een eigen bestuur hadden. In

het begin was er veel te doen voor het hoofdbestuur

en weinig zeggenschap voor de afdelingsbesturen.

2

Weliswaar was er een tuincomplex reglement

voor elke afdeling, maar de drang naar een eigen

identiteit werd steeds sterker. Daarom volgden een

aantal wijzigingen in de statuten met steeds meer

zeggenschap voor de afdelingen.

Deze constructie hield stand tot 2011 toen de

afdeling Arentsburg ATV Tedingerhof verliet en

zelfstandig werd – onlangs gevolgd door de drie

andere afdelingen.

In de recente model statuten van het AVVN staat

als doelstelling van een tuinvereniging: “Het

bevorderen van sociaal-recreatief medegebruik van

tuinen”. Moge deze doelstelling met verve worden

nagestreefd in het nu volgende tijdperk van het

(georganiseerde) volkstuinieren.

* Noot van de redactie

Cor van Paassen schreef als oud-voorzitter een kort bericht bij

de ontbinding van ATV Tedingerhof, dat door ons is geredigeerd.

Bord Leeuwenbergh

Ons nieuwe visitekaartje. Het bord wordt binnenkort

geplaatst in de bosrand langs de Westvlietweg.

Richard Rijnhart onthulde het bord op zaterdag 21

december.

Ontwerp logo: Mariëtte Mulder

Vormgeving: Jonathan Roorda

Productie: Derk Rijnhart.

Foto: Marjan de Ridder

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

Winter in park LeeuwenberghEen fotoreportage met foto’s van Jan van der Burg,

Veronica Hekking, Inez Merhottein en Marjan de Ridder.

3

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

4

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

MOOI en LEKKER - Winterse groenten: van herfstradijs tot bonen door Veronica Hekking

Foto: Peter Bauwens, ‘Moestuin Werkboek’ Uitgeverij Unieboek

Het mooie en tegelijkertijd lekker gedegen tijdschrift

‘Onze Eigen Tuin’ (OET), lees ik altijd van omslag tot

omslag zodra het in de bus valt.

Mooi en lekker is de ideale combinatie. Bladerend

door het herfstnummer van OET bleven tijdens

de redactievergadering onze ogen onmiddellijk

hangen aan een prachtige foto van herfstradijzen.

Peter Bauwens, kweker van bijzondere groentes in

België, gaf ons toestemming zijn foto van de ons

onbekende herfstradijzen te gebruiken. Op zijn

website www.denieuwetuin.be geeft Peter Bauwens

bondige, heldere adviezen. Voor gave, goed gevulde

radijzen zijn een goede, vochthoudende bodem en

niet al te hoge temperaturen nodig. De smaak van

de radijzen is pittig, en Bauwens’ advies is ze vlak

voor gebruik te oogsten. De winterradijzen zijn beter

houdbaar dan de kleinere lenteradijs.

In zijn kwekerij De Nieuwe Tuin, vlakbij Antwerpen,

werken Peter Bauwens en Kathelijne Thiers al twintig

jaar aan de selectie van bijzondere groentes, eetbare

bloemen en kruiden. Hun streven is meer smaak,

meer variatie, en herintroductie van oude gewassen.

Peter Bauwens is ook fotograaf, op de website zijn

oogstrelende boontjes te zien, circa 38 soorten sla,

lente-, zomer-, herfst- en wintersla. Er zijn bijzondere

soorten mais te zien zoals de blauwe suikermais

en eetbare bloemen voor de slabak en voor de

sier. Spannend zijn de meest wonderlijk gevormde

5

pompoenen, waarvan de ‘Turkse muts’ misschien

wel de mooiste is. Terwijl de minigroentes precies

passen in de kindertuin en op het balkon.

De aanwijzingen, oogst- en smaaktips werken

zonder meer stimulerend en geven de onervaren

tuinier een zetje in de goede richting. Zaden van

deze buitengewone groentes en bloemen voor de

moestuin kunnen via hun website worden besteld.

Klik op de foto van de gekozen groente en die

belandt in het winkelmandje.

Voor nog meer informatie is er het ‘Moestuin

Werkboek’ met een kalender, 24 tuinverhalen en

ruimte voor het noteren van de eigen ervaringen.

Vergeten groenten gerecht voor vier personendoor Annet de Rooy

Tarte tatin van pastinaak en bataat, met kabeljauw

en rode biet

Benodigdheden

• 1 pastinaak

• 1 bataat

• 1 wortel

• 3 bietjes

• 1 losgeklopt ei

• scheutje witte wijnazijn

• het sap én wat rasp van 1 sinaasappel

• 2 theelepels honing

• snufje nootmuskaat

• 2 theelepels sesamzaadjes

• 1 kaneelstokje

• 4 velletjes bladerdeeg

• kabeljauwhaas

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

•wat olijfolie

•peper en zout

•wat fijngesneden koriander

•plus vier takjes ter garnering

Bereidingswijze:

1. Schil de pastinaak, bataat en wortel en snijd de

groenten in plakken van een halve centimeter.

Blancheer de groenten in iets gezouten water en

giet af.

2. Leg de wortel apart, die is iets later nodig.

3. Boen de sinaasappel, rasp ongeveer een derde van

de schil (niet het wit). Pers daarna de sinaasappel

uit. Breng in een pannetje het sap met wat honing,

nootmuskaat en kaneelstokje aan de kook.

4. Kook de bietjes ongeveer 15 minuten, dan zijn

ze nog stevig. Verwijder de schil en snijd in plakken

van ongeveer een centimeter. Besprenkel met wat

olijfolie en witte wijnazijn.

5. Vet vier kleine ovenschaaltjes licht in met wat

olijfolie, verdeel de sesamzaadjes over de bakjes

en giet daarin wat gekruid sinaasappelsap. Leg

daarbovenop de schijfjes pastinaak en bataat,

stapelgewijs. Ter afsluiting leg je een plakje

bladerdeeg er bovenop. Druk aan en prik lichtjes in

met een vork. Snijd het overtollige bladerdeeg weg

en bestrijk het geheel met het losgeklopte ei. Zet

ongeveer 10 minuten in de oven, op 200 graden tot

de bovenkant bruin is. Zet dan de temperatuur op

170 graden.

6. Steek uit de wortel en de biet met behulp van een

appelboor decoratieve rondjes.

7. Snijd in de tussentijd de kabeljauwhaas in kleine

stukken en doe de stukken in een ovenschaal.

Besprenkel het geheel met wat olijfolie, voeg

peper, zout en nootmuskaat naar smaak toe. Dek af

met aluminiumfolie en zet de schaal ongeveer 10

minuten in de oven op 170 graden. Schuif de laatste

5 minuten de tatin nog even bij.

8. Zet vier bordjes klaar. Leg de bietjes en de wortel

op het bord. Haal de taartjes uit de vorm: de bodem

is de bovenzijde. Leg een stukje vis op het bord,

giet het resterende vocht uit de bakjes eroverheen.

Strooi er wat sinaasappelrasp en koriander over. Leg

ter decoratie een takje koriander op de vis.

6

Irish Stewdoor Annet de Rooy

4 personen

Bereidingstijd: 60 minuten (15 minuten + 45-60

minuten stoven)

Ingrediënten:

600 g riblappen, op kamertemperatuur

versgemalen zwarte peper

2 theelepels milde paprikapoeder

2 eetlepels bloem

50 g boter

2 uien, in parten

300 ml Guinness bier

2 takjes tijm

2 laurierblaadjes

500 g vastkokende aardappelen

300 g winterwortel

200 g pastinaak

1 prei

2 eetlepels platte peterselie, fijngehakt

Bereidingswijze:

Snijd het vlees in blokjes van 4-5 cm en wrijf ze in met

zout, peper en paprikapoeder. Wentel de stukken

vlees door de bloem.

Verhit de boter in een wijde braadpan en bak het

vlees in 6-8 minuten rondom bruin. Leg het op een

bord. Bak de uien 2 minuten in het bakvet.

Schenk het bier in de pan en breng dit al roerende

aan de kook. Voeg het vlees met vleessappen toe.

Leg de tijm en laurierblaadjes ertussen en stoof het

vlees zachtjes (op een vlamverdeler) 2 uur met de

deksel op de pan.

Schil de aardappelen, maak de groenten schoon

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

en snijd ze allemaal in stukken van 3-4 cm. Voeg de

aardappelen en groenten aan het vlees toe en stoof

alles in nog 45-60 minuten zachtjes gaar. Breng het

stoofpotje op smaak met zout en peper.

Serveer het stoofpotje in diepe borden en strooi de

peterselie erover. Lekker met brood.

Vervang in de zomer de echte wintergroenten

door grove stukken courgette, halve tomaten,

sperziebonen en stukken bospeen. Stoof de

groenten niet langer dan 30 minuten mee.

Mijn favoriete winterplant - Preigeschilderd door Marjan de Ridder

7

Foto’s volgende pagina - Marjan de Ridder Locatie De Ronde Hoef, oude polder bij Ouderkerk aan de Amstel.- Boom met blad in het water gespiegeld- Rij bomen gespiegeld in het water- Wilg

Foto’s volgende pagina - Veronica HekkingVilsteren - Hamamelis in de sneeuw- Jonge aanplant van beukjesWolfheze - Klimop stronken op eikVoerstreek - Boom met prikkeldraad - Uitgeholde wilg

Mijn favoriete winterplant - Venkelgeschilderd door Marjan de Ridder

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

Winterse bomendoor Marjan de Ridder en Veronica Hekking

Wie van tuinieren houdt blijkt vaak ook van

wandelen te houden. Dat betekent van gecultiveerde

natuur naar de ‘echte’ natuur. Ook tijdens winterse

wandelingen komt er van alles op je pad. Jonge

aanplant van beuken in een besneeuwd landschap,

een bloeiende toverhazelaar (Hamamelis) in Vilsteren

(Drenthe), een klimopstronk die zich heeft gehecht

aan een stam in Wolfheze, een doorleefde wilg in de

Voerstreek.

Marjan de Ridder maakte een wandeling in de Ronde

Hoef bij Ouderkerk aan de Amstel, een oude polder,

begrensd door het riviertje de Waver. Daar zag zij

herfstbladeren en een strakke rij elzen weerspiegeld

in het verstilde wateroppervlak. Als je oog er

eenmaal op is gevallen kom je er steeds meer tegen,

wonderlijke vormen, strakke silhouetten en bomen

die weer en wind hebben getrotseerd.

8

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

Een bijenvolk in de winterdoor Pieter van der Beek (tuin 33)

In het bijenvolk zijn de voorbereidingen voor de

winter al in augustus begonnen.

De mannelijke bijen, de darren, zijn overbodig

geworden en worden niet meer gevoerd. Ze worden

verdrongen naar de plaatsen in de kast waar het

kouder is. Als zij een keer uitvliegen komen zij de

kast niet meer in en worden door de ‘wachtbijen’

van de vliegplank gegooid of zelfs doodgestoken.

Imkers noemen dit wel de ‘darrenslacht’.

De imker heeft in die tijd de belangrijke taak ervoor

te zorgen dat de bijen met voldoende voer de winter

in gaan. Als hij honing heeft geoogst zal dat altijd

slechts een deel van de voorraad zijn omdat de

bijen daarvan in de winter moeten leven. Bijvoeren

is in deze periode een belangrijke werkzaamheid en

gebeurt met suikerwater dat de bijen vervolgens in

bruikbaar voer omzetten.

Het volk bestaat meer en meer uit zogenaamde

winterbijen. Zij hebben minder taken te vervullen

omdat de natuur ook tot rust komt en leven daardoor

veel langer dan de zomerbijen.

Het broednest, dat de kern van het volk vormt, wordt

kleiner. De Koningin legt minder eitjes en de cellen

die daardoor vrijkomen, worden zoveel mogelijk

gevuld met het laatste stuifmeel dat de bijen nog

in de natuur vinden, zodat de wintervoorraad

optimaal is.

Begin oktober stopt de koningen helemaal met het

leggen van eitjes.

Tijdens de koudere dagen, die deze tijd van het

9

jaar al kunnen voorkomen, kruipen de bijen dicht

op elkaar om warmteverlies te beperken. Als de

buitentemperatuur onder de 10 graden zakt,

beginnende bijen een wintertros te vormen. Hoe

kouder het wordt, hoe dichter de bijen op elkaar

zitten en hoe compacter de wintertros is. Vooral de

bijen aan de buitenkant van de tros trillen met hun

vleugelspieren, waardoor warmte wordt ontwikkeld.

De temperatuur in de tros kan tot 35 graden

bedragen. Ook het voer dat in de buurt van de tros

aanwezig is wordt verwarmd zodat de bijen het

kunnen opnemen.

Het opgeslagen wintervoer is van levensbelang als

energiebron van de wintertros; ze moeten daarmee

direct contact hebben en erbij in de buurt blijven. In

de loop van de winter schuift de tros al etend achter

het resterende voer aan.

Bijen houden geen winterslaap, het is zelfs mogelijk

de bijen in de kast te horen zoemen als je een oor

tegen de kast drukt.

Meestal worden de bijen weer actiever als het

volgens de kalender nog winter is. De koningin start

weer met het leggen van eitjes en de bijen krijgen op

een zonnige dag weer de neiging om uit te vliegen.

De eerste vlucht wordt ook de reinigingsvlucht

genoemd omdat de bijen zich dan “ontlasten”. Stelt

u zich voor dat de buren niet blij zijn als dat massaal

plaats vindt in de buurt van een lijn met wasgoed.

Voor de imker breekt dan ook weer een drukke tijd

aan. Inspectie vindt plaats waarbij bekeken wordt

of het volk sterk de winter doorgekomen is en

noodzakelijke werkzaamheden worden uitgevoerd.

De imker heeft de wintermaanden gebruikt voor

onderhoud van het materiaal. Verder is de winter

ook voor de imker een periode van rust.

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

Genetische variatie: meer is beterdoor Annet de Rooy

Goed dat er verschillen zijn. Of het nu gaat om broers

en zussen, groentesoorten, appelrassen of het

plantenrijk. Dat die verschillen er zijn, is te danken

aan de genen. Hoe meer variatie in de verzameling

genen, de zogenaamde genenpoel, hoe meer

verschillende eigenschappen en hoe meer kans

op een bijzondere variant. Genetische variatie in

groente- en fruitrassen zorgt voor een diversiteit aan

smaken, geuren en uiterlijke verschijningsvormen.

Zo is de Roseval aardappel klein, rood en glad terwijl

de Eigenheimer bruin is en een flink formaat heeft.

Het genetische materiaal is als het ware het recept

voor een unieke plant of groente soort. Variatie

vindt plaats doordat in een gen een verandering

optreedt waardoor binnen een soort of ras nieuwe

eigenschappen ontstaan, een andere smaak of

uiterlijk, betere geschiktheid voor de grondsoort of

het klimaat, of meer weerstand tegen ziektes. Een

goed voorbeeld is de aardappel, die oorspronkelijk

uit de Andes komt (Zuid-Amerika). De indianen

telen al ruim 7000 jaar aardappels op kleine

bergperceeltjes. Doordat het ene bergplateau uit de

wind ligt maar wel in de zon en een andere perceel

voornamelijk in de wind en de schaduw, ontstonden

er aardappelsoorten met verschillende genetische

eigenschappen. De eerste vermelding van de

aardappel in Europa dateert uit 1573 in Sevilla,

daarna verspreidde de aardappelteelt zich aan het

einde van de 16e eeuw in Noord- en West-Europa. In

1589 werd de aardappel in Ierland geïntroduceerd.

Na de invoering van deze calorierijke aanvulling op

het menu steeg het aantal inwoners tussen 1750

en 1845 van 3 naar plus minus 8 miljoen. Maar

10

rampspoed kwam toen in 1845 de aardappeloogst

voor het eerst mislukte, hetgeen werd veroorzaakt

door de schimmel phytophthora infestans, de

aardappelziekte. De schimmelziekte, die zich door

de lucht verspreidt, verbreidde zich snel van het

ene naar het andere aardappelveld. De besmette

aardappels rotten letterlijk weg in de grond. Doordat

er maar één soort aardappel was gepoot werd de

hele oogst van het land aangetast. Dat gold ook

voor het besmette pootgoed voor het volgende

jaar. Dit ‘uitstapje’ naar Ierland leert dat het in de

praktijk beter is om niet op een paard – in dit geval

één soort aardappel – te wedden. Op mondiale

schaal wordt monocultuur tegenwoordig ook in de

hand gewerkt door de machtige agro-industrie die

patenten verzamelt, op zaaigoed dat voor iedereen

beschikbaar moet zijn. De diversiteit kan worden

bevorderd als tuinders en tuiniers op volkstuinen

een grote variëteit aan soorten kweken, dat kan

gaan om groenterassen maar ook om sierbloemen

en planten. Daarnaast zorgt meer lokale productie

ook voor een grotere biodiversiteit, als gezocht

wordt naar groente- en fruitrassen uit de streek.

En op dit punt in mijn verhaal komen oude

groenterassen in beeld zoals bijvoorbeeld

Geheimzinnige Silenensla, suikerzoete Stevia, de

oeroude Brave Hendrik, lekker pittig Barbarakruid,

sappige Nieuw-Zeelandse spinazie, vrolijk makende

‘blije’ bietjes, de rariteit Tripmadammekes en

wokkelgroente. Dit is een kleine greep uit de

honderden groenten in de Historische Groentehof.

‘Het Genootschap der Vergeten Groenten’ is speciaal

in het leven geroepen door mensen die biodiversiteit

een warm hart toedragen en stimuleert het telen van

oude rassen met veel smaak.

Zie www.vergeteneten.nl/.

www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/09/18/

vandana-shiva-in-gent-de-macht-van-biodiversiteit

11

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

RaadselDit stuk gereedschap is ooit nuttig geweest.

Maar waar heeft het voor gediend en hoe heet het?

Stuur uw antwoord naar de redactie.

nieuws.leeuwenbergh@gmail.com

Onder de goede inzenders wordt een bon van € 10.-

verloot.

Over Tuinen van Leeuwenbergh

Deze nieuwsbrief verschijnt 3 à 4 maal per jaar.

Redactie:

Veronica Hekking, Marjan de Ridder,

Annet de Rooy

Vormgeving & seizoens-kop-tekening:

Babette Wagenvoort

Foto’s:

Pieter van der Beek, Jan van der Burg,

Veronica Hekking, Inez Merhottein en Marjan de

Ridder, Babette Wagenvoort

Deadline volgend nummer:

10 maart 2014

Stuur bijdragen/ideëen naar:

nieuws.leeuwenbergh@gmail.com

Nieuwjaarsborrel 2014foto’s Marjan de Ridder en Babette Wagenvoort