Televisie debat en indianenverhalen IIdoor

mr.dr. W.R.W.Donner

In het vorige stuk legde ik uit hoe het geldwezen zich in de loop der tijdenontwikkeld heeft. Ik beindigde het betoog met een beschouwing over deBretton Woods bepalingen die moesten zorgen voor orde in hetinternationale geld en goederenverkeer. We zagen dat president Nixon opgegeven moment aan de aangesloten landen zei: Luister ik heb julliebeloofd dat ik alle goud van jullie zou overnemen tegen 35 dollar per troyounce en dat jullie het tegen dezelfde prijs mochten terugkopen. (Big dealzou men kunnen zeggen ze hielden al bijna 88 procent van de gehelewereldse goudvoorraad in Fort Knox). Luister ik speel niet meer mee. Ikgeef geen goud meer af.

In sommige landen veroorzaakte de mededeling paniek. Ze dumpten hundollars naar later zou blijken tot hun verdriet. In de meeste landen gleed debeslissing af als water van een eend. Wat is de waarde van goud? Je kunthet gebruiken om spullen mee te kopen. Wat is de waarde van dollars? Jekunt ze gebruiken om spullen mee te kopen. Welnu zolang je met dedollars goederen kan kopen zit je goed. De Federal Reserve Bank vanMinneapolis verwoordde deze houding als volgt. Americas dollarbecame fiat, not backed by tangible assets. It is valuable only aslong as people are willing to accept fiat money in exchange for thegoods and services they selland only as long as they areconfident it will be honored when they buy goods and services.

De dollar is dus met andere woorden gedekt door de Amerikaanseproductie capaciteit. Zolang je daarvan spullen kunt kopen inAmerika is er niets loos en kan je goud vergeten..

Veel landen zoals ons land koppelden hun munt gewoon aan de

Amerikaanse dollar. Bijna alle belangrijke goederen in de wereldworden verhandeld in dollars. Olie, bauxiet, tarwe alles. Naarschatting wordt tachtig procent van alle handel in de werelduitgevoerd in dollars hoewel dat de laatste tijd aan het verminderenis.

Men heeft zijn bestaan als het ware in handen gelegd van deAmerikanen.

ElasticiteitDit had geweldige gevolgen voor het beleid van bankpresidenten.Niet langer konden zij volstaan met s morgens in de kluis te kijkennaar de reserves om vervolgens de rest van de tijd aan het strandof op cola kreek door te brengen. Zij moesten in het vervolgconstant de capriolen van de dollar in de gaten blijven houden. Alsde inflatie in Amerika toeneemt zullen de reserves in ons landafnemen vanwege de geringe elasticiteit van onze importen. Wezijn genoodzaakt veel goederen uit de Verenigde Staten teimporteren. Al stijgen ze in prijs moeten wij ze toch afnemen. Datheeft gevolgen voor onze reserves. De bankpresident zalberekeningen moeten kunnen maken met hoeveel de waarde vanonze importen zal toenemen (we importeren immers ook uit anderelanden) om daarop de omvang van onze reserves af te stemmen.Hij zal de rentestand in Amerika in de gaten moeten houden. Als derente daar stijgt zouden onze mensen hun geld wellichtaanwenden om dollars te kopen om die daar te beleggen.

Hij zal de schuldenpositie in ons land in de gaten moeten blijvenhouden niet alleen van de staat maar ook van particulieren. Alsstaatsolie schulden heeft in dollars die afgelost moeten worden zaldit zijn invloed hebben op de reserves.

Volgens de debaters zou de bankpresident slechts behoeven tekijken naar de hoeveelheid deviezen die hij heeft, vervolgens naarde importstatistieken om te besluiten: de deviezen zijn toereikend

voor zes maanden import. Simple comme bonjour. Een dergelijkejob zou zelfs een econoom afgestudeerd aan de Anton de Komuniversiteit aankunnen. Zo eenvoudig ligt de zaak toch niet?

Onze munt is gekoppeld aan de Amerikaanse dollar. Deze is nietvolkomen vast maar beweegt zich tussen twee bandbreedten naarboven en naar beneden waarbinnen de koers zich mag bewegen.De bankpresident grijpt pas in met zijn reserves wanneer dezeworden overschreden.

De hoogte van de reserves

In de economie werken wij met drie soorten motieven voor hetaanhouden van geld.. Transactiemotief:

Doordat ontvangsten en uitgaven niet samenvallen in de tijd,hebben bedrijven en gezinnen kasgeld nodig. Het grootste deel vande kasvoorraden en de banktegoeden waarover het publiekbeschikt, is bestemd voor de betaling van transacties. We zeggendan dat men geld in kas of op een rekening courant heeft vanwegehet transactiemotief. Dit is dus de vraag naar geld om eronmiddellijk iets mee te kunnen kopen.

Speculatiemotief:

Als mensen met geld een rentestijging verwachten zullen zijwachten met beleggen en hun geld in kas bewaren.

Voorzorgsmotief:

Voorzichtige mensen hebben altijd wat geld achter de hand in

verband met onvoorziene gebeurtenissen en om onverwachteuitgaven te kunnen opvangen. De auto kan plotseling een enormereparatie behoeven.

Kredietwaardigheid

Als iemand weet dat hij gemakkelijk aan geld kan komen als hij datplotseling nodig heeft voor een plotselinge autoreparatie zal hijminder in kas behoeven te hebben. Dat is natuurlijk afhankelijk vanzijn kredietwaardigheid of van zijn netwerken of van zijn familie.Hoe zit dat met de staat? In de tijd van Bretton Woods kon menrekenen op het IMF om aan geld te komen en hoefden de reservesniet zo groot te zijn.

Inside information

De president van de centrale bank beschikt over inside information.Hij heeft een hele staf tot zijn beschikking. Men denkt toch niet datdie mensen elkaar de hele dag indianenverhalen zitten te vertellenop cola kreek nadat ze in de ochtend hebben vastgesteld dat ergenoeg reserves zijn om de import van zes maanden te dekken?Hij zal toch wel als souffleur zijn opgetreden voor ir. Caldeira?Trouwens de term indianenverhalen heeft niets te maken metracisme. Ze kwam in zwang naar aanleiding van de verhalen overindianen die Karl May schreef terwijl hij hoog en droog in degevangenis in Duitsland zat. Allemaal uit de duim gezogen.

Schertsfiguren

We mogen ons wel gelukkig prijzen dat president Bouterse- vooralle duidelijkheid niet mijn favoriet- in een helder moment besloot afte wijken van zijn gewoonte om schertsfiguren te plaatsen op

gevoelige plekken maar voor de job van bankpresident met iemandop de proppen kwam met entree in de internationale financilewereld die er toe doet. Hij heeft niet geaarzeld de man een enormsalaris toe te kennen. De man zal inmiddels wel genoeg geldgespaard hebben om het de rest van zijn leven rustig aan te doenen kan zich uit hoofde daarvan verzetten tegen financileescapades van de president die zijn professionele reputatie zoudenuithollen. Bankdirecteuren verdienen tegenwoordig enorm omdat dejob geweldig ingewikkeld is geworden en veel kennis van zakenvergt. China heeft voor zijn centrale bank de vroegere president vande Nederlandse Bank aangetrokken. Ze hebben daar niet gezegdoch geef die job maar aan mr. Misikaba. Die kan toch zo mooipraten. Of aan de voorzitter van ons parlement. Die vertelde aanstudenten dat ze verdomd veel afwist van economie doorsimpelweg met economen te praten. Deed me denken aan eenstudievriend. Die legde zijn studieboeken onder zijn hoofdkussen inde verwachting dat de sappen van de wetenschap s avonds dwarsdoor het kussen in zijn hersenen zouden doordringen. Helaasmaakte hij het meisje dat onze kamers schoonhield zwanger enmoest gaan trouwen en een job op het postkantoor aanvaarden ombrieven te sorteren om haar te kunnen onderhouden.

Tijdens de rel die een week of wat terug in Nederland was ontstaannadat aan de commissarissen van de ABN/AMRO enormetantimes waren toegekend werd gezegd: deze mensen zijn hetgeld meer dan waard. Ze kunnen elders zelfs meer verdienen.Goed argument voor veel van onze commissarissen der parastataleinstellingen : we kunnen elders meer verdienen. Als vrachtautochauffeur zeker.

Het debat

Ik wil tenslotte eindigen met een enkel woord over het debat. Als

Real Madrid speelt tegen Barcelona valt er te genieten. Ze zijn vandezelfde klasse. Te kijken naar een wedstrijd tussen Real Madrid enReal Moengo Tappoe is waste of time. Wetenschappers kunnenmet elkaar van mening verschillen zonder dat de een aan de anderzegt dat die onzin verkoopt.

Wetenschappers plegen met elkaar van mening te verschillen. Datis normaal. Zo groeit de wetenschap. Daarom zeggen deFransozen par le choc des opinions nous arrivons a la sachesse.Door hun botsingen worden we wijzer. De verschillen van meningkunnen vaak worden teruggebracht tot het verschil inuitgangspunten. Daarom zeggen economen bij het opzetten vaneen redenering steeds: ik ga uit van die en die uitgangspunten envooronderstellingen, waarna de kaarten op tafel worden gelegd.Verschil van mening kan ook worden veroorzaakt doorimponderabilia buiten de uitgangspunten. Tenslotte kan een van dedebaters iets weten wat de ander niet weet..

Als economen het over alles eens zouden zijn, zou handel op debeurs niet mogelijk zijn. De ene makelaar zegt aan je: koop die endie aandelen want die zullen in waarde stijgen. Hij heeft de cijfersvan de onderneming bestudeerd en is tot zijn oordeel gekomen. Deandere makelaar heeft inside information. Bijvoorbeeld dat eennieuwe directeur zal worden aangetrokken of dat de ondernemingergens een goudader heeft aangetroffen en dat heeft geheimgehouden. Information waarover de andere econoom niet beschikt.Er is een beroemd voorbeeld in de literatuur hierover. Debankiersfamilie Rothschild was puissant rijk. Hoe kwamen zij aan hunfortuin? Ze kregen per postduif het bericht dat Napoleon te Waterloo wasverslagen. Ze creerden een paniek op de beurs met het bericht dat hij hadgewonnen. Alle aandelen kelderden. Voordat de beurs sloot kochten zezoveel mogelijk alles op waar ze de hand op konden leggen. Toen devolgende dag het nieuws van de overwinning van de geallieerden via de

normale weg bekend raakte, vlogen de beursnoteringen de hoogte in. Watze met de postduif hebben gedaan kan ik mij niet herinneren. Iets extralekkers geven zou niet gek zijn geweest.

Professor Caram zegt: een deviezenvoorraad moet de waardehebben van zes maanden import. Dat zal hij hebben uit deliteratuur. Als docent leest hij alle boeken en artikelen over hetbankwezen.

Ir. Caldeira zegt: een deviezenvoorraad van drie maanden import isvoldoende. Hij zal deze inlichting wel hebben gekregen van deBank president die dagelijks met de kwestie bezig is. Ik zet mijngeld op ir. Caldeira.

Staatsschuld

Ook over de kwestie van de staatsschuld was er verschil vanmening. Tegenwoordig worden er statistieken geproduceerd over dehoogte van de staatsschuld van de landen ten opzichte van hetnationaal inkomen. Ir. Caldeira wees erop dat wij ons met eenstaatsschuld van 30 % geen zorgen behoeven te maken als wij datpercentage vergelijken met andere landen. Japan bijvoorbeeld zouboven de honderd procent zitten. Ook hier bleef toelichtingachterwege. Heel vroeger stond een mens met zijn lichaam borgvoor zijn schulden. Als hij die niet betaalde werd hij slaaf. Als landenklein waren werden ze bezet. Dat gebeurde met Haiti, metNicaragua en Santo Domingo. De Amerikanen bezetten dezelanden, namen hun intrek op het ministerie van financin en allebelastingen en vooral invoerrechten die binnenkwamen pikten ze intotdat de schuld was afbetaald. Maar toen de communisten aan demacht kwamen weigerden de Russen de gigantische schulden dieze gemaakt hadden om hun spoorwegen aan te leggen te betalen.En niemand durfde ze aan. En wat about Griekenland in onze

dagen. Niemand durft ze aan te pakken. Een paar jaar terugwerden alle schulden van de Antillen kwijtgescholden. Dat zal ookwel gebeuren met de Griekse schulden. Men is alleen bang vooreen domino effect op andere landen zoals Portugal.

De les die wij hieruit putten is dat wij ons niet teveel zorgen moetenmaken over onze staatsschuld. We moeten er alleen voor zorgende rente op tijd te betalen. Bankiers vinden het geweldig als iemandzijn intrest op tijd betaalt zodat ze hun dividend kunnen uitkeren. Zezijn weinig genteresseerd in de hoofdsom daar ze een andereclint moeten zien te vinden om het geld weer uit te lenen en jeweet wat je hebt. Je weet niet wat je krijgt. Ik ben van oordeel datwij ons geen zorgen behoeven te maken over de hoogte van onzestaatsschuld. Daar heb ik geen theoretische gronden voor. Het zouechter wel goed zijn als wij tegenover de gelden die wij lenen ietstastbaars en nuttigs zouden kunnen stellen. In een debat dat ikjaren geleden met de leider van de VVD Bolkestein voerde inNederlandse kranten wees ik erop dat onze mensen slechtskruimeldieven zijn in vergelijking met mensen als Forbes Burnham,Moboetoe en de andere kleptomanen die hun zakken met miljardenvulden terwijl ze riant hadden kunnen leven van een paar miljoen.De bedragen die ze stalen kwamen hun landgenoten niet ten goedemaar werden geplaatst op buitenlandse banken waarmeebuitenlandse ondernemingen werden gefinancierd. Ik ben eenvoorstander van flinke leningen om een spoorlijn aan te leggenhelemaal naar Nickerie. Ik ben een voorstander van flinke leningenom alle krotten in de hoofdstad op te ruimen en te vervangen doorgoede woningen nadat de bewoners zouden zijn opgevoed etc.

Televisie debat en indianenverhalen IIdoormr.dr. W.R.W.DonnerElasticiteitDit had geweldige gevolgen voor het beleid van bankpresidenten. Niet langer konden zij volstaan met s morgens in de kluis te kijken naar de reserves om vervolgens de rest van de tijd aan het strand of op cola kreek door te brengen. Zij moesten in het vervolg constant de capriolen van de dollar in de gaten blijven houden. Als de inflatie in Amerika toeneemt zullen de reserves in ons land afnemen vanwege de geringe elasticiteit van onze importen. We zijn genoodzaakt veel goederen uit de Verenigde Staten te importeren. Al stijgen ze in prijs moeten wij ze toch afnemen. Dat heeft gevolgen voor onze reserves. De bankpresident zal berekeningen moeten kunnen maken met hoeveel de waarde van onze importen zal toenemen (we importeren immers ook uit andere landen) om daarop de omvang van onze reserves af te stemmen. Hij zal de rentestand in Amerika in de gaten moeten houden. Als de rente daar stijgt zouden onze mensen hun geld wellicht aanwenden om dollars te kopen om die daar te beleggen.In de economie werken wij met drie soorten motieven voor het aanhouden van geld..KredietwaardigheidAls iemand weet dat hij gemakkelijk aan geld kan komen als hij dat plotseling nodig heeft voor een plotselinge autoreparatie zal hij minder in kas behoeven te hebben. Dat is natuurlijk afhankelijk van zijn kredietwaardigheid of van zijn netwerken of van zijn familie.Hoe zit dat met de staat? In de tijd van Bretton Woods kon men rekenen op het IMF om aan geld te komen en hoefden de reserves niet zo groot te zijn.