Stijl / Periode VROEGE MIDDELEEUWEN

Wanneer 5de eeuw tot 10de eeuw

Waar Europa

Wie Byzantijnse kunst Merovingische kunst Islamitische kunst Karolingische renaissance Ottoonse renaissance

Schilderkunst

Beeldhouwkunst

Architectuur

Stijl / Periode HOGE MIDDELEEUWEN / ROMAANSE KUNST

Wanneer 1000 – 1200

Waar Europa (Stijl hangt af van welk deel in Europa)

Wie De middeleeuwse kunstenaar was onbekend, eerder vakman dan kunstenaar)

Schilderkunst Streng gestileerde figuren: iconen

Beeldhouwkunst Reliëfs die deel uitmaken van de bouwsculptuur van een kerk (kapitelen, basementen, timpanen en altaarretabels) Bloei van edelsmeedkunst (reliekschrijnen) Later in deze periode verschijnen er vrijstaande beelden

Architectuur Dikke muren Laag plafond Kleine vensters Basilica (rechthoekig, soms met twee beuken) Toren(s) aan de westkant Oostzijde afgesloten doorkoor en apsis Transept (kruisvorm) Kruising tussen schip en transept dikwijls met toren erboven Vaak een tongewelf

Stijl / Periode HOGE en LATE MIDDELEEUWEN / GOTHISCHE KUNST

Wanneer Vroeggotiek: 1122- 1200 Hooggotiek: 1200-1400 Flamboyante gotiek: 1400-1500

Waar Ontwikkeld in Frankrijk

Wie Abt Sucer bouwde als eerste op deze manier Giotto als overgangsfiguur naar renaissance

Schilderkunst Glasramen met groot: Bijbelse figuren zoals Jezus en Maria, en kleiner Bijbelse taferelen Paneelschilderkunst, fresco’s Boekverluchtiging, tempera en bladgoud Weinig diepte en onrealistische voorstelling van mensen (Giotto zou meer emoties geven)

Beeldhouwkunst Zuilachtige beelden Polychrome beelden Altaarretabels (achterstuk of achterwand van een altaar, veelal gebeeldhouwd of beschilderd)

Architectuur Hoge gebouwen, verticale bouwstijl Kruiskerken met hoofdaltaar en zijaltaren Ribben, zuilen en luchtbogen Muren zijn niet meer dragend Grote vensters met glas-in-lood-ramen en gebrandschilderd glas (veel licht) Spitsbogen Roosvensters boven het portaal Kruisribgewelf (later ook stergewelf, netgewelf en waaiergewelf) Kooromgang en straalkapellen Naast religieuze motieven werden lokale symbolen toegepast voor beeldhouwwerk (monsters, fabeldieren Vooral de latere gotiek: flamboyante versieringen (dubbelgebogen golvingen en plastische vormen)

Stijl / Periode ARS NOVA (start van de RENAISSANCE)

Wanneer 15de tot 16de eeuw

Waar Vlaanderen en Brabant: “Vlaamse primitieven”

Wie van Eyck,Rogier van der Weyden, Dirk Bouts, Petrus Christus, Hans Memling, Hugo van der Goes, Hiëronimus Bosch, Quinten Massijs, Jan Gossaert, Robert Campin, e.a.

Schilderkunst Olieverf (zorgde voor meer details) Ruimtelijk perspectief Op houten panelen In het begin maakte de lijst deel uit van het kunstwerk Niet meer geïdealiseerd, maar mensen van vlees en bloed Zeer realistisch (soms kunnen dokters uitmaken aan welke aandoening het model leed) Verborgen symboliek (voorbeeld: lelie staat voor zuiverheid) Actualisering: Bijbelse taferelen worden in een Vlaams decor geplaatst Illusies (voorbeelden: een vlieg op de lijst als trompe l’oeil, op Lam Gods planten die niet samen bloeien als symbool voor het paradijs, figuren die uit het schilderij schijnen te komen) Geen gouden achtergronden meer, maar decors Realistisch weergeven van lichtinval en van schaduwen Geen klassieke thema’s, wel Bijbelse

Beeldhouwkunst

Architectuur

van Eyck Robert Campin Rogier van der Weyden

Hans Memling Dirk Bouts Quinten Massijs

Stijl / Periode VROEGRENAISSANCE

Wanneer 1400 - ongeveer 1470 (Paus Sixtus IV)

Waar Italië, klemtoon op Firenze

Wie Ghiberti, Brunelleschi, Alberti , Donatello, , Ucello, Masaccio, Mantegna, Fra Angelico Belangrijk: kunstpatronage (kunst in opdracht)

Schilderkunst Bewondering en navolging van de antieke cultuur (“wedergeboorte”) Schilderijen nu ook op doek Experimenteren met perspectief (o.a. verkort perspectief van Mategna) Behandeling van licht

Beeldhouwkunst Ghiberti maakte een duidelijke overgang door van gotiek naar Renaissance met de noord- en de oostdeur van het baptisterium van Firenze Contraposthouding, dynamische beelden Zoeken naar ideaalbeeld Bewondering en navolging van de antieke cultuur

Architectuur Cirkels (i.p.v. ovalen in barok)

Van gotiek naar renaissance: Ghiberti

Donatello Mantegna Uccello

Stijl / Periode HOOGRENAISSANCE

Wanneer ongeveer 1495 tot 1520 (hoogtepunt van de renaissance)

Waar Rome (onder invloed van de paus) en Venetië Ook ten noorden van de Alpen

Wie Rome: Bramante, Leonardo da Vinci, Rafaël, Michelangelo, Botticelli Venetië: Giorgione, Titiaan, Bellini, Carpaccio, Vasari (bekend van zijn biografieën) Ten noorden van de Alpen: Dürer

Schilderkunst Topwerken met de kenmerken van de VROEGRENAISSANCE Leonardo da Vinci's Laatste Avondmaal, Mona Lisa en Dame met de hermelijn, Rafaëls altaarstuk, de Sixtijnse Madonna, de stanze in het Vaticaan, Michelangelo's fresco's op het plafond van de Sixtijnse Kapel. Serene sfeer en heldere kleuren van Giorgione en Titiaan (in Venetië)

Beeldhouwkunst Donato Bramante: die in 1502 het Tempietto, met zijn majestueuze verhoudingen een herleving van oude Romeinse architectuur Michelangelo’s Pietà, Mozes en David

Architectuur Sint-Pieter (Bramante, Rafaël, de Sangelo, Michelangelo, afgewerkt tijdens barok)

Leonardo da Vinci Leonardo da Vinci Leonardo da Vinci

Rafaël Michelangelo Giorgione

Stijl / Periode MANIERISME

Wanneer 1520-1580

Waar

Wie De late Michelangelo, El Greco, Parmigianino, Benvenuto Cellini, Andrea Palladio (architect)

Schilderkunst Navolging van Michelangelo en Rafaël (op de manier van…) Het lenen van bepaalde poses en technieken van de grote voorbeelden Lichamen in een zeer onnatuurlijk aandoende, gedraaide pose Verzetten zich tegen strenge regels uit de renaissance, maar wijzen de speelse dynamiek van de barok af.

Beeldhouwkunst Ook hier dezelfde kenmerken als bij de schilderkunst

Architectuur Grotto’s (kunstmatige grotten) Doorlopende zuilen; een zuil met de hoogte van meerdere verdiepingen. Trappen voor een huis.

Dichtkunst Hier dienen Petraca en Dante als voorbeelden

El Greco Parmigianino

Benvenuto Cellini El Greco El Greco

Stijl / Periode CLASSISISME

Wanneer tussen ca. 1640 en 1720 (binnen de periode van de barok)

Waar Italië, Groot-Brittannië, Frankrijk, Nederland, Duitsland, België, Scandinavië, Oost-Europa

Wie Schilderkunst (o.a.) Nicolas Poussin, Charles Lebrun, Gerard van Honthorst, Gerard Seghers Beeldhouwkunst: (o.a.) Bernini (van het olifantje) Architectuur: Gian Lorenzo Bernini (I), Louis Le Vau (F), Christopher Wren (GB), Pieter Post (NL)

Terugkeer naar de klassieke Griekse en Romeinse voorbeelden Renaissance als voorbeeld gestileerde klassieke schoonheid (in tegenstelling tot het speelse van de rococo)

Schilderkunst Onderwerpen: antieke geschiedenis en de mythologie Moralistisch of heroïsch van aard

Beeldhouwkunst De compositie steunt op relatief eenvoudige vormen (in vergelijking met barok en rococo) Monumentaliteit Klassieke vormen Duidelijke contourlijnen Natuurlijk coloriet.

Architectuur De bouwkunst van de klassieke oudheid was een inspiratiebron Vaste verhoudingen in de compositie De zuil, de pilaster en het fronton zijn de belangrijkste bouwelementen Voorbeelden: Filippo Brunelleschi en Andrea Palladio

Nicolas Poussin Charles Lebrun Gerard van Honthorst

Gian Lorenzo Bernini Gian Lorenzo Bernini Gian Lorenzo Bernini

Stijl / Periode BAROK

Komt van het Portugese barroco, wat 'onregelmatig gevormde parel' betekent

Wanneer 1600-1750

Waar Symbool voor macht Ontstaan in Rome als onderdeel van de contrareformatie Spanje en de Nieuwe Wereld Frankrijk (onder meer Louis XIV) De Nederlanden Spanje

Wie Antwerpen: Adriaen Brouwer, Jan Brueghel de Oude, Jan Brueghel de Jonge , Antoon van Dyck, Jacob Jordaens, Peter Paul Rubens, Gerard Seghers, Frans Snyders, David Teniers I, David Teniers II, Otto van Veen Holland: Pieter Claesz, Carel Fabritius, Frans Hals, Willem Claesz. Heda, Paulus Potter, Rembrandt van Rijn, Jan Steen, Johannes Vermeer, Jan Baptist Weenix Italië: Gian Lorenzo Bernini, Canaletto , Caravaggio, Artemisia Gentileschi, Orazio Gentileschi Frankrijk: Georges de La Tour, Charles Le Brun, Louis Le Nain, Nicolas Poussin Spanje: Bartolomé Murillo, José de Ribera, Diego Rodríguez de Silva y Velázquez, Francisco de Zurbarán

Schilderkunst Grote vernieuwer: Carravaggio Extreem realisme Dramatische effecten Sterke licht/donker contrasten (clair-obscur) Veel emotie (op gezichten) Veel vaart en beweging en druk/krinkelende figuren Berekende dieptebewerking Diagonalen Lichtbron niet zichtbaar

Beeldhouwkunst Grote vernieuwer: Bernini Dramatische en levensechte beelden

Architectuur Louis XIV: kasteel van Versailles Moet imponeren Ovalen (i.p.v. cirkels in renaissance) Dieptewerking met perspectieven Rijk en weelderig materiaalgebruik; Tweezijdige symmetrie Ingewikkelde patronen; Veelvuldig gebruik van versieringen; Goddelijke onderwerpen Gebruik van concaaf en convex.

Peter Paul Rubens Peter Paul Rubens Antoon van Dyck

Antoon van Dyck Frans Snyders Jacob Jordaens

Rembrandt van Rijn Johannes Vermeer Frans Hals

José de Ribera Diego Rodríguez de Silva y Velázquez Caravaggio

Stijl / Periode ROCOCO

De naam is afgeleid van het Franse woord rocaille, een asymmetrisch schelpmotief dat in de 18e-eeuwse barok veel gebruikt werd in met name de toegepaste kunst. Reactie op de strenge classicistische barok van rond 1700 Elegantie, gekunsteldheid en luchthartige geestigheid Valt min of meer samen met Louis XV-stijl Kenmerkend voor de stijl is de nadruk op elegantie, luchtigheid en het lieflijke karakter der dingen. Monumentaliteit wordt vervangen door lossere vormen, vrolijkheid en frivoliteit De asymmetrie, de 'bewegende lijn' van de barok zich voort, maar deze wordt thans nog zwieriger. Architectuur, stucwerk, schilderingen en meubilering vormen één geheel. Speels en ondeugend (in tegenstelling tot gestileerde van het classicisme)

Wanneer 1730 en 1760 Eind 18de eeuw uit de mode, want de Franse revolutie omarmt het classicisme

Waar Frankrijk en Italië (Venetië, niet Rome)

Wie Watteau, Fragonard, Boucher, Tiepolo, Canaletto, Cornelis Troost en Jacob de Wit

Schilderkunst Stilistische keuzes maken die los staan van schildertechniek (perspectief en lichteffecten zijn minder belangrijk) Kunstenaars willen zelf bepalen hoe ze tegen de werkelijkheid aankijken. Symmetrie werd losgelaten, de penseelstreek werd losser, schilderijen werden lichter Frivole en vrolijke taferelen uit het dagelijks leven of de mythologie (geen religieuze thema’s meer Niet alleen olieverf, ook pastelkrijt Zachte overgangen In Frankrijk: Portretten; in Italië: stadsgezichten Chinoiserie: oosterse invloeden

Beeldhouwkunst Favoriete onderwerpen voor sculpturen waren liefde en vrolijkheid Ook thema's ontleend aan de natuur en de mythologie

Architectuur Vooral inwendige decoratie Interieur van Versailles en ander In de interieurkunst en de mode overheersen zachte tinten, zoals zachtgeel, roze, mintgroen en andere pastelkleuren. Verfijnd stucwerk, naast pastel ook wit en goud

Francois Boucher Fragonard Canaletto

Stijl / Periode NEOCLASSISISME

Reactie op de overvloedige vormentaal die onder andere tot uiting komt in de rococostijl Nieuwe ontdekkingen in Pompeï en Herculaneum Ook belangstelling voor Griekse monumenten (dat is anders dan in het classicisme) Ten tijde van de Verlichting: de nadruk op verstand en kennis, had weinig behoefte aan een artistieke interpretatie. Originaliteit of uitdrukking van gevoelens komen er niet aan te pas, de rede is de norm Richt zich op de nieuwe burgerlijke elite

Wanneer 1760-1840

Waar

Wie Schilderkunst: Jean Auguste Dominique Ingres, Jacques Louis David Beeldhouwkunst: Canova en Thorwaldsen Architecten: Ledoux, Boullée en Soufflot

Schilderkunst Veel aandacht voor lijn en tekening Griekse of Romeinse onderwerpen, vergeleken met de huidige situatie: symboliek van zelfopoffering en vaderlandsliefde in de aanloop naar de revolutie Koele, heldere kleuren Statische ordening, eenvoudige compositie Sober

Beeldhouwkunst Zuiverheid van vorm Harmonische proporties Sober

Architectuur Tempels, triomfzuilen en propyleeën (= monumentale ingang van een belangrijk gebouw naar antiek model)

Canova Thorwaldsen Ingres

David David Ingres

Stijl / Periode EMPIRESTIJL

In de eerste plaats een interieurstijl Na de veldtocht van Napoleon in Egypte worden elementen en patronen uit de Oud-Egyptische en Romeinse bouwkunst toegepast verguldingen, militaria, sfinxen, palmetten en felle, rijke pastelkleuren

Wanneer Begin 19de eeuw, kort maar hevig

Waar Frankrijk, Parijs

Wie

Schilderkunst

Beeldhouwkunst

Architectuur

Stijl / Periode ART NOUVEAU (JUGENDSTIL)

Reactie op het vorm vervagende impressionisme manifesteerde zich vooral in gebruiksvoorwerpen (glaskunst, boeken, plateel (soort keramiek), sieraden, meubels etc.), de architectuur en de schilderkunst. Andere namen: Oostenrijk: Secession; Engeland: modern style of Liberty style; Catalonië: modernisme en Rusland: stil modern Een optimistisch wereldbeeld en geloof in de toekomst Gebruik van nieuwe, moderne technieken (glas en ijzer) Afkeer van symmetrie, voorkeur voor ornamentiek Bloem- en vogelmotieven domineren Belangrijkste inspiratiebron van deze kunststroming is de natuur Vaak Japanse kenmerken zoals lege ruimten en de waaiervorm Letters werden zo min mogelijk geassocieerd met de drukkunst en de mechanische productie: meerdere letterhoogten in één tekst Eindigde na WO I maar kende een revival in de jaren 60 voor affiches

Wanneer tussen 1890 en 1914

Waar Op verschillende plaatsen in Europa De basis lag in Engeland: ARTS-AND-CRAFTS (tegen industriële revolutie en massaproiductie) ART NOUVEAU: gebruikt in België (Vooral Brussel) en Frankrijk (vooral Parijs en Nancy) JUGENDSTIL: gebruikt in Oostenrijk en Duitsland

Wie België: Van Rysselberghe, Horta, Van de Velde Frankrijk: Mucha, Toulouse-Lautrec Nederland : Toorop (bekend van de “slaoliestijl) Spanje: Gaudi

Schilderkunst Vooral affiches

Beeldhouwkunst

Architectuur Grote glasoppervlakken Bewogen lijnen van bijvoorbeeld trapleuningen, balkons en gevels Gestileerde plantmotieven (de “zweepslag” van Horta en Van de Velde De architect ontwierp ook meubels, zilver, glaswerk, wandversieringen en affiches

Toorop Van Rysselberghe Mucha

Horta(museum) Horta (boekentoren Gent) Gaudi

Stijl / Periode IMPRESSIONISME

Turner was een voorbeeld (de “schilder van het licht”) Ook Courbet van een voorloper van het ipmpressionisme (realistisch schilder) Werden geweigerd op de Parijse Salon, en organiseerden het “Salon des Réfusés” Een uitloper was het pointillisme en het post-impressionisme

Wanneer Tweede helft van de 19de eeuw

Waar Frankrijk

Wie Claude Monet, Pierre-Auguste Renoir, Edgar Degas, Paul Cézanne, Camille Pissarro, Édouard Manet, Berthe Morisot School van Barbizon : Theodore Rousseau, Camille Corot, Jean-François Millet en Charles-François Daubigny Nederland : Johan Barthold Jongkind, Jozef Israëls, Isaac Israëls België: Théo van Rysselberghe, Fernand Khnopff

Schilderkunst Gerichtheid op de beleving van het moment ('impressie') Thema's uit het 'moderne leven' Aandacht voor lichteffecten en kleur Schetsachtige werkwijze Werken in de openlucht De subjectieve waarneming van de kunstenaar werd belangrijk Veel aandacht voor sfeer Vlotte penseelstreken en de ogenschijnlijk slordige uitvoering

Beeldhouwkunst

Architectuur

Édouard Manet Claude Monet Pierre-Auguste Renoir

Edgar Degas Berthe Morisot Camille Pissarro

Stijl / Periode POST-IMPRESSIONISME

Zou leiden tot fauvisme

Wanneer

Waar

Wie Signac, Seurat (zie ook pointillisme), Van Gogh, Les Nabis (kunstenaarsgroep), Paul Gauguin, Henri de Toulouse-Lautrec, Paul Cézanne

Schilderkunst Invloeden van Japonisme Overbrengen van emotie Symbolistische betekenissen Verder gaan dan alleen weergeven wat kan worden waargenomen Werkelijkheid wordt min of meer vervormd Veel dynamiek in de schilderijen

Beeldhouwkunst

Architectuur

Van Gogh Van Gogh Paul Gauguin

Henri de Toulouse-Lautrec Paul Cézanne Henri de Toulouse-Lautrec

Stijl / Periode ORIENTALISME

Wanneer Tweede helft van de 19de eeuw

Waar Frankrijk

Wie Dominique Ingres, Eugène Delacroix, Jean-Léon Gérôme

Schilderkunst Exotische taferelen zoals haremscenes, figuren bij palmbomen, vurige paarden, arabesken, kamelen, minaretten, boogportalen en dergelijke

Beeldhouwkunst

Architectuur

Dominique Ingres Jean-Léon Gérôme Eugène Delacroix

Dominique Ingres Jean-Léon Gérôme Eugène Delacroix

Stijl / Periode POINTILLISME

Wanneer Einde van de 19de eeuw

Waar Frankrijk, maar ook Italië, België, Nerderland

Wie Camille Pissarro, Georges Seurat, Paul Signac, Théo van Rysselberghe, Vincent van Gogh, Léon De Smet

Schilderkunst Verfstippen in primaire kleuren die ongemengd op het doek worden geplaatst Doel was vooral het licht te accentueren op basis van een analyse van de kleuren Deel van neo-impressionisme Maken een heldere, bijna lichtgevende, indruk

Beeldhouwkunst

Architectuur

Camille Pissarro Georges Seurat Paul Signac

Théo van Rysselberghe Vincent van Gogh Léon De Smet

Stijl / Periode REALISME

Reactie op de afstandelijke stijl van het classicisme en de overdreven stijl van de romantiek.

Wanneer Tweede helft van de 19de eeuw

Waar Frankrijk

Wie Gustave Courbet, Théodore Rousseau, Jean-François Millet, Constantin Meunier

Schilderkunst Alledaagse gebeurtenissen Gewone arbeiders aan het werk op het land en bezwete geharde havenarbeiders Veel aardetinten en realistische verhoudingen en kleuren Ongeïdealiseerde werkelijkheid Afbeelden van schaam- en okselhaar in naakten Romantisch verlangen naar de ongeïndustrialiseerde werkelijkheid Sociaal menselijke toestanden als arbeid, ziekte, ellende of geluk

Beeldhouwkunst

Architectuur

Gustave Courbet Gustave Courbet Théodore Rousseau

Jean-François Millet Jean-François Millet Constantin Meunier

Stijl / Periode ROMANTIEK

Een reactie op de Verlichting Voelen (romantiek) boven denken (verlichting). Het subjectieve (romantiek) boven het objectieve (verlichting). Kunst (romantiek) boven wetenschap (verlichting). Creativiteit in de kunst boven nabootsing. Introspectie, intuïtie, emotie, spontaniteit en verbeelding Een laatste traditionele reactie tegen de vooruitgang

Wanneer Eind van de 18e en in de 19e eeuw

Waar Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, maar ook in België en Nederland.

Wie Eugène Delacroix, Théodore Géricault, Constable, Turner, Gustaaf Wappers

Schilderkunst Nadruk op de verbeeldingskracht en de subjectieve expressie van de individuele kunstenaar Landschappen, riviergezichten en stadsgezichten Stillevens Geen historiestukken en religieuze onderwerpen meer

Beeldhouwkunst

Architectuur

Eugène Delacroix Eugène Delacroix

Constable Turner Gustaaf Wappers

Stijl / Periode SYMBOLISME

Innerlijke, irrationele ervaringen worden belangrijk, met de nadruk op droombeelden en de dood Machteloosheid, loomheid en decadentie roepen een sfeer op van onheilsverwachting en dreiging Wortelt sterk in de romantiek Realisme en het naturalisme werden afwezen De grote pioniers van de abstracte kunst (Kandinski, Malevitsj, Picasso, Kupka en ook Piet Mondriaan) waren aanvankelijk symbolisten

Wanneer Fin de siècle 19de eeuw tot na WO I

Waar Eerst Frankrijk, later Europa In Brussel: “Les XX” Eerste Latemse School

Wie James Ensor, Khnopff, Edvard Munch, Spilliaert, Felix De Boeck, George Minne, Gustave van de Woestijne, Paul Gauguin, Gustav Klimt, James McNeill Whistler, Wassily Kandinsky

Schilderkunst Bewuster en nadrukkelijker gebruik van kleuren als uitdrukkingsmiddel van emotie Inspiratie bij primitieve culturen in, de 20ste eeuw terug te vinden in het expressionisme, het post-impressionisme, het surrealisme en in diverse primitivistische stromingen, waaronder het dadaïsme

Beeldhouwkunst

Architectuur

James McNeill Whistler James Ensor Khnopff

Edvard Munch Paul Gauguin Gustav Klimt