THEMADOSSIER BIBLIOTHEEK VLISSINGEN

Taal(verloedering)

InleidingTaalverloedering is het op grote schaal wegvallen van de taalnormen, het zich niet meer storen aan de taalregels. Dat kan zich uiten in het gebruik van een te groot aantal vreemde woorden, in de vermindering van de woordenschat (nou ... eh, weetje wel, die eh dinges, ach ... je begrijpt 't wel), slecht en vooral vaag (wollig) woordgebruik, minimale beheersing van de spellingregels, geringe kennis van de grammatica en verwaarlozing van een correcte uitspraak. Ouderen en jongeren Hoogopgeleiden spreken anders dan laagopgeleiden, meertaligen spreken anders dan eentaligen en jongeren spreken anders dan ouderen. Gemiddeld vindt 56% van de Nederlanders dat de eigen taal verloedert, zo blijkt uit een onderzoek van het bureau NFO Trendbox. Met name vijftigplussers maken zich zorgen over die ontwikkeling. In datzelfde onderzoek stond dat zon 60% van de ouderen twijfelt aan de kwaliteit van het onderwijs in de Nederlandse taal, terwijl op dit punt het landelijk gemiddelde rond de 45% ligt. Hieraan is duidelijk een scheiding te zien tussen de oude generatie en de jongere generatie. Dat verschil is overal terug te zien. De ouderen vinden over het algemeen dat de taal verloedert en dat we moeten oppassen dat het niet volledig uit de hand gaat lopen. Een overgrote meerderheid van de Nederlanders, ruim 80%, is van mening dat men zelf de eigen taal in woord en geschrift goed beheerst. Wel denkt ongeveer een derde van de inwoners dat het Nederlands over 50 jaar dusdanig zal zijn veranderd, dat de mensen van nu het nauwelijks meer zouden kunnen verstaan. Met name de 65plussers zijn deze mening toegedaan. Taalverloedering of taalverrijking? De meeste taaldeskundigen vinden dat het Nederlands helemaal niet verloedert. Taal verandert nou eenmaal. Die verandering bestrijden is onbegonnen werk. Pas vanaf het moment dat jongeren opvallend meer moeite hebben om zich uit te drukken dan de voorafgaande generatie is er sprake van taalverloedering. Daarnaast zorgen jongeren juist voor wat sommigen taalverrijking noemen: de multiculturele aard van Nederland en Vlaanderen heeft zijn invloed op de jongerentaal.

Artikelen in kranten, tijdschriften en op websitesMoet alles maar kunnen? Op: Kennislink, 20-12-2010 Op 19 november 2010 verscheen Hun hebben de taal verkwanseld van Jan Stroop. Het boek gaat over de ontwikkeling van het Nederlands: hoe de taal verandert, onder invloed van wie en wat, waarom dat een taal beter maakt en tegelijk droevig stemt. Weten hun het beter? In: Onze Taal, 16-02-2010 Grote beroering in taalland vorige week. Minister Plasterk riep een halt toe aan 'hun hebben', al is de opmars daarvan volgens taalkundigen onstuitbaar. Wie heeft het hier eigenlijk voor het zeggen? Poldernederlands. De taal van de elite? Op: Kennislink, 05-03-2009 Recent onderzoek toont aan dat het Poldernederlands niet zozeer de taal is van vrouwen, als wel van de elite. Met name hoger opgeleiden spreiden de mond wijd open bij het uitspreken van de ei, ui of au. Hoe zuiver is zuiver? Het nut van bastaardwoorden In: Onze Taal, nr 1, 2009 Mensen die zich schrap zetten tegen buitenlandse indringers in onze taal doen dat sinds jaar en dag omdat ze streven naar zuiver Nederlandse woorden. Daarbij denken ze meestal alln aan woorden met een onverdacht Nederlandse oorsprong. Maar ze zien dan een heel ander zuiverheidsideaal over het hoofd: het stimuleren van precisie, elegantie en originaliteit. Artikel op Kennislink. De spraakmakende vrouw Op: Kennislink, 12-02-2008 De ontwikkeling van de klanken aai, au en aau (uit: ei, ui en au) vindt zijn oorsprong in de jaren 70, wanneer het ABN min of meer van zijn voetstuk valt. Maar de aai-achtige uitspraak (Blaaif baai maai) beleeft pas echt een opmars in de jaren 90, onder een groep van hoger opgeleide vrouwen. De opkomst van het Poldernederlands is dan ook een sterk staaltje feminisme. Als we niets doen, gaat het fout In: Onze Taal, nr. 2/3, 2007 Naast het Genootschap Onze Taal bestaan er in Nederland enkele kleinere organisaties voor taalliefhebbers, zoals de stichting Nederlands, het Ampzing Genootschap en de Stichting Taalverdediging. Zij hebben n gemeenschappelijke vijand: het oprukkende Engels. Maar de strijd wordt heel verschillend gestreden. De ene probeert het met ludieke acties, de andere staat met spandoeken op straat of voert rechtszaken. Een portret van actievoerders onder de taalminnaars. Volledige tekst Volledige tekst Volledige tekst

Volledige tekst

Volledige tekst

Volledige tekst

Taalverandering als noodzaak Op: Kennislink, 01-03-2007 Taalverandering is vaak een manier om het systeem eenvoudig te houden, het is ook noodzakelijk omdat er anders te veel uitzonderingen komen. Taalverandering is dus niet hetzelfde als taalverloedering. Sms-taal: Verloedering Nederlandse taal? Op: Taaluniversum, 27-02-2007 Paramaribo - 'K km ng nt nr hs ds w8 nt p m, slp lkr.' Dit is sms-taal voor: 'Ik kom nog niet naar huis dus wacht niet op me, slaap lekker.' Met sms, chat en e-mail is in rap tempo deze schrijftaal ontstaan. Deze nieuwe schrijftaal is voor een leek soms nauwelijks te begrijpen. Klinkers vallen weg en hoe korter, hoe beter. Veel jongeren communiceren via short message services, kortweg sms. Met soms waanzinnige snelheid tikken ze berichtjes in op hun mobiele telefoon. Nu rijst de vraag: in hoeverre heeft het veelvuldig gebruik van de sms-taal zijn weerslag op de Nederlandse taal? Taalverloedering door BreeZah-taal? Op: HCC, 10-08-2006 Wie wel eens op internet rondsurft, of teksberichten op de mobiele telefoon onder ogen heeft gehad, kan het niet ontgaan zijn: de nieuwe communicatiemethoden kennen hun eigen woorden. Sterker nog, ze hebben geleid tot compleet nieuwe schrijftalen zoals sms-, msn- en Breezah-taal. Digi-taal, die voor een leek soms nauwelijks te begrijpen is. Hun ergeren zich Op: Kennislink, 02-03-2006 Steeds meer mensen gebruiken het persoonlijk voornaamwoord hun in plaats van ze of zij als onderwerp van de zin. Het gebruik van hun wordt beschouwd als ongrammaticaal en als een vorm van taalverloedering. Ondanks de vele kritiek verspreidt hun zich in rap tempo over Nederland. Volledige tekst

Volledige tekst

Volledige tekst

Volledige tekst

"Het is een grappige accent weet je" In: Onze Taal, nr. 2/3, 2006Goed opgeleide, in Nederland geboren jongeren van Marokkaanse afkomst houden bewust hun Marokkaanse accent in stand. Opmerkelijk genoeg kiezen ook oorspronkelijk Turkse en zelfs Nederlandse jongeren voor zo'n Marokkaans getinte uitspraak. Hoe zit dat? Margreet Dorleijn en Jacomine Nortier deden het uit de doeken op het Onze Taal-congres van 12 november 2005. Hier de ingekorte versie van hun lezing (met geluidsfragmenten). Andere mensen, andere taal In: Onze Taal, nr. 2/3, 2006 Het Nederlands verandert snel, en volgens velen niet altijd ten goede. Hier en daar klinkt heimwee naar de strakke ABN-norm van zon vijftig jaar geleden. Toen was tenminste duidelijk hoe beschaafd taalgebruik moest klinken. Historisch taalkundige Joop van der Horst schetst de ontwikkeling van het ABN en gaat na hoe reel dat verlangen naar vroeger is.

Volledige tekst

Volledige tekst

Ons Nederlands verloedert? Op: Kennislink, 26-09-2005 In de jaren zeventig waren er nogal wat mensen die met het idee rondliepen dat het Engels het Nederlands zou verdringen en dat het Nederlands een dode taal zou worden. Die voorspelling is tot nu toe niet uitgekomen: het Nederlands is springlevend. Taal verloedert niet door sms In: Onze Taal, nr. 7/8, 2004 Verloedert de taal doordat de jeugd te veel sms't (ultrakorte berichtjes via de mobiele telefoon verstuurt)? Leraren in GrootBrittanni en Noorwegen denken van wel. Zij vinden de scholieren minder taalvaardig, en schrijven dat toe aan de hoge frequentie waarmee die onder elkaar sms'en. Deze angst is nu ook naar Nederland overgewaaid. Dit jaar luidde een van de vwoeindexamenopdrachten: "Is onze schrijftaal aan het verloederen (denk aan sms- en emailtaal)?" Alles wat waar is, is koud zonder waarde In: Onze Taal, nr. 5, 2004 In het onlangs verschenen boekje Verandering en verloedering gaan drie taalkundigen in op veelgehoorde opvattingen over taal, zoals Taalverandering is taalverloedering. Volgens Jan Renkema is hier nog wel meer over te zeggen: De kern van het probleem is dat veel taalwetenschappers nauwelijks aandacht hebben voor normatieve kwesties. Artikel op Kennislink. Met (het) oog op morgen In: Onze Taal, nr. 4, 2004 In vaste verbindingen als met het oog op en aan de hand van lijken de lidwoorden steeds vaker achterwege te worden gelaten. Wat kan hierachter zitten? En wat moeten we eraan doen: bombrieven sturen naar overtreders of de zaken op hun beloop laten? Artikel op Kennislink. De uitspraak van het Nederlands krijgt veel te weinig aandacht In: Onze Taal, nr. 9, 2003 Hij is de schatbewaarder van de uitspraak van het Nederlands. Dr. Jan Stroop (1938), bekend geworden door zijn ontdekking van het Poldernederlands, nam op 3 oktober 2003 afscheid van de Universiteit van Amsterdam. Een gesprek over taalnormen en uitgesproken Nederlands. Artikel op Kennislink. Poldernederlands: proef op de som In: Onze Taal, nr. 6, 2003 Het Poldernederlands is zo ongeveer de bekendste nieuwe taalvariant. Toch is er nog maar weinig onderzoek naar gedaan. Spreken intellectuele vrouwen de klinker ei echt uit als [aai], zoals Jan Stroop beweert? Metingen verschaffen duidelijkheid. Artikel op Kennislink. Volledige tekst Volledige tekst

Volledige tekst

Volledige tekst

Volledige tekst

Volledige tekst

Hou op met klagen en zet je oren open In: Onze Taal, nr. 6, 2002 Volgens sommigen wordt er almaar slechter en slordiger gesproken. Die mensen hebben ongelijk: er wordt niet slechter gesproken dan vroeger en er is zelfs veel moois te horen. Als je er maar naar wilt luisteren. Poldernederlands. Hoe kijken vrouwen ertegenaan? In: Nederlandse Taalkunde, nr. 4, 2001 Een perceptie experiment waarbij 80 vrouwelijke luisteraars van uiteenlopende leeftijden en regionale achtergronden voorbeelden beoordeelden van Poldernederlands, Algemeen beschaafd Nederlands, Amsterdams Nederlands en Randstadnederlands. Poldernederlands werd ervaren als een aparte taalvariteit van de andere drie accenten. Moet het ABN zomaar naar zijn ouwemoer? In: Moer; tijdschrift voor het onderwijs in het Nederlands, nr. 1, 2000 Een paar jaar geleden begon het me op te vallen, dat vooral vrouwen, ontwikkelde vrouwen nog wel, een ander soort Nederlands spraken dan ik van ze verwachtte: "Voor het Klaainpolderplaain vaaif kilometer file door een aanraaiding". Volledige tekst Volledige tekst

Volledige tekst

Beeld- en geluidActie tegen taalverloedering in Assen Actievoerders van Stichting Taalverdediging hebben geprotesteerd tegen taalverloedering voor supermarkt Albert Heijn in Assen. De stichting is het niet eens met de verpakkingen van het merk Euro Shopper van de supermarktketen. Daarop staan de productnamen met grote letters in de Engelse taal vermeld. RTV Drenthe, 15-11-2010 Helen de Hoop en Ronald Plasterk in de Wereld draait Door Discussie bij DWDD over het gebruik van hun of zij: Helen de Hoop versus Ronald Plasterk. DWDD, 09-02-2010

Directors cut - Taalverloedering Spotje Beter praat je gewoon Nederlands over taalverloedering voor Postbus 51. 05-02-2008

Draadstaal - het Goedste Nederlands Draadstaal Jeroen van Koningsbrugge en Dennis van de Venin een sketch over goed Nederlands. Draadstaal, 19-10-2007

Van Kooten en de Bie: Taalverloedering Wim de Bie als Otto den Beste (ex-leraar Duits) over taalverloedering.

Keek op de Week: Taalverloedering Taalverloedering: "als en dan"- De Bie en prof. dr. E.I. Kipping (Neerlandicus)

Keek op de Week - Zich irriteren Prof. dr. E.I. Kipping (Neerlandicus) over zich irriteren.

Keek op de Week: dat of wat Drs. E.I. Kipping ( Neerlandicus) legt Koot & Bie uit over het verschil tussen van 'wat' en 'dat'.

Keek op de Week: discriminerend taalgebruik Drs. E.I. Kipping (Neerlandicus) over discriminerend taalgebruik.

Keek op de Week: voltooid deelwoord Dr. E.I. Kipping (neerlandicus) beantwoordt div. vragen van Van Kooten en De Bie over de Nederlandse taal (gebruik van voltooid deelwoord en zelfstandig naamwoord) en corrigeert taalfouten van Van Kooten en De Bie, totdat hijzelf wordt betrapt op een fout.

Van Kooten en de Bie - De groenteman en de Turk Groentenist Henk Blok legt uit dat het probleem met de buitenlanders vooral een taalprobleem is. Daarom spreekt hij "vloeiend" Turks en Marokkaans. Het gesprek met zijn vaste Turkse klant Mehmut Pamuk laat zien dat Blok echter zeer slordig omgaat met z'n eigen moedertaal.

Van Kooten en de Bie - Cor van der Laak: Spelling Cor van der Laak signaleert verkeerd gespelde opschriften op straat.

Gefressenes Funden - Taalverloedering Guy Mortier behandelt in zijn rubriek 'Gefressenes Funden' de verloedering van de Nederlandse taal. 28-04-2008

Hoe de taal verandert, onder invloed van wie en wat, waarom dat de taal beter maakt en tegelijk droevig stemt, dat is het onderwerp van Hun hebben de taal verkwanseld. Hans de Geus spreekt met taalkundige Jan Stroop n.a.v. zijn nieuwe boek Hun hebben de taal verkwanseld De Avonden VPRO, 4-1-2011 Gaat het ABN naar zn ouwemoer? En hoe lang blijft hun hebben nog foute taal? Deze en andere vragen over de ontwikkeling van het Nederlands beantwoordt Jan Stroop in zijn boek Hun hebben de taal verkwanseld. Interview door Petra Possel. NTR Kunststof, 16-12-2010 'Hun hebben' mag, zeggen sommige taaldeskundigen. "Hun hebben de taal verkwanseld", zeggen anderen. Maar wie zijn hun eigenlijk? en waarom is het niet zij? Taalkundige Jan Stroop schreef een boek over dit soort vragen. Interview door Pieter van der Wielen. Hoe?Zo!Radio, 18-11-2010

Beluister de podcast

Beluister de podcast

Beluister de podcast

BoekenIk zeg: doen! / Ben van Balen Verzameling taalergernissen die eerder op irritaal.nl, het weblog van de auteur, is verschenen. Ergernissen die voorbijkomen, zijn het verkeerde gebruik van het woord 'als' ('Het lijkt wel als het gaat regenen'), de devaluatie van het woord 'vriend' door Hyves en Facebook, nietszeggende reclame-uitingen als 'gezinsverpakking', uitdrukkingen als 'ja, duh', de betekenisverandering van woorden als 'bizar' en 'respect', sociale netwerkwoorden als lol, btw en thx en politieke vaagheden als 'aangeven' en 'doorpakken'. Vlotgeschreven, aardige taalstukjes die veel herkenning zullen oproepen.

Irritaal / Ben van Balen De auteur startte een weblog waarin hij wekelijks schrijft over zijn taalergernissen, irritant taalgebruik en taalbederf, irritaal.nl. In dit boek verzamelde hij een aantal van zijn blogs, aangevuld met een selectie van de leukste reacties die bezoekers gaven. Zijn ergernissen betreffen onder meer de kreten doe je ding en toppiejoppie, een e-mailbericht dat wordt afgesloten met Gr in plaats van Groet, hedendaagse kindernamen, foutieve uitspraak van het Nederlands, het gebruik van bepaalde stopwoorden en verkleinwoordjes, en het gebruik van afzwakkers zoals eigenlijk best wel een beetje. Een aardige uitgave voor mensen met belangstelling voor de Nederlandse taal. Gigataal / Frank Bierens Nieuwe technologie, zoals Internet, GSM-telefoons en computers, en jongeren uit andere culturen zorgen ervoor dat de Nederlandse taal verrijkt wordt met nieuwe woorden. Wie dit boek doorleest is weer helemaal bij en weet wat bijvoorbeeld: jogdial, lomo, dude, himbo, slacker, zine, illbient, bandana, stronken, chipie en hoochie betekent. De termen zijn ondergebracht in acht thematische alfabetjes in evenzovele hoofdstukken: lifestyle, identiteit, media, muziek, mode, taal (woorden ingebracht door allochtone jongeren) en Internet. Oneliners & soundbites / Emile Bode Yes, Nederlanders mixen nowadays steeds meer Engelse woorden door hun taal: in de computerwereld, telefonie en reclame, op tv, onder jongeren, in de sport etc. Emile Bode, journalist bij 'De Telegraaf', doet in dit boekje verslag van deze 'onstuitbare opmars van het Nederengels', met veel leuke voorbeeldlijstjes. Nederlandse tv-programma's met Engelse namen (Big Brother, Get the Picture, Life and Cooking, All you need is love), Engelse sport- en computertermen, de sms-taal (asap, ic), reclameslogans ( 'Let's make things better'), voornamen, jongerentaal. Een leuk boekje dat een momentopname geeft van de verbijsterende hoeveelheid Engelse woorden die wij dagelijks bezigen. Merken worden woorden / Ton den Boon Ton den Boon is lexicograaf bij Van Dale en publiceert over taalverandering en vernieuwing, onder meer in Onze Taal. In dit boekje worden vele voorbeelden gegeven van merknamen die, vaak sluipenderwijs, in het dagelijks spraakgebruik zijn veranderd in soortnamen. Enkele voorbeelden: maggi, wasco, martini, waxine. Ook noemt Den Boon allerlei werkwoorden die gevormd zijn naar (merk)namen: googelen, tomtommen, montignaccen. Dit laatste werkwoord is al bijna weer verdrongen door: sonjabakkeren. Een aardig boekje dat een vaak verrassende kijk geeft op de ontwikkeling van de taal. De column-achtige stukjes zijn voor een ruim publiek toegankelijk. Hun hebben gelijk: ieder zn taal / Peter Burger Geen gemakzuchtige verzameling van hedendaagse taalflauwiteiten, maar scherpzinnige columns over de talloze facetten van de Nederlandse taal. Als neerlandicus weet de auteur (1960) natuurlijk ook wel waarover hij schrijft, en als journalist buit hij het genre van de column volledig uit om alle taalfenomenen die hij opneemt, voor de lezer aantrekkelijk neer te leggen. Over uitspraak, vreemde woorden (bijvoorbeeld plofkip), u of jij, articuleren of mompelen, broodjeaapverhalen (de specialiteit van de auteur), digi-taal, spelling- en taalfouten, taalergernissen, reclame enz. - als beheerder van het zogenaamde Taal&TekenInstituut geeft Burger zijn sprankelende commentaar.

Taal is zeg maar echt mijn ding / Paulien Cornelisse In het taalgebruik kunnen woorden evolueren: zo is de uitspraak van nieuw in sommige kringen opgeschoven naar nuuw. Cabaretier en columnist Paulien Cornelisse is in haar debuut even alert op dat soort ontwikkelingen als Kees van Kooten in zijn Treitertrend-tijd. Cornelisse bespreekt een groot aantal uiteenlopende onderwerpen, waaronder reclameleuzen en de beperkte houdbaarheid daarvan en de verwording van de jongensnaam Kees tot meisjesnaam, en weet aannemelijk te maken dat het toenemend gebruik van het woord neuken niet per se hoeft te duiden op taalverloedering. Aanbevolen voor genteresseerden in taal(gebruik) en liefhebbers van scherpe, komische columns in het algemeen. Vet! Jongerentaal nu en vroeger / Danils, Wim Danils geeft een overzicht van de jongerentaal vanaf 1900, het ontstaan, de algemene kenmerken en de stromingen, met veel voorbeelden, inclusief Duitse en Vlaamse varianten. Aan de orde komen o.a. de studententaal rond 1900 (ploert = niet student), rond 1950 (verdomd, mieters) en nu (betonnen erectie = studentenflat), de bakvissentaal uit de jaren twintig (jolig, zalig), het 'hippisch' uit de jaren zestig, zeventig (weetjewel, te gek), jeugdturbo (aso, ordi), de eightees (gaaf, chillen), rapwoorden, sms-taal (w8 ff), smiley's, murks (imitatie allochtoons), straattaal (da pen = gevangenis, cella = mobieltje), en de taal van 2004 op een aantal middelbare scholen. Vlot geschreven, toegankelijk, leuk en boeiend boek voor een breed publiek dat laat zien hoe springlevend en veranderlijk (jongeren)taal is. Daar worden wij niet vrolijk van / Nico Dikstaal In het boekje wordt veel gehoorde kantoortaal uitgelegd. Waarom gaat het als er wordt gesproken over doorlooptijd, doorcommuniceren, outsourcing of overexposure? Met dit werkje wordt het allemaal duidelijk. Hoewel de titel doet denken dat het om een humoristisch werkje gaat, is dat niet het geval. Het jargon wordt echt, znder humor gehanteerd. Voor wie het boekje bedoeld is, is onduidelijk, want in kantoorkringen begrijpt een ieder deze vaktaal, buiten kantoorkringen is niemand genteresseerd in deze onzin. Maar het boekje kn wel dienst doen, bijvoorbeeld om kantoormensen er nog eens op te wijzen welke nonsens zij uitkramen. Juist! / Rudi Hendrickx Sinds 1998 werkt de auteur als taaladviseur bij de Belgische radiozender VRT. Hij schreef wekelijks over taalkundige vraagstukken in de nieuwsbrief voor het personeel. Dit boekje is een selectie uit deze meer dan tweehonderd columns. De meest interessante en grappige geven een aardig beeld van praktische vragen in spreek- en schrijftaal die om opheldering of oplossing vragen. Een aardige kijk op de zorg die Belgen besteden aan hun moedertaal, met inbegrip van oog voor dialectische nuances, en weerzin tegen het tekort aan duidelijke spellingsregels. Doordat er steeds aandacht is voor Nederlandse en Vlaamse varianten ook aardig voor Nederlanders.

Het einde van de standaardtaal / J.M. van der Horst Met allerlei voorbeelden en vanuit verschillende gezichtspunten schildert taalkundige Joop van der Horst in dit boek de afbrokkelende positie van de standaardtaal, een verschijnsel dat zich ook in andere westerse landen voordoet. Het onderwerp wordt in een breed historisch kader geplaatst: allerlei aspecten van taalgebruik en wisselende visies op taal krijgen ruim aandacht. Alles wordt op toegankelijke wijze, zonder onnodig vertoon van geleerdheid, beschreven. Het boek munt uit door de aanwezigheid van veel wetenswaardige en verrassende details. Voor een ieder die in het onderwerp is genteresseerd biedt dit boek boeiende lectuur.

Met (het) oog op morgen -Opstellen over taal, taalverandering en standaardtaal / J.M. van der Horst Taal is iets van iedereen. Maar de meningen over taal staan vaak tegenover elkaar. Vooral als het gaat om taalverandering, om normen en waarden, om de standaardtaal, om onderwijs en literatuur. Al die onderwerpen komen aan de orde in deze bundeling van artikelen. Sommige, zoals De Croma-verandering of Het nieuwe krijgen zijn klassiekers. Andere, zoals De ezels in de film of Mortier zijn pareltjes die verschenen in een obscuur studentenblaadje of in een krant van acht jaar geleden en zijn daardoor nagenoeg onvindbaar geworden. Wie wil weten hoe het moet, kan beter iets anders lezen. Joop van der Horst schrijft voor zelfdenkende lezers: die worden aan het denken gezet, uitgenodigd tot verwondering of geprikkeld tot tegenspraak. Heb ik iets verkeerds gezegd? / Jan Kuitenbrouwer Vaak satirisch getoonzet overzicht van hedendaags politiek correct Nederlands taalgebruik, dat handelt over de tegenwoordige denkbeelden over een bepaald maatschappelijk probleem en over het daarmee samenhangende taalgebruik. Aan de orde komen het feminisme, de allochtonenproblematiek, het racisme, het milieu en de dierenwereld. Net als in andere bekende boeken van Kuitenbrouwer is ook hier weer sprake van een niet al te diepgaand analyseren en becommentariren van gesprekken uit de media en van zelfbedachte, hedendaagse conversaties in vlot, modieus taalgebruik. Oubotaal / Jan Kuitenbrouwer De bestseller 'Turbotaal' werd gevolgd door diverse andere titels en door columns en artikelen in dag- en weekbladen. 'Oubotaal' is een verzameling columns die Kuitenbrouwer met behulp van zijn lezers vulde. Het gaat hier om geestig bedoelde, oubollige clichtaal ('goudgele rakker' voor een glas bier, 'Wat is de schade?' bij het afrekenen, 'Auf Wiener Schnitzel' bij het afscheid, etc.) die in een elftal rubrieken werd onderverdeeld. Er valt veel te lachen en soms ook veel te schamen. De vele voorbeelden zijn op onderhoudende wijze tot een leesbaar verhaal gesmeed. Voor taalhistorici van de toekomst is zo'n boekje een rijke bron, voor liefhebbers van de soort een buitenkansje.

Totaal hedenlands / Jan Kuitenbrouwer Kuitenbrouwer gaf de verzamelnaam Hedenlands aan al die vormen van eigentijds taalgebruik en vat ze samen onder de noemer: minder regels, beter opletten. Het boek is ingedeeld in hoofdstukken met titels als Politiek (Beataal, Pimlands en Balkenends), Stijl (de afko, Oubollica voor beginners, de gabbercorrectie), Technologie (jargonhang, peeceetje), Economie (bisnis-babbel, makelspraak en reclame-turbo), Media (journaalspraak, irriteron en quasi-quotes) etc. Boeiende en onderhoudende, goed geschreven stukjes, verplichte kost voor taalhistorici en een plezier om te lezen voor iedereen die genteresseerd is in taal. Turbo-totaal / Jan Kuitenbrouwer Het in 1987 verschenen 'Turbotaal' was een groot succes. In 1993 werd het dan ook tijd voor een vervolg: 'Neo-turbo'. Was is 1987 het vervagende gebruik van het Nederlands door een soort van "elite" (yuppies, dinkies etc.) nog vooral het onderwerp van Kuitenbrouwers journalistiek getinte bespiegelingen, in 1993 was het vooral het taalgebruik van de jeugd en de reclamemakers. Van grote invloed blijkt de jeugdcultuur en muziek: rap, hiphop, rave etc. De regels voor de taal worden niet langer formeel door taalkundigen gesteld, maar benvloed door media etc. Daarom is dit boekje ook voor sociologen en anderen die belang stellen in maatschappelijke ontwikkelingen interessant. De journalistieke - vaak licht satirische toon - maakt het een uiterst leesbaar en onderhoudend boekje. Vaagtaal / Arjen Ligtvoet Dit boek is een pleidooi voor duidelijke taal. Managementspeak en beleidsbabbels grijpen om zich heen, vooral in reclame, nieuws en politiek. Deze vaagtaal is niet alleen storend voor mensen die houden van onze taal, maar is ook onduidelijk, overbodig, misleidend en zelfs gevaarlijk, betogen de auteurs. De oorzaken: luiheid, gewoontevorming en misplaatst jargon. Dit boek geeft talloze voorbeelden van vaagtaal als 'best wel', 'targets' en 'je ding doen'. Daarnaast bevat het boek tips voor schrijvers om zich ertegen te wapenen. Murks en straattaal / Jacomine Nortier De toename van het aantal jongeren van buitenlandse afkomst in Nederland heeft grote invloed op de taal van zowel autochtone als allochtone jongeren. Ze nemen woorden, uitdrukkingen, grammatica en manieren van praten van elkaar over, waardoor er een nieuwe taal ontstaat: de straattaal of het Murks. Voorbeelden: 'je moeder!'(belediging), 'echt vet man' (geweldig), 'see you' (bij het weggaan), 'dissen' (Surinaams voor pesten of te pakken nemen), 'deli' (Turks voor gek), 'een grote mes', 'ga, ga afblijven van mij' enz. In dit boekje komt het allemaal aan de orde en ook geven Nederlandse en allochtone jongeren zelf hun mening over straattaal, met voorbeelden van hoe ze die gebruiken. Een leuk, interessant en handig boekje voor jongeren, hun ouders en leraren, en natuurlijk voor iedereen die in taal genteresseerd is.

'Lekker belangrijk!' / Maaike Oppier Momentopname van de nu in Nederland gebezigde maar voortdurend aan verandering onderhevig zijnde jongerentaal. De jongerentaal van nu is een creatieve, elastische, multiculturele mix die per plaats, school, en per groepje jongeren verschilt, met invloeden van onder meer het Marokkaans en Surinaams, Amerikaanse rapperstaal (gangsta), muziek (hiphop), sms en msn en met eigen bedachte woorden. Zo is het overal voorkomende 'Ik zweer, ik zweer!' (om iets te accentueren) afkomstig van het Marokkaanse 'wolla' (ik zweer het je). Trend is ook het weglaten van woorden, bewust fouten in grammatica, zinsbouw en spelling maken (egt blond ben jij = jij bent echt dom) en het verkeerd gebruiken van lidwoorden (de meisje, die ding). Boeiende, actuele inventarisatie, met interviews met - en woordenlijstjes van - vele jongeren, o.a. Surinaamse Amsterdammers, Hindoestaanse, Antilliaanse en Marokkaanse en autochtone Hagenaars, skateboarders, Ali B, Extince en Jrgen Raymann. Waartoe is deze tent op aarde? / Carien Overdijk Dit boekje gaat over een bijzondere taal. Kantooridioom doet van alles met de harde werkelijkheid. Het verhult en verzacht nare boodschappen en blaast magere resultaten op. Kortom, kantoortaal is een eigen taal die een buitenstaander in veel gevallen niet zal begrijpen. De woorden, uitdrukkingen en zinnen uit dit boekje zijn allemaal opgetekend in kantoren. Ze zijn alleen opgenomen als ze typerend zijn voor meer dan een soort werkomgeving. Kortom, dit boekje zal zeker landen in een kantooromgeving, ook al heeft het een eigen insteek. Aarsrivalen, scheldkarbonades en terminale baden / Ewoud Sanders In de zomer van 2005 begon taalhistoricus en journalist Ewoud Sanders op de Achterpagina van NRC Handelsblad een rubriek over 'woorden en uitdrukkingen waar iets aan scheelt'. Er is sprake van 'woordinfectie' of 'taalinfectie': de schrijfwijze is genfecteerd door een of meer andere woorden. In dit vermakelijke en leerzame boekje heeft Sanders de infecties thematisch geordend en van een toelichting voorzien. Het boekje is aanbevolen voor genteresseerden in taal.

En wel hierom ... / Ewoud Sanders & Rutger Kiezebrink Niet alleen de woorden en uitdrukkingen (Geen gezeik, iedereen rijk, regelneef en doemdenken), maar ook beroemd geworden types als Jacobse & Van Es, Cor van der Laak, wethouder Hekking en de vieze man krijgen een uitvoerige toelichting: eerste gebruik, invloed en context. Dit boekje staat boordevol informatie, is prettig geschreven en een feest der herkenning. Een aanrader voor de liefhebbers van taal, taalspel en satire.

Hun hebben de taal verkwanseld / Jan Stroop In deze bundel heeft taalkundige Jan Stroop een aantal van zijn artikelen gerangschikt in vier afdelingen. In de merendeels korte stukjes van het eerste gedeelte worden verschillende mythes bestreden. Zo wordt onder andere uitgelegd dat 'groter als' niet strijdig is met de wetmatigheden van het Nederlands en dat het onderscheid tussen 'hen' en 'hun' een willekeurig bedenksel is uit het verleden. Verder wordt er in deze afdeling ook nieuw taalgebruik gesignaleerd. Toegankelijk geschreven, levert dit boek de belangstellende leek een voorraad tegengif tegen allerlei onzin die over het Nederlands te berde wordt gebracht.

Poldernederlands / Jan Stroop In dit uiterst leesbare boekje karakteriseert de auteur een actuele taalvariant van het Nederlands, die als 'Poldernederlands' in 1998 een naam kreeg en die gekenmerkt wordt door een fwaaikende autspraak'. Stroop wijst aan dat het intussen steeds meer sprekers verovert. Hij schetst als Neerlandicus de voorgeschiedenis en maatschappelijke factoren die het Poldernederlands begunstigen, aan de hand van talloze actuele voorbeelden. Hij vergelijkt deze tendens met eerdere en recente taalontwikkelingen, die vanuit geografische taalvariatie verklaard konden worden. Het komt niet vaak voor dat een gedegen taalkundige aanpak zo goed leesbaar is, maar deze uitgave is wat dat betreft geslaagd. Niet alleen voor genteresseerden in het algemeen, maar ook voor taalkundigen zeer de moeite waard. Waar gaat het Nederlands naartoe? / Jan Stroop Deze bundel markeert het afscheid van de neerlandicus Jan Stroop, vooral bekend als de beschrijver van het zogenaamde Poldernederlands. Bijzonderheden van deze uitspraakvariant worden in een aantal bijdragen belicht. De volgende onderwerpen komen onder andere aan de orde: taalvariatie en taalbeleid (apart voor Nederland, Vlaanderen en Friesland), de positie van het dialect, het gebruik van het Engels, jongerentaal, de begrippen 'goed en fout', de Gooise r, nieuwe grammaticale verschijnselen, veranderingen in de woordenschat op zich en in de registratie daarvan in woordenboeken. Dit laatste aan de hand van een seksueel geladen term als 'neuken' en varianten daarvan. Genteresseerden in deze materie vinden alles in bevattelijke taal beschreven. Groter als : nieuwe regels voor het Nederlands van nu / De Taalclub Alle spellinginstructies gaan uit van voorgeschreven regels. De regel staat centraal, niet de taalgebruiker. Dit boekje neemt een tegengesteld standpunt in. De samenstellers, verenigd in De Taalclub, gaan uit van de taalgebruiker. Oude, knellende regels willen zij vervangen zien door regels die officieel afgekeurde taalverschijnselen in het mondelinge taalgebruik autoriseren. Niet langer is fout: groter als ik, geregeld waar regelmatig dient te staan, het germanisme de dertiger jaren, ik irriteer me eraan ipv het irriteert me, enz. In dit boekje staan verstandige voorstellen. Wie belangstelling voor de Nederlandse taal heeft, kan niet om dit boekje heen. Nu nog smeuger: reclametaal en ander trendy taalgebruik / Eric Tiggeler Dit boek bevat korte causerietjes over het taalgebruik in de reclame en de invloed hiervan op het dagelijks leven. Het betreft korte schetsen waarin op ludieke wijze bekende reclameteksten en de taaltrucs daarin de revue passeren, zoals 'Waar zouden we zijn zonder de trein?' en 'Wie is toch die man die zondat het vlees komt snijden?'. De auteurs, beiden Neerlandici, voeren de redactie van de Van Dale Taalbrief en zijn daarnaast werkzaam als tekstschrijver. Het boek leest lekker weg en is bedoeld voor iedereen die genteresseerd is in trendy taalgebruik en de invloed van reclame. De zwarte woordenlijst / Eric Tiggeler Woordenlijst van managementtermen waarvan de auteurs vinden dat ze de Nederlandse taal vervuilen. De woorden die de auteurs hebben verzameld zijn afkomstig uit het hedendaagse kantoor-Engels, en ontstaan uit dikdoenerij, genstitutionaliseerde vaagheid, het spreken in rookgordijnen, clichs en imponeertaal. Het zijn opblaaswoorden zoals bijvoorbeeld commitment, implementeren, benchmark, target en quickscan. De uitgave is vooral nuttig voor tekstschrijvers, maar ook voor ambtenaren, managers en iedereen die dergelijke woorden in de mond neemt, om het schaamrood van op de kaken te krijgen.

Bazenbargoens / Paul Verburgt Flinterdun boekje met een analyse van twintig schoolvoorbeelden van de straattaal van managers of het bargoens van bazen die de auteur heeft verzameld en 'gedecodeerd'. Volgens de auteur, jarenlang directeur van organisaties in de publieke en private sector en eigenaar van het bedrijf Minimal Management, is het een vrolijke uitgave geworden; op de achterflap prijzen bekende namen de uitgave aan. Maar die wijzen er ook op dat de uitgave 'eigenlijk bloedserieus' is en 'helemaal niet grappig', 'even pijnlijk als lachwekkend', en ook 'heel jammer dat we dit jargon spreken en niet als normale mensen met elkaar praten in het bedrijfsleven'. Waarvan acte. Sculptaal / Joris Visser In navolging van Van Kooten en De Bie en vooral Battus doet de auteur (ontwerper en muzikant) een sympathieke poging om het Nederlands te verrijken met nieuwe (spreek)woorden. In deze uitgave zijn de woorden per pagina in lettergrepen opgedeeld groot weergegeven, met daaronder aangeduid waar de klemtoon ligt, hoe een woord gebruikt kan worden alsook de inspiratiebron bij de totstandkoming. voor iets dat gaat verdwijnen') en Propvraat ('eetbuien waarbij de eter niet kan stoppen'). Als het gelezene beklijft, heeft de lezer zijn woordenschat verrijkt met 650 nieuwe woorden. Voor liefhebbers van (spelen met) taal valt er veel te genieten. Handboek taaletiquette / Pyter Wagenaar Als gevolg van mobiele telefoon, e-mail en sms vindt er steeds meer communicatie op afstand plaats. Maar taal is niet alleen een functioneel middel om boodschappen door te geven. In plezierige communicatie speelt taaletiquette een rol. Welke woorden kies je, welke woorden kunnen juist verkeerd vallen? Dit boek geeft tips die handig kunnen zijn in situaties waarin 'wellevendheid' van extra groot belang is, zoals sollicitatiegesprekken en het inkleden van een verzoek. Bijzonder handig is het hoofdstuk 'Schrijven en bellen met schoften'. Leuk boek om eens op te slaan voor de taalliefhebber maar ook voor degene die bijv. op zakelijk gebied of bij belangrijke priv-aangelegenheden wil (of moet) weten hoe het hoort. Drop je lyrics / TJ Whim Een selectie van door jongeren zelf via de website http://www.dropjelyrics.nl ingebrachte jongerentaal is in dit boekje bijeengebracht. In de inleiding wordt informatie gegeven over de ontwikkeling van jongerentaal in het algemeen, de opzet van het boekje, de selectiecriteria (geen sterk seksistische en beledigende woorden, geen woorden die ook volop door volwassenen gebruikt worden etc.), de gebruikte spelling (vaak niet de officile) en de invloed van dialect. Dan volgen in alfabetische volgorde de woorden: van aarsgewei (tatoeage op de onderrug en het achterwerk) tot en met zwiepen (bier drinken). Aardige, zeer willekeurige (afhankelijk van de inzenders) momentopname van de altijd sterk in beweging zijnde jongerentaal. Meer boeken

WebsitesGenootschap Onze Taal Het Genootschap Onze Taal is een vereniging voor taalliefhebbers. Het heeft bovendien een Taaladviesdienst die vragen over de Nederlandse taal beantwoordt, en geeft verder door middel van congressen, elektronische nieuwsbrieven, boeken en een website voorlichting over het Nederlands. Website van de Nederlandse Taalunie, het overheidsorgaan dat de spelling regelt. Jongerensite van de Nederlandse Taalunie Het is een virtuele wereld van de Nederlandse taal. De gebruikte metafoor is die van reizen met de metro door een wereldstad. In diverse stations worden aspecten van het Nederlands getoond ( bijvoorbeeld station geschiedenis of station taalkunstenaars). Erg geschikt voor leerkrachten die de kennis van de Nederlandse taal willen opfrissen of willen uitbreiden op een speelse manier. Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie, dat eens in de tien jaar verschijnt, beter bekend als het Groene Boekje. Het is samengesteld door het Instituut voor Nederlandse Lexicologie. Vragen over het Witte Boekje op website Onze Taal. Het Witte Boekje is een spellinggids van het Nederlands, ontstaan als alternatief voor het officile Groene Boekje. De regels en de woordenlijst zijn gebaseerd op de taalpraktijk. Omdat spelling niet bedoeld is om het de taalgebruikers moeilijk te maken, wijken sommige regels en woorden af van wat volgens het Groene Boekje officieel juist is. In de woordenlijst wordt in die gevallen wel aangegeven wat de officile vorm is. Website over de opvallendste variteit van het Algemeen Nederlands: het Poldernederlands en over het ABN. Met artikelen, recensies, cartoons en geluidsfragmenten. Weblog van Sander Ruijsbroek, die grove en slordige taalfouten in de media openbaart. Interactieve website van het project NEOTERM van NLTERM, gesteund door o.m. de Taalunie, opgezet om neologismen (d.w.z. nieuwe woorden, nieuwe uitdrukkingen, nieuwe betekenissen van bestaande woorden e.d.) te verzamelen en toegankelijk te maken voor alle belanghebbenden. Website van het Ampzing Genootschap, dat op humoristische wijze strijdt tegen het buitensporig gebruik van het overbodige Engelse leenwoord. Stichting die zich inzet voor het gebruik van het Nederlands, onder andere door uitgave van een 'woordenlijst Onnodig Engels'.

Nederlandse Taalunie

DWVDNT

Het Groene Boekje

Over Het Witte Boekje

Poldernederlands

Copytijgers

NEOTERM

Ampzing Genootschap

Stichting Nederlands

Taalbank

Weblog over allerlei taalontwikkelingen en taaltrends in het Nederlands, onder redactie van Ton den Boon (hoofdredacteur Grote Van Dale). Website van Het Neerlandsch Genootschap ter bevordering van het Belegen Woord, dat zich ten doel stelt om alom vergeten en verstofte woorden aan de vergetelheid te ontrukken. Pagina met aandacht voor scheldwoorden, turbotaal, digitaal, managerstaal, bestaande en bedachte grappige namen, korte raadsels, verwensingen en grappige gedichtjes. Wikipedia over ontstaan, verspreiding, kenmerken en grammatica van de Nederlandse taal.

Belegen woorden

Taalkabaal

Wikipedia over taal

Bibliotheek Vlissingen, samengesteld op 10 juni 2011

DisclaimerDit themadossier (samengesteld door Bibliotheek Vlissingen) heeft niet tot doel diepgaande wetenschappelijke informatie te verstreken. Na totstandkoming van het dossier zijn de opgenomen informatie en verwijzingen aan veroudering onderhevig. Het kan voorkomen dat links naar websites niet meer werken. De samenstellers van dit dossier hebben getracht naar zo betrouwbaar mogelijke informatie te verwijzen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die mogelijk in de informatie en/of publicaties voorkomen. Informatie die van essentieel belang is voor de gebruiker dient door de gebruiker altijd op juistheid te worden geverifieerd. Beslissingen van de gebruiker op basis van informatie in dit dossier zijn voor zijn eigen rekening en risico. Meer themadossiers: www.vlissingen.nl/themadossiers of op Scribd.