Naam:

Klas:

Telefoon:

E-mailadres:

STUDIEHANDLEIDING

STRAF(PROCES)RECHT

SEMESTER 6 AJM (ZJDZDO2A/ZJDZDO2B/ZJDOBO2A) EN HERKANSERS (ZJDAJO1A) en Extranei Code J17 (JU KV0&7)

Juridisch Medewerker AJM / OB /ZD

Traject: MBO BOL (MBO College Zuid) Crebonr. 94891 (ZD) 94892 (OB) Studiejaar: 2014 – 2015 Semester: 6 (Cohort 2012 - 2015) Schrijver: J.M.D.G.M. Nelson Datum: Januari 2015

1. Inleiding

De verschillende vakken en onderdelen van de opleiding zorgen ervoor, dat jij

de “ instrumenten “ in handen krijgt, waarmee je als een deskundige kunt werken in

diverse functies binnen het juridisch werkveld.; bijvoorbeeld bij

- verschillende instanties die mensen helpen bij het krijgen van werk, een uitkering

of een bepaalde zorgvoorziening,

- overheidsinstellingen van Rijk, provincie en gemeente,

- hulpverleningsinstellingen, woningbouwcorporaties,

- rechtsinstanties, zoals de rechtbank,

- makelaars, deurwaarders, banken, verzekeringsmaatschappijen enz.

Deze studiehandleiding is voor het vak Straf(proces)recht je wegwijzer. Bewaar deze

handleiding goed, totdat je geslaagd bent voor dit examen.

2. Doel leerstofeenheid:

In dit semester maak je nader kennis met het strafrecht en het strafprocesrecht,

onderdelen van het Publiekrecht. Allerlei begrippen die nodig zijn om te begrijpen hoe

de overheid optreedt als burgers strafbare feiten plegen en de functie van allerlei

overheidsorganen daarbij zullen worden behandeld, zoals onder meer:

de doeleinden van het strafrecht, de bronnen van het strafrecht, de uitgangspunten van

het strafrecht (legaliteitsbeginsel), het verschil tussen materieel strafrecht en formeel

strafrecht en de bijbehorende wetboeken , de reikwijdte van het Nederlandse strafrecht

(het territorialiteitsbeginsel en het universaliteitsbeginsel). Belangrijke onderwerpen van

het materieel strafrecht zijn: de opbouw van strafbepalingen, de uitbreiding en beperking

van de strafbaarheid (resp. de poging, de verschillende deelnemingsvormen en de

strafuitsluitingsgronden). Bij het formeel strafrecht gaat het om onder meer:

het karakter van het strafproces, de verschillen met de civiele procedure, de positie van

de verdachte, de dwangmiddelen en de gang van zaken tijdens de terechtzitting.

Ook gaan wij kort in op de Wet op de Economische delicten en de Wet

Administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (de Wet Mulder).

Wat je allemaal precies moet kennen en kunnen wordt beschreven in het

Kwalificatiedossier Juridisch Medewerker AJM.

Zie ook http://www.ecabo.nl/opleiding/kwalificatiestructuur/cgbo/juridisch/2012-

2015/juridisch-medewerker/

Ook in je leerboek zijn de eisen waaraan je moet voldoen beschreven. Zij zijn te vinden

aan het begin en eind van ieder hoofdstuk.

3

De lessen van de eerstkomende 8 weken zullen je voorbereiden op het

examen Strafrecht en Strafprocesrecht (één examen) in de week van

30 maart tot en met 3 april 2015 en

de herkansing vindt plaats in de week van

25 mei tot en met 29 mei 2015.

Je moet gelijk beginnen met de voorbereiding. Het heeft geen zin om een week voor de

examenperiode te beginnen met studeren of te informeren wat er eigenlijk gedaan moet

worden. Je zult vanaf de eerste dag moeten starten en elke week hard moeten werken.

De studiestof goed bestuderen, meedoen in de lessen en de lessen goed voorbereiden

zijn belangrijk voor het bereiken van goede studieresultaten.

3. Studiemateriaal Voor het vak Straf(proces)recht heb je nodig :

Deze Studiehandleiding en

Lydia Janssen, Bronnenboek Strafrecht ,

Uitgeverij Boom Juridische Uitgevers, Den Haag 2013, 3e druk

De hoofdstukken: 1 tot en met 14

Verschillende websites met relevante informatie, zoals bijvoorbeeld:

www.rechtspraak.nl www.om.nl

www.collegebundel.nl www.wetboek-online.nl

www.rechtsorde.nl strafrecht.startpagina.nl

www.wetten.overheid.nl www.scherpinstrafrecht.nl www.rijksoverheid.nl www.justis.nl http://www.juridisch.com/gebied/Strafrecht/ www.dji.nl www.amsterdam.nl www.veiligamsterdam.nl www.eerstehulpbijrecht.nl www.gratisadviseurs.nl/strafrecht

4. Planning Activiteiten

Wij zullen elke week 1 of meerdere hoofdstukken behandelen.

In de lessen zal meestal eerst het door jullie gemaakte

huiswerk klassikaal worden besproken, waarna een

bespreking volgt van de hoofdlijnen van het volgende

hoofdstuk.

Je hebt aan het begin van elke les altijd eerst de gelegenheid

om in het algemeen vragen te stellen over problemen waar je

tegenaan gelopen bent tijdens het maken van de opdrachten

(het huiswerk / meestal de vragen en opdrachten bij de

4

verschillende hoofdstukken uit het boek). Vervolgens worden

de opdrachten besproken.

Volg in de les nauwkeurig de instructies van de docent op.

Als je er een keer niet bent, vraag dan aan je klasgenoten wat

het huiswerk is voor de volgende les. Uiteraard verzuim je zo

min mogelijk en hou je alle spullen op orde.

Je hebt in elke les je boek en je schrift bij je en je hebt het

huiswerk gemaakt. Zonder spullen heb je geen toegang tot de

les.

Belangrijke data (met name de voor de examens Recht !):

Week van 26 februari 2015 : Voorjaarsvakantie

Week van 30 maart t/m 3 april 2015 : (Her)Examens voor:

- Basiskennis Recht (Systeem van het Recht)

- Arbeidsrecht

- Staatsrecht/Internationaal Recht en

Europees Recht

Vrijdag 3 april 2015: Goede Vrijdag (vrije dag)

Maandag 6 april 2015: 2e Paasdag (Vrije Dag)

Week van 20 t/m 24 april 2015: (HER)Examens voor

de 6e semester vakken:

Beleidskunde (OB),

Bedrijfsrecht (ZD) en

Belastingrecht (OB)

Koningsdag: Maandag 27 april 2015

Meivakantie: 4 mei tot en met 15 mei 2015

Maandag 25 mei 2015: 2e Pinksterdag (vrije dag)

Week van 26 mei t/m 29 mei 2015: Herexamens Semester 6

(dus Strafrecht van de week van 30 maart 2015, en

Bedrijfsrecht, Beleidskunde en Belastingrecht van de week

van 20 april 2015)

5

Week van 1 tot en met 5 juni 2015:

herexamens semester 1 t/m 5 (met uitzondering van de

examens die in de week van 30 maart t/m 3 april 2015 zijn

aangeboden.

De (her)examens:

Arbeidsrecht,

Basiskennis Recht [hetzelfde als Systeem van het Recht], en

Staatsrecht kunnen pas weer in de examenweek van

November 2015 afgelegd worden.

Dinsdag 16 juni 2015:

Vaststelling Examencijfers door de Examencommissie

Donderdag 25 juni 2015: 14.00 uur Diplomering

5. Studiebelastingsuren ( SBU ) Op je rooster staan 3 lesuren (klokuren) per week voor deze onderwijseenheid.

Code Leerstofonderdeel Uren per week Aantal weken

JU-KV07 Straf(procesrecht) 3 klokuren 8

6. Zelfstandig leren Zorg ervoor dat je de vragen en de opdrachten uit je leerboek altijd maakt. Het zal niet

altijd mogelijk zijn alles in de lessen te bespreken ; daarvoor is de stof te omvangrijk.

Maak tijdens het onbegeleid werken aan deze leerstof aantekeningen van onderdelen

die je niet goed hebt begrepen en vraag tijdens de lessen om nadere uitleg. Als in de

opdrachten staat dat je een bepaalde wet moet opzoeken, dan moet je dat ook doen;

of in je wettenbundel of via een website (bijv. www.wetboek-online.nl of

www.collegebundel.nl).

7. Bronnen en hulpmiddelen - Deze Studiehandleiding

- Lydia Janssen, Bronnenboek Strafrecht Recht , Uitgeverij Boom Juridische

Uitgevers, Den Haag, 3e druk 2013 , de hoofdstukken 1 t/m 14

- SDU Wettenbundel deel A (Publiekrecht),

nr. A49, Wetboek van Strafrecht

nr. A50, Wetboek van Strafvordering)

6

8. Relatie Module en Examens

Deze leerstofeenheid is wordt afgesloten met het examen:

Strafrecht en Strafprocesrecht J17 (JU-KV07)

(in de week van 30 maart t/m 3 april 2015

herkansing week van 25 mei t/m 29 mei 2015)

9. Toetsing en Weging

Dit examen moet zoals alle examens afgesloten worden met een voldoende (dwz het

cijfer 55 of hoger). Het examen bestaat uit 50 gesloten vragen (meerkeuze) en het

gebruik van Wettenbundel A is toegestaan.

7

Overzicht belangrijke onderwerpen

1. De kandidaat kent en begrijpt de belangrijkste begrippen uit het strafrecht Belangrijke beginselen:

In het strafrecht bestaan diverse beginselen op grond waarvan een Nederlandse rechter

bevoegd is

Territorialiteitsbeginsel: iedereen die in Nederland een strafbaar feit pleegt kan hier vervolgd worden, ongeacht de nationaliteit van deze persoon (art. 2 WvSr). Uitbreiding van dit territorialiteitsbeginsel wordt geregeld in art 3 Sr waarin onze strafwet ook van toepassing wordt verklaard op strafbare feiten gepleegd aan boord van Nederlandse vliegtuigen en schepen.

Volgens het personaliteitsbeginsel zijn Nederlanders die in het buitenland een strafbaar feit plegen ook in Nederland te vervolgen, indien het feit in Nederland ook strafbaar is.

Volgens het beschermingsbeginsel kunnen vreemdelingen (personen die niet de Nederlandse nationaliteit bezitten) die in het buitenland een strafbaar feit plegen waarbij Nederlandse belangen ernstig worden geschaad ook in Nederland vervolgd worden.

In de Verenigde Staten wordt dit beschermingsbeginsel heel streng toegepast. De

Amerikaanse autoriteiten achten zich bevoegd om te oordelen over alle strafbare

feiten, waardoor op wat voor manier dan ook belangen van de Verenigde Staten of

Amerikaanse staatsburgers zijn geschaad. Daarbij gaan de Amerikanen er ook van

uit dat ook hun uitvoerende macht (politie, veiligheidsdiensten) dan

rechtsbevoegdheid heeft (moet hebben) op de plaats waar het feit gepleegd is,

hetgeen tot conflicten kan leiden met andere landen.

Misdrijven die als schokkend voor de internationale rechtsorde worden ervaren, kunnen ook in Nederland berecht worden op grond van het universaliteitsbeginsel. Het gaat hierbij om oorlogsmisdaden en genocide.

Het Internationaal Strafhof (International Criminal Court/Cour Pénale Internationale, afkorting ICC/CPI) is een permanent hof voor het vervolgen van personen die verdacht worden van genocide en misdrijven tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden zoals deze zijn erkend in diverse internationale verdragen. Het Internationaal Strafhof is in 2002 opgericht en gevestigd te Den Haag.

Dit Strafhof dient niet verward te worden met:

Het Internationaal Gerechtshof (International Court of Justice/Cour Internationale de Justice) dat gevestigd is in het Vredespaleis in Den Haag. Dit hof behandelt rechtsgeschillen tussen staten.

Het Joego Slavie tribunaal (International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia, ICTY) dat ook in Den Haag gevestigd is.

8

Naast de hierboven vermelde beginselen zijn nog van belang:

het legaliteitsbeginsel: dit beginsel is neergelegd in de artikelen 1 van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering: een feit is alleen strafbaar indien de gedraging strafbaar is gesteld in het Wetboek van Strafrecht en strafvervolging vindt alleen plaats op basis van de wet.

het opportuniteitsbeginsel geeft het openbaar ministerie de bevoegdheid om zelf te beslissen welke strafbare feiten al dan niet vervolgd zullen worden (art. 167 lid 2 WvSv): Van vervolging kan worden afgezien op gronden aan het algemeen belang ontleend. Het openbaar ministerie kan, onder het stellen van bepaalde voorwaarden, de beslissing of vervolging plaats moet hebben voor een daarbij te bepalen termijn uitstellen.

2. Inhoud en Doel van het Strafrecht

- Voorkoming van eigenrichting

- Vergelding

- Generale preventie

- / Speciale preventie

- Resocialisatie

3. Materieel en Formeel Strafrecht (bijbehorende wetboeken)

4. Rechtsbronnen van het Strafrecht

5. Belangrijke verschillen tussen strafrecht en civiel recht

6. Verschillen tussen misdrijven en overtredingen

7. Opbouw van de strafbepaling

- delictsomschrijving - wederrechtelijkheid en schuld

- kwalificatie - sanctienorm

- bestanddelen - verschillende vormen van opzet

8. Uitbreiding van strafbaarheid (deelnemingsvormen)

(poging, strafbare voorbereiding, medeplegen, uitlokken, doen plegen, medeplichtigheid

functioneel daderschap)

9. Beperking van strafbaarheid: Strafuitsluitingsgronden

- Rechtvaardigingsgronden: overmacht, noodweer, wettelijk voorschrift, ambtelijk

bevel, ontbreken materiele wederrechtelijkheid

- Schulduitsluitingsgronden: psychische overmacht, ontoerekenbaarheid, onbevoegd

gegeven ambtelijk bevel, noodweerexces en AVAS

10. Straffen en Maatregelen

- Volwassenenstrafrecht

- Jeugdstrafrecht

11. Verschillende vermogensdelicten

- diefstal en verschillende vormen van gekwalificeerde diefstal

- chantage en verduistering

- oplichting en flessentrekkerij

12. Misdrijven tegen het leven gericht

- Moord, doodslag, dood door schuld, diverse vormen van mishandeling

13. Hoofdlijnen van het strafprocesrecht

- Waar geregeld?

- Karakter van het strafproces en de verschillende fasen

- Belangrijke functionarissen en hun taken: OM / RC/ Raadkamer

- Wettelijke omschrijving van de verdachte en zijn belangrijkste rechten

9

14. Dwangmiddelen

15. Onderzoek ter terechtzitting

Absolute en relatieve competentie, de dagvaarding, de tenlastelegging, welke

functionaris welke taak heeft op de terechtzitting, de beraadslaging, de formele vragen,

materiele vragen, welke uitspraken de strafrechter kan doen, en welke rechtsmiddelen

gehanteerd kunnen worden.

Belangrijke arresten:

Het onderstaande belangrijke arrest komt niet aan de orde in het bronnenboek

Strafrecht, vandaar de uitgebreide bespreking.

Het Salduz-arrest (Salduz/Turkije), van 27 november 2008, NJ 2009, LJN BH 0402 is een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de mens, dat gaat over rechtsbijstand van een advocaat vóór het eerste (politie)verhoor van een verdachte.

De casus (de feiten) De 17-jarige Salduz werd door de Turkse politie aangehouden op verdenking van deelname aan een onwettige demonstratie ter ondersteuning van de PKK en het ophangen van een spandoek. Tijdens het politieverhoor legde hij een bekentenis af, die hij later weer introk bij de openbaar aanklager en bij de onderzoeksrechter. Achteraf verklaarde hij dat hij tijdens het politieverhoor onder druk was gezet en geslagen en dat hij daarom een bekentenis had afgelegd. Hij kreeg pas na de voorgeleiding bij de aanklager en de onderzoeksrechter voor het eerst een advocaat te spreken. Zijn veroordeling tot 2½ jaar gevangenisstraf was onder meer gebaseerd op de verklaringen die tijdens het politieverhoor waren afgelegd.

EUROPEES HOF VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS (EHRM)

In beroep bij het EHRM stelde Salduz, dat zijn recht op een eerlijk proces was geschonden omdat hij tijdens het politieverhoor geen rechtsbijstand had van een advocaat, terwijl de daar afgelegde en later ingetrokken verklaring wel door de rechter als belastend bewijs werd gebruikt. Het Hof overwoog, dat artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens eist dat een verdachte toegang tot een raadsman ("access to a lawyer") moet krijgen vanaf het moment dat de ondervraging door de politie begint. Afwijking van deze hoofdregel is alleen mogelijk in exceptionele gevallen, op basis van dwingende redenen. De rechten van de verdediging zijn in principe onherstelbaar aangetast, indien belastende verklaringen voor het bewijs worden gebruikt, als die verklaringen zijn afgelegd terwijl verdachte geen toegang tot een raadsman had.

Belang van deze uitspraak voor Nederland

Volgens een uitspraak van het EHRM geldt sinds 1 april 2010 het volgende recht voor een aangehouden verdachte binnen Nederland: Als een verdachte aangehouden wordt moet hij of zij voordat het politieverhoor aanvangt, in de eerste zes uur voor politieonderzoek, een raadsman (advocaat) gesproken hebben. Het verhoor van inverzekeringstelling valt hier overigens niet onder. De verdachte mag bij een B- of C-zaak afzien van een raadsman. Bij een A-zaak is het voor de verdachte nooit mogelijk om van een raadsman af te zien.

10

Categorie A-zaken: Zeer ernstige of gevoelige zaken, of zaken waar aan een kwetsbaar persoon extra rechtsbescherming moet worden geboden. Zeer ernstige of gevoelige zaken: gevangenisstraf van 12 jaar of meer, grote maatschappelijke impact en commotie, bijvoorbeeld bekende Nederlanders betrokken, of de politiek.

Kwetsbaar persoon: Kinderen van 12 t/m 15 jaar in zaken waarvoor voorlopige hechtenis mogelijk is en kinderen van 16 en 17 jaar met een verstandelijke beperking of neurologische stoornissen, waarbij auditieve verhoorregistratie (A.V.R.) noodzakelijk is. In een categorie A-zaak krijgt de verdachte altijd een raadsman en kan hij hier niet van afzien.

Categorie B-zaken: Misdrijven waarbij voorlopige hechtenis mogelijk is en die niet onder categorie A-zaken vallen. In een categorie B-zaak mag de verdachte afzien van zijn raadsman. Wil hij tijdens het verhoor alsnog een raadsman spreken, dan zal de hoofdofficier van justitie daar een beslissing in moeten nemen.

Categorie C-zaken: Misdrijven waarbij voorlopige hechtenis niet mogelijk is, plus overtredingen. In een categorie C-zaak mag de verdachte afzien van zijn raadsman. Wil hij tijdens het verhoor alsnog een raadsman spreken, dan zal de hoofdofficier van justitie daar een beslissing in moeten nemen.

Enkele andere belangrijke arresten:

Venlose koppelaarster: HR 3 december 1906, W1906, 8468

Tandartsarrest/ Elektriciteitsmeterarrest: HR 23 mei 1921, NJ 1921, 564

Beltegoedarrest: HR 31 januari 2013, LJN BQ6575

Geruild tafelkleedarrest: HR 25 oktober 1983, JN 1984, 300

Joyriding: HR 10 december 1957, 1958,49

Veeartsarrest: HR 20 februari 1933, NJ 1933, 318

Melk en Waterarrest: HR 14 februari 1916, NJ 1916, 681

Hoornse taart: HR 13 maart 1911, W 1911

Dozen met Zand: HR 8 december 1992, NJ 1993,321

Uitzendbureau: HR 24 oktober 1978, NJ1979,52

Diefstal in de sportkantine: HR 19 oktober 1993, NJ 1994, 50

Examenarrest: HR 24 januari 1950, NJ1950, 287

Dumpgoederenarrest: HR 18 juni 1968, NJ 1969, 70

11

ABSOLUTE / RELATIEVE COMPETENTIE De relatieve competentie wordt beschreven in art 2 van het WvSv.

Volgens deze bepaling zijn (“gelijkelijk”) bevoegd de rechtbanken binnen wiens gebied:

- het feit is begaan,

- de verdachte zijn woon- of verblijfplaats heeft,

- de verdachte zich bevindt,

- de verdachte zijn laatst bekende woon- of verblijfplaats heeft gehad.

Indien meerdere rechtbanken bevoegd zijn, dan is bevoegd de rechtbank die in de

opsomming van dit artikel het eerst is geplaatst. Indien rechtbanken op dezelfde plaats

in de rangschikking staan is de rechtbank bevoegd, waarbij de vervolging het eerst is

ingesteld.

De hoofdregel van de absolute competentie is dat misdrijven (boek 2 Wetboek van

Strafrecht) beoordeeld worden door de Rechtbank en overtredingen (boek 3 Wetboek

van Strafrecht) door de Kantonrechter.

De Pro Forma zitting

Soms is binnen de termijn van de 104 dagen het onderzoek nog niet rond of is het voor de rechtbank vanwege drukte niet mogelijk om de zitting binnen de 104 dagen in te plannen.

Dan kan de Officier van Justitie een zaak ‘pro forma' op zitting brengen. Pro forma betekent voor ‘voor de vorm'. In feite wordt de zaak dan op de zitting gestart (de zaak wordt voorgedragen) en onmiddellijk vordert de Officier van Justitie de schorsing van de behandeling.

De zaak wordt dan dus niet echt inhoudelijk behandeld. Deze pro forma zitting is puur bedoeld om de termijn van de voorlopige hechtenis veilig te stellen. Er moet namelijk binnen 104 dagen een strafzitting hebben plaatsgevonden, anders moet het OM de verdachte vrijlaten.

De Regiezitting Een zitting waarop ook geen inhoudelijke behandeling plaatsvindt, is een regiezitting. Vooral bij grote strafzaken wordt hier gebruik van gemaakt. Bij een regiezitting gaat het om de planning van een strafzaak.

De rechtbank wil dan informatie over de stand van zaken van het onderzoek en neemt een beslissing over de eventuele verzoeken van de verdediging. De advocaat (de verdediging) kan onderzoekshandelingen opgeven die hij in het kader van de strafzaak nog van belang acht (eventueel uit te voeren door de rechter-commissaris).

Enkele voorbeelden van verzoeken van de verdediging die op een regiezitting aan de orde kunnen komen:

nader onderzoek naar in beslag genomen goederen contra-expertise (deskundigen of stukken waarin andere gezichtspunten naar

voren komen) nader verhoor van getuigen, aangever of deskundige schouw (de rechters gaan zelf ter plaatse kijken)

12

De behandeling van de zaak op de terechtzitting (Sv art. 268 – 366)

De gang van zaken tijdens een zitting verloopt altijd volgens een vast patroon. De rechter opent de zitting en zal de persoonsgegevens van de verdachte verifiëren (nagaan of de gegevens van de verdachte kloppen ) . Ook controleert de rechter welke andere personen aanwezig zijn. Dit kunnen zijn: de advocaat van de verdachte, vertegenwoordigers van Bureau Jeugdzorg, Raad voor de Kinderbescherming en andere betrokken instanties, getuigen, deskundigen enz.).

Daarnaast vraagt de rechter aan de verdachte om goed op te letten wat er tijdens de zitting gebeurt. Ook zal de rechter de verdachte meedelen dat hij niet verplicht is om te antwoorden op de vragen.

Nadat dit gebeurd is, is het woord aan de Officier van Justitie, die de tenlastelegging voorleest, waarna de rechter de verdachte ondervraagt.

Ook de Officier van Justitie en de advocaat van de verdachte worden in de gelegenheid gesteld om vragen te stellen, zowel aan de verdachte als aan de getuigen en de deskundigen.

Getuigen en deskundigen Getuigen en deskundigen worden op de zitting beëdigd. Dit houdt in dat ze door middel van het afleggen van de eed of belofte officieel voor de rechter verklaren dat ze de waarheid zullen spreken. De eed is bedoeld voor mensen die in God geloven en luidt: ‘Zo waarlijk helpe mij God almachtig.' De belofte moet worden uitgesproken door niet-gelovige getuigen en deskundigen en luidt: ‘Dat beloof ik'.

Iemand die liegt terwijl hij beëdigd is, kan strafrechtelijk vervolg worden wegens meineed (art 207Sr ev / art 295Sv ev).

Schadevergoeding voor benadeelden Een benadeelde (het slachtoffer) kan zich in het strafproces voegen. Dit houdt kort gezegd in dat hij de schade die hij heeft geleden als gevolg van het strafbare feit waarvan op de verdachte probeert te verhalen. Het OM stuurt de benadeelden van strafbare feiten hierover bericht om ze op deze mogelijkheid te wijzen. Medewerkers van Slachtofferhulp begeleiden de benadeelden bij het vaststellen van de schadevergoeding.

Spreekrecht De benadeelde of zijn naaste heeft een spreekrecht en zal door de rechter dus in de gelegenheid worden gesteld om een aantal woorden te spreken of een slachtofferverklaring voor te lezen.

De benadeelde mag alleen praten over de gevolgen die hij of zij heeft ondervonden van het misdrijf. De benadeelde partij mag zich dus niet inhoudelijk over de zaak uitlaten. Hij mag bijvoorbeeld niet zeggen dat de verdachte schuldig is.

.

13

Requisitoir van de Officier van Justitie

Nadat de rechter vragen heeft gesteld aan de verdachte, er eventueel getuigen en deskundigen zijn gehoord en het slachtoffer heeft gesproken zal de Officier van Justitie zijn mening geven over de zaak. Dit noemt men het requisitoir.

De Officier van Justitie eindigt zijn requisitoir met de strafeis. Hij kan de rechter verzoeken om een straf of maatregel op te leggen, maar kan in uitzonderlijke gevallen ook vragen de verdachte vrij te spreken. Daarnaast zal de Officier van Justitie zich uitlaten over de schadevordering van het slachtoffer.

De strafrechtadvocaat aan het woord Nadat de Officier van Justitie aan het woord is gekomen, is het de beurt aan de advocaat van de verdachte, die namens hem de verdediging zal voeren. Indien de verdachte geen advocaat heeft (in het strafrecht is geen verplichte procesvertegenwoordiging, zoals in het civiel recht) kan de verdachte zelf spreken.

Daarna vindt er nog een tweede ronde plaats. De Officier van Justitie mag namelijk nog een keer reageren op het door de verdachte of zijn advocaat gestelde en na zijn reactie mag de verdachte daar weer op reageren. De verdachte heeft het laatste woord.

Na het laatste woord volgt meestal in Kantonzaken en Politierechterzaken direct de uitspraak van de rechter (het vonnis). In Rechtbankzaken (meervoudige Kamer) volgt de uitspraak meestal na 14 dagen.

Schematisch ziet het verloop van de zaak op de terechtzitting er als volgt uit:

1. De zaak wordt afgeroepen

2. De rechter controleert de persoonsgegevens van de verdachte.

3. De Officier van Justitie leest de tenlastelegging voor.

4. Onderzoek door de rechter (vragen aan verdachte, horen van getuigen/deskundigen/voorhouden van stukken)

5. Behandeling van de persoonlijke omstandigheden van verdachte.

6. De vordering van de benadeelde partij en/of uitoefening van het spreekrecht

7. De strafeis van de Officier van Justitie, het requisitoir.

8. De mening van de advocaat , de verdediging, het pleidooi.

9. De tweede ronde, reactie van de Officier en daarna van de advocaat

10. Het laatste woord van de verdachte.

11. De sluiting van het onderzoek.

12. De uitspraak van de rechter (direct of na 14 dagen)

14

De verdachte verschijnt niet op de terechtzitting Als de verdachte op de datum en tijdstip waarop de strafzaak wordt behandeld niet aanwezig kan zijn, dan moet hij (of zijn advocaat) dit schriftelijk aan de rechtbank laten weten. Het verzoek om een ander tijdstip moet met redenen omkleed zijn. Ook kan de verdachte de Officier van Justitie gemotiveerd verzoeken om de dagvaarding in te trekken en een dagvaarding voor een ander tijdstip uit te vaardigen.

Als de Rechtbank of de Officier van Justitie positief op uw verzoek reageert, dan zal er een nieuwe datum worden vast gesteld. Als het verzoek wordt afgewezen, dan kan de verdachte altijd nog een advocaat machtigen om namens hem het woord te voeren. Ook in dat geval is er sprake van een zogenaamde procedure op tegenspraak. Dit is een juridische term die inhoudt dat er door of namens de verdachte verweer is gevoerd tegen het standpunt van de Officier van Justitie.

Zonder toestemming van de verdachte mag een advocaat alleen toelichten waarom de verdachte niet bent verschenen, maar mag de advocaat niet het woord voeren ter uw verdediging.

Als een verdachte niet op de zitting is verschenen en er is ook geen advocaat gemachtigd om namens hem het woord te voeren ter verdediging, dan loopt deze verdachte het risico om bij verstek te worden veroordeeld.

Besluitvorming na een strafzaak

Na de zitting moeten de rechters tot een uitspraak komen. Hoe dit moet is in het Wetboek van Strafvordering geregeld. Alvorens inhoudelijk op de zaak in te gaan moeten de rechters zich vier juridisch technische vragen stellen. Dit worden ook wel de formele vragen genoemd. Het gaat hierbij om de vraag of (art. 348 Sv):

- de dagvaarding geldig is (is de dagvaarding op tijd uitgebracht en is de tenlastelegging correct)

- de rechter bevoegd is - het OM ontvankelijk is (heeft de verdachte niet al eens terecht gestaan voor dit

feit, is de verdachte niet inmiddels overleden, is de zaak niet reeds afgehandeld met een strafbeschikking)

- er geen redenen zijn om de vervolging te schorsen (bijvoorbeeld omdat er nog een civiele zaak loopt over wie nu precies de eigenaar is van een bepaalde zaak).

Alleen als deze vragen bevestigend zijn beantwoord kan men overgaan tot de inhoudelijke beoordeling van de zaak (de materiele vragen). Volgens art. 350 Sv gaat het daarbij om de vraag of:

- bewezen is dat de verdachte het feit heeft gepleegd (art 339 Sv bepaalt onder meer, dat bewijs dat onrechtmatig is verkregen niet gebruikt mag worden, en dat een bewezenverklaring niet mag worden aangenomen op basis van een verklaring van de verdachte alleen enz.) - het feit strafbaar is (zijn er geen rechtvaardigingsgronden?) - de dader strafbaar is (zijn er geen schulduitsluitingsgronden?) - er een straf of maatregel moet worden opgelegd en welke?

15

De uitspraak De rechtbank kan 3 verschillende soorten uitspraken doen: Vrijspraak: indien de rechter het strafbaar feit niet bewezen acht Ontslag van rechtsvervolging: indien er wel een bewezenverklaring is, maar er ook sprake is van een rechtvaardigingsgrond (te maken met de situatie waarin het feit is gepleegd) of een schulduitsluitingsgrond (vooral te maken met de persoon van de dader). Veroordeling: indien het feit bewezen is, het feit strafbaar is en de dader strafbaar is

www.rijksoverheid.nl

Registratie van wetsovertredingen (Extra op verzoek van studenten)

Wanneer krijg ik een strafblad?

Bij een misdrijf krijgt u altijd een strafblad (als u ouder bent dan 12 jaar). Bij een

overtreding hangt het af van de soort overtreding en de opgelegde straf. Als u een

strafblad (officieel 'uittreksel justitiële documentatie') heeft, staat u geregistreerd bij

Justitie.

Strafblad opvragen

Om uw strafblad in te zien, moet u een schriftelijk verzoek indienen bij de Justitiële

Informatiedienst (www.justid.nl /info@justid.nl) . Bij dit verzoek moet u uw naam,

adres en telefoonnummer vermelden. Ook moet u een kopie van een geldig

identiteitsbewijs meesturen. De rechtbank stuurt u dan een uitnodiging om het

uittreksel in te zien. U moet hiervoor een vergoeding betalen. U kunt geen kopie

krijgen van het uittreksel.

Bewaartermijn strafblad

Uw strafblad blijft minimaal 30 jaar bewaard. Als de straf langer dan 3 jaar duurt,

wordt de termijn verlengd met de duur van die straf. Dus bij een straf van 5 jaar is de

bewaartermijn 35 jaar. Bij vrijheidsstraffen van 8 jaar of meer wordt de termijn

verlengd met 10 jaar. Bij zedenmisdrijven worden de gegevens pas verwijderd 20

jaar nadat de dader is overleden.

Bewaartermijn overtredingen

Gegevens over overtredingen blijven meestal 5 jaar bewaard. De termijn is 10 jaar

als u bent veroordeeld tot een vrijheidsstraf of een taakstraf.

Justitiële Informatiedienst (voorheen Centrale Justitiële Documentatie)

Justitiële Informatiedienst (frontoffice)

Egbert Gorterstraat 6

Postbus 337

7600 AH Almelo

Tel: 088 - 998 90 00

Fax: (0546) 81 30 03

16

Taakomschrijving Justitiële Informatiedienst

Deze dienst is een zelfstandige dienst van het ministerie van Veiligheid & Justitie en

valt onder de Directie Informatisering Rechtspleging en Rechtshandhaving (DIRR).

De dienst verstrekt gegevens over personen die met Justitie in aanraking zijn geweest

en verzamelt en beheert deze gegevens.

Inzage strafrechtelijke gegevens

Voor de uitvoering van een goede strafrechtspraak worden strafrechtelijke gegevens

verwerkt in registers en persoonsdossiers. De Justitiële Informatiedienst beheert deze

gegevens in het zogenoemde Justitieel Documentatie Systeem (JDS). Het JDS bevat ook de

psychiatrische en psychologische rapporten over onderzoeken naar het gedrag of de

levensomstandigheden van natuurlijke personen. Dit is het Persoonsdossier (PD).

Voor inzage in de gegevens in het JDS, kunt u een schriftelijk verzoek indienen bij de

Justitiële Informatiedienst. Dit kan ook per e-mail. Zijn uw gegevens fout en/of onvolledig?

Ook dan kunt u een schriftelijk verzoek indienen bij de Justitiële Informatiedienst om de

gegevens aan te passen.

FAQ | Justitiële Informatiedienst

Op deze pagina vindt u de Frequently Asked Questions, ofwel de veelgestelde vragen over

JDS. Staat uw vraag hier niet tussen, dan kunt u contact opnemen met de Frontoffice van de

Justitiële Informatiedienst of uw vraag mailen naar info@justid.nl onder vermelding van FAQ.

1. Wat betekent het voor een persoon als hij of zij ooit in aanraking is geweest met Justitie?

2. Hoe lang blijven de geregistreerde gegevens bekend? 3. Hoe kan een geregistreerde inzage krijgen in de gegevens die over hem/haar zijn

opgenomen in het JDS? 4. Naar welke gegevens wordt in het Verklaring omtrent het gedrag(VOG)-onderzoek

gekeken? 5. Wanneer is het jeugdstrafrecht van toepassing?

1. Wat betekent het voor een persoon als hij of zij ooit in aanraking is geweest met

Justitie?

Met de inwerkingtreding van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (WJSG) per

1 april 2004, is ook het zogenaamde strafregister vervallen en daarmee eigenlijk ook het

'strafblad'. In dit strafregister waren alleen gegevens met betrekking tot onherroepelijke

rechterlijke veroordelingen geregistreerd.

In het maatschappelijke leven wordt echter nog steeds het begrip 'strafblad' gehanteerd,

waaronder het volledige uittreksel justitiële documentatie wordt verstaan, oftewel het

historisch overzicht van alle justitiële antecedenten. In de artikelen 2 t/m 5 van het

'Besluit justitiële gegevens' is expliciet aangegeven welke strafzaken geregistreerd dienen te

worden. Kortweg komt het erop neer dat, in alle gevallen waarbij iemand die 12 jaar of ouder

is, als verdachte van een misdrijf wordt aangemerkt, er een registratie plaatsvindt in de

justitiële documentatie. Dit geldt ook voor een groot aantal overtredingen, maar daarbij is wel

sprake van een 'ondergrens'. Er moet sprake zijn van een vrijheidsstraf, een voorwaardelijke

straf of de opgelegde boete/transactie moet tenminste 100 Euro bedragen.

17

De wet gaat uit van een zo volledig mogelijke registratie. Uitgangspunt daarbij is dat 'alle'

beslissingen van het Openbaar Ministerie en 'alle' uitspraken van de Rechterlijke

Macht dienen te worden geregistreerd. Dat betekent dat ook de zgn. niet-onherroepelijke

gegevens, waartegen nog verzet of beroep ingesteld kan worden, in de justitiële

documentatie worden geregistreerd. De aldus geregistreerde gegevens worden op verzoek

aan de in het Besluit justitiële gegevens genoemde instanties/personen verstrekt.

2. Hoe lang blijven de geregistreerde gegevens bekend?

Hoe lang de gegevens geregistreerd blijven is sterk afhankelijk van het feit of het een

overtreding of een misdrijf betreft, waarbij ook de zwaarte van de opgelegde veroordeling

een rol van betekenis speelt.

Overtredingen

Gegevens betreffende overtredingen worden vijf jaar bewaard. Indien echter een

vrijheidsstraf - anders dan vervangende hechtenis - of een taakstraf is opgelegd, bedraagt de

termijn tien jaar.

Ook als een rechtspersoon vanwege een overtreding is veroordeeld tot een geldboete van

de derde of een hogere categorie bedraagt de bewaartermijn tien jaar. In elk geval worden

de gegevens betreffende overtredingen verwijderd twee jaar na het overlijden van

betrokkene.

Misdrijven

De geregistreerde gegevens over misdrijven worden gedurende een termijn van tenminste

twintig jaar in de justitiële documentatie opgenomen. Indien het een misdrijf betreft, waarop

naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van 6 jaar of meer is gesteld, bedraagt

de termijn tenminste dertig jaar.

Deze termijn van dertig jaar wordt verlengd met twintig jaar, indien de opgelegde

gevangenisstraf of vrijheidsbenemende maatregel meer dan twintig jaar is. Indien deze

vrijheidsstraf of maatregel meer dan veertig jaar is, wordt de bewaartermijn gesteld op

tachtig jaar.

Ook in geval van een zedenmisdrijf is sprake van een bewaartermijn van minimaal tachtig

jaar.

Wanneer echter gedurende de looptijd van de bewaartermijn van justitiële gegevens van een

strafzaak, een nieuwe einduitspraak in verband met een ander misdrijf is gedaan, worden

alle gegevens bewaard totdat alle bewaartermijnen zijn verstreken.

In elk geval worden de gegevens betreffende misdrijven verwijderd :

- 12 jaar na overlijden van betrokkene indien het een misdrijf betreft

waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van

minder dan 6 jaar is gesteld;

- 20 jaar na overlijden van betrokkene indien het een misdrijf betreft

waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van 6 jaar

of meer is gesteld.

18

3. Hoe kan een geregistreerde inzage krijgen in de gegevens die over hem/haar zijn

opgenomen in het JDS?

Als u gebruik wenst te maken van de mogelijkheid tot inzage in de systemen van de

Justitiële Informatiedienst, dient u een schriftelijk verzoek in te dienen bij de Frontoffice van

de Justitiële Informatiedienst. Dit kan zowel schriftelijk als door het sturen van een e-mail

naar info@justid.nl. Dit verzoek, zowel schriftelijk als via de e-mail moet voorzien zijn van

naam, adresgegevens en telefoonnummer en dient vergezeld te gaan van een kopie van het

identiteitsbewijs.

U wordt vervolgens schriftelijk geïnformeerd wanneer de gegevens kunnen worden ingezien

bij de griffie van de arrondissementsrechtbank in het gebied waar u woonachtig bent. Voor

het recht op kennisneming van deze gegevens is volgens artikel 36 van het Besluit justitiële

gegevens een vergoeding van € 4,54 verschuldigd.

De geregistreerde gegevens worden alleen gewijzigd als duidelijk is dat deze qua inhoud

afwijken van het rechterlijke vonnis. Voor verwijdering is het echter noodzakelijk dat door

middel van een onderzoek door het Openbaar Ministerie wordt vastgesteld dat de

betrokkene onterecht als verdachte is aangemerkt, bijvoorbeeld als gevolg van een

persoonsverwisseling.

4. Naar welke gegevens wordt in het Verklaring omtrent het gedrag(VOG)-onderzoek

gekeken?

Voor het VOG-onderzoek wordt het Justitieel Documentatie Systeem geraadpleegd. In dit

register staan gegevens over de afwikkeling van strafbare feiten vermeld, van

onherroepelijke veroordelingen tot sepots en transacties. Daarnaast kunnen

politieregistergegevens in het onderzoek worden betrokken en kunnen inlichtingen bij het

Openbaar Ministerie en de Reclassering worden ingewonnen. De functie waarnaar

gesolliciteerd wordt en natuurlijk ook soort van overtreding en/of misdrijf die

geregistreerd zijn en de sanctie(s) daarop, zijn afhankelijkheden om te kunnen

beoordelen of deze van invloed kunnen zijn op het krijgen van een verklaring omtrent

het gedrag.

5. Wanneer is het jeugdstrafrecht van toepassing?

Als een persoon jonger is dan 18 jaar op het moment dat hij/zij een overtreding/misdrijf

begaat, dan is het jeugdstrafrecht van toepassing. Het jeugdstrafrecht is milder dan het

volwassenenstrafrecht. Soms kan een rechter bepalen dat iemand toch onder het

(volwassenen)strafrecht valt als diegene 16 of 17 jaar is. De betrokkene moet dan wel iets

gedaan hebben dat als een ernstig strafbaar feit kan worden aangemerkt. Omgekeerd kan

het ook: vanwege de pleegdatum kan betrokkene als 18-, 19- of 20-jarige onder het

jeugdstrafrecht vallen.

De leeftijd van de geregistreerde of het feit dat er jeugdstrafrecht is toegepast, speelt bij de

informatieverstrekking, in afwijking tot voorheen, een veel kleinere rol. Alleen bij verstrekking

van 'Bepaalde gegevens', zoals bedoeld in de artikelen 11 t/m 13 van het Besluit justitiële

gegevens worden op grond daarvan nog beperkingen toegepast. Daarbij zijn dan ook de

termijnen gedurende welke justitiële gegevens worden verstrekt korter.

19

Als de rechter namelijk het jeugdstrafrecht heeft toegepast dan worden deze gegevens in dat

kader alleen verstrekt als:

1. de veroordeelde op het moment van het begaan van het strafbare feit

tenminste 16 jaar was;

2. de jeugdige is veroordeeld wegens een misdrijf en daarbij onderstaande

straffen geheel of deels onvoorwaardelijk zijn opgelegd:

• jeugddetentie;

• geldboete van meer dan honderd euro;

• een alternatieve sanctie met een duur van meer dan veertig uren of

• plaatsing in een inrichting voor jeugdigen.

De betreffende justitiële gegevens worden, indien bij de veroordeling jeugddetentie of

plaatsing in een inrichting voor jeugdigen is opgelegd, daarbij na verloop van een termijn van

vier jaren niet meer verstrekt. In de andere gevallen is de termijn twee jaren. Nogmaals: dit

betreft alleen de verzoeken om 'bepaalde gegevens'. In de resterende gevallen gelden de

normale termijnen. Voor specifieke vragen kunt u mailen of telefonisch contact opnemen met

de Frontoffice van de Justitiële Informatiedienst.

Let op: Jeugdigen jonger dan 12 jaar zijn strafrechtelijk minderjarig

Boetes en transacties (Wet Administratiefrechtelijke Handhaving Verkeersvoorschriften) Verkeersovertredingen die onder de zogenoemde Wet Mulder vallen worden niet geregistreerd in het Justitieel Documentatie Systeem en staan dus niet op het strafblad. Dit zijn boetes van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) voor bijvoorbeeld te hard rijden en zijn herkenbaar aan de letter 'M' die rechtsboven op de boete staat.

In het geval van een overtreding of een (eenvoudig) misdrijf, kan de officier van justitie ervoor kiezen om via het CJIB een transactievoorstel te doen, herkenbaar aan de letter 'T' die rechtsboven op de boete staat. Dit is een "schikkingsvoorstel" van het Openbaar Ministerie: de verdachte koopt als het ware de strafvervolging af en hoeft dus niet voor de rechter te verschijnen. Een transactievoorstel is geen formele schuldverklaring, maar door het afkopen kan hij niet meer voor hetzelfde feit worden vervolgd.

Een transactievoorstel wordt in de meeste gevallen wél opgenomen als aantekening in de justitiële documentatie. Een aantekening heeft minder verstrekkende gevolgen dan de registratie van een veroordeling. Het Besluit justitiële gegevens regelt dat transacties van misdrijven worden opgenomen in de justitiële documentatie. Voor overtredingen geldt hetzelfde, echter met uitzondering van transacties beneden de € 100,-- en de beslissing tot niet verdere vervolging van de zaak (alleen in het geval dat hier geen voorwaarden aan zijn opgelegd). Afgifte van visa voor vakanties of stages worden doorgaans niet beïnvloed door een transactie-aantekening. De autoriteiten die een visumverzoek controleren hebben geen beschikking over de volledige registratie. Door een wettelijke uitzondering blijven aantekeningen "geheim" voor visumverstrekkers. Wel kan de afgifte van de 'verklaring omtrent het gedrag' belemmerd worden door een aantekening.

20

Dit hangt geheel af van de grootte van de registratie en het doel waarvoor de verklaring nodig is.

Verklaring omtrent het gedrag Een strafblad kan gevolgen hebben voor de afgifte van een verklaring omtrent het gedrag (VOG) ook wel 'verklaring (of bewijs) van goed gedrag' genoemd. Iedere werkgever kan voor aanvang van een nieuwe baan naar een dergelijke verklaring vragen. Het is een verklaring waaruit blijkt dat het gedrag van de sollicitant geen bezwaar oplevert voor de nieuwe baan. Rijden onder invloed is voor een onderwijzer niet relevant, maar voor een taxichauffeur wel. Ook als de sollicitant gaat werken met vertrouwelijke gegevens of geld kan zijn nieuwe werkgever om een VOG vragen.

In artikel 35 van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens staat beschreven in welke gevallen de Minister (een VOG wordt immers uit naam van de Minister afgegeven) een VOG kan weigeren: "Onze Minister weigert de afgifte van een verklaring omtrent het gedrag, indien in de justitiële documentatie met betrekking tot de aanvrager een strafbaar feit is vermeld, dat, indien herhaald, gelet op het risico voor de samenleving en de overige omstandigheden van het geval, aan een behoorlijke uitoefening van de taak of de bezigheden waarvoor de verklaring omtrent het gedrag wordt gevraagd, in de weg zal staan."

Kort gezegd houdt dit dus in dat een VOG geweigerd kan worden indien de recidive van het strafbare feit:

a. een risico voor de maatschappij oplevert (denk aan moord, doodslag verkrachting, e.d.) en/of

b. het strafbare feit direct te maken heeft met het doel waarvoor de VOG wordt aangevraagd (denk aan de veroordeelde pedofiel die kleuterleider wil worden).

Inzagerecht Op basis van de privacywetgeving zijn burgers gerechtigd om de gegevens die over hen persoonlijk zijn opgenomen in registers in te zien. Hiervoor moet in de regel wel een schriftelijk verzoek worden ingediend, er kunnen leges worden gevraagd voor de onkosten en er mag meestal geen kopie worden gemaakt. Op deze wijze kan iemand bijvoorbeeld controleren of na verloop van een aantal jaren veroordelingen uit het verleden uit het register gewist worden.

Op dit moment is het voor een burger niet toegestaan vrijelijk de bestanden in te zien; men mag alleen zijn eigen gegevens inzien, en niet die van anderen. In verband met lopende onderzoeken kan inzage in politieregisters beperkt worden. In de nabije toekomst worden de bestanden mogelijk openbaar, in het kader van de vrije handel.

Wie inzage krijgt, mag de gegevens met de hand overschrijven, maar niet fotokopiëren. Hierdoor wordt de burger beschermd, bijvoorbeeld tegen de werkgever die een fotokopie wil zien.

21

www.rijksoverheid.nl

Hoe hoog zijn de boetes in Nederland? Art 23 Wetboek van Strafrecht

Een geldboete is minimaal € 3 en maximaal € 780.000. Voor jongeren van 12 tot 18 jaar is

de maximale hoogte € 3.900. De rechter bepaalt hoe hoog de boete precies is.

Hoogte boetes

Voor elk strafbaar feit kunt u een geldboete krijgen. Strafbare feiten zijn ingedeeld in 6

categorieën. De categorie bepaalt de maximale hoogte van de boete:

Categorie Maximale geldboete in euro's

1e categorie € 405

2e categorie € 4.050

3e categorie € 8.100

4e categorie € 20.250

5e categorie € 81.000

6e categorie € 810.000

Boetebedragen lichte overtredingen

De boetebedragen voor de meest voorkomende lichte overtredingen staan in de Boetebase

van het Openbaar Ministerie (OM). Deze overtredingen worden administratief afgehandeld.

Dit is geregeld in de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (Wet

Mulder).

Administratiekosten boetes

Het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) rekent € 7 administratiekosten voor

verkeersboetes en boetes met een strafrechtelijke grondslag. Dit zijn bijvoorbeeld de boetes

die een rechter oplegt.

Boetes betalen bij reizen naar het buitenland

Als u nog boetes heeft openstaan, dan mag u niet naar het buitenland reizen. Probeert u dat

toch, dan kan de Koninklijke Marechaussee u aanhouden. U moet de boetes eerst betalen

voordat u verder mag reizen. Bij het CJIB kunt u een overzicht aanvragen van openstaande

zaken, waaronder boetes.

Bestuurlijke boete

Een bestuurlijke boete is een boete die u van een overheidsdienst krijgt. Bijvoorbeeld van de

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit of de Inspectie SZW. De betaling verloopt via het

22

CJIB. Bent u het niet eens met een bestuurlijke boete, dan kunt u bezwaar indienen bij de

overheidsdienst die u heeft beboet.

Vervroegde vrijlating en toezicht www.rijksoverheid.nl

De koning kan straffen die door de rechter zijn opgelegd kwijtschelden, verminderen of

veranderen. Dit heet gratie verlenen. Daarnaast kunnen veroordeelden onder bepaalde

voorwaarden vrij komen door voorwaardelijke invrijheidsstelling.

Gratie (558Sv)

Gratie is alleen mogelijk als sprake is van ‘nieuwe omstandigheden’ bij een veroordeelde.

Denk bijvoorbeeld aan een verslechterende gezondheid. De Dienst Justis neemt

gratieverzoeken in behandeling. Zowel veroordeelden, als hun advocaat,

reclasseringsambtenaar of familieleden kunnen een gratieverzoek indienen.

www.elsevier.nl 14 juli 2009 (RTV Rijnmond) Koningin Beatrix heeft gratie verleend aan een ongeneeslijk zieke gevangene, die een levenslange gevangenisstraf uitzit voor een dubbele moord. Dat gebeurde na een advies van de rechtbank en het Openbaar Ministerie.

Dubbele moord Het zou volgens ingewijden gaan om een 50-jarige man uit Voorne-Putten die in Duitsland in 1992 is veroordeeld voor het plegen van een dubbele moord. Hij zou twee mannen hebben doodgeschoten bij een eetcafé in de Duitse stad Frankfurt. Daarvoor kreeg hij levenslang opgelegd. Vanaf 1998 mocht hij zijn straf in Nederland uitzitten.

Terminaal Volgens Justitie komt het in de praktijk haast nooit voor dat een levenslang gestrafte in de cel sterft. Als de gedetineerden een terminale ziekte hebben, komen ze vrij. In Nederland zijn ongeveer dertig mensen die de maximale straf uitzitten.

Wel wordt levenslang de laatste jaren vaker opgelegd. In 2004 zijn vijf criminelen tot levenslang veroordeeld en in 2005 kregen acht criminelen die straf.

Laatste keer In augustus pleitte een forum van vooraanstaande juristen en wetenschappers voor het tussentijds beoordelen, na vijftien jaar, van een levenslange gevangenisstraf. Het is voor het eerst sinds 1986 dat er gratie wordt verleend aan een gevangene. Dat was aan de inmiddels overleden Hans van Zon. Van Zon kreeg in 1969 levenslang voor het plegen van drie roofmoorden. In 2007 heeft de Raad voor Straftoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) erop gewezen dat een crimineel die levenslang heeft gekregen na verloop van tijd minder gevaarlijk kan worden. Staatssecretaris Nebahat Albayrak (PvdA) van Justitie heeft vorig jaar de RSJ beloofd te gaan bekijken of de huidige gratieprocedure voor levenslange gevangenisstraffen nog voldoet. Ze zei het niet nodig te vinden om levenslang veroordeelden tussentijds opnieuw te beoordelen.

23

o

Voorwaardelijke invrijheidsstelling (Wet Voorwaardelijke Invrijheidsstelling

van 1 juli 2008)

Gedetineerden die minimaal 1 jaar vastzitten, kunnen eerder vrij komen. Dit kan

alleen onder bepaalde voorwaarden. Zo mogen ze tijdens hun proeftijd niet

opnieuw een strafbaar pleit plegen. Doen zij dat wel, dan kan de voorwaardelijke in

vrijheid stelling worden teruggedraaid.

Duur proeftijd

De proeftijd gaat in op de dag van de vrijlating. De proeftijd duurt net zolang als het

restant van de straf. Behalve als het restant minder is dan 1 jaar, dan geldt een

minimum van 1 jaar. In bijzondere gevallen bepaalt het Openbaar Ministerie (OM) de

duur van de proeftijd.

Reclassering

De reclassering controleert of de veroordeelden zich aan de voorwaarden houden en

begeleidt hen. De volgende organisaties vormen de maken deel uit van de

begeleiding en controle:

Reclassering Nederland Leger des Heils Jeugdzorg en Reclassering Stichting Verslavingsreclassering GGZ

Gemeenten krijgen een melding over de aanstaande terugkeer of het verlof van een

(ex-)gedetineerde. Dit gebeurt via het systeem Bestuurlijke Informatievoorziening

Justitiabelen (BIJ).

Elektronische detentie

Gedetineerden komen steeds vaker in aanmerking voor elektronische detentie.

Dat wordt allemaal beschreven in het Masterplan DJI (zie www.dji.nl) dat de

ministerraad heeft goedgekeurd. Bij elektronische detentie krijgen gedetineerden

een pols- of enkelband om, waarmee ze thuis in de gaten worden gehouden.

Elektronische detentie is alleen mogelijk in het jaar voordat de gevangene op vrije

voeten komt.Gedetineerden moeten tijdens hun elektronische detentie zelf op zoek

gaan naar werk of een opleiding. Als dat nog niet is gelukt, moeten zij

vrijwilligerswerk doen of op andere manieren dienstbaar zijn aan de maatschappij.

Bijvoorbeeld voor onderhoud aan overheidsgebouwen en monumenten. Alcohol- en

drugsgebruik zijn verboden tijdens de elektronische detentie.Gaat het mis of houdt

de gedetineerde zich niet aan de regels, dan gaat hij terug naar de gevangenis.

Zware criminelen langer onder toezicht

Zware gewelds- en zedendelinquenten die voorwaardelijk worden vrijgelaten komen

langer onder intensief toezicht te staan. De maatregel is bedoeld om te voorkomen

dat ze recidiveren (opnieuw strafbare feiten plegen). Dat staat in een nieuw

wetsvoorstel dat de ministerraad heeft goedgekeurd. Zo kan de rechter bijvoorbeeld

24

iemand voor langere tijd een alcoholverbod opleggen. Of een zedendelinquent

verbieden om bepaalde soorten vrijwilligerswerk te verrichten. Het parlement moet

het wetsvoorstel nog wel goedkeuren.

Extra: Naar aanleiding van verschillende vragen van studenten hierover:

Uit Wikipedia, de Vrije Encyclopedie

Met Internationale rechtshulp wordt over het algemeen de hulp bedoeld die staten

elkaar verlenen bij de strafrechtelijke opsporing en vervolging van misdrijven. Ook in

het privaatrecht kan overigens sprake zijn van internationale rechtshulp

Soorten rechtshulp

Er wordt in de literatuur onderscheid gemaakt naar vier soorten van rechtshulp:

1. Uitlevering / overlevering 2. overdracht van strafvervolging 3. overdracht van strafexecutie 4. kleine rechtshulp, ook wel de wederzijdse rechtshulp genoemd.

Juridische grondslag(en) voor de samenwerking

Uitgangspunt bij de samenwerking is dat staten soevereiniteit bezitten waardoor de ene staat

geen rechtsmacht (jurisdictie) heeft op het grondgebied van de andere staat. In de huidige

maatschappij hebben grenzen echter een andere betekenis gekregen waardoor staten niet

meer alleen in staat zijn criminaliteit effectief te bestrijden. Zij willen elkaar behulpzaam zijn

in de bestrijding van (de al dan niet georganiseerde) criminaliteit en sluiten verdragen met

elkaar om de samenwerking te regelen. In Europa zijn de verdragen van de Raad van

Europa de meest gebruikte verdragen in de internationale rechtshulp in strafzaken. In EU-

verband is in Nederland sinds 2004, in België sinds 2005 de EU-rechtshulpovereenkomst

van kracht die voortbouwt op het Europees verdrag voor wederzijdse rechtshulp in

strafzaken.

Politiesamenwerking

Internationale politiesamenwerking maakt deel uit van de wederzijdse rechtshulp in

strafzaken. Het gaat daarbij veelal om informatie-uitwisseling die kan plaatsvinden zonder

tussenkomst van een justitiële autoriteit. In de EU bieden de Schengen

Uitvoeringsovereenkomst en de EU-rechtshulpovereenkomst de belangrijkste juridische

bases voor deze internationale politiesamenwerking. Vanwege de verschillen in de juridische

systemen in de diverse landen en daarmee verschillen in de bevoegdheden van de politie,

lopen justitiële en politiële samenwerking vaak in elkaar over.

AIRS

Centraal aanspreekpunt voor de internationale rechtshulp in strafzaken voor Nederland is de

Afdeling Internationale Rechtshulp in Strafzaken (AIRS) die valt onder de Directie Juridische

25

en Operationele Aangelegenheden van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. AIRS heette

voorheen BIRS (Bureau Internationale Rechtshulp in Strafzaken).

Uitlevering

Uitlevering is het overdragen van een persoon door het land waar deze zich bevindt, aan

het land waar deze verdacht wordt van, of veroordeeld is voor een misdrijf. Tussen arrestatie

en uitlevering kan uitleveringsdetentie plaatsvinden; in ingewikkelde gevallen kan deze lang

duren.

Binnen de Europese Unie (EU) wordt niet meer uitgeleverd, maar overgeleverd op grond

van de Overleveringswet (Europees aanhoudingsbevel). Het Europees aanhoudings- of

arrestatiebevel (EAB) is een gerechtelijk besluit dat in een lidstaat van de Europese Unie

wordt genomen en waarin men een andere lidstaat verzoekt een verdachte van een misdrijf

of een veroordeelde uit te leveren. Doel is een vergemakkelijking van de uitlevering van

verdachten en veroordeelden binnen de Europese Unie.

Uitlevering is gebruikelijk geworden in de 19e eeuw toen verschillende gebieden zich

ontwikkelden tot zelfstandige landen met hun eigen rechtsmacht. Veel landen leveren geen

eigen staatsburgers uit aan andere landen. Hierdoor konden veel oorlogsmisdadigers niet

uitgeleverd worden aan o.a. Nederland. Uitlevering wordt geregeld in verschillende

uitleveringsverdragen die landen met elkaar gesloten hebben..

Jus de non evocando

In sommige gevallen, met name waar het de uitlevering aan een internationaal hof betreft,

wordt uitlevering beschouwd als strijdig met het “jus de non evocando”: het recht om voor

de "eigen" rechter berecht te worden.

WOTS / WETS www.uitlevering.nl

Veel mensen, die in het buitenland veroordeeld zijn zullen zich de vraag stellen of zij in

Nederland hun straf kunnen uitzitten. Nederlanders die in het buitenland worden

veroordeeld kunnen soms hun straf in Nederland uitzitten. Dit wordt geregeld in de Wet

Overdracht Tenuitvoerlegging Strafvonnissen (WOTS) Het voordeel voor de staat die de

straf oplegt is dat ze dan van de veroordeelde ‘af zijn’, voor Nederland is er het voordeel dat

de veroordeelde contact houdt met de Nederlandse samenleving waarin hij na zijn straf moet

terugkeren. Voor de veroordeelde is het natuurlijk belangrijk dat hij meer en makkelijker

contact kan hebben met familie en vrienden. Ook zijn de detentieregimes in Nederlandse

gevangenissen vaak goed (vergeleken met veel buitenlandse regimes). Of de veroordeelde

eerst door Nederland is uitgeleverd maakt in principe niet uit, hoewel dat wel een voordeel

kan zijn voor een snellere terugkeer naar Nederland.

Het ondergaan van een in het buitenland opgelegde straf in Nederland kan alleen als

Nederland met het betreffende land een verdrag heeft gesloten. Het is van dit verdrag

afhankelijk wie het verzoek tot ondergaan van de straf in Nederland kan indienen. Dit kan de

staat zijn die de straf heeft opgelegd, Nederland, of de veroordeelde zelf. Als Nederland en

de staat die de straf heeft opgelegd akkoord gaan met het ondergaan van de straf in

26

Nederland, zal de veroordeelde worden overgedragen aan de Nederlandse autoriteiten.

Deze overdracht wordt geregeld door de Afdeling Internationale Rechtshulp in

Strafzaken (AIRS), voorheen het Bureau Internationale Rechtshulp in Strafzaken (BIRS)

geheten. Deze afdeling valt onder het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

Afhankelijk van de procedure die gevolgd wordt, komt er dan een zitting voor een

Nederlandse rechtbank die de straf omzet naar Nederlandse maatstaven .

Na de omzetting door de rechtbank wordt door het Openbaar Ministerie gezorgd voor de

tenuitvoerlegging van de – inmiddels Nederlandse – straf.

Sommige staten eisen dat de straf die is opgelegd volledig wordt ondergaan in Nederland,

de zogenaamde ‘onmiddellijke tenuitvoerlegging’. Meestal wordt echter de zogenaamde

‘exequaturprocedure’ gevolgd. Dit houdt in dat een Nederlandse rechter de straf omzet

naar Nederlandse maatstaven. Dit betekent niet altijd dat de straf minder zwaar zal worden.

De Nederlandse rechter zal rekening moeten houden met de ernst van het feit, de

omstandigheden waaronder het is gepleegd en de persoon van de dader. Ook houdt de

rechter rekening met het feit dat in het buitenland zwaardere straffen opgelegd worden en

dat de veroordeelde dat risico heeft aanvaard. Bovendien zal hij er rekening mee moeten

houden dat de staat waar de straf is opgelegd niet wil dat de straf in Nederland niets meer

voorstelt.

Als de straf is omgezet geldt deze als in Nederland opgelegd. Dit betekent bijvoorbeeld dat

de Nederlandse regels omtrent vervroegde invrijheidsstelling gelden. Bij de ‘onmiddellijke

tenuitvoerlegging’ is dit niet zo.

Voor meer informatie over het ondergaan van een buitenlandse straf in Nederland kunt u

bellen met de speciale WOTS-informatielijn van het Ministerie van Veiligheid en Justitie:

Landen waarmee Nederland één of meer toepasselijke verdragen heeft gesloten:

Albanië, Armenië, Azerbeidzjan, Bahamas, België, Bulgarije, Canada, Chili, Costa Rica,

Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland,

Israël, Italië, Kroatië, Letland, Liechtenstein, Litouwen, Luxemburg, Macedonië, Malta,

Marokko, Noorwegen, Oekraïne, Oostenrijk, Panama, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië,

Slowakije, Spanje, Trinidad en Tobago, Tsjechië, Turkije, Venezuela, het Verenigd

Koninkrijk, de Verenigde Staten, IJsland, Zweden, Zwitserland

Strafoverdracht (WOTS en WETS)

Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) www.dji.nl

Strafoverdracht (WOTS en WETS)

In Nederland krijgen gedetineerden begeleiding bij hun terugkeer in de maatschappij. Dit is

om te voorkomen dat ze opnieuw in de fout gaan. Maar als iemand in het buitenland vastzit,

kan dat niet. Daarom is het soms mogelijk gevangenisstraf uit te zitten in Nederland. Dat

heet strafoverdracht.

WOTS

27

WETS Procedure Waar geldt WOTS of WETS? Buitenlanders in Nederlandse gevangenissen WOTS en WETS informatielijn Meer informatie

WOTS

De wet die strafoverdracht regelt, heet de WOTS: Wet overdracht tenuitvoerlegging

strafvonnissen. De WOTS geldt voor meer dan 60 landen in de wereld die het Verdrag

Overbrenging Gevonniste Personen hebben getekend of waar Nederland een verdrag mee

heeft. Vanaf 1 november 2012 geldt de WOTS alleen voor landen buiten de Europese Unie

(EU) en voor de EU-landen die de WETS (nog) niet hebben ingevoerd.

Meer informatie

WOTS infoblad voor buitenlandse gevangenen in Nederland06-05-2013 | pdf-document, 89 KB

WOTS information sheet for foreign prisoners in the Netherlands03-10-2013 | pdf-document, 0.13 MB

WOTS infoblad voor Nederlandse gevangenen in het buitenland06-05-2013 | pdf-document, 100 KB

WOTS information sheet for Dutch prisoners abroad03-10-2013 | pdf-document, 0.12 MB

WOTS infoblad voor Nederlandse gevangenen in buitenland (Brazilië)06-05-2013 | pdf-document, 87 KB

WOTS infoblad procedure voor Nederlandse gevangenen in het buitenland06-05-2013 | pdf-document, 91 KB

WOTS procedure for international transfer of sentences to the Netherlands03-10-2013 | pdf-document, 0.12 MB

WETS Op 1 november 2012 trad een nieuwe wet in werking, de WETS: Wet wederzijdse

erkenning en tenuitvoerlegging vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties.

Daardoor zijn de regels voor strafoverdracht binnen de EU veranderd. In landen binnen de

EU die de WETS hebben ingevoerd, vervalt de WOTS. Voor alle andere landen waarmee

Nederland een verdrag heeft - ook buiten de EU - blijft de WOTS gelden.

Meer informatie

WETS infoblad voor gevangenen uit EU-land in Nederland06-05-2013 | pdf-document, 92 KB

WETS infoblad voor Nederlandse gevangenen in de EU06-05-2013 | pdf-document, 0.10 MB

WETS infoblad procedure voor Nederlandse gevangenen in de EU06-05-2013 | pdf-document, 88 KB

WETS Fact sheet for foreign prisoners in the Netherlands (from an EU country)29-10-2013 | pdf-document, 0.14 MB

WETS Fact sheet for Dutch prisoners in the European Union29-10-2013 | pdf-document, 0.13 MB

WETS Procedure for international transfer of sentenced persons to the Netherlands via WETS29-10-2013 | pdf-document, 0.12 MB

Procedure

28

Voor strafoverdracht gelden voorwaarden waar gedetineerden aan moeten voldoen.

De procedure duurt gemiddeld 6 tot 20 maanden. De afdeling Internationale Overdracht

Strafvonnissen (IOS) van de Dienst Justitiële Inrichtingen handelt de aanvragen af.

Waar geldt WOTS of WETS?

Niet alle EU-landen zijn al klaar met de invoering van de EU-regelgeving. Eind 2014 vindt in

alle EU-landen strafoverdracht plaats op basis van de WETS. In alle landen buiten de EU

waar Nederland een verdrag mee heeft, blijft de WOTS van kracht. Er is op de website

(www.dji.nl) een schema waarin precies staat in welk land de WOTS of de WETS geldt.

Buitenlanders in Nederlandse gevangenissen

Ook niet-Nederlanders die in Nederland in de gevangenis zitten, kunnen in aanmerking

komen voor strafoverdracht op basis van de WOTS of WETS. Zij komen in aanmerking als

hun vonnis onherroepelijk is en het strafrestant op het moment van aanvraag minimaal 10

maanden is. Een buitenlandse gedetineerde kan een verzoek tot strafoverdracht indienen bij

de justitiële inrichting waar hij verblijft

Taakomschrijving Afdeling Internationale Overdracht Strafvonnissen

De afdeling Internationale Overdracht Strafvonnissen (IOS) is een onderdeel van de Dienst

Justitiële Inrichtingen (DJI). IOS behandelt verzoeken van buitenlandse autoriteiten

namens Nederlandse gedetineerden in het buitenland. Het gaat om Nederlandse

gedetineerden die hun buitenlandse gevangenisstraf in Nederland willen uitzitten. Ook

buitenlanders die in Nederlandse gevangenis zitten kunnen bij IOS terecht voor meer

informatie. Bijvoorbeeld wanneer ze hun straf in het buitenland willen uitzitten.

Afdeling Internationale Overdracht Strafvonnissen (IOS)

Dienst Justitiële Inrichtingen Informatielijn WETS/WOTS

Postbus 30132 Telefoon 088 – 072 5953

2500 GC Den Haag op werkdagen tussen 09.00 – 12.00 uur

Fax: 088 - 072 58 74 Alleen voor gedetineerden, advocaten en

familieleden (alleen geregistreerde

contactpersonen)

29