8/14/2019 Thierry Debels: "Brian Arthur is origineel denker."

1/4

Toenemende opbrengsten

Thierry Debels

15/9/05

Verschenen in De Standaard

De onderhandelingen tussen twee groepen over eengemeenschappelijke standaard voor de nieuwe generatiedvds zijn mislukt. Aan de ene zijde de Blu-ray technologie

en aan de andere kant de HD DVD apparatuur. Net zoalsbij de strijd tussen Betamax, Video 2000 en VHS moet deconsument opnieuw zelf kiezen. Zonder op voorhand teweten welk systeem het zal halen. Brian Arthur bestudeertdeze problematiek. Wat kan deze tegendraadse economistons leren over dit probleem?Brian Arthur schrijft al meer dan 15 jaar over

technologische ontwikkelingen. Hij heeft bovendien eengroot probleem met de wijze waarop economie gedoceerdwordt. Een typisch kenmerk bijvoorbeeld, dat alleeerstejaarsstudenten economie moeten kennen, is dat vande wet van de afnemende meeropbrengsten. Eenonderneming, typisch een fabriek, bereikt op een bepaaldmoment een niveau waarbij de beschikbare uitrustingvolledig is ingezet. Op dat moment beginnen de kosten snelte stijgen. Arthur begrijpt dat dit concept nog voor eenbeperkt aantal ondernemingen van toepassing kan zijn.Typisch gaat het over bedrijven met bulkproductie. Voorondernemingen in de technologiesector stelt hijdaarentegen een volledig nieuw concept voor: toenemende

1

8/14/2019 Thierry Debels: "Brian Arthur is origineel denker."

2/4

meeropbrengsten.

Voor deze high tech ondernemingen gaat het principe vande afnemende meeropbrengsten immers niet meer op.Neem nu de markt voor operating systemen in het beginvan de jaren 80. Op dat moment waren er 3 systemen,CP/M, DOS en Apple's Macintosh, in felle concurrentiemet elkaar. Operating systemen vertonen toenemendemeeropbrengsten: indien 1 systeem voorop raakt, trekt hetmeer software-ontwikkelaars en hardwareproducenten aan,die het operating systeem adopteren. Wat op zijn beurt weer

helpt om nog verder uit te lopen.

CP/M was als eerste op de markt en in 1979 al vrij aardiggevestigd. De Mac kwam iets later maar was, zoalsgeweten, uiterst gebruikersvriendelijk. DOS werd geborentoen Microsoft een akkoord sloot met IBM om eenoperating systeem te leveren in 1980. Volgens Arthur washet gedurende 2 jaar helemaal niet zeker welk systeem zou

domineren. De IBM PC met DOS als operating systeemwas een zootje. Maar de groeiende gebruikersbasis vandeze PC verplichtte software ontwikkelaars als Lotus omtoepassingen voor DOS te schrijven. Op die manierontstond de positieve feedback naar IBM/DOS. Mensenkonden de PC nu kopen omwille van de toepassingen dieervoor geschreven waren. De rest van het verhaal isuiteraard gekend.

Belangrijk hierbij zijn de volgende typische kenmerken vande 'nieuwe economie'. Het was niet voorspelbaar opvoorhand (dit is voor de deal tussen Microsoft en IBM)welk systeem de markt zou gaan domineren. Het

2

8/14/2019 Thierry Debels: "Brian Arthur is origineel denker."

3/4

uiteindelijk dominant geworden systeem, te weten MS-DOS, was niet het beste systeem. Eens een product ofdienst een bepaalde voorsprong genomen heeft, of zoalsArthur stelt 'locked in' is, kan de onderneming die het op demarkt brengt een reuzewinst maken. De vrij grote initilekosten kunnen immers gespreid worden over een heleboelklanten.

Volgens Arthur bestaat deze echte nieuwe economie dusuit 5 kenmerken:

1. Een product dat een kleine voorsprong krijgt, kan en zalde markt uiteindelijk domineren2. Het toeval kan een grote rol spelen bij de uiteindelijkeuitkomst3. Het is niet noodzakelijk het beste technologisch gezien systeem dat wint4. De onderneming die het winnende product in huis heeftkan zeer grote winsten maken

5. Onvoorspelbaarheid van de uiteindelijke winnaar.

Sommige experts beweren dat HD-DVD technologischbeter is dan Blu-Ray. Of omgekeerd. Dat argument is nietrelevant. Het is niet omdat een product technologisch beteris dat het de overhand zal halen. Anderen gokken dan weerop HD-DVD omdat het goedkoper is een film op dvd uit tebrengen met die technologie. Ook dat argument is hier nietecht van toepassing. Bovendien betreft het een marginaalverschil. Wat in de strijd tussen de formaten van devideocassette een doorslag gaf, was de porno-industrie. HetVHS formaat haalde het om die reden. Ook hier lijkenpornofilms opnieuw een cruciale factor te worden. Zeker

3

8/14/2019 Thierry Debels: "Brian Arthur is origineel denker."

4/4

als je weet dat er jaarlijks 11.000 nieuwe titels wordenuitgegeven. Allemaal variaties op hetzelfde thema, dat wel.

Wellicht liggen zeer binnenkort dus twee soorten DVD-spelers in de winkel: spelers die werken met de Blu-raytechnologie f de HD DVD technologie. Optimisten hopendat er DVD-spelers ontwikkeld zullen worden die beidetechnologien ondersteunen. De geschiedenis toont aan datdit onwaarschijnlijk is. De strijd zal beslecht worden doorde consument. Op voorhand voorspellen welke technologiezal winnen is onmogelijk. Kiezen kan hier gelijkstaan aan

verliezen.

Brian Arthur (1996), "Increasing Returns, University ofMichigan Press. ISBN 0-472-06496-7.

4