Les

190

22

sept

’14

Derodedraadissteedshetsamenontwikkelenvaneentaalstimulerendeaanpakindeopleiding.NietalleendedocentNederlands,maarallevak-docenten,zowelinhetvmboalshetmbo,zorgenvooreendoorgaandeleerlijn:eenherkenbareenpraktischeaanpakvoortaal.Leerlingenwetenwaarzeaantoezijn;watdeeisenzijnenhoedaarnaartoegewerktwordt.Inallelessenwordtermetconcretetakenaantaalontwikkelinggewerkt.Daardoorkrijgenleerlingenveelkansomsuccesteervaren.Zeervarendattaalnietmoeilijkenvervelendis,maardatjeeropeenspeelseenge-richtemanieraankuntwerkenenbe-terinkuntworden.

Hoe zorg ik ervoor dat mijn leerlingen 2F halen?Eenvandetakenvandetaaldocentisleerlingenbetertelerenschrijven.Eenheleklus,aangezienleerlingenaanheteindvanhunopleidingtenminstetaalniveau2Fmoetenhebben.EenvoorbeeldvaneenproductvoorschrijvenisdehaNdleidiNg sChrij-veN iN vm21.Metdezehandleidingstellentaaldocentenenvakdocentensamenkorte,functioneleschrijftakenvast,gerichtopdetoekomstigebe-roepspraktijkvanhunleerlingen.Do-centenvaneengroenopleiding(NordwinCollege)hebbendezeaan-pak,metbegeleidingvanhetITTA,ontwikkeldenuitgevoerd.Zijkwa-menerachterdatschrijftakenbinnenéénsectornogbehoorlijkkunnen

verschillen:indegroenedetailhandelmoetjebijvoorbeeldvooraleenbe-stellingkunnennoteren,maarindebloemsectormoetjevooralgoedeenwerkorderkunneninvullen.Dehandleidinggeeftverdertipsvoorhoeleerlingenkunnenoefenenmetdevoorhenrelevantetaken,enhoedo-centendatstapsgewijs,metgerichtesteunenfeedback,kunnenbegelei-den.Doelisdatleerlingenoefenenmetwatzelaterinhunwerkmoetenkunnenen-voornu-datzezichtba-revorderingenmaken:debasisvoorleersucces.ZieIll1:uithaNdleidiNg sChrijfvaardigheid iN vm2 oppag24

Wat doe jij en wat doe ik?Omleerlingenleersuccestelatener-varenishetbelangrijkdatálledocen-tentaalontwikkelendwerkenendatdeverantwoordelijkheidvoortaalnietalleenbijdetaaldocentligt.Metdewerkwijzer sameNwerkiNg vakdo-CeNt eN taaldoCeNt indehandstemmeneentaal-eneenvakdocenthunopdrachtenvoorleerlingenmetelkaaraf.Doelisdatleerlingeninallevakkenenopdezelfdemanierrealisti-sche,functionele(taal)opdrachtenkrijgen.Terillustratievanhoeeengezamenlijkevoorbereidingvooreengeïntegreerdevak-entaalleseruitkanzienhebbentaal-envakdocentsameneenwerkwijzeringevuldvoorhetbe-oordelenvanschilderwerkophoutbuiten,eenopdrachtindeopleidingtotschilder.Devakdocentformuleerteerstdevaktaaldoelen:‘Deleerling

Tips en leermiddelen voor taaldocenten, vakdocenten en management

Taalontwikkelend werken Li

es A

lons

Petr

a Po

pma

OpdewebsitevandeCampagneLeersuccesvmbo-mboiseengrotehoeveelheidhandigematerialenen

informatiebeschikbaarovertaalontwikkelendwerken,zo

ontdektendedeelnemersaandeproeverijoverdezesite.Zoalseen

WerkWijzer samenWerking vakdocenT en TaaldocenTwaarmee

detaal-endevakdocentsamentaalontwikkelendelessenkunnen

maken.Voorbeeldenvanactievetakenbijlezen,waarmeeje

leerlingenactiefaanhetwerkzetmetvakteksten.Verschillende

checklistsvoorsprekenenschrijvendieleerlingenkunnen

gebruikenomstapsgewijstoetewerkennaar2F.Eninstrumenten

voorhetmanagementomleerlijnenmeeuittezettenenomdocenten

taalbewustertelatenwerken.

23

Les

190

sept

’14

kandebuitenkantvanhetschilder-werkvandeschoolinspecterenaandehandvaneeninspectierapport.Deleerlingkanschematiseren,samenwer-ken,overleggen,beslissenenconclu-deren.’Detaaldocentformuleertdetaaldoelen:‘Deleerlingkaneenklant-gesprekvoerenoverhetschilderwerkvandeschool(metdeconciërge).Deleerlingkaneenzakelijkebriefschrij-venmeteenadviesm.b.t.hetinspec-tierapport.’Dedocentenbedenkenvervolgenshoezedeopdrachtverdergaaninvullen:watdoenweaanwoor-denschat,sprekenengesprekken,schrijven,lezen,hoegevenwefeed-back,wiedoetdatenwanneerdoenwedatalles?Endansprekenzijnogafwanneerzedeopdrachtgaangevenenwanneerenhoezehunervaringengaanuitwisselen.Alsdocenteneenpaarkeermetdezewerkwijzerbijel-kaarzijngaanzitten,gaatdemaniervanwerkenlevenenwordthetsteedsgemakkelijkeromopdiemanierdelessenopelkaaraftestemmen.ZieIll2:uitwerkwijzer sameNwerkiNg vak- eN taaldoCeNt oppag24.

Hoe krijg ik mijn team aan de praat?Eengoedesamenwerkingtussendetaaldocentendevakdocentiseenbe-langrijkesuccesfactorvoortaalbewustberoepsonderwijs.Maarhoebrengjedatmetdedocenteninhetteamtotstand?IndehaNdleidiNg imPlemeN-tatie taalbewustdocentstaandetipsopeenrijtjediedeervaringen

vandescholenmetditproceshebbenopgeleverd.Dedirectieofdeteamlei-derkanaandeslagmetverschillendeinstrumentenomhetprocesingangtezettenentevolgen.DerefleCtie-lijst taalbewust vakdoCeNtbijvoor-beeldkanopveelmanierengebruiktworden:alsinstrumentvoornulme-tinginhetteam,omvakdocentenbe-wusttemakenvanhunsterkeenzwakkepunten;omdocenteninteambijeenkomstenmetelkaaringe-sprektelatengaanoverderolvantaalindeopleiding(aandehandvandelijstkunnendocentendievisiever-volgensvertalennaarconcreteenpraktischuitvoerbaretaalontwikke-lendelessen);enhetkanookgebruiktwordenalsobservatie-instrument,bijlesbezoekendoorhetmanagementofdoordocentenonderling.ZieIll3: uitrefleCtielijst taalbewust vakdo-CeNt oppag24.

Lies Alons Petra Popma

De auteurs zijn beiden senior adviseur bij ITTA in Amsterdam. Lies Alons is bo-vendien Marktgroepmanager Onderwijs.

Correspondentie: Petra.Popma@itta.uva.nlVoor meer informatie: www.campagne-leersucces.nl en www.itta.uva.nl

Noot1.InVM2wordteendoorlopende

leerlijngecreëerddoordeboven-bouwvandebasisberoepsgerichte

leerwegvanhetvmbosamentevoegenmeteenopleidingmbo-ni-veau2,metalsdoelschoolsuccestebevorderen.

AlleproductenindeCamPagNe leersuCCes zijnontwikkeldinsa-menwerkingmetdedeelnemendescholen.Deproductenzijntoegan-kelijkgemaaktvooranderescholenentevindenopwww.campagne-leersucces.nl.

EerderverscheeninLeseenartikeloverdeaanpakendeopbrengstenvandeCampagneLeersucces(Les183,juni2013).

campagne leerSucceS: Voor en door ScHolen!IndeCampagneLeersuccesisinsamenwerkingmetscholeneenmethodiekontwikkeldomdeleerloopbaanvanjongereninhetberoepsonderwijssuccesvoltelatenverlopen.Samenwerkingtussentaal-envakdocentendoorlopendeleerlijnenzijndesleutelwoordenindezeaanpak.

Samenwerking tussen taal- en vak-docent.Taal-envakdocentenstimulerenbeidedetaalontwikkelingvanleerlingen.Taalspeelteencrucialerolbijhetlerenvanhetvak.Hetishetmiddelwaarmeevakkenniswordtovergedragen.Doorleerlingenveeltelatenlezen,luisteren,sprekenenschrijveninberoepsgerichteactiviteiten,lerenzijdeinhoudvanhetvakénwordenzijtegelijkertijdtaalvaardiger.HetvakNederlandsspeeltdaarbijeenondersteunenderol:detaaldocentzoektsteedsnaarmogelijkhedenomaantesluitenbijdeinhoudvandeberoepsvakken.Zobereidtdetaaldocentdeleerlingenbijvoorbeeldvoorophetvoerenvaneenklantgesprek.Bijdevakdocentoefentdeleerlingdezegesprekkenenookdaarkrijgthijfeedback.

Doorlopende leerlijnenTaal-envakdocentenvanvmboenmboontwikkeleninoverlegeenduidelijkherkenbaredoorlopendeleerlijntaal.Alledocentengebruikeninallevakkeneninalleklassendezelfdedidactiekvoortaalontwikkeling.Alserophetvmbobijvoorbeeldexplicietaanwoordenschatuitbreidingwordtgewerkt,danishetvanbelangvoorleerlingendatmbo-docentendatookdoen,enopeenvergelijkbaremanier.

Les

190

24

sept

’14

Een korte, functionele schrijftaak geven

Interactie - ± + ++ Toelichting

1.Maakgebruikvanwisselendeactiverendewerkvormen

bijdeopdrachten(zowelsprekenalsschrijven).

2.Stelveelverschillendesoortenvragen

aandeleerlingen,openvragen,denkvragen.

3.Weesinnatuurlijkgesprekmetdeleerlingen

(vraagomervaringenenmeningen).

4.Geefdeleerlingentijdomeenantwoordtebedenken

enspeelvragendoornaarandereleerlingen.

5.Laatleerlingenoefenenmetdegesprekssituatiesuithetberoep.

Beroepsgerichte schrijftakenLeerlingenophet(v)mbozulleninhundagelijksleveneninhuntoekomstigberoepnietveellangetekstenhoeventeschrijven.Eenbasisschrijfvaardigheidisech-terwelvereist.Voorleerlingeninhetberoepsonderwijsishetdaaromzinvol,enmotiverend,omteoefenenmetkorte,functioneleschrijfopdrachtendiepassenbijhuntoekomstigeberoep,zoalseentele-foonnotitiemaken,eenbestellingnotereneneenlogboekinvullen.

Schoolse schrijftakenAandachtvoorschoolseschrijftakenisnat-uurlijkookvanbelang:leerlingenmoetenaantekeningenkunnenmakenindeles,schriftelijkevragenbeantwoorden,eensa-menvattingkunnenmakenofschema’sin-vullen.Alszestagegaanlopenkomendaarnogtakenbij:zegaaneenbriefschrijven,eenagendabijhouden,eenwerkbriefjein-vulleneneenverslagschrijven.

Samenwerking tussen vak- en taaldo-centBijhetwerkenaanverbeteringvandeal-gemeneschrijfvaardigheidspeeltdetaaldo-centnatuurlijkeenbelangrijkerol,maardevakdocentkanvanuitzijnkennisvanhetvak–meteenaantaleenvoudigehulpmid-delen–ookeengoedebijdrageleveren.

Deeerstestapdieeenteamvanvak-entaaldocentenkanzetten,ishetmakenvaneenschrijftakenlijst.Doormethetteamdezelijstsamentestellenkrijgenalledo-centeninzichtinwatleerlingenmoetenkunnenschrijven.Bijhetmakenvandeschrijftakenlijstishethandigomonderscheidtemakentussenschoolseschrijftaken,beroepsgerichtetak-enentakenspecifiekvoordestageop-gesteld.

Docentenstemmenookhunmaniervanlesgevenenhunlesinhoudenmetelkaarafenzebesprekenmetelkaarhoezelesinhoudenopelkaarkunnenlatenaansluiten.

Leersucces in beeld: een kijkje in de keukenHoegaantaal-envakdocentenommettaalontwikkelendedidactiekindeprak-tijk?Opdewebsitelatenverschillendekoppelsdocentenzienhoezijwerkenaaneendoorlopendetaalleerlijn.Indeprak-tijkvoorbeeldenkuntukijkennaar‘werkinuitvoering’bijverschillendeteams.De-zebeeldenkunnenuenuwcollega’sindeopleidinginspirerenenactiveren.

Gouden tip Nordwin College‘Eenvoorwaardeomtaalinjeonderwijs-programmatestimuleren,isdatertijdmoetzijnomalsteamgezamenlijkmettaalbezigtezijn.Doordewaanvandedagbenjegauwgeneigdjelesjeaftedraaien.Docentenmoetendetijdkrijgenomtaalteintegrereninhunonderwijs-programma.Laathetregelmatigophetteamoverlegaandeordekomenengeefdocentendaneenopdrachtomietsmettaalvoortebereidenofuittedragen.’

Illus

tratie

1: u

it H

andl

eidi

ng S

chrij

fvaa

rdig

heid

in V

M2

Illus

tratie

2: u

it Wer

kwijz

er s

amen

wer

king

vak

- en

taal

doce

nt.

Illus

tratie

3 :

uit R

eflec

tielijs

t Taa

lbew

ust v

akdo

cent

Voorbereiding samenwerking - Hoe vullen we de praktijkgerichte opdracht of beroepstaak in?

Vakdocent Taaldocent1.Hoebiedenwebetekenisvolle Hetiseenreëlecontext, contextaan? eenpraktijksituatie vanhetberoep.

2.Hoekoppelenwenieuwe Korteintroductie– begrippenaanachtergrondkennis? terugkijkenbegrippenwerk (woordwebintweetallen).

3.Watzijnde Hetinspectierapport, kernbegrippen? dedagzijde,schoren, desponning,destellatten

4.Watzijndebelangrijke Hetadvies,hetonderhoud, anderewoorden? werkzaamhedenverrichten, noodzakelijk,rapportopstellen

5.Hoezorgenwijervoordat Leerlingmoethetinspectie- deleerlingendekernbegrippen rapportkunnentoelichten strakskunnengebruiken? endekernbegrippendaarbij kunnengebruiken.

6.Hoezorgenwijdatwe Leerlingmoeteengesprek Klantgesprekwordt aandachtbestedenaan meteenklantkunnen geoefendindeNederlandse spreekvaardigheidof voerenoverhet les. gespreksvaardigheid? inspectierapport.

7.Hoegevenwedeleerlingen Gebruikchecklist2F: feedbackophun onderdeelBeurtnemen spreekvaardigheid? enTaal.

8.Moetenleerlingenvakteksten Tekstenuithetboek. Herhalingstappenplan lezen?Hoeondersteunen Leerlingwijzenopstap1+2 Nieuwsbegrip. wijhenhierin? vanstappenplanNieuwsbegrip.

9.Welkeschrijfopdrachten Briefaanklantbijinspectierap krijgendeleerlingen?Hoe port.Leerlingenkrijgeneen ondersteunenwijhenhierin? goedvoorbeeldtezien.

10.Hoegevenweleerlingen Checklistschrijven2F:on feedbackophun derdeelTaalenLay-out. schrijfproducten?

Reflectielijst Taalbewust Vakdocent (fragment)