Tanja van Beukering

20 september 2018

ll

Handelingsgericht Werken: een sterke basis voor onderwijs en ondersteuning

Presentatie: zes thema’s

1. Interne begeleiding: actuele trends 2. Handelingsgericht werken als kwaliteitskenmerk van goed onderwijs 3. Doelgericht werken 4. De leraar maakt het verschil 5. Afstemmen met ouders 6. Cyclisch en transparant werken

Thema 1 Interne begeleiding: actuele onderwijskundige trends

De IB’er: exit of next level?

L. F. Greven, TIB, januari 2018

Trends en consequenties voor IB’er

Vitale visie

Krachtige samenwerking

Meer professionele verantwoordelijkheid

Faciliterend innoveren

Focus op het leren van leraren

Gespreid leiderschap

Gouden driehoek IB’ er

School ontwikkelt zich tot een leergemeenschap IB vooral gericht op 3 (samenhangende) terreinen: 1. Visie helpen vertalen in actie 2. Leren gaande houden, vooral door verbinden 3. Stimuleren en ondersteunen van leraren om in de professionele ruimte zich ook als (unieke) persoon in te zetten voor ontwikkeling leerlingen

Thema 2 HGW: kwaliteitskenmerk van

goed onderwijs

HGW concretiseert passend onderwijs

en doeltreffende leerlingbegeleiding, zodat een team effectief kan omgaan met overeenkomsten en verschillen tussen leerlingen

HGW is een planmatige en cyclische werkwijze waarbij onderwijsprofessionals (leraren, IB’ers, schoolleiders, ondersteuners SWV en jeugdhulp) zeven uitgangspunten toepassen

HGW is en blijft in ontwikkeling n.a.v. praktijkervaringen & onderzoek

8

Van 1997 tot 2018

Bij HGW zijn onderwijs en ondersteuning: twee kanten van één medaille

Leerlingen vallen

uit de boot

Maar hoe goed

is de boot?

Leeman en Wardekker, 2004

HGW: integrale visie • Kwaliteit van het onderwijs op groeps-,

leerling- en schoolniveau is niet los te koppelen van de kwaliteit van de ondersteuning

• Alle leerlingen hebben onderwijsbehoeften, sommige leerlingen hebben extra (of additionele) onderwijsbehoeften

Basisattitude HGW

• Van ‘schuld’ bij leerling en ouders als professional in spiegel kijken: wat kan ik (en de school) doen zodat het leerling en ouders mogelijk wél lukt om ..?

• Van probleemgericht praten oplossingsgericht denken en handelen

• Doelgericht zijn, steeds feedback zoeken en ‘het elke dag iets beter willen doen’

11

Zeven uitgangspunten HGW

1. Doelgericht werken 2. Wisselwerking en afstemming 3. Onderwijsbehoeften centraal 4. Leraren (en ouders) maken het verschil 5. Positieve aspecten benutten 6. Constructief samenwerken 7. Systematisch en transparant werken

HGW = niet HGW = toepassen van alle 7 uitgangspunten!

Onderwijsbehoeften centraal

Niet de focus op wat een leerling heeft of is

(probleem, diagnose, stoornis), maar op

wat een leerling nodig heeft om een

bepaald doel (kennis, vaardigheid, houding

of gedrag) te behalen!

Onderwijsbehoeften van leerlingen Hulpzinnen

• Pedagogische aanpak (bejegening) die … • Instructie die … • Opdrachten of taken die … • Materialen/programma’s die … • Feedback die … • Leerkracht die … • Medeleerlingen die … • Begeleiders die … • Ouders/verzorgers/familie die … • Externe hulp of ondersteuning bij … van … • …

HGW: iets nieuws onder de zon?

Veel professionals pasten al principes van HGW toe in onderwijs/ondersteuning

Nieuw is procedureel en inhoudelijk kader. Hierdoor bruikbaar voor reflectie en kwaliteits-verbetering van onderwijs/ondersteuning

HGW spiegel & effectieve feedback

16

Uitgangspunt HGW: FEED UP wat moet en wat mag? Eigenaarschap MEER RUIMTE: BENUT DIE!

Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK

Wat kan meer HGW? FEED FORWARD

1. Doelgericht werken

2. Wisselwerking & afstemming

3. Onderwijsbehoeften centraal

4. Leerkrachten maken het verschil, ouders doen er evenzeer toe: hun ondersteuningsbehoeften?

5. Positieve aspecten benutten

6. Samenwerken in team, met leerlingen & ouders & externen

7. Systematisch & transparant: functionele formats/plannen: wat moet, wat mag, eigenaarschap

Thema 3 Doelgericht werken

Zonder doelen geen koers en geen waardevolle feedback

Van doelen naar onderwijsbehoeften

Doelen op lang(ere) termijn zijn

belangrijk, maar dat geldt ook

voor ‘quick wins’: concrete en in

principe snel bereikbaar doelen

Formuleer vervolgens

onderwijsbehoeften:

welke zijn wenselijk en ook

haalbaar? Prioriteer.

Kracht van feedback (Hattie, 2013)

1. Feed up (FU): Waar willen wij heen (doel): wat zien/horen/merken we dan? 2. Feedback (FB): hoe staan we ervoor? Hoe dicht bij het doel ben ik/zijn we al? 3. Feed forward (FF): wat is volgende stap? Hoe verder om nog dichterbij doel te komen; wat kan ik/kunnen wij doen zodat …?

Thema 4 De leraar maakt het verschil

Wat heeft deze leraar nodig om deze groep/deze leerling(en) passend onderwijs te bieden? Oftewel: tegemoet te komen aan hun extra onderwijsbehoeften

Ondersteuningsbehoeften leraren Hulpzinnen

• Kennis van … • Vaardigheden om … • Inzicht krijgen in … • Ondersteuning tijdens .. • Materialen, programma’s waarmee … • Ouder(s) / verzorger(s)/ die … etc. • Collega’s die … • Begeleiders die … • Leidinggevende die … • Externe hulp of ondersteuning bij …

Leraren kunnen het verschil maken

Als ze positieve overtuigingen hebben over de eigen invloed op het functioneren van de leerling en de groep als geheel

Als ze hun doelen voor ogen houden en daarbij

de eigen ondersteuningsbehoeften

kenbaar kunnen maken

Als ze reflecteren op:

- persoonlijke opvattingen en overtuigingen

- effect van hun denken en handelen

U bent zelf het gereedschap

Tips Trucs Sociale gereedschapskist Wetenschappelijke toverstok

Probleemgedrag en stress bij leraren

Confrontatie met

probleemgedrag heeft

grote invloed op de

gevoelens, stemming

en (stress)reacties van

leraren

Stressreacties: voorbeelden

• ‘Mijn les gaat eraan’ (verstoring van mijn

onderwijs)

• ‘Heb weinig lol meer in mijn werk’ (verlies

van lesplezier)

• ‘Kan ik het nog wel?’ (twijfel aan eigen

functioneren)

• ‘En dan die ouders!’ (frustratie in omgang

met ouders/verzorgers)

Van der Wolf, & Van Beukering, 2009

Invloed van stress op omgaan met gedragsproblematiek

Als we gespannen,

geïrriteerd of boos

zijn, verliezen we het

contact met onze

intuïtie

Kahneman (2011)

Als we op ons gemak

voelen (positief

gestemd zijn) zijn we

intuïtiever en

creatiever

Thema 5 Afstemming met ouders

School en ouders: samen sterk. ‘We praten vooral met elkaar en zo weinig mogelijk over elkaar of tegen elkaar’

Thema 5 Afstemming met ouders

Afstemming: open mind, zicht op rollen, posities

Leraar/IB/directie: onderwijsprofessionals, verantwoordelijk voor onderwijs

Ouders: ervaringsdeskundigen, verantwoordelijk voor opvoeding

Leerlingen: ervaringsdeskundigen, mederegisseur

Deskundigen rondom de school: experts

Alle betrokkenen denken met elkaar mee, ze gaan niet op elkaars stoel zitten

Onderwijsondersteunend gedrag ouders

• Veel ouders onbewust van impact

van hun opvoeding op schoolsucces kind

• Bespreek: welk ondersteunend gedrag van ouders vindt al plaats, is nog wenselijk en haalbaar? Benut daarbij de checklist onderwijsondersteu-nend gedrag. Zie boek HGW, 2017, hoofdstuk 5.

Pas metacommunicatie toe: vertel waarom je ergens naar vraagt of waarom je iets vertelt.

Zorgen en vragen over een leerling

Een professioneel gesprek met ouders:

10 aandachtspuntten

1. Benadruk gemeenschappelijk belang

2. Formuleer heldere doelen voor het gesprek

3. Problemen en positieve aspecten komen aan bod

4. Gedrag op school kan anders zijn dan thuis

Zorgen en vragen over een leerling

5. Formuleer vanuit gezamenlijke analyse de doelen

6. Stel behoeften leerling, leraar en ouders vast

7. Betrek leerling bij samenwerking school-ouders

8. Benut onderwijs- en ondersteuningsroute van de

school

9. Rond gesprek af met afspraken

10.Evalueer samen het gesprek

- ouders te behulpzaam zijn? - weinig interesse voor het onderwijs hebben? - te hoge verwachtingen hebben van hun kind? - zich beroepen op hun onderwijsdeskundigheid? - zich te afhankelijk opstellen? - te bezorgd of te beschermend zijn? - ze boos worden op de leraar/de school? - ze vermoedelijk niet goed zorgen voor hun kind? - ze weerstand laten zien? - je slecht nieuws voor hen hebt?

Omgaan met ouders is maatwerk: wat kun je als IB/leraar doen als …?

Professioneel gedrag bij ‘lastige en veeleisende’ ouders

1. Spreek collega’s aan die mopperen op deze ouders 2. Als er aanleiding is: verdiep je in hun school- verleden, laat hen erover vertellen 3. Geef heldere grenzen aan, dat dwingt respect af. Accutaresse kweekt vertrouwen. Vriendelijkheid en begrip bevorderen een positieve houding t.o.v. de leraar/de school

P. de Vries, TIB, sept. 2018

Thema 6 Cyclisch en transparant werken

De school ontwerpt een schooleigen onderwijs- en ondersteuningsroute met een stapsgewijze structuur op groeps- en leerlingniveau en niveau SWV. Er is een transparante communicatie in het team en met de ouders m.b.t. deze route.

37

3. Externe ondersteuning:

enkele leerlingen Multidisciplinair

overleg

2. Interne ondersteuning: sommige leerlingen Leerlingbespreking

1. Basisaanbod: goed onderwijs voor alle leerlingen

2. HGW - cyclus groep

Hoofdstuk 1

1. W

aarn

emen

2. Doelen, handreikingen en onderwijsbehoeften

3. P

lann

en

o

nd

erw

ijsaanb

od

en extra

on

de

rsteun

ing

4. Realiseren onderwijsaanbod

1. Gegevens analyseren

2. Evalueren onderwijsaanbod

3. Signaleren leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben

4. Doelen groep en handreiking alle leerlingen

5. Doelen en onderwijs-behoeften leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben

8. Lesgeven en ondersteuning bieden

Leerlingen

Ou

ders

6. Samenvoegen

Leerlingen

7. Voorbereiden

lessen

Groeps- en lesobservaties

Groepsbesprekingen of - presentaties

HGW-cyclus door een schooljaar (hoofdstuk 6)

Let op formulieren!

• Formulier is middel, houvast,

geheugensteun, geen doel op zich

• Doel groepsoverzicht: zicht op groep, wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen mijn leerlingen?

• Doel groepsplan: grip op groep, vaststellen wat zijn mijn doelen, wat ga ik de komende periode doen, waarom en hoe?

• Groepsplan week/dagplan

• Voorkom herhaling en overschrijven

• Geef ruimte: wat moet en wat mag?

Discussie in vier groepen over thema’s

1. Doelgericht werken

2. De leraar maakt het verschil 3. Afstemmen met ouders 4. Cyclisch en transparant werken Neem info over de trends en de plek van interne begeleiding mee in de discussie. Denk aan de gouden driehoek van de IB’er