stabulletin

Vraag het STABUIn deze uitgave o.a. antwoord op de vragen:

• Waar komen de bouwtermen 1e en 2e

oplevering toch vandaan?

• Komt bemonstering ook voor in aanbeste-dingsreglementen?

» lees de antwoorden vanaf pagina 28

ja a r g a n g 27 | n u m m e r 01 | m a a r t 2012

» Lees verder op p. 4

NieUwe STABU-STANdAArd 2012

Nieuwe STABU Viewerna het besluit van StaBu om alle kennisvelden aan te bieden vanuit een nieuwe Online database, is er bij DunCan automatisering direct gestart met het ontwikkelen van een nieuwe viewer voor alle StaBu content.

In nauwe samenspraak met Radboud Baayen (hoofd technische zaken STABU), Ronald van Passel (programmeur STABU) en DUNCAN wordt weer een mooi stuk software ontwikkeld, dat naadloos aansluit op de uitgebreide moge-lijkheden van STABUText.

Begin 2010 is bij STABU gestart met het opzet-ten van een nieuwe database, waarin onder andere de huidige STABU-catalogus wordt ondergebracht.

recht van spreken:termijn-verlenging

» pagina 12 » pagina 24

Schilderwerkis de vreemde eend in de bijt

» pagina 30

Praktische workshopsBIm

aangezien de herziene uaV 2012 onder-deel vormt van de StaBu²-systematiek heeft Stichting StaBu het uitleveren van het boekwerk StaBu-Standaard op het vaststellen van de uaV 2012 afgestemd. In de StaBu-Standaard 2012 is zowel de basiskwaliteit voor de woning- en utiliteitsbouw vastgelegd als het stan-daardcontract uaV.

Om de gebruikers van deze standaard snel te informeren over de verschillen tussen de U.A.V. 1989 en de UAV 2012 zijn beide contracten naast elkaar afgedrukt, op de linkerzijde de tekst van de U.A.V. 1989 en op de rechterzijde de nieuwe tekst van de UAV 2012.

De STABU-Standaard 2012 is aan alle STABU- licentiehouders, samen met de update 2012-1 van de STABU²-systematiek toegezonden in de laatste week van februari.

BelangrijkDit boekwerk maakt deel uit van de contracten die op basis van de nieuwe UAV 2012 worden afgesloten en dat betekent dat alle partijen hierover moeten kunnen beschikken. Losse exemplaren zijn daarom te bestellen bij Stich-ting STABU:stabu.org/STABU-uitgaven/STABU-StandaardDe kosten bedragen 85 euro*.

*exclusief 6% BTW en inclusief verzendkosten.

» Lees verder op p.3

Nieuwe UAV (2012) definitief vastgesteldHet meest gebruikte contract in de nederlandse bouw zijn de "uniforme administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken" oftewel de uaV.

Naar schatting wordt er met de UAV per jaar rond de vijftig miljard euro bouwomzet vast-gelegd in de grond-, weg-, en waterbouw en de woning- en utiliteitsbouw samen. Dit 'standaardcontract' is een typisch Nederlandse polderontwikkeling geweest. In 1968 is het als set van algemene voorwaarden tussen de Rijksoverheid en de aannemersorganisatie op de markt gekomen. Door de ondersteuning van dit standaardcontract door de standaard- bestekssystemen RAW en STABU zijn de UAV in de loop der jaren door alle professionele op- dracht gevers geaccepteerd.

1STABULLETIN |

2 STABULLETIN|

Binnen de STABU²-systematiek is het voor fabrikanten/toeleveranciers mogelijk om een kant-en-klare omschrijving van producten op te nemen. Het neemt de bestekschrijver veel werk uit handen wanneer door de fabrikant reeds "receptjes" van het product zijn opgenomen in het bestand. Daarnaast is het uiteraard een uitstekend middel om een product meer bekendheid te geven bij architecten- en adviesbureaus. Het totale overzicht staat op www.bestekservices.nl. De volgende fabrikanten zijn met de STABU-uitgave 2012-1 toegevoegd:

Meer informatieOm de mogelijkheden voor uw organisatie toe te lichten, kunt u een geheel vrijblijvende afspraak maken met José Schaap en/of Henk Gidding via:

0318 - 63 30 26 of e-mail verkoop@stabu.nl.

» acosorb B.V. • akoestische (spuit)pleister» agS Products B.V. • Prefab loodelementen» altop International B.V. • Luchtbehandelingskasten » amg Balustradesystemen • glazen balustrades » aquacombi nederland • Waterontharder» ardex gmbH • mortels en tegellijm» Blauwplaat BV

• Lichtbetonnen geïsoleerde kantplank, Isolatieplaat, constructieplaat voor tegel en stuc ondergrond

» Burghouwt • Schuifdeurenbeslag» Cembrit b.v. • Vezelcementplaat» Danfoss energie Systemen B.V.

• Stadsverwarmingsunit, 2 & 3 weg kleppen, platen-

warmtewisselaar» enSafe B.V. • Valbeveiliging» evonik Industries ag • Kunststof

bekledingspaneel» Fortes Import B.V. • Installatie agenturen» Havebo B.V.

• Boilers, warmwatersystemen,

verdeelsystemen voor vloerverwarming en koeling

» Hitmetal B.V. • Schanskorf» Interflow - Bam techniek bv

• Plafond- & wandsystemen voor cleanrooms

» Luvema technische Industrie en Handelsonderneming • aluminium onderdorpels

» nering Bögel BV • Vloergootelementen,

vetafscheiders, benzineafscheiders, olieafscheiders

» normstahl entrematic • Segmenthefdeuren,

kanteldeuren, horizontaal schuivende segmentdeuren

» novenco B.V. • Stuwdruk- en

axiaalventilatoren » Pam galerij en Balkonverhoging B.V. • Balustradeverhogingen,

galerij- & balkonverhoging» Paroc gmbH • minerale dekens,

minerale schalen» Permoxx nederland BV • magnesietplaat » Schipper ede • aluminium schuifpui » Schreuder & Co • metalen schuifdeurframe,

binnendeurscharnieren » Serge Ferrari SaS • Kunststof dak-

en gevelfolie » Siemens nederland n.V. energy Sector • Hoogspanning

transformatoren, schakel- en verdeelinrichtingen

» Steni Benelux BV • Kunststof

bekledingspanelen» VergOKan nV • Kabelgoten, kabelladders,

vloergoten, draadgoten» Villeroy & Boch p.a. Bosman agenturen • tegels

iNhoUd» pagina 4 • Vervolg coverpagina: nieuwe StaBu-viewer • update IFD Library for buildingSmart» pagina 6 • uit de praktijk van SmI» pagina 8 • StaBu creëert ruimte» pagina 8 • eén van de pioniers van StaBu neemt afscheid» pagina 10 • nederlands architectuurinstituut • LinkedIn» pagina 11 • Korte berichten» pagina 12 • recht van spreken» pagina 14 • Consequenties invoering uaV 2012» pagina 15 • nieuw in Hoofdstuk Schilderwerk Industriële coatings op metalen ondergrond» pagina 16 • Van goede kwaliteit» pagina 18 • risico van het vak» pagina 20 • element» pagina 21 • S-Bestek, bestekken maken via internet» pagina 22 • Op het rechte pad» pagina 24 • StaBu-projectgroep 'Schilderwerk' wisselt van voorzitter "Schilderwerk is de vreemde eend in de bijt"» pagina 25 • Opvolging» pagina 26 • Cursusaanbod StaBu 2012» pagina 28 • Vraag het StaBu» pagina 30 • Praktische Workshops BIm» pagina 32 • Colofon • Prijsoverzicht

Op YouTube is een STABU-film te vinden met daarin een boodschap van de medewer-kers van STABU. Nieuwsgierig geworden? Wij nodigen u uit om de 1 minuut en 29 seconden lange film eens te bekijken. Het kanaal heet "STABUbouwbreed". We ho-ren graag wat u ervan vindt!

Voor dit bulletin hebben de auteurs hun best gedaan om bijvoorbeeld de consequenties van de invoering van de UAV 2012 uit een te zetten.

Laat ons weten welke onderwerpen u nog meer zou willen lezen, dan gaan we daar-mee aan het werk!

In de vorm van de UAVTI wordt deze ook door de installatietechnische aannemers geaccepteerd. Deze UAV is in 1989 aangepast aan jurisprudentie en wijzigingen in wet- en regelgeving. In 2009 is een Werkgroep Herziening UAV 1989 samengesteld die dezelfde operatie van aanpassing aan jurisprudentie en wijzigingen in wet- en regelgeving moest uitvoeren. De markt, bouwrechtadvocatuur en wetenschap zij daartoe geraadpleegd middels een uitnodiging commentaar aan de Werkgroep kenbaar te maken alsmede door middel van twee drukbezochte expertbijeenkomsten. Voor zover passend in de opdracht te komen tot een lichte herziening is al dit commentaar vertaald in de nieuwe UAV 2012.

» vervolg coverpagina 'Nieuwe UAV (2012) definitief vastgesteld'

De Werkgroep heeft haar werkzaamheden in februari 2011 afge-rond en thans hebben zowel de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innova-tie hun handtekening gezet (Staatscourant 30 januari 2012).

P.S. Wij ontvingen een foto van waar-schijnlijk de jongste lezer van STABU-bulletin. Bedankt Frederike van Balle-gooij voor deze leuke inzending.

Diana Kervel | Stichting STABU

Van de redactie

3STABULLETIN |

De bestaande database dateert uit de jaren '90 en is technisch gezien verouderd. Om te komen tot één systeem voor de ken-niszuilen die STABU Bouwbreed Informatiesysteem voert is besloten om alle informatie online (via internet) te ontsluiten.

StaBu catalogus: nu en straksMomenteel levert STABU de bestaande database twee keer per jaar uit op DVD (ook als ZIP-download via internet). In STABUText wordt deze database uitgelezen door gebruik te maken van een zgn. windowslibrary (DLL-bestand) die tevens door STABU wordt aangeleverd. Dit vormt tezamen een offline sys teem. De nieuwe catalogus wordt via internet door STABU aangeboden als webservice, die binnen STABUText is te gebruiken. Koppelingen vanuit de specificaties naar andere informatie op internet zijn hierin opgenomen, bijvoorbeeld naar het nieuwe Kennis Systeem Techniek van STABU. Met FPS-Plus wordt een scala aan fabrikanteninformatie ontsloten. Er is een nieuwe viewer ontwikkeld waarin de STABU-catalogus online kan worden opgeroepen.

» vervolg coverpagina 'Nieuwe STABU viewer'

STABU BIM Standaard internationaal geaccepteerdDe ontwikkelingen rondom de basis van het vastleggen van informatie ten behoeve van een BIm (Bouwwerk Informatie model) heeft veelvuldig het nieuws gehaald afgelopen jaren. eén van die ontwikkelingen is gestart bij StaBu onder de naam StaBu LexiCon. In samenwerking met noorwegen, Verenigde Staten en Canada is dit initiatief onder de naam IFD Library for buildingSmart tot internationale standaard doorontwikkeld. De eerste implementaties in de praktijk worden inmiddels gedaan.

Inmiddels is dit initiatief onderdeel geworden van een inter-nationale beweging die zich richt op het creëren van open-BIM standaarden: buildingSMART. Binnen buildingSMART International worden voor het vastleggen en uitwisselen van informatie in BIM (Building Information Modelling) drie stan-daarden gebruikt die een basis hebben op ISO (International Standardisation Organisation) niveau. Deze drie standaarden richten zich op de peilers die noodzakelijk zijn om een project te kunnen realiseren.

buildingSMART International zal de standaarden voortaan benoemen in begrijp-bare namen, waarbij de technische onderlegger bestaat uit de ISO standaard en het raamwerk.

De naamgeving van de openBIM standaarden die door buildingSMART worden gehanteerd:• buildingSMART Data Model (Raamwerk: IFC);• buildingSMART Data Dictionary (Raamwerk: IFD);• buildingSMART Processes (Raamwerk: IDM).

Er is ingezet op een´viewer-uit-één-stuk´, d.w.z. alle informatie overzichtelijk beschikbaar in één, flexibel instelbaar venster. Kijk op www.stabuviewer.nl voor een demofilm.

StaBu-element Naast de vernieuwing op het vlak van de online technologie komt STABU ook met een nieuwe methodiek: STABU-Element. Deze methode bouwt voort op de elementenmethode (NL/SfB) en creëert een aansluiting op de STABU²-werksoortensystematiek. De elektronische uitgave van NL/SfB wordt door STABU beheerd. Afgelopen tijd is er (o.a. op LinkedIn, STABU-gebruikersgroep) al onderling van gedachten gewisseld over de toegevoegde waarde van de Elementenmethode bij het opstellen van een bestek. We constateren dat STABU-Element niet in plaats maar naast de huidige STABU²-systematiek komt. En elke methodiek kent zo voor- en nadelen. Binnen STABUText is straks brede ondersteuning voor beide systemen.

BImMet STABU-Element is de mogelijkheid om een bestek te koppelen aan een Bouw Informatie Model (BIM) dichterbij gekomen. De methodiek sluit goed aan op het 3D ontwerp en kan op een logische manier worden ingebracht in de eigen componenten-bibliotheek. De bestekschrijver bekijkt het 3D ontwerp in een viewer en koppelt straks in STABUText via de nieuwe STABU Viewer de specificaties (op prestatie of technisch niveau) aan de getoonde componenten in het 3D ontwerp bij het opbouwen van het bestek. Er ontstaat dan een projectbestek gesorteerd op STABU-Element of STABU².

PVeVoor het opstellen van een Programma van Eisen ontwikkelt DUNCAN een nieuwe mo-dule, waarmee op een gestructureerde manier gebruik kan worden gemaakt van de informatie die STABU hiervoor aanreikt in de vorm van prestatieteksten. Deze module sluit aan op het bestek, dat met STABU-Element in STABUText wordt opgebouwd. Zo kan van de eerste tot de laatste fase gebruik worden gemaakt van één logisch systeem.

meedenkenBij deze nieuwe ontwikkelingen is het gewenst om van gedachten te wisselen met gebruikers. Dat komt het ontwikkelproces zeker ten goede. DUNCAN nodigt u uit om hiervoor contact op te nemen per mail (info@duncanbv.nl) of telefoon 010 - 426 95 12 met Paul van ’t Hoff.

4 STABULLETIN|

Interessant is te zien dat buildingSMART International nu veel waarde hecht aan de onderdelen van “het proces (buildingSMART Processes)” en “het product (building-SMART Data Dictionary)” en dat deze standaarden voor een groot deel in Nederland zijn ontwikkeld. We kunnen daarmee vaststellen dat het gedachtegoed van Neder-landse voortrekkers internationaal worden verankerd. Er staat ons dus ook niets in de weg om als Nederland deze standaarden zelf ook te gaan implementeren.

ISO 16739 (IFC)

data

ISO 1

2006

-3 (I

FD)

term

s

ISO 29481 (IDM)

process

De huidige bouwsector wordt overspoelt met de term BIM in vele hoedanig-heden. Hoe oppervlakkig of diep je ook wilt gaan zijn er twee onderdelen die in BIM van belang zijn:• Het zelfstandig naamwoord BIM: Bouwwerk Informatie Model• Het werkwoord BIM: Bouwwerk Informatie ModellerenUiteindelijk gaat het om samenwerken en afspraken om samen te kunnen werken.

Drie-eenheid bij (bouw)projectenIn onze wereld van open standaarden wordt veel met afkor-tingen gewerkt, waardoor de strekking van het begrip waar zo’n afkorting voor staat niet altijd voor iedereen duidelijk is. buildingSMART is ontstaan rond de mogelijkheid om digitale data op uniforme wijze op te slaan. Daaruit is IFC gegroeid. Maar bij projecten in het algemeen, en bouw- en infrastructurele werken in het bijzonder, is het opslaan van data nooit een doel op zich. Sterker, het bouwen is nooit een doel op zich. Misschien alleen voor de mensen die in de bouw industrie hun brood verdienen, maar voor iedere opdrachtgever gaat het primair om huisvesten. Het onder dak brengen van produceren, verplegen, opleiden of wo-nen is het doel. En om dat te kunnen realiseren is een veelal lange weg nodig, -het proces-, dat uiteindelijk moet leiden tot het technisch realiseren van de gewenste huisvesting. Of verplaatsing, in geval van infrastructuur.

Vanuit dit gezichtsveld ligt de drie-eenheid voor bouw-projecten vast;• De doelstelling, als het vastleggen van het product dat

gerealiseerd moet worden;• Het proces, als de weg die afgelegd moet worden om de

doelstelling te realiseren;• De techniek, die gehanteerd moet worden om binnen het

proces het verlangde product te realiseren.

Het is begrijpelijk dat er vanuit de technische wereld in eer-ste instantie vooral gekeken is naar een mogelijkheid om data op zo’n wijze uniform op te slaan dat er communica-tie mee mogelijk is. IFC dus. Maar voor de opdrachtgever die een huisvestingsvraag heeft, is dat nauwelijks interes-sant. Het gaat dan vooral om de goede definiëring van

het product, en de juiste invulling van het proces. Als we vervolgens de thans gehanteerde buildingSMART standaarden IFD , IDM en IFC in dit kader plaatsen, ontstaat het volgende beeld.

a) Het te leveren eindProduct. Een éénduidige omschrijving van het product is een voorwaarde voor een opdrachtgever die geleverd wil krijgen wat hij wenst. Dat geldt uiteraard voor het product als totaal, waartoe bijvoorbeeld prestatieomschrijvingen een goed middel zijn. Maar uiteraard ook investeringsmaximum in relatie tot exploitatie uitgangspunten, en leveringsmoment. En nader in detail is het uniform vastleggen van bouwdelen en onderdelen van belang waarbij ook de relaties onderling een belangrijke rol spelen. Tot deze productterminologie behoort IFD, het International Framework For Dictionaries. IFD Library gaat tbv communicatie vanuit buildingSMART International verder onder de naam buildingSmart Data Dictionary. Hier ligt het raakvlak met de BIM Standaarden die STABU momenteel voor de markt beschikbaar stelt.

b) Het Proces. Het gehele traject van initiatief, ontwerpen, engineeren, realiseren en exploiteren vormt een proces dat beheerst moet worden. Daarbij wordt voortdurend teruggevallen op de bekende “w-s”, het wie, waarom, wat, welke wijze, wanneer, waar en waarmee. De juiste vastlegging van het proces vormt de basis voor IDM, International Delivery Manual, waarbij een directe relatie bestaat naar VISI, de Nederlandse standaard over coördinatie en proces-beheersing. IDM gaat tbv communicatie vanuit buildingSMART International verder onder de naam buildingSmart Processes.

c) De Techniek. Volgens het overeengekomen proces wordt techniek ingevuld om het gewenste product te realiseren. Daarbij is het van belang om de data van de techniek, omwille van de communicatie, op een uniforme wijze op te slaan. COINS, de Nederlandse standaard, legt de resultaten vast die met de techniek worden gerealiseerd, terwijl de IFC standaard, de Industry Foundation Classes er voor zorgt dat de technische data, tot in de alle details, kan worden vast-gelegd. IFC gaat tbv communicatie vanuit buildingSMART International verder onder de naam buildingSmart Data model.

uit de buildingSMART Benelux nieuwsbrief:

Samengevat, de standaarden van buildingSMART hebben betrekking op de juiste vastlegging van het product, het leveren van hulpmiddelen voor het proces, en een communicatiemedium voor de technische invulling.

meer info: http://www.ifd-library.org • http://www.buildingsmart.com • http://www.buildingsmart.nl

5STABULLETIN |

Uit de praktijkStichting marktwerking Installatietechniek is een stichting die aanbestedingsprocedures ten behoeve van installatiebedrijven verder wil verbeteren. Daarbij streeft SmI naar evenwichtige, objectieve en transparante vraag- en aanbodverhoudingen.

Door: mr. ir. Pieter van den Ei jnden & Margreet van Deurzen

De vaststelling van de herziene uaV heeft lang op zich laten wachten. maar 2012 begon goed want tegen het einde van januari 2012 kwam het bericht dat de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van economische Zaken, Landbouw en Innovatie de uaV hebben vastgesteld. Ook voor de installatiebranche breekt weer een nieuwe periode aan, want de vertrouwde uaVtI 1992 is nu samengevoegd met de uaV, voluit genaamd:

DAN zijN hier...UAV 2012

'Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 (UAV 2012)'

6 STABULLETIN|

Belangrijk is dat de typische 'TI' bepalingen zijn overgenomen. De bepaling over bijvoorbeeld de beproeving is essentieel als het gaat om een goed werkende installatie, zoals in het bestek omschreven, op te leveren. Voor Uneto-Vni1), die ook aan de werkgroep Herziening UAV deelnam, stond ook vanaf het begin buiten kijf dat tegen samenvoeging op zich geen bezwaar was, maar dat dit niet tot een verandering van rechten en plichten zou leiden. Dat was immers de uitdrukkelijke opdracht: een lichte herziening, ofwel een actualisering aan vaststaande rechtspraak en maatschappelijke ontwikkelingen, dwingendrechtelijke bepalingen en wettelijke terminologie. Voor ingrijpende wijzigingen in rechtsposities van de partijen was in deze opdracht geen ruimte.

aanpassingen aan de praktijkEr zijn een aantal slagen gemaakt, die voor de praktijk tot heldere werk- of handelwijze zal leiden en het aantal discussies zal kunnen verminderen (dit is geen uitputtende opsomming). Zo zal de aannemer nu de directievoerder moeten waarschuwen voor klaarblijkelijke tegenstrijdigheden in bestekstukken in plaats van aan de opdrachtgever.

In de praktijk zit immers de opdrachtgever op afstand en heeft juist een directievoerder aangewezen om hem te vertegenwoordigen. De consequenties van het ontdekken van tegenstrijdigheden zijn ook veel beter door de directievoerder in te schatten dan door de opdrachtgever, die meestal geen kennis van de techniek heeft.

De gelijktrekking van voorgeschreven leverancier en onderaannemer doet ook meer recht aan de praktijk van vandaag, waarin leveranciers veelal ook een deel van het werk aannemen. De scheiding is niet altijd even scherp tussen het zijn van leverancier en onderaannemer.

Helder is ook de toevoeging in §17 lid 5, inhoudende dat de directievoerder zijn goedkeuring voor het gebruik van andere dan met fabrieksnaam aangeduide bouwstoffen dan in het bestek was voorgeschreven, niet op onredelijke gronden mag onthouden. Helaas werd er nogal eens rauwelijks afgekeurd (zonder hout snijdende reden) terwijl er een kwalitatief goed of gelijkwaardig - vaak nog beter met oog op duurzaamheid - alternatief wordt voorgesteld. En een gelijke regeling is er nu met het inschakelen van onderaannemers: ook dan mag goedkeuring niet op onredelijke gronden worden onthouden.

Dan de bepaling over gevaarlijke stoffen in §6 lid 16a: deze aanpassing is gedaan vanwege de wetgeving rondom gevaarlijke stoffen, maar zal ook in de praktijk tot een be-tere handelwijze kunnen leiden: de aannemer is de initiatief-nemende partij, zodra hij voorwerpen of stoffen aantreft, die gevaarlijk kunnen zijn. Dit bevordert adequaat handelen in ge-vaarsituaties. Wat de kosten betreft, kan de aannemer terecht bij de regeling in §29 lid 3, deze worden door de opdracht-gever vergoed. Mocht het nog tot niet in te lopen vertraging leiden, dan biedt §8 lid 4 de oplossing voor termijnverlenging.

Dat verslagen van de bouwvergadering nu ook 'geregeld' zijn, draagt bij aan een heldere communicatie tussen de bouwpartners. En dat zijn toch de sleutelwoorden voor een goedlopend project. Alle bouwpartners hebben nu gelegenheid

van SMi

7STABULLETIN |

SMI ondersteunt - met kennis, expertise en praktisch (juridisch) advies - individuele installateurs op het gebied van aanbestedingen en contractvorming van installatietechnische werken in Nederland. Doordat SMI een onafhankelijke partij is, kan zij bij uitstek de aanbestedende partij op onjuistheden wijzen. SMI slaat bovendien een brug tussen installatie bedrijven enerzijds en de aanbestedende partijen in de bouwkolom anderzijds, als het gaat om aanbestedingsreglementen en de gevolgen ervan voor de dagelijkse praktijk.

Wie is SMI?

om daar waar de verslaglegging niet zorgvuldig is geweest, dit te corrigeren. Dat vergt van alle partijen wel om de verslag legging nauwkeurig te volgen. De 'blinde vlekken' bijvoorbeeld, die pas later in het bouw proces cruciaal voor de planning blijken te zijn, kunnen hiermee worden voorkomen.

Onderhoud verduidelijkt! Het verduidelijken van het begrip 'gebrek in de onderhoudsperiode' van §11 is een verademing. Dit begrip onderhouds- (U.A.V. 1989) of onderhouds- en servicetermijn (in UAVTI 1992) leidde altijd tot verwarring. In STABU-bestekken voor installatiewerken werd vaak zowel de optie 'onderhoudstermijn' geselecteerd als de 'servicetermijn':

01.02.11 OnDerHOuDStermIjn01 OnDerHOuDStermIjn De onderhoudstermijn bedraagt in maanden: 12 kalendermaanden

02 SerVICetermIjn De servicetermijn bedraagt: 12 maanden

Deze invulling van een bestek onderstreept maar weer eens dat het zelf in- en aanvullen van standaardbestekken geen koud kunstje is.

Wat was nu de bedoeling van deze bestekschrijver? Beide 'kopjes' verwijzen immers naar de UAV en wel §11 (zie nummering 01.02.11). En in de UAVTI stond onderhouds- of servicetermijn en niet onderhouds- en servicetermijn. Er moest dus een keuze gemaakt worden in plaats van beiden op te nemen in het bestek.

Onbekend was vaak dat beide termijnen niet op het 'echte' onderhoud betrekking hadden, dat in de installatiesector een welbekend begrip is, namelijk correctief en preventief onderhoud. De voorwaarden en afspraken daarvoor worden in een afzonderlijk met de installateur af te sluiten onderhoudscontract opgenomen.

Navraag bij de bestekschrijver leerde dat hij ervan uitging dat ook het gehele onderhoud werd gedaan. Inderdaad dus het vervangen van vervuilde filters, vier keer per jaar inspectie, alle storingen verhelpen, etcetera. Terwijl dat nergens in het bestek verder was beschreven! In de praktijk kwamen en komen deze discussies (niet zelden met dezelfde opdrachtgevers of hun adviseurs!) zeer regelmatig voor.

Om de onduidelijkheden rondom het begrip onderhoud in de UAV weg te nemen is in §11 toegevoegd dat: 'gebreken als gevolg van onjuist of onzorgvuldig gebruik dan wel als normale slijtage als gevolg van het feitelijk gebruik' niet onder de verplichting vallen van de onderhoudstermijn in die paragraaf.

Dit zijn typisch gebreken, mankementen die de installateur herstelt onder een apart afgesloten onderhoudscontract (voor correctief, preventief onderhoud) of als dit 'extra' was opgenomen in het bestek, uitgebreid beschreven. Zo'n bestek is dan eigenlijk uitgebreid met een meerjarig onderhoudscontract. Op zich niks mis mee, als dat maar expliciet blijkt.

Wat blijft bij het oude? Buiten de opdracht zou vallen het grondig aanpassen van aansprakelijkheidsbepaling §12. Er is al het nodige over via de (moderne) media aan standpunten en visies gewisseld en getwitterd, zodat volstaan kan worden met de kern: de aansprakelijkheidsregel doet op deze manier recht aan het karakter van de UAV: werk in uitvoering met nauwlettend toezicht. Mocht een opdrachtgever kiezen voor een an- dere invulling, dan is het redelijk dat hij daarvoor ook de consequentie draagt en niet de aannemer.

UAV, bouwteam of UAV-GC?De UAV 2012 zijn een geheel van met elkaar samenhangende bepalingen, dat was al zo met de voorgangers en blijft zo. Voor aanvullingen van punten die niet (geheel) geregeld zijn is altijd plaats. Als daardoor de rechtsposities van aannemer en op-drachtgever niet wezenlijk verandert. Maar wijzigingen van de voorwaarden, in de praktijk altijd leidend tot een verslechte-ring van de positie aannemer zonder redelijke tegenprestatie, moeten de wereld uit. Aansprakelijkheid voor reeds gemaakte bestekstukken, voor het niet-coördineren van de verschillende bouwkundige, werktuigbouwkundige en elektrotechnische ont-werpen zijn disproportionele contractvoorwaarden. Gelukkig is een meerderheid van de Tweede Kamer vóór om hieraan met de nieuwe aanbestedingswet paal en perk te stellen voor in ieder geval alle overheidsaanbesteders.

Wat ontwerpfouten en aansprakelijkheid betreft, is de op-drachtgever het beste af als hij een zorgvuldige afweging maakt bij de keuze van een contractvorm: welke deskundigen kunnen voor het desbetreffende project op welk moment het beste worden ingeschakeld? Contracteert hij een ervaring-in-de-uit-voering- en kostendeskundige alleen bij uitvoering (aannemer), dan past het UAV-contract als een jas. Ziet hij de meerwaarde ervan om deze ervaring van de aannemer al in de ontwerpfase te betrekken, dan doet hij er verstandig aan om een andere contractvorm te kiezen, bouwteam of UAV-GC.

1) De ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel

8 STABULLETIN|

STABU creëert ruimteals we starten met specificeren denken we al snel aan 'werksoorten'. De traditionele wijze voor de bouwsector om met specificaties in bestekken om te gaan is goed bekend maar… er is meer. Denkend aan de toekomst zien we BIm in het speelveld verschijnen, een methode van samenwerken in een bouwproject met gebruikmaking van geavanceerde wijzen van communicatie en data overdracht.

Wanneer we in een bouwproject samenwerken is er een noodzaak tot het overdragen van informatie aan de ene kant, terwijl er behoefte is aan (goede) informatie aan de andere kant. De informatie die STABU tot nu toe levert bestaat uit specificaties, geordend volgens werksoorten. Het niveau van detail voor traditionele bestekken gaat tot op het niveau van het product of de bouwstof, informatie die we aan het einde van de ontwerpfase nodig hebben. Kijkend naar het nieuwe bouwproces waar BIM wordt gebruikt is er een groeiende behoefte aan georganiseerde informatie op verschillende detailniveaus, zoals functionele of prestatie specificaties.

WerksoortenStichting STABU is destijds begonnen met de ontwikkeling van de eerste stap van een bouwbreed informatiesysteem door de uitgifte van het STABU² werksoortgerichte besteksysteem. Het resultaat van deze werkmethodiek is een technische beschrijving van het project zelf. Samen met het administratieve deel en de tekeningen is het een contractstuk tussen opdrachtgever en aannemer. De werksoort systematiek is door de markt geaccepteerd als defacto standaard voor de Nederlandse bouwsector.

elementenVanwege een veranderende markt is er een grotere behoefte om binnen een bouw-project op een hoger abstractieniveau te beginnen met het vastleggen van informatie dan wordt geleverd door de werksoortmethodiek. De logische vervolgstap die STABU nu heeft ontwikkeld, is de aansluiting van een meer objectgerichte classifi-catie aan de werksoortclassificatie. Hierbij is gekozen voor de reeds geaccepteerde en gebruikte classificatie van NL/SfB, elementenmethode. Deze Standaard is STABU-Element genoemd. Behalve het creëren van een ingang tot een bestaande werkmethodiek door bouwdelen en bouwdeelcomponenten, heeft deze stap ook ruimte gecreëerd voor het vastleggen van prestatiebeschrijvingen op een hoger abstractieniveau.

Met de keuze voor de classificatie van NL/SfB als ingang wordt ook de mogelijkheid om aan te sluiten op de internationaal ontwikkelde concepten en definities binnen de building-SMART Data Dictionary gecreëerd. Deze aan-sluiting levert legio voordelen op wanneer verschillende partijen in het bouwproces haar eigen werkmethodieken willen kunnen gebruiken om toch de juiste aansluiting van informatie te realiseren.

ruimtenDe laatste stap om voor het gehele bouw-proces een digitale fundering voor specificeren te bieden is het creëren van een classificatietabel met gebouwtypen en ruimten. Meer en meer vragen rijzen van-uit de markt hoe informatie binnen het BIM in een vroege fase van ontwikkeling te kunnen gebruiken voor bijvoorbeeld een Programma van Eisen en aan het einde van het bouwproces voor Facility Management. Voor deze fasen is een Standaard op het niveau van gebouwtypen en ruimten noodzakelijk.

De eerste uitgevoerde fase was het opstellen van concepten van ruimten met bijbehorende definities. Deze standaard wordt in het eerste kwartaal van 2012 aangeboden aan de markt via de nieuwe online infrastructuur van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem. De eerste praktijkprojecten waar deze standaard in toegepast gaat worden zullen ook in

dit kwartaal van start gaan.

In 2012 worden de benodigde specificaties om op het niveau van gebouwen en ruim-tes beschrijvingen te kunnen maken op functioneel en prestatieniveau ontwikkeld. Dit is een groeipad, waarbij input vanuit de markt een belangrijke bijdrage kan leveren aan deze ontwikkeling. aansluiting met de buitenwereldStichting STABU heeft de taak om natio-nale standaarden en bijbehorende inhoud voor uitwisseling van informatie in alle fasen van het bouwproces te ontwikke-len. In deze positie heeft STABU altijd om zich heen gekeken om ontwikkelingen van internationale standaarden te beïnvloeden en daar waar mogelijk te adopteren. Ge-koppeld aan deze standaarden biedt STABU

de bijbehorende specificaties, inclusief de bijbehorende contractinformatie aan de markt aan en zorgt ervoor dat deze informatie 100% up-to-date en betrouwbaar is. Dit Bouwbreed Informatiesysteem wordt uitgebreid met het in ontwikkeling zijnde Kennissysteem Bouwrecht en het Kennissysteem Bouwtechniek.

Initiatief BeheerPvE Bestek Uitvoering

STA

BU -

RUIM

TEN

STA

BU -

RUIM

TEN

STA

BU -

ELEM

ENT

STA

BU 2

STA

BU -

ELEM

ENT

InternationaleStandaarden

• Definities • Werk-methodes• Inhoudsjablonen• Kennis

• Implementatie

'De Markt'

NationaleStandaarden

Regionaal/lokaal

projecten

'STABU is destijds begonnen met de ontwikkeling van een bouwbreed

informatiesysteem middels een uitgifte

van het STABU2 werksoortgerichte

besteksysteem'

adop

tere

n &

beï

nvlo

eden

oplo

ssin

gen

bied

en

na een dienstverband van 29 jaar, bereikt Hans Swagers in juni 2012 de pensioengerechtigde leeftijd. Voor vele gebruikers van de StaBu-systematiek is hij een bekend figuur door het verzorgen van voorlichtingsgesprekken door het hele land, beurspresentaties, de jaarlijkse gebruikersdagen, maar ook als vraagbaak voor diverse bestekgerelateerde problemen. een gesprek met een van de pioniers van StaBu.

aanvang"Door te reageren op een advertentie in een vakblad ben ik als bouwkundig projectcoördinator bij Stichting STABU komen te werken", trapt Hans Swagers af. Voor die tijd was hij werkzaam voor bijzondere projecten van de Gemeente Amsterdam. Met de ervaring van de aanleg van diverse metrostations en de parkeergarage van Amsterdam RAI op zijn cv, is hij zich vervolgens gaan bezighouden met de sloop en herbouw van grachtenbruggen in Amsterdam. Met die opgedane bouwkundige kennis is Hans Swagers - via een automatiseringsbedrijf en een reclamebureau - uiteindelijk in 1983 bij STABU in dienst getreden.

meten is wetenZeven jaar na de oprichting van Stichting STABU - in 1976 - bestond het werk vooral uit het opzetten van beschrijvingen van diverse gangbare onderdelen in de bouw zoals metsel-, beton- en stukadoorwerk. Door het opzetten van onderwerpgerelateerde projectgroepen van deskundigen was een basis gelegd voor de STABU-systematiek.

Swagers: "In het begin was het vooral pionierswerk wat gedaan moest worden. Er is veel onderzoek gedaan en we kwamen tot de conclusie dat er bijvoorbeeld op het gebied van 'vlakheid' niets was vastgelegd. Ik heb het project begeleid om tabellen te maken van de oppervlaktebeoordelingscriteria, zoals we die nu nog kennen. We zijn letterlijk gaan meten bij woningen, scholen, kerken etc. De grootste gemene deler hebben we in de tabellen gezet. De toenmalige coördinatiecommissie stemde alle gegevens af die uit de diverse projectgroepen naar voren kwamen, om te zorgen dat het - horizontaal - één geheel werd."

ééN VAN De pioNierSVAN STABU NeemT AfScheiD

In 1976 is Stichting STABU opgericht. De officiële introductie van het 'STABU-standaardbestek'

op 26 maart 1986 in de Haagse Rolzaal werd door een groot aantal genodigden bijgewoond.

Drs. A. van Tilburg, namens het ministerie van Economische Zaken (op foto rechts) krijgt bij de

introductie van het Standaardbestek een uitleg van STABU-medewerker Hans Swagers. De eerste geslaagde cursisten van de Opleiding Bestekschrijver op 14 april 1994 zijn intensief

begeleid door Hans Swagers.

nostalgieHans Swagers kijkt met plezier terug naar de officiële intro-ductie van het STABU-standaardbestek in de Haagse Rol-zaal. "De daaraan voorafgaande weken zijn we niet alleen onophoudelijk bezig geweest met de content, maar ook met de uiteindelijke presentatie van de boekwerken. Ik moet bekennen dat we in maart 1986 nog niet 100% klaar waren waardoor er enkele pagina's ontbraken en dát terwijl de fine fleur van de Nederlandse bouw aanwezig was."

Via deelname aan beurzen, voorlichtingsbijeenkomsten is de bekendheid van STABU gegroeid en zijn de eerste aanvragen voor STABU binnengekomen. De huidige directeur Maarten van Hezik is in 1986 onder meer aangetrokken om een beleid-strategie daarvoor op te zetten.

Met de uitbreiding van het STABU-kantoor met project-coördinatoren schoof het werkveld van Hans Swagers steeds meer richting de commercie. "De interactie met mensen is iets wat ik nog steeds met veel plezier doe. Mede via het - door mij - opzetten van de Opleiding Bestekschrijver is een zeer gemotiveerd (bestekschrijver)publiek aangetrokken. Om de motivatie ook bij de diverse scholen - van LBO tot en met Universiteit - naar boven te brengen is vaak een verschillende aanpak nodig. Hier is geen vast patroon voor aan te geven; een standaardtype bestaat niet! De inleiding zet de toon, je maakt communicatie mogelijk en zorgt voor laagdrempeligheid bij het stellen van vragen. Daarmee maak je de dag levendig en verre van saai. Het gaat om informatie op een goede manier over te dragen", benadrukt Swagers.

StaBu²"Met de komst van STABU² is het beheer van de systematiek eenvoudiger geworden door het aan te » Lees verder op p. 10

9STABULLETIN |

bieden als database." De coördinator externe kwali-teit vult aan: "Overigens is het frappant dat wij de naam 'STABU2' nooit zelf hebben verzonnen. De buitenwacht heeft deze naam eraan gegeven om vervolgens door iedereen - ook door ons zelf - te worden geadopteerd." Desgevraagd naar de leermomenten afgelopen decen-nia komt de heer Swagers met: "Hoewel je niet harder moet lopen dan de markt wil volgen, zijn mijns inziens de ontwikkelingen niet snel genoeg gegaan. STABU is voor en door de markt opgericht, waardoor je met verschillende doelgroepen consensus probeert te bereiken. Toch is het belangrijk de markt voor te zijn met je ontwikkelingen."

toekomst Hans Swagers vervolgt: "Dat STABU Bouwbreed Informatiesysteem zich online gaat profileren vind ik niet meer dan logisch. De Elementenstructuur en de STABU-ruimtetabel is gereed, ik ben vooral benieuwd naar de softwarematige toepassing hiervan en uiteraard de uitwerking in de diverse BIM-pakketten. Ook wil ik de

STABU-medewerkers het belang van prestatie-invullingen meegeven, voor zover ik daar al niet voldoende op heb gewezen. STABU zal behoorlijke inspanningen moeten leveren om daar een goede invulling aan te geven. Veel meer vakgebieden liggen open. Denk ook aan de functionele specificaties binnen de tabellen van ruimten/bouwdelen, onderhoud gebouwen, etc."

Leven na StaBu"Na mijn afscheidsreceptie op 29 maart 2012 zal ik mijn collega's gaan missen, maar ook de gebruikers waar ik een band mee heb opgebouwd. Hoewel het er soms verhit aan toe kon gaan bij discussies, is gezamenlijk altijd gestreefd naar de hoogst mogelijke kwaliteit van de systematiek. Op vaktechnisch gebied heb ik nog enkele aanbiedingen liggen. Op het persoonlijke vlak zal ik met mijn vrouw hopelijk nog vele (verre) reizen maken. Ook kan ik aan mijn hobby wielrennen weer de nodige tijd besteden. Na de beklimming van de Alpe d'Huez van vorig jaar, roepen de Griekse bergen mij nu toe. Met het STABU-shirt daarbij aan, blijf ik toch altijd lid van de club", aldus Hans Swagers.

» vervolg p. 9

Meer informatie:Voor vragen over de gebruikersgroep van STABU

op Linkedin kunt u contact opnemen met Diana Kervel van STABUtel. (0318) 63 30 26 of e-mail: dkervel@stabu.nl.

10 STABULLETIN|

LinkedinLinkedIn heeft de beschikking over groepen, waaronder de STABU-gebruikers-groep. Recent is de ´gesloten´ gebruikersgroep omgezet naar een ´open´ groep. Dit betekent dat discussies ook gelezen kunnen worden door personen die geen deelnemer zijn aan de STABU-gebruikersgroep op LinkedIn. Niet-deelnemers kunnen discussies lezen maar kunnen zelf geen discussie starten of reageren op lopende discussies. Dan zal men zich alsnog dienen aan te melden voor de STABU-gebruikersgroep.

STABU bestaat voor en door de bouw en wil zich graag met haar licentiehouders, klanten en geïnteresseerden verbinden. Nu dus ook via Linkedin en u kunt hier mee praten, nieuws lezen, aankondigingen lezen. En verder kunt u vragen stellen, aan discussies deelnemen, maar ook uw netwerk vergroten! Kortom; wij nodigen u van harte uit om zich met ons op Linkedin te verbinden! Ruim 493 personen gingen u voor!

LinkedIn is een virtueel sociaal netwerk dat gericht is op vakmensen. Het belangrijkste doel van de website is geregistreerden gebruik te laten maken van elkaars (zakelijke) netwerk. Dat gebeurt door contacten te leggen met anderen die men vertrouwt.

Een netwerk is opgebouwd uit directe contacten, de relaties van die contacten, enzovoorts. Al deze personen kunnen behalve direct haar of zijn netwerk ook uitbreiden via een introductie door een reeds in het eerste- of tweedelijns- netwerk aanwezige contactpersoon.

'stel ons vragen, neem deel aan discussies en vergroot uw netwerk'

Nederlands Architectuur-instituutVoor iedereen met interesse in architectuur biedt het Neder lands Architectuurinstituut NAi inspirerende ten- toonstellingen, lezingen, debatten en educatieve activiteiten. In het NAi zijn meestal drie verschillende tentoonstellingen te zien. In de nieuwe permanente tentoonstelling Schatkamer kunnen 100 topstukken uit de omvangrijke collectie van het NAi worden bewonderd. De Schatkamer toont werk van iconen uit de Nederlandse architectuurgeschiedenis zoals Cuypers, Dudok en Oud. De Schatkamer is ingedeeld in zes thematische clusters die verwijzen naar de Nederlandse architectuurtraditie.

Eén zo’n typisch Nederlandse traditie is sociale woningbouw. De unieke samenwerking tussen overheid, particuliere woningcorporaties en architecten leidt tot steeds nieuwe en onverwachte oplossingen. Een voorbeeld hiervan zijn de woningblokken van De Klerk (Amsterdamse school) die ook wel paleizen voor de arbeiders werden genoemd. Een andere traditie is de experimenteerdrift van Nederlandse architecten die de afgelopen tweehonderd jaar telkens tot vernieuwingen in de architectuur heeft geleid zoals het wereldberoemde experiment van De Stijl.

Meer informatie:Het Nederlands Architectuurinstituut is gevestigd aan

Museumpark 25 te Rotterdam. Nieuwe tentoonstellingen zijn te vinden op www.nai.nl

Klein nieuws dat we u toch niet wilden onthouden.

Korte Berichten

Gebruikersdagen STABU

Regelmatig organiseert Stichting STABU zogeheten gebrui-

kersdagen. Deze zijn primair bedoeld voor gebruikers van de

STABU-bestekssystematiek. Uitnodigingen voor deze (gratis)

bijeenkomsten worden in de regel meegezonden met de

STABU-bestanden maar ook via de STABU-website en via de

digitale nieuwsbrief worden de sessies aangekondigd.

De beschikbare presentaties zijn te vinden op de website van

STABU (www.stabu.org), evenals die van een aantal eerdere

gebruikersbijeenkomsten. Wanneer u als geïnteresseerde

licentiehouder niet in de gelegenheid bent geweest om deel te

nemen, kunt u op deze manier toch kennis nemen van de inhoud.

De eerste gebruikersdag van 2012 staat 3 april 2012 op de

planning. Het programma en aanmeldingsformulier staan op

www.stabu.org.

STABUm@ilHet is ook mogelijk om regelmatig nieuws over STABU in uw inbox te krijgen. STABU heeft hiervoor een digitale nieuwsbrief in het leven geroepen, STABUm@il genaamd. Regelmatig zal daarin geïnformeerd worden over zogenaamde STABU-evenementen zoals gebruikersdagen, nieuwe uitgaven, beurzen, etc. Zo worden actuele zaken in een kort artikel weergegeven en de aandacht gevestigd op uitgebreidere artikelen die op onze website staan. STABUm@il wordt ongeveer 6 x per jaar verzonden naar alle geïnteresseerden. Wilt u de informatie ook ontvangen, meldt u zich aan via de website van STABU, www.stabu.org.

helpdesk

Stichting STABU biedt de helpende hand bij het vinden van

een antwoord op mogelijke vragen via de STABU-helpdesk.

Naast de mogelijkheden van de STABU-systematiek in

algemene zin, worden dagelijks vele vragen beantwoord

over inhoudelijke, technische onderwerpen. Het aantal

vragen over wet- en regelgeving, administratieve bepalingen,

normering en certificering is significant toegenomen.

De meest gestelde vragen worden gepubliceerd in de

vragenrubriek van STABU-bulletin en de website.

Vragen?

tel.: (0318) 63 30 26

e-mail: postmaster@stabu.nl

website: www.stabu.org/STABU Helpdesk

in de steigersDe bouwsector verandert en STABU verandert mee. De bestaande STABU2 werksoort systematiek is nog steeds een belangrijke stan-daard voor het sluiten van contracten binnen de bouwsector. Ook in deze systematiek komen onderdelen voor die aan vernieuwing toe zijn. Naast de ontwikkelingen die STABU in gang heeft gezet op de infrastructuur (van DVD naar webservice) en standaarden (Ruimten, Elementen en Werksoorten), wordt ook gewerkt aan de inhoud van de informatie die hiermee voor de sector wordt ontsloten.

Een onderwerp waar bij STABU al langere tijd over wordt gesproken is ‘Tekeningen en Berekeningen’. Momenteel wordt bij STABU gewerkt aan een bredere scope waarbij “documenten door de aannemer te vervaardigen” opnieuw wordt opgezet. Het onderwerp zal dan ook worden benoemd als “Te Vervaardigen Documenten”. Het doel is om deze werkzaamheden in 2012 af te ronden. In de komende maanden wordt u op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen.

11STABULLETIN |

Vanuit een eigen adviesbureau adviseert Pim Herber zowel aannemers als opdrachtgevers zonodig procedeert hij zaken uit bij de raad van arbitrage voor de Bouw. In deze rubriek gaat hij in op de dagelijkse - met name juridisch getinte - bouwpraktijk. Recht van

TermijnverlengingIn de u.a.V. 1989 wordt nog gesproken over termijnsverlenging. In de komende uaV 2012 wordt consequent gesproken over termijnverlenging. maar behalve dat de letter 's' is komen te vervallen, valt er wel wat meer over termijnverlenging te zeggen.

termijnverlenging als gunstParagraaf 8 lid 4 van de nieuwe UAV behandelt de situatie dat de aannemer geen recht heeft om later te mogen opleveren, maar hij de latere oplevering – termijnverlenging dus- als een gunst vraagt. Voorbeeld: het werk valt tegen, er gaat onverwacht een onderaannemer of leverancier van de aannemer failliet etc. De aannemer heeft dan geen recht op termijnverlenging maar vraagt om een gunst: vindt u het goed dat ik het werk later oplever dan is overeengekomen? Paragraaf 8 lid 4 bepaalt dat de aannemer in zo’n geval het verzoek tot termijnverlenging schriftelijk moet indienen en ten minste veertien dagen voor het verstrijken van de termijn bij de directie moet bezorgen. Directievoerders dienen te beseffen dat zij geen mandaat hebben om termijnverlenging te verlenen. Alleen de opdrachtgever kan dat.

termijnverlenging als rechtParagraaf 8 lid 5 UAV 2012 bepaalt wanneer de aannemer recht heeft op termijnverlenging. Dat betekent dat de opdrachtgever, ook als hij dat niet wil, moet dulden dat de aannemer het werk later oplevert zonder dat de aannemer boete wegens te late oplevering is verschuldigd. De aannemer vraagt dan niet om een gunst, maar claimt het recht om later te mogen opleveren. Wanneer heeft de aannemer dat recht? Paragraaf 8 lid zegt dat de aannemer dit recht toekomt wanneer zich een van de volgende vier situaties zich voordoen:

situatie 1

Overmacht

Voorbeeld: een vliegtuig stort neer op

het werk, het werk stroomt onder

als gevolg van een dijkdoorbraak,

etc. De aannemer mag dan later

opleveren. De door hem geleden

stagnatieschade moet hijzelf dragen

en kan hij niet verhalen op de

opdrachtgever omdat die niets te

verwijten valt.

situatie 2rekening van de opdrachtgever komenVoorbeeld: de opdrachtgever stelt het werkterrein te laat beschikbaar, produceert werktekeningen te laat, etc. Behalve dat de aannemer het recht heeft om later op te leveren, moet de opdrachtgever ook de door de aannemer geleden stagnatieschade betalen. De aannemer moet de termijnverlenging wel zo spoedig mogelijk claimen. Dat geldt ook voor de stagnatieschade, waarover hierna meer.

Situatie 3

Door het door of namens de opdrachtgever

aanbrengen van bestekswijzigingen.

Voorwaarde is wel dat de aannemer de

termijnverlenging al in zijn offerte waarin hij

de prijs van de bestekswijzing offreert, noemt. Zie §36 lid

6 UAV 2012. Een enkele aannemer beseft pas aan het einde

van het werk dat als gevolg van de termijnverlenging ook de

algemene bouwplaatskosten hoger worden en stuurt hiervoor

aan het eind van het werk dan nog een factuur. Terecht wijst

de Raad van Arbitrage dat af; deze extra kosten worden immers

geacht opgenomen te zijn in de overeengekomen prijs van de

bestekswijziging.

Situatie 4:Door wijzigingen in de uitvoering van het werk die door of namens de opdrachtgever zijn aangebracht.

Voorbeeld: als de opdrachtgever de aannemer opdraagt het werk in een andere volgorde uit te voeren waardoor vertraging ontstaat, heeft de aannemer recht op termijnverlenging. Ook hier moet de opdrachtgever eventuele stagnatieschade van de aannemer vergoeden en is de aannemer gehouden de stagnatieschade zo spoedig mogelijk te claimen.

12 STABULLETIN|

Over de auteur

» vervolg van pagina 7door mr. W.J.M. (Pim) Herber

SPreKeNKortom: als de aannemer recht heeft op termijn-verlenging, dient de opdrachtgever hem ook de scha-de te vergoeden die de aannemer als gevolg van de latere oplevering lijdt. Dat is alleen anders als sprake is van overmacht; dan heeft de aannemer wel recht op termijnverlenging, maar moet hij zijn eigen schade dragen.

Proactief handelen is geboden!De aannemer moet alert en proactief handelen. Het is voor de opdrachtgever van groot belang dat hij in een zo’n vroeg mogelijk stadium te horen krijgt dat het werk later wordt opgeleverd. Daarom moet de aannemer zijn recht op termijnverlenging direct kenbaar maken zodat de opdrachtgever maatregelen kan nemen om de gevolgen van de latere oplevering zo veel mogelijk te beperken.

Datzelfde geldt voor de vordering van de aannemer tot vergoeding van schade die hij als gevolg van de latere oplevering lijdt: paragraaf 6 lid 15 UAV 2012 bepaalt immers dat de aannemer deze vordering zo spoedig mogelijk schriftelijk bij de opdrachtgever kenbaar moet maken. Dat is logisch, want alleen dan kan de opdrachtgever nagaan dat de aannemer inderdaad de geclaimde schade lijdt en kan de opdrachtgever maatregelen nemen om de schade te beperken.

Het kan gebeuren dat de aannemer het recht heeft om later op te leveren, maar nog niet precies weet hoeveel dagen met de vertraging gemoeid zijn. In dat geval moet de aannemer in ieder geval termijnverlenging claimen en deze zo spoedig mogelijk concretiseren. Doet de aannemer dit niet, dan blijft hij recht houden op termijnverlenging maar zal het voor hem erg moeilijk worden te bewijzen hoeveel dagen later hij mag opleveren.

Niet proactief handelen leidt heel makkelijk tot problemen. Als de aan-nemer in zijn offerte nalaat de tijds-consequenties van de bestekswijziging

'de aannemer moet alert en proactief handelen; het is van groot belang dat hij in een vroeg stadium aan-

geeft dat het werk later wordt opgeleverd'

te noemen, mag de opdrachtgever ervan uit mag gaan dat de besteks-wijziging niet leidt tot latere ople-vering. Als de aannemer vervolgens pas aan het einde van het werk ter-mijnverlenging wegens opgedragen bestekswijzigingen claimt, hoeft de opdrachtgever dat niet te accepteren.

Pas als de meerwerkwaarde van de bestekswijzigingen hoger is dan 10% van de aanneemsom, dient bouwtijd-verlenging te worden gegeven waarbij

geldt dat voor de eerste 10% meer-werkwaarde geen bouwtijdverlenging hoeft te worden toegekend.

De moraal van het verhaal zal de lezer nu wel duidelijk zijn: de opdracht gever mag van zijn aannemer verwachten dat hij alert en proactief acteert en zijn opdrachtgever dus tijdig op de hoogte stelt van opgelopen vertraging en de daarmee gemoeid zijnde kosten. Met een aannemer die dat niet inziet loopt het juridisch altijd verkeerd af.

De heer mr. W.J.M. (Pim) Herber is na zijn rechtenstudie in Amsterdam eigenlijk bij toeval in de bouwnijverheid terecht gekomen. Als directiesecretaris en bedrijfsjurist heeft hij enige tijd bij een aannemer gewerkt. Daarna zijn de werkzaamheden bij een van de voorlopers van Bouwend Nederland, het Nederlands Verbond van Ondernemers in de Bouwnijverheid (NVOB) voortgezet. De kennis van de aannemerij is via een groot advocatenkantoor in Amsterdam aangevuld met ervaring vanuit het oogpunt van de opdrachtgevers.

Vervolgens is Pim Herber benaderd door de toenmalige Directie Coördinatie Bouwnijverheid van Ministerie VROM voor het herzien van regelgeving op aanbestedingsgebied. Voor zijn functie van rijksambtenaar had hij voldoende juridische bagage en relaties in de bouw om hieraan gehoor te geven. De heer Herber is momenteel op diverse fronten actief. Naast het lesgeven, via organisaties als STABU en BOB, heeft hij eigen adviesbureau opgezet van waaruit hij zowel aannemers als opdrachtgevers adviseert en zaken zo nodig uitprocedeert bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. Hij publiceert regelmatig in het Tijdschrift voor Bouwrecht en in andere bladen.

13STABULLETIN |

14 STABULLETIN|

De STABU-Standaard 2012 is aan alle STABU-licentiehouders, sa-men met de update 2012-1 van de STABU²-systematiek toegezonden in de laatste week van februari.

Het zal u niet zijn ontgaan dat op maandag 30 januari 2012 de uaV 2012 gepubliceerd is in de Staatscourant. De herziening van de u.a.V. 1989 is door de Werkgroep Herziening u.a.V. 1989 geleid, welke advies heeft uitgebracht aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op 14 februari 2011.

Een impressie van de herziening: • de UAV 2012 is in lijn gebracht met de titel aanneming van

werk vervat in Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek• de integratie van de UAV-TI 1992 is voltooid• de gebruikte terminologie is geactualiseerd, paragraaf 5, lid

5 is vervallen waarmee de positie van de voorgeschreven leverancier gelijk is getrokken met die van de voorgeschre-ven onderaannemer

• onderaanneming mag niet worden onthouden op onrede-lijke gronden

• de opdrachtgever is niet langer verplicht om bouwstoffen te keuren

• de bouwvergadering heeft een officiële status gekregen• paragraaf 21 Oude bouwstoffen is afgestemd op de Wet

Milieubeheer • in paragraaf 36 is de wettekst 7:755 Burgerlijk Wetboek

opgenomen in welke situatie de aannemer verhoging van de prijs kan vorderen (deze opsomming is niet limitatief)

Kortom er zijn tal van wijzigingen doorgevoerd welke niet allemaal in dit artikel kunnen worden belicht. Hoe verhouden deze wijzigingen zich met de STABU2-systematiek? In dit artikel wordt antwoord gegeven op deze vraag.

uitgavenAangezien de UAV 2012 net zoals de U.A.V. 1989 onderdeel gaat uitmaken van de STABU²-systematiek, heeft Stichting STABU de Aanvullende Administratieve Bepalingen aangepast en tevens het uitleveren van het boekwerk STABU-Standaard 2012 en de STABU-catalogus 2012-1 afgestemd op de vaststelling van de UAV 2012.

In de STABU-Standaard 2012 is zowel de basiskwaliteit voor de woning- en utiliteitsbouw vastgelegd als de standaard voor-waarden (UAV). Om de gebruikers van deze standaard snel te informeren over de verschillen tussen de U.A.V. 1989 en de UAV 2012 zijn beide voorwaarden naast elkaar afgedrukt, op de linkerzijde de tekst van de U.A.V. 1989 als bijlage 1 en op de rechterzijde de nieuwe tekst van de UAV 2012 als bijlage 2, met de gewijzigde passages onderstreept.

OvergangsperiodeStichting STABU heeft gemeend om voor de bestekschrijver een overgangsperiode te faciliteren tussen de U.A.V. 1989 en de UAV 2012. De wijze waarop hier invulling aan wordt gegeven luidt als volgt:

Hoofdstuk 01 bevat de Aanvullende Administratieve Bepalingen aanslui-tend op de U.A.V. 1989 en blijft, met de actualisering van enkele bepalingen, volledig bruikbaar voor een beperkte overgangsperiode. De bestekschrijver dient in het bestek de STABU-Standaard 2012 van toepassing te verklaren als-mede de U.A.V. 1989 die is opgenomen als bijlage 1 om een bestek te schrijven op basis van de oude UAV.

Indien u als bestekschrijver ervoor kiest om op basis van de nieuwe UAV 2012 een bestek te schrijven, dan dient u het nieuwe Hoofdstuk 00 te gebruiken waarbij in het bestek de STABU-Standaard 2012 van toepassing moet worden verklaard alsmede de UAV 2012 die is opgenomen als bijlage 2.

Het is van belang dat Hoofdstuk 00 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN UAV 2012 en Hoofdstuk 01 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN U.A.V. 1989 nooit tegelijk worden gebruikt bij het schrijven van een bestek!

De overgangsperiode houdt dus in dat de bestekschrijver de keus heeft om op basis van de UAV 2012 OF de U.A.V. 1989 een bestek te schrijven. Er is dan voldoende tijd en mogelijkheid om de nieuwe UAV 2012 door middel van het raadplegen van de nodige documentatie en het volgen van de Cursus UAV 2012, welke door het Instituut voor Bouwrecht en Stichting STABU in samenwerking worden verzorgd (meer informatie: www.stabu.org – Cursus en opleidingen – Dagcursussen – UAV 2012).

Verantwoording wijzigingenBovenstaand is kort uiteengezet wat de gevolgen zijn van de nieuwe UAV 2012 en de wijze waarop Stichting STABU hierop anticipeert. Vanwege de wijziging in de werk-wijze is er extra zorg besteed aan de verantwoording, die duidelijk aangeeft wat er is gewijzigd in Hoofdstuk 00 en 01. Deze verantwoording zal te raadplegen zijn op de cd-rom van de STABU-catalogus alsmede op de STABU-website (www.stabu.org – Downloads – STABU catalogi).

consequenties invoering UAV 2012...

Meer informatie:Over de Aanvullende Administratieve Bepalingen (Hoofdstuk 00 en 01), de STABU-Catalogus en de STABU-Standaard 2012

is meer informatie in te winnen bij de helpdesk van STABU:tel. (0318) 63 30 26

e-mail: postmaster@stabu.nl.

15STABULLETIN |

iNDUSTriëLe coATiNgS op meTALeN oNDergroNDmet de eerste uitgave van 2012 worden de “industriële coatings op metaal” een feit binnen het hoofdstuk Schilderwerk. al lang was de wens vanuit de branche om de industriële oppervlaktebehandelingen op staal en aluminium een herkenbare plaats te geven in het bestek zoals ook bij het schilderwerk gebruikelijk is. Dit probleem is nu volledig opgelost met de nieuwe kortteksten en bijbehorende rubrieken in hoofdstuk 46. In de uitgave van 2012-1 wordt dit geheel nieuw beschikbaar gesteld.

nieuwe aanpakDe reden voor deze nieuwe aanpak kwam voort uit de beperkte beschrijvings-mogelijkheden binnen de bestaande specificaties waardoor een onvolledige beschrijving van de afwerksystemen vaak onbewust plaats vonden. Nu kunnen de kwaliteitseisen, kenmerken, eigenschappen en bouwstoffen op een juiste wijze worden toegekend aan het beoogde afwerksysteem op metaal.

Oppervlaktebehandeling in één of meerdere lagenIn de kortteksten zoals hier geïllustreerd, wordt zoals ook bij het schilderwerk gebruik gemaakt van A systeemcategorieën (m.u.v. anodiseren) zoals in de resultaatspecificaties staat gespecificeerd. Uit deze keuze volgt de opbouw en laagdikten voor de te realiseren deklaag. Het is daarbij van belang om een juiste keuze te maken uit de aangeboden bouwstofspecificaties van de poedercoatings voor één- of meerlaagse systemen. B

Ook het type bindmiddel dient specifiek te worden gekozen. Verder is het aanbod uitgebreid met het zgn. duplexsysteem voor zowel thermisch verzinkt als geschoopeerd staal. Bij deze twee systemen behoort de zink- of schoopeerlaag tot het systeem van de betreffende werkbeschrijving. C De groepering van de systemen is naar de corrosiviteitscategorieën conform de NEN-EN–ISO 12944-2 ingedeeld.

Kwaliteitseisen aan Oppervlaktebehandeling aluminium en staalEen belangrijk aspect voor de oppervlaktebehandeling van aluminium zijn de keuringseisen voor het aanbrengen van de coating conform de systeemkeuring Qualicoat of GSB-label. D Voor het anodiseren van aluminium gelden de eisen van Qualanod. Ook voor onderdelen van staal en verzinkt staal is de systeemkeuring conform Qualisteelcoat een kwaliteitseis. De uitvoerende applicatiebedrijven dienen hiervoor een procescertificaat te voeren dat voldoet aan de geldige eisen van de keuringsinstituten. Wat is er nieuwOnder de nieuwe paragraaf “46.41 INDUSTRIELE COATING, METAAL” zijn hiernaast de nieuwe kortteksten met enkele voorbeelden van attributen opgenomen om een indruk te geven welke varianten mogelijk zijn.

Projectgroep schilderwerkDe leden vanuit de projectgroep schilderwerk hebben hun inzet en kennis bijg edragen vanuit de volgende branches:• VOM Vereniging voor Oppervlaktechnieken van Materialen;• COT, Centrum voor onafhankelijk advies, onderzoek en management voor de

bouw en industrie;• Verffabrikanten: Akzo Nobel Decorative Coatings BV en PPG BV;• VISEM Vereniging voor Industriële Spuit- en Moffelbedrijven.

Meer informatie:

Aanvullende informatie over de nieuwe werkbeschrijvingen voor industriële coating op metaal is verkrijgbaar bij:

projectcoördinator bouwkunde, de heer F. (Frans) Gouw. tel. (0318) 63 30 26 of

e-mail: fgouw@stabu.nl.

46.41.10 aLumInIum, POeDerCOatIngSYSteem 0.0 r436377 aLumInIum, POeDerCOatIngSYSteem A \Systeem: - 1 laag polyesterpoeder, laagdikte (µm): 60. \Systeem: - 1 laag polyesterpoeder, laagdikte (µm): ..... \Systeem: - 1e laag epoxypoeder, laagdikte (µm): 60. - 2e laag polyesterpoeder, laagdikte (µm): 60. \Systeem: - 1e laag epoxypoeder, laagdikte (µm): ..... - 2e laag polyesterpoeder, laagdikte (µm): ..... \Systeem: - 2-lagen polyesterpoeder, totale laagdikte (µm): 120. \Systeem: - 2-lagen polyesterpoeder, totale laagdikte (µm): ..... \Systeem.....

3.0 B132244 ePOXY POeDerCOatIng B \Type: epoxypoeder. \Type: zinkepoxypoeder. \Type: epoxy-/polyesterpoeder. \Type.....4.0 B132245 POLYeSter POeDerCOatIng

46.41.11 aLumInIum, geanODISeerD0.0 r436376 aLumInIum, geanODISeerD D \Qualanodsystemen moeten zijn aangebracht door een applicatiebedrijf dat het Qualanod procescertificaat voert conform de geldige eisen van Qualanod.

46.41.21 StaaL, POeDerCOatIngSYSteem0.0 r436371 StaaL, POeDerCOatIngSYSteem3.0 B132243 eLeKtrOFOreSe COatIng4.0 B132244 ePOXY POeDerCOatIng5.0 B132245 POLYeSter POeDerCOatIng

46.41.22 StaaL, tHermISCH VerZInKt, POeDerCOatIngSYSteem, ZInK0.0 r436372 StaaL, tHermISCH VerZInKt, POeDerCOatIngSYSteem C Corrosiviteitscategorie (NEN-EN-ISO 12944-2-07) \Systeem categorie C2, thermisch verzinkt staal: - 1e laag elektroforese epoxy, laagdikte 30 µm. - 2e laag polyesterpoeder, laagdikte 60 µm. \Systeem categorie C3, thermisch verzinkt staal: - 1e laag epoxypoeder, laagdikte 60 µm. - 2e laag polyesterpoeder, laagdikte 60 µm. \Systeem categorie C3, thermisch verzinkt staal: - 1e laag elektroforese epoxy, laagdikte 30 µm. - 2e laag polyesterpoeder, laagdikte 60 µm. ..............1.0 B132221 ZInK3.0 B132243 eLeKtrOFOreSe COatIng 4.0 B132244 ePOXY POeDerCOatIng5.0 B132245 POLYeSter POeDerCOatIng

46.41.23 StaaL, geSCHOOPeerD, POeDerCOatIngSYSteem, ZInK 0.0 r436373 StaaL, geSCHOOPeerD, POeDerCOatIngSYSteem1.0 B132221 ZInK3.0 B132244 ePOXY POeDerCOatIng4.0 B132245 POLYeSter POeDerCOatIng

NieUw iN hoofDSTUk SchiLDerwerk

KwALiTeiT!Door: Lodewijk Niemöller, Directeur st ichting KOMO

van goede

Kwaliteitsbedrijven gezocht... juist nu!

In 2012 gaan we in volle vaart verder. Zoals in mijn vorige column aangegeven, belooft het een memorabel jaar voor KOMO te gaan worden. Niet alleen omdat we een feestje te vieren hebben, het KOMO-merk bestaat namelijk 50 jaar, maar vooral ook omdat we bij een aantal belangrijke initiatieven betrokken zijn die dit jaar tot resultaten moeten leiden. In de loop van het jaar zal ik u daar zeker verder over informeren.

Onguur klimaatOp dit moment is het alle KOMO hens aan dek in het kader van de implementatie van het Bouwbesluit 2012. Al onze beoordelingsrichtlijnen moeten gecheckt en aan-gepast worden. Dat vraagt erg veel van onze capaciteit. Daarnaast blijven er ook nog steeds aanvragen binnenkomen voor nieuwe certificatieregelingen. Enerzijds geldt dat innovatieve producten en processen, maar ook voor bestaande producten en processen wordt certificering verzocht. Blijkbaar is het huidige ongure economische klimaat een vruchtbare bodem voor certificatie. De opdrachtgevers die er zijn, gaan voor (KOMO-) kwaliteit!

gecertificeerde bouwwerkenDe brief over fundamentele herziening van de bouwregeling die de minister van Binnenlandse Zaken onlangs aan de Tweede Kamer heeft gestuurd, overtuigt mij nog meer dat certificatie een cruciaal instrument is om veel verantwoordelijkheid bij de marktpartijen neer te leggen, zoals door het kabinet gewenst. Certificatie van complete bouwwerken en bouwprocessen zullen daarbij belangrijke pijlers zijn.

Aan ons de taak om het zodanig te regelen dat overheid en opdrachtgevers het ver-trouwen krijgen dat het product van een gecertificeerde installateur of andere gecer-tificeerde uitvoerende partij automatisch voldoet aan het Bouwbesluit en de private kwaliteitseisen. Dat moet zeker gaan lukken. Er is al een groot aantal regelingen waar dit zo functioneert, al realiseer ik mij dat er ook nog een belangrijke uitdaging ligt om de bekendheid van deze regelingen in alle haarvaten van de bouwketen te verhogen.

aanbestedingsvoorwaardenVan de macro beschouwingen over certificatie door naar de micro praktijk van alledag. Onlangs kreeg ik een grote over-heidsopdrachtgever aan de telefoon. Of ik hem kon helpen bij het formuleren van objectieve aanbestedingsvoorwaarden voor kwalitatief hoogwaardige dakdekkers en betonreparateurs. Daar wist ik wel raad mee. KOMO heeft voor beide sectoren robuuste proces-certificatieregelingen in huis. Het criterium voor het platte dak werd daarom: ‘het aanbrengen van platte daken als dakbedekking door een op basis van beoordelingsrichtlijn 4702 (uitvoering van dakbedekkingsconstructies met gesloten dak-bedekkingssystemen) KOMO-proces gecertificeerde dakdekker.’ Als extra check heb ik nog even onze database geraadpleegd of er wel voldoende KOMO gecertificeerde bedrijven op dat vlak zijn, maar met meer dan 60 stuks verspreid over het hele land was dat ruim voldoende. Onze online database bewees weer eens zijn waarde.

Geel wordt oranjeQua uitstraling is er vanaf 1 januari een belangrijke verandering bij KOMO. We hebben afscheid genomen van de gele band op de KOMO-kwaliteitsverklaringen. Vanaf 2012 zijn onze kwaliteitsverklaringen voorzien van een oranje band welke goed aansluit op onze nieuwe huisstijl en beter past bij de huidige KOMO dynamiek.

Op het moment dat ik dit artikel schrijf, is 2011 nog maar net afgesloten. In mijn be-leving is dat jaar voorbijgevlogen. niet alleen lanceerden we een volledig geüpdate website, maar ook een mobiele variant zag het levens-licht. Daarnaast hebben we, onder andere via dit medium, veel aandacht gestoken in het toe-lichten van de verschillen tussen het Ce-label en ons keurmerk. In de markt bestaat daar veel verwarring over. niet voor niets dook ons artikel over ‘KOmO versus Ce’ dan ook op in de top 5 van de meest gelezen artikelen op de site van nBD.

16 STABULLETIN|

Bestekschrijvers zijn een zeer belangrijke doelgroep van het KOmO-keurmerk. a uteur Lodewijk niemöller gaat in deze rubriek in op de ontwikkelingen rondom KOmO, certificering en kwaliteitsverklaringen.

Reageren op deze column? Dat mag via info@komo.nl.

BetonreparateursDe zoektocht naar de gecertificeerde betonreparateurs bleek lastiger te zijn. De gebruikte zoektermen gaven namelijk niet direct resultaat, terwijl ik toch zeker was dat deze regeling een groot aantal certificaathouders kent. Na lang zoeken leverde de database toch de gewenste resultaten. De relevante beoordelingsrichtlijn 3201 heet ‘het toepassen van specialistische instandhoudingstechnieken voor betonconstructies’. Een zeer mooie titel maar het bevatte nu net niet de woorden die een ‘leek’ zou gebruiken.

Kortom, een mooi leermoment. We moeten in de toekomst goed nadenken over de titels van onze certificatieregelingen en aan onze database voor de markt logische zoektermen toevoegen. Deze blijken cruciaal te zijn in deze digitale wereld. Wat de vakspecialisten logisch vinden, is voor de leek blijkbaar niet zo vanzelfsprekend.

Help onsU als bestekschrijver zult misschien ook wel van dit soort ervaringen hebben. Deze ervaringen en suggesties ter verbetering ontvangen wij graag via info@komo.nl. Daarmee helpt u niet alleen ons, maar meteen de hele sector. KOMO-beoordelingsrichtlijnen en -kwaliteitsverklaringen moeten tenslotte snel en eenvoudig te vinden zijn.

U ziet het; ondanks dat we dit jaar in aanraking met Abraham gaan komen, is KOMO ‘alive & kicking’. Ik verwacht dat 2012 een mooi jaar gaat worden. U gaat veel van ons zien en horen.

17STABULLETIN |

Ruimte & rust voor de patiëntDe zorgsector stelt steeds strengere eisen aan zowel het ruimtelijk als akoestisch comfort. Leverancier BPZ is erin geslaagd om voor beide uitdagingen een oplossing te bedenken.

Binnen appartementen en woningen worden veelal draaideuren toegepast. Deze hebben als nadeel dat ze veel ruimte innemen. Immers, de draaicirkel van de deur beperkt de bewegingsvrijheid van de bewoner. Met name in zorggerelateerde woningen, waar-bij veelvuldig gebruik gemaakt wordt van bedden, rollators en rolstoelen is een draaideur vaak niet de juiste oplossing.

Matthijs Zomer - verkoopmanager bij BPZ: "Er is behoefte aan oplossingen waarbij de bewoner zoveel mogelijk bewegingsruimte heeft in zijn appartement. Om aan deze vraag te kunnen voldoen heeft BPZ het ZORGPLUS schuifdeursysteem ontwikkeld. Dit systeem kenmerkt zich door zijn hoge kwaliteit waarbij rekening is gehouden met de toepassing in zorggerelateerde projecten. Kortom het moet ook tegen een stootje kunnen."

De zogeheten Zorgplus Noise-schuifdeur werd speciaal voor de utiliteitsbouw ontwikkeld. Zomer vertelt: "Een geluidwering van 35dB is in de zorgsector doorgaans al een behoorlijke prestatie. Door alle geluidslekken rondom te dichten, isoleert deze deur een klasse beter en weten we een geluidswering van RW=42 dB te behalen." De huidige bouwregelgeving in de zorgsector stelt geen eisen aan binnendeuren. "De geluidisolatie-eisen worden overgelaten aan de marktpartijen. We signaleren dat op-drachtgevers steeds alerter zijn op geluidsisolatie vanwege het

duurzaamheidsstreven. Dit systeem is een mogelijkheid om het akoestisch comfort in de zorg naar een hoger niveau te tillen", aldus Matthijs Zomer.

Etzo Stuitje van BPZ: "Voor ons gevoel ontstijgen wij hiermee de basisstandaard. Via onze beschikbare fabrikantgebonden STABU-specificaties bieden wij de bestekschrijver een eenvoudige manier om onze producten in het bestek te vermelden. Toch controleren we alle bestekken die binnenkomen op onvolkomenheden; waardoor onze samenwerkingspartners niet voor vervelende verrassingen komen te staan. Een bouwproces roept vele vraagstukken op. Daarom zijn wij graag vroeg betrokken bij een project. We denken mee over de technische oplossingen die voldoen aan het bouwbesluit en de gemeentelijke bouwverordening."

OptimalisatieHet modulaire Zorgplussysteem wordt veelal toegepast bij toegang naar patiënten-kamers. BPZ kreeg recent de opdracht voor 850 schuifdeuren voor het nieuwe Meander Medisch Centrum in Amersfoort. De producent denkt nog een optimalisatieslag te kun-nen maken. "Volgende maand worden de zowel in als voor de wand schuivende deuren getest op 30 minuten brandwerendheid (gecertificeerd volgens NEN EN 1634-1). Ook hebben we complete oplossingen bedacht voor tilliften en bevat het productenscala een volledig geautomatiseerde zogeheten TwinUse-model waarbij twee wooneen-heden met een sanitaire unit zijn verbonden. Dat spaart niet alleen ruimte en rust, maar ook schoonmaak-, energie- en onderhoudskosten", aldus Matthijs Zomer van BPZ.

Matthijs Zomer

Meer informatie: www.zorg-plus.com.

cash blijft 'king'De kapitaalkracht van bedrijven is in deze tijd een machtig concurrentiemiddel. Het geeft de opdrachtgever vertrouwen, vergroot de gunfactor en vermindert financiële risico’s aanzienlijk. Opdrachtgevers selecteren hun leveranciers op basis van zekerheden, garanties en kredietwaardigheid. Dat zorgt meer dan ooit voor een tweedeling in de markt tussen financieel sterke en zwak- kere partijen. Wat kunt u doen om uw kapitaalkracht te vergroten en zo uw concurrentiepositie te versterken?

De financiële crisis is nog niet voorbij. De bankencrisis in 2008 is in 2011 uitgemond in schulden en tekorten bij overheden. Enorme bezuinigingen, een dalende koopkracht en een dalend consumentenvertrouwen zijn het gevolg. Met deze kennis en het feit dat banken, pensioenfondsen en verzekeraars in staatsobligaties hebben geïnvesteerd, leven de meeste ondernemingen in onzekere tijden.

Berichten over de economische krimp blijven de dagelijkse nieuwsstroom beheersen en het woord crisis is nog niet uit de krantenkoppen verdwenen. In de slipstream zit de betalingsmoraal van het bedrijfsleven nog altijd op een historisch laag niveau. Bovendien zijn banken terughoudend met het verstrekken van kredieten, waardoor bedrijven hun eigen geld gebruiken om de financiële huishouding op orde te houden. Om financiële middelen langer in eigen beheer kunnen houden, betalen bedrijven hun rekeningen steeds later. Betalingstermijnen van zestig dagen raken meer ingeburgerd en zelfs termijnen van honderdtwintig dagen komen steeds vaker voor. De hele keten in de bouw ondervindt hier hinder van, het werkt door tot in elke vezel van de branche.

Aarzelende banken en uitgestelde betalingstermijnen zijn twee factoren die ertoe leiden dat bedrijven krap bij kas zitten. Enerzijds willen ze hun klanten niet al te veel onder druk zetten, anderzijds lopen ze steeds meer risico als afnemers hun beta-lingsafspraken op de lange baan schuiven. Toch hoeft een strikt debiteurenbeheer niet te leiden tot verlies van klanten en zijn er diverse manieren om het risico op non-betaling in te perken:

[1] manage betaalmoraalAls bekend is dat uw klant pas na negentig dagen wil betalen, kunt u daar een voorwaarde tegenover stellen. Bijvoorbeeld een afnamegarantie. Dan krijgt u uw geld pas na negentig dagen, maar staat wel vast dat u blijft aangewezen als leverancier. Dat is ook veel waard.

Een andere manier om risico’s op non-betaling in te dammen zijn kredietverzekeringen. Een onbekender middel en daarmee minder geliefd bij ondernemers. Veel bedrijven denken dat kredietver-zekeringen te duur zijn, of te ingewikkeld, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Als de premie voor de kredietverzekering namelijk in de buurt komt van de te verwachten verliezen, dan zit in die verzekeringsvorm wel degelijk waarde. Daarnaast koopt u naast zekerheid ook informatie over de debiteuren in en beschikt u bij problemen over een actief incassoapparaat. Dan gaat het in zijn totaliteit over de zogenaamde ‘total cost of risk’. Deze kunt u afzetten tegen de premie.

[2] actief debiteurenbeheerDebiteurenbeheer of credit management is vanuit de kelder omhoog geklommen. Het imago van debiteuren-bewaker heeft de credit manager in ieder geval adequaat van zich afgeschud. Zijn functie is steeds meer opgescho-ven in de richting van CFO, de financieel directeur. En dat heeft alles te maken met de actuele crisis. Bedrijven vinden het steeds waardevoller om de kredietwaardig-heid van hun klanten te kunnen beoordelen.

[3] Check kredietwaardigheidInformatie over de kredietwaardigheid is van belang om vast te stellen wat het potentiële risico op non-betaling is. Winstmarges in de bouwsector zijn op dit moment laag. Om een verlies te compenseren bij een marge van bijvoorbeeld 5%, zijn twintig succesvolle transacties met eenzelfde waarde nodig. Kortom, betrouwbare informatie is van levensbelang. Maar waar is die te vinden?

Allereerst zijn er veel informatieleveranciers die aan de verschillende behoef-tes kunnen voldoen. Afhankelijk van de sector, het land waarin de onderneming

18 STABULLETIN|

VAN heT VAKRisico

[5] Financiering van werkkapitaalBanken kunnen rekening-courant faciliteiten aan grote ondernemingen verstrekken op basis van hun balans. Dit gebeurt dan zonder zekerheden. De meeste ondernemingen worden echter gedwongen om (een deel van) hun activa aan de bank te verpanden. De bank beperkt daarmee het risico. Deze zal over het algemeen de kredietlijn afhankelijk stellen van de debiteurenportefeuille. In de regel financiert de bank tussen de 80 en 90 procent tot 90 dagen na facturatie. Dus wanneer een klant na honderdtwintig dagen betaalt, zal deze factuur niet in de financiering worden meegenomen.

Een andere mogelijkheid is (‘stille’) factoring of debiteurenfinanciering. Daarbij wordt de debiteurenportefeuille uitbesteed aan een factor- maatschappij. Deze financiert facturen tot negentig dagen na de vervaldatum. Met vergelijkbare bevoorschottingspercentages als een bank, kan de factormaatschappij derhalve meer ruimte bieden in de financiering. Daarnaast is de kredietlijn afhankelijk van de behoefte. Bij een stijgende omzet en dito debiteurenportefeuille zal de financieringsruimte toenemen. De factormaatschappij biedt dus meer ruimte met een grotere flexibiliteit. Opmerkelijk detail is verder dat een bank meer kapitaal dient aan te houden dan een factor. Factoring hoeft daarom niet duurder te zijn. Bovendien kan een kredietverzekering een kostendrukkend effect hebben op de kosten voor factoring, omdat het debiteurenrisico (gedeeltelijk) wordt afgewend op de verzekeraar.

[6] garanties zonder kredietbeperkingBankgaranties leggen beslag op de kredietruimte van de onderneming. Helemaal in de bouwwereld, waar garanties een belangrijk onderdeel uitmaken van het project beheer. Zonder bereidverklaring geen inschrijving en zonder uitvoeringsgarantie geen gunning. Vanwege deze grote behoefte is een bouwonderneming behoorlijk afhankelijk van haar positie tegenover de bank. Garanties vormen een vast onderdeel van de financiering en snoepen daarmee flink ruimte af in de overige financieringsbehoefte. Het kan om die reden zeker nuttig zijn de mogelijkheden te onderzoeken bij gespecialiseerde verzekeraars. Deze zijn ervoor ingericht minimaal gelijkwaardige garanties te verstrekken met de daarbij behorende snelle service. Bovendien zal het onderbrengen van (een gedeelte) van de garantie behoefte bij een verzekeraar automatisch lucht scheppen in de kredietlijnen bij de bank en de afhankelijkheid daarvan verminderen. Daarmee treed de verzekeraar eigenlijk op als een bank die een kredietlijn verstrekt, oftewel een lijn voor het verstrekken van bankgaranties. Hoe de verzekeraar de mogelijkheden beoordeelt, lijkt overigens veel op een bankprocedure. Dit is een nauwkeurig proces dat samen met een deskundige doorlopen moet worden.

zaken doet en het type klant (particulier of onderneming), zijn de bekendste leveranciers CreditSafe, Graydon, Dun & Bradstreet en Experian.

Een andere manier om de kredietwaardigheid te achterhalen, is kredietverzekering af te sluiten. De verzekeraar verstrekt dan de informatie. Deze informatiebron is in de regel zeer betrouwbaar, omdat verzekeraars verschillende bronnen gebruiken en de betaalgeschiedenis bij andere leveranciers meenemen. Daarnaast verstrekken verzekeraars limieten waarop het kredietrisico kan worden gedekt. Een dergelijke limietaanvraag kunt u ook doen bij de overige informatieverstrekkers.

[4] Incasseren met een partnerGoed incassobeheer is van groot belang. Niet alleen omdat het een manier is om uw rekeningen betaald te krijgen, maar ook omdat de zorgvuldigheid ervan van invloed is op de relatie met uw klant. De keuze voor een incassopartner is echter niet eenvoudig. De markt kenmerkt zich door een groot aantal aanbieders, met soms een ondoorzichtige kostenstructuur. U kunt een keuze maken tussen:• incassobureau;• deurwaarder;• incasso-advocaat.

Welk soort aanbieder met wat voor voorwaarden past het best bij uw bedrijf? Die keuze is mede afhankelijk van uw debiteurenportefeuille. Zijn het enkele vorderingen op jaar-basis of gaat het om bulkvorderingen? Het kostenaspect is natuurlijk ook belangrijk, maar er zijn meer aandachts-punten. De juiste aanpak en benadering van een debiteur, looptijden, rapportages en natuurlijk ook de kredietwaardigheid en frequentie van af-drachten spelen een belangrijke rol.

ConclusieHet komende jaar zal voor velen onzekere tijden betekenen. Cash blijft belangrijk en goed werkkapitaalbeheer is essentieel nu ban-ken extra terughoudend zijn in hun kredietverlening. U zult dus moeten zoeken naar alternatieven die u de benodigde flexibiliteit bieden. Goed debiteurenbeheer biedt u daarvoor verschillende mogelijkheden. Goede procedures en solide administratieve processen, waarbij de financiële administratie op alle vlakken kan worden ondersteund zijn daarbij onmisbaar. Daarnaast loont het zeker de moeite mogelijkheden voor financiering of garantie-verstrekking via andere kanalen te onderzoeken.

19STABULLETIN |

aon is een wereldwijde financiele dienstverlener en zorgt ervoor dat ondernemende mensen verantwoorde risico's durven te nemen door deze inzichtelijk en beheersbaar te maken. Samen met StaBu helpen en informeren ze over risico's en risicomanagement in de bouw.

auteurs: Ruben de Bruin en Tjeerd Stellingsma

20 STABULLETIN|

auteur: Jan Rip

Kwaliteit, Geld en Tijd

eLeMeNTDe nederlandse Vereniging van Bouw Kostendeskundigen (nVBK)

gaat in deze rubriek in op de verhouding kosten & bestekken.

De nederlandse Vereniging Bouw Kostendeskundigen (nVBK) is zeer vereerd met de uitnodiging om voor StaBu-bulletin een column te schrijven. met zo’n ‘kolom’ schraagt de nVBK ‘mee’ de nederlandse bouw. eigenwijs als kostendeskundigen nu eenmaal moeten zijn in het veld van kwaliteitsridders wordt deze column eLement genoemd. een referentie naar de elementenmethode 2005, de kern van het werk van bouwkostendeskundigen.

STABU en NVBK kennen elkaar goed vanuit het onderwijs-ontwikkelingsproject Erkenning Kosten- en Besteksdeskundigen (EKB; 2005-2009). In het kader van Leven Lang Leren zijn daar voor beide branches (NVBK en BNB) voor de werkenden trapjes opleidingen ontwikkeld. Voor de kostendeskundigen het traject Calculator, Allroundcalculator, Kostendeskundige, Kostenadviseur. Voor de besteksdeskundige branche het traject Bestekschrijver, Besteksdeskundige, Be-steksadviseur. Zogenaamde beroepscom-petentieprofielen zijn gemaakt, leerplan-nen opgesteld, lesmateriaal verbeterd en ontwikkeld en er is proefgedraaid.

Ook werden efficiency slagen verkend in de vorm van het uitwisselen van docen-ten met hun specifieke onderwerpen. STABU en NVBK hebben elkaar toen goed leren kennen. De resultaten van dat EKN- project leken idealistisch, zeker in het licht van de toen naderende bouwcrisis. Maar zijn steeds goed bruik-baar. Creativiteit en flexibiliteit zijn hier belangrijke competenties om ook de bouwopleidingen door de crisis heen te trekken.

Waar ontmoeten bestek en kosten elkaar dan echt? Eerder noem-de ik al de kwaliteitsridders die STABU verenigt in het formuleren van de kwaliteit van proces en inhoud van een bouwobject. Ook noemde ik de bouwkostendeskundigen noodzakelijkerwijs eigen-wijs. Zij willen en kunnen in de verschillende fasen van het bouw-proces die kwaliteitsformulering afprijzen met een of andere kostenopstelling (vaak volgens de Elementenmethode).

Nu ben ik niet alleen NVBK-lid maar ook lid van IPMA NL1) voor mijn warm omklemmen van (bouw)projectmanagement om veel, heel veel van de bouw in perspectief te plaatsen. Zo wordt van de heilige drievuldigheid van de projectbeheers aspecten Kwaliteit, Geld en Tijd het duo Kwaliteit en Geld hier afgebeeld als STABU en NVBK. Welke spannende momenten maken zij samen mee?

BoetebepalingDeze eerste rubriek 'element' houden we luchtig in benadering. Als jonge, onervaren projectleider werd ik voor het opdrachtgevende bouwbureau van de Marine in het diepe van een bouwproject in uitvoering gegooid. Vrijwel onnozel nam ik aan bouw- en directievergaderingen deel. Ruwbouw gereed, en vast punt op de agenda: de werkbare dagen. Het werk was in Den Helder, wind en regen volop, maar dat was natuurlijk niet de oorzaak van het achterlopen op de planning. Er werd maar eens in het bestek geke-ken naar de boetebepaling. Tja, die was wat laag, een volgende werk beter …

Een volgend werk in afronding van bestek maakte ik ook nog mee, maar met een andere directie en een bestekkenmaker die die boetebepaling al meer keren had overgeschreven. Discussie op het bureau: wat was nu een passend dagbedrag als

boete voor het overschrijden van het aantal voorgeschreven werkbare dagen. Het leek bijna loven en bieden.

Gelukkig komt het vaak niet zover dat door de opdrachtgever de boete bepaling wordt toegepast. Maar als het gebeurt dan zit er een kluif werk aan, Kwali-teit, Geld en Tijd zijn uit hun beheerste evenwicht. Ondanks bouwverslagen toch weer discussie over het falen in het leveren van kwaliteit in proces en op inhoudelijk werk, discussie over het noteren van de onwerkbare dagen en het bestempelen van het dagbedrag als on-redelijk hoog. Als het bedrag te laag is, is het slikken voor de opdrachtgever en bij een aantal typen bouwprojecten, meer

dan je denkt, is de afgesproken opleverdatum en daarmee ingebruiknamedatum een echte mijlpaal. Winkels, scholen, zorg, bungalowparken etc.

Nu is er risicoanalyse en risicomanagement. Daarmee zou je in een sessie het bedrag van de boetebepaling beter kunnen onderbouwen. Of kunnen beslissen helemaal geen boetebepaling op te nemen maar eerder een beloningsbepaling voor eerder opleveren (incentive). Maar ook dat bedrag moet je benaderen. Zou deze benadering een berekening met vele posten zijn dan zou ook het probabilistisch ramen toegepast kunnen worden. Dit is bij Rijkswaterstaat sinds eind jaren 90 vorige eeuw voorgeschreven. Het uiteindelijke boetedagbedrag zou dan een bandbreedte of wel betrouwbaarheidsinterval kunnen hebben.

En wat te denken van een boetebepaling waarbij het dagboetebedrag niet vanaf dag 1 overschrij-ding gelijk is maar volgens een bepaalde krom-me oploopt? Op deze wijze kunnen bestek- en kostendeskundigen elkaar stevig ontmoeten!

1) IPMA-NL is de Nederlandse beroepsvereniging van ruim 2.400 projectmanagers.

De heer Rip is van oorspronkelijk civiel ingenieur, maar met specialisatie utiliteitsbouw. Hij werkte ruim 15 jaar bij bouwprojectmanagementbureau PRC als onder-zoeker, kennismanager en adviseur, waar hij de snelle ontwikkeling van interne bureau-opleidingen naar ex-tern gerichte cursussen mee. Als zelfstandig adviseur opereert hij sinds 2000 onder de naam JRC2000. Als projectmanager van kennispublicaties van SBR is zijn specialisatie advies en ontwikkeling van opleidingen bouwmanagement en bouwkostenmanagement. Sterk betrokken bij het onderwijsontwikkelingsproject Erken-ning Kosten- en Besteksdeskundigen (2005-2009). Ook docent en cursusleider HAN.

S-BeSTek, BeSTekkeN mAkeN ViA iNTerNeTVoor StaBu is Systhema Informatietechnologie een nieuwe samen werkingspartner aan het firmament. Vanwege de op handen zijnde lancering van de S-Bestek besteksverwerkende software op internet is de aanleiding aangegrepen om meer te weten te komen van dit in 1994 opgerichte bedrijf uit alkmaar. redactie van StaBu-bulletin vroeg het aan Paul Buchter, commercieel directeur van Systhema Informatietechnologie BV. Systhema Informatietechnologie.

Systhema Informatietechnologie, is net zoals de consultancytak onderdeel van de Systhema Holding. De heer Buchter steekt van wal: “Het komt er op neer dat het bedrijf Systhema Informatietechnologie de diverse softwareoplossingen maakt en vervolgens levert Systhema Consultancy de handjes en voetjes. Onze oorsprong ligt in het maken van bouwcalculatiesoftware, aannemers-, elementenbegrotingen maar ook diverse logistieke pakketten en procesbesturing. Hoewel we ons sindsdien ook op andere marktsegmenten hebben geconcentreerd is de affiniteit met de bouwbranche niet verloren gegaan. Juist met de kennis die we opgedaan hebben in de bank- en verzekeringswereld was het tijd voor een nieuwe stap.”

Bestekverwerkingsoftware“Afgelopen twintig jaar hebben we constant onze voel sprieten uitgehad om alle software-ontwikkelingen te volgen in de bouwnijverheid. Regelmatige bezoeken aan de bouwbeurs en contacten in den lande deden ons destijds besluiten om nog geen actieve speler te worden, maar wel zijn we de bouw-nijverheid nauwlettend blijven volgen. Een jaar of drie geleden zijn we in gesprek gekomen met verschillende bestekschrijvers en de opmerkingen die zij maakten over de bestaande bestek-verwerkingsoftware hebben we goed in onze oren geknoopt. Het vertrekpunt is geweest om een ‘andersoortige oplossing’ te bieden voor bestekschrijvers door een volledige webbased applicatie te maken, waarmee ook ketenintegratie gerealiseerd kan worden”, aldus de commercieel directeur van Systhema.

Beperkt aantal bestekken“Wij zijn van mening dat als je anno 2012 softwarepakketten maakt, je niet meer om internet heen kan. Wij concentreren ons in eerste instantie op de markt van de bestekschrijver die 1-5 bestekken per jaar maakt. Nieuw is dat per bestek een

prijs wordt afgesproken. De (kosten van de) STABU-licentie gaat op in het bestek. De gebruiker kan er voor kiezen wanneer hij toch meer bestekken maakt om een ‘gewo-ne’ licentie af te sluiten. De bestekschrijver hoeft dus pas te betalen op het moment dat hij gebruik gaat maken van de internetapplicatie.

De aanschaf van software en een volledige STABU-licentie is een investering die, naar onze mening, voor veel bureaus een barrière opwerpt. Het risico van het aanpassen van verouderde bestekken waarin de wet- en regelgeving bijvoorbeeld niet is doorgevoerd leidt steeds meer naar de geschillencommissie. Samen met STABU zijn we gekomen tot een web-licentieovereenkomst voor de STABU²-systematiek, waarmee we een basis willen leggen om de kostengerelateerde drempel te verlagen. Daarnaast zijn we met STABU in een vergevorderd stadium voor wat betreft de STABU-BIS S-Bestek Exploitatie overeenkomst.

OperationeelDe heer Buchter: “We streven ernaar om voor de zomer 2012 operationeel te zijn. Uiteraard zal dit de komende maanden nog vooraf gaan aan testen onder een aantal gebruikers. De uitslag daarvan zal bepalend zijn voor de verdere planning. En daarmee komt onze ervaring met technieken binnen het bank- en verzekeringswezen om de hoek kijken. We hebben daarmee veel kennis vergaard op het gebied van beveiligingsprotocollen en in deze applicaties geïmplementeerd. Het op de markt brengen van software kun je maar een keer goed doen. Zeker de eerste indruk moet goed zijn. Internet is 24 uur per dag, 7 dagen per week beschikbaar.

We komen in eerste instantie uit met een versie die is gebaseerd op STABU2. De bestaande bureau-, project en referentiebestekken zijn voornamelijk gebaseerd op STABU². Daarna zullen we direct uitkomen met een versie 2.0 die is gebaseerd op STABU-Element en daarmee aansluitend op in de markt bestaande 3D modellen. Laagdrempeligheid via internet en betalen per bestek levert de ‘weinig-bestek-schrijver’ de mogelijkheid om met de STABU-systematiek te werken en daarmee waterdichte contracten samen te stellen. Deze structuur hebben we gebruikt om de bouw een flinke impuls te geven”, aldus Paul Buchter van Systhema Informatietechnologie.

Radboud Baayen (STABU), Martin Wijnands (Systhema),

Paul Buchter (Systhema) en Maarten van Hezik (STABU) proosten op de samenwerking

| 21STABULLETIN

oP heT PAdrechte TiS vergroot constructieve veiligheid in de bouwProrail doet het al bij vrijwel elk infraproject, rijkswaterstaat heeft de nodige ervaring opgedaan en projectontwikkelaars, gemeenten en woningcorporaties maken steeds vaker gebruik van het concept. Het gaat om de technische Inspectie Service (tIS), die deskundig en onafhankelijk de constructieve veiligheid van bouwwerken bewaakt. Omdat opdracht-gevers steeds meer de bouwopdrachten integraal, dus inclusief bijvoor-beeld het ontwerp, bij de bouwer onderbrengen en daarom zelf steeds minder ‘bouw’deskundigheid in huis houden, vertrouwen zij steeds vaker op een tIS-verklaring als garantie dat het bouwwerk de komende decennia veilig en functioneel blijft.

Aan de constructieve veiligheid van woningen, gebouwen en infrastructurele werken kunnen geen concessies gedaan worden. Gebruikers en bezitters moeten ervan op aan kunnen dat de bouwwerken tot in lengte van jaren veilig te gebruiken zijn. ProRail en verzekeraars hebben deze uitdaging opgelost door de verzekerde garantie te introduceren in Nederland, gekoppeld aan de introductie van de Technische Inspectie Service (TIS).

“De realiteit is dat fouten of vergissingen door de complexiteit van de bouw-processen nooit volledig uit te sluiten zijn. Er is dus behoefte aan een ex-terne keuring of inspectie, die met gezag op basis van deskundigheid spreekt en volledig onafhankelijk is. Een dergelijke partij behoedt de overige partijen voor blinde vlekken”, zo schetst Joost Wentink, voorzitter van het College van Deskundigen de behoefte aan de TIS. Dit college heeft de inhoudelijke ken-nis verzameld die de basis vormt voor de Erkenningsregeling TIS.

tISDe afkorting TIS heeft betrekking op de feitelijke inspectie en ook op het bu-reau of de organisatie dat de inspecties uitvoert en verklaart dat het bouwwerk voldoet aan de eisen voor construc-tieve veiligheid. Alle partijen die bij het bouwwerk betrokken zijn, moeten volledig op het oordeel van een TIS kunnen ver-trouwen. Grote deskundigheid en absolute onafhankelijkheid zijn daarom vitale voorwaarden voor het uitvoeren van een betrouwbare Technische Inspectie.

Om deze eisen te borgen, heeft CROW in samenwerking met ProRail, Rijks-waterstaat, Bouwend Nederland, verzekeraars en projectontwikkelaars de Erken-ningsregeling TIS opgesteld. In deze regeling staan eisen waar een organisatie aan moet voldoen om deze erkende TIS-keuringen uit te mogen voeren. Zo mag een

TIS-bureau puur en alleen inspecties doen en geen richting geven aan het ontwerp of de uitvoering zelf: de TIS heeft louter een onderzoekende rol.

Ook aan de transparantie van de organisatie en rapportages van de TIS zijn hoge eisen gesteld. Op deze wijze is geborgd dat de TIS zelf ook streng gecontroleerd wordt en het vertrouwen in het TIS-systeem niet geschaad wordt.

InspectieIn de feitelijke TIS-keuring analyseren de inspecteurs veiligheidsrisico’s in alle bouwfases: zij toetsen het ontwerp, doen technische controles, voeren inspecties uit tijdens de bouw en geven

als alles goed bevonden is een goedkeuringsverklaring af bij oplevering. Daarmee gaat een TIS verder dan de Bouwplantoets. De TIS-verklaring biedt een basis voor verzekering voor verborgen gebreken (VGV) en stimuleert schadepreventie. Dit verhoogt de kwaliteit van het opgeleverde bouwwerk. Opdrachtgevers en opdrachtnemers zijn er zo van verzekerd dat hun bouwwerk aan de gestelde kwaliteitseisen voldoet en dat faalkosten worden beperkt.

'TIS-bureau mag puur en alleen inspecties doen en geen richting geven aan het ontwerp of de

uitvoering zelf'

22 STABULLETIN|

Vanuit de samenwerking tussen CrOW en StaBu is het idee ontstaan om wederzijds informatie te verschaffen over onderwerpen die vanuit de gWW voor de B&u interessant zijn en omgekeerd.

meer behoefteDe behoefte aan TIS is de laatste jaren groeiende doordat zowel private als publieke opdrachtgevers zich steeds vaker beperken tot hun primaire taken. Ze willen een station, een hotel, een viaduct of een tunnel bestellen maar de technische expertise om het bouwwerk zelf te kunnen ontwerpen, bouwen of beoordelen, verdwijnt bij steeds meer opdrachtgevers. Daar ontstaat dus een risico dat de opdrachtgevers een ‘kat in de zak’ kopen waarbij, soms pas na jaren, verborgen en soms catastrofale gebreken aan het licht treden.

Niels van Ommen, projectleider Bouwprocesmanagement bij CROW: “Een TIS kan deze leemte goed opvullen. Constateert een TIS een tekortkoming, dan moet de aannemer het probleem verhelpen. Daarna komt de TIS weer in beeld om ook de remedie van het probleem te beoordelen. Pas als alles goed is bevonden, kan de felbegeerde TIS-verklaring worden afgegeven.”

Overheid op afstandNaast de beweging aan de kant van opdrachtgevers leeft ook bij de overheid de wens om het systeem van kwaliteitsborging, en de rol die de overheid daarbij speelt, anders in te richten. Op dit gebied heeft de Commissie Dekker (Commissie Fundamentele Verkenning Bouw)

geadviseerd de gemeentelijke toetsing van bouwplannen aan de technische voorschriften achterwege te laten. In het huidige regeerakkoord is opgenomen dat de adviezen van Dekker worden overgenomen en dus is men nu in Den Haag bezig deze adviezen handen en voeten te geven.

Er wordt gezocht naar een rol voor private partijen bij de uitvoering van eerste- en tweedelijns toezicht, rollen die nu in handen zijn van Bouw- en woningtoezicht (BWT) en de VROM-Inspectie. Het vernieuwde systeem moet voorkomen dat marktpartijen nog aanleunen tegen de overheid, maar zelf volledig garant staan voor veiligheid en kwaliteit. Niels van Ommen stelt: “Ook hier kan het TIS-concept een baanbrekende rol spelen. De overheid zou het technisch toezicht kunnen delegeren aan de TIS, waarmee ook de noodzaak verdwijnt om op elke afdeling BWT van elke gemeente alle technische expertise in huis te hebben.”

Positieve controle“Controles, keuringen of inspecties lijken te vaak en soms ten onrechte een ondertoon van dreiging te bevatten dat er iets niet in orde is doordat er ergens een verwijtbare fout zou zijn gemaakt. De inspecties bij TIS moeten juist in een constructieve sfeer van professioneel zelfvertrouwen plaatsvinden. Het gaat er niet om straffen uit te delen, maar om het borgen van kwaliteit. De ontwerper en de aannemer kunnen zich bij de eenmalige producties die bouwwerken zijn, geen fouten veroorloven. Door een TIS uit te laten voeren, kun-nen ze hun vertrouwen omzetten in garanties aan de opdracht-gevers en andere betrokken par-tijen. Zo zijn controles positief”, aldus Joost Wentink.

Kip-eiJoost Wentink analyseert de toe-komst van TIS: “Het gaat er nu om de kip-eisituatie te doorbreken die typerend is bij de introduc-tie van innovaties. De TIS-markt moet zich verder ontwikkelen. Uiteindelijk profiteren alle stake-holders en dus de samenleving van een verhoogde construc-tieve veiligheid van een bouw-werk, of deze nu wel of niet feitelijk verzekerd wordt. Daar-naast zijn er ook groeikansen omdat een TIS in principe alle aspecten uit het Bouwbesluit kan inspec-teren, dus naast constructieve veiligheid ook zaken als brandveiligheid, bouwfysica en installaties.”

Meer informatie over TIS is te vinden op de website:

www.crow.nl/tis

Brochure: CROW

Erkenningsregeling TIS: Erkende

toets op bouwkwaliteit

23STABULLETIN |

STABU-projectgroep 'Schilderwerk' wisselt van voorzitter

"Schilderwerk is de vreemde eend in de bijt"Op 1 april 2012 neemt de voorzitter van StaBu-projectgroep 'Schilderwerk' afscheid vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De heer g.j. (gerard) Dolphijn van COt draagt dan de voorzittershamer over aan collega dr. B.P. (Ben) alblas. een gesprek over de kwaliteit van verfbestekken, wijzigingen door wet- en regelgeving en (verwachte) ontwikkelingen in verfproducten.

Ben Alblas en Gerard Dolphijn

COtCOT is een onafhankelijke onder-zoeks- en adviesorganisatie voor de bouw en industrie. Meer dan 70 jaar ervaring in het keuren van afwerksystemen, constructies en bouwmaterialen. Ook adviseren en begeleiden zij klanten uit de vastgoed- en de civiele, industri-ele en maritieme sector op een praktische en resultaatgerichte manier. Met 30 vakmensen en een ISO 9001- en ISO 17025 cer-tificering staan wij voor 100% on-afhankelijk onderzoek en advies.

24 STABULLETIN|

VakgenotenDe aftredende voorzitter van de Schilderwerk-projectgroep komt uit een lange lijn van schilders/-bedrijven: "Verf is me met de paplepel ingegoten om het zo maar eens te zeggen. Vandaar dat ik het bij de vergaderingen leuk vond om met vakgenoten te praten over de huidige kwaliteit en op stapel staande producten. Je ziet bijvoorbeeld dat men binnen de branche zoekende is naar alternatieve pigmenten in poedercoatings. Voor de projectgroep is het van essentieel belang dat er mensen zijn die vanuit de buitendienst en praktijk de resultaten kunnen bekijken." Alblas vult aan: "De projectgroepleden zijn vooral bestekdeskundigen die informatie onderbouwen met kennis uit de praktijk. De technische knowhow komt vervolgens vooral van verffabrikanten. Specifieke onderwerpen vragen om specialisten."

VerfbestekkenIn 1995 is - om tot een goede invulling van de diverse verf-systemen te komen - het 'BasisVerfbestek' geïntroduceerd. De heer Dolphijn was daar destijds bij: "Toen ik bij Bedrijfschap Schilders werkzaam was, bleek er een grote behoefte te zijn aan goede omschrijvingen van verfproducten voor het bestek. Eigenlijk is Hoofdstuk 46 (Schilderwerk) in de STABU-systematiek een vreemde eend in de bijt; voor het allergrootste deel gaat het om bestaand werk.

Tot mijn spijt moet ik echter constateren dat veel bestekschrijvers de kennis ontberen op het gebied van Hoofdstuk 46 Schilderwerk. We zien vaak dat het hoofdstuk wel volledig uitgewerkt wordt, maar dat vervol-gens in de aanvullende bepalingen aan de aanne-mer alsnog om een verf-technisch bestek wordt gevraagd. De tegenstrij-digheden die daar uit voort komen liggen voor de hand. Hoewel we bij Centrum voor Onderzoek en Technisch advies (COT) een goede boterham verdienen aan de schade-gevallen, raad ik mensen aan om bij de diverse fabrikanten om STABU-bestekteksten te vragen; efficiënt en volledig."

Wijzigingen door wet- en regelgevingDe heer Alblas die het voorzitterschap overneemt, is reeds jaren lid van Projectgroep Schilderwerk PG10. "Het in werking treden van EG-richtlijnen heeft consequenties gehad voor de (beperking van) emissies van vluchtige organische stoffen (VOS)

en gevolgen voor het gebruik van organi-sche oplosmiddelen in bepaalde verven en vernissen.

In STABU-uitgave 2007-1 zijn ingrijpende wijzigingen doorgevoerd, zo is de inde-ling gewijzigd in het toe te passen op-losmiddel, waarmee "watergedragen", "oplosmiddelhoudende" en "oplosmid-delvrije" verfsystemen worden bedoeld." In 2012 komen wederom belangrijke updates voor de bestekschrijver. Over deze recente vernieuwing is een artikel op genomen over industriële coatings op metaal op bladzijde 15 van dit bulletin.

Ontwikkelingen in verfproductenEen van de onderwerpen waarvoor de heer Dolphijn zich afgelopen jaar - naast zijn 20 jaar projectgroeplidmaatschap - heeft ingezet, is Qualisteelcoat. Dat is het internationaal kwaliteitslabel voor het natlakken en poedercoaten op staal. Hij is lid van een internationaal samengestelde technische commissie. Het keurmerk gaat uit van keuring van het coatingproces, het verfsysteem, de inhouse control en het eind-

product. De eisen zijn vast gelegd in een specificatie die uitgaat van algemeen gangbare normen en processen waarbij met name vastgelegd wordt hoe een hoge en betrouwbare kwaliteit verkre-gen kan worden.

Gerard Dolphijn licht dit toe: "De markt kan Qualisteelcoat voorschrijven. Dit kan in de bouw-wereld de architect zijn of de pro-jectontwikkelaar, bestekschrijver of aannemer. In de machinebouw of andere metaalverwerkende industrie kan dit de engineer, constructeur, machinebouwer of metaalbewerker zijn. Momenteel wordt door de VMRG (Vereniging

Metalen Raam- en Gevelelementen) Qualisteelcoat geaccepteerd als goedgekeurd kwaliteitslabel. Ook in andere markten wordt steeds meer aan Qualisteelcoat gerefe-reerd. Op website www.qualisteelcoat.net is daarover meer te vinden."

De keuring en inspectie van Qualisteelcoat gebeurt door onafhankelijke door Qualisteelcoat geaccrediteerde labs en inspecteurs. In Nederland is dat COT in Haarlem. Ben Alblas is manager van het laboratorium van COT. Het laboratorium doet onder meer chemische analyses, bepaalt fysische en technische eigenschap-pen van coatings en voert klimaattests (duurzaamheidonderzoek) uit. "Alle appara-tuur is in huis om coatings te testen en te keuren volgens nationale (NEN, BRL),

STABU-projectgroep 'Schilderwerk' wisselt van voorzitter

"Schilderwerk is de vreemde eend in de bijt"komen en gaanKees BosOp 1 april 2012 neemt Stichting STABU - na een dienstverband van 12 jaar - afscheid van projectcoördinator werktuigbouw/elektrotechniek de heer C. (Kees) Bos. Na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd heeft hij nog enkele jaren doorgewerkt.

Zijn uitgebreide kennis heeft de heer Bos aangewend voor het uitwerken, beheren en ontwikkelen van het onderdeel elektrotechniek en werktuigbouwkunde binnen het STABU Bouwbreed Informatiesysteem.

Alex EgbertsenPer 1 januari 2012 is de heer A. (Alex) Egbertsen - na enkele jaren van afwezigheid - weer teruggekeerd op het 'STABU-nest', nu in de functie van projectcoördinator elektro techniek en werktuigbouwkunde. Afgelopen jaren heeft hij kennis en kunde opgedaan bij een woningcorporatie waar hij als projectopzichter heeft gewerkt aan diverse (renovatie)projecten.

Zijn ervaring wendt hij nu aan voor het uitwerken, beheren en ontwikkelen van het onderdeel elektrotechniek en werktuigbouwkunde binnen het STABU Bouwbreed Informatiesysteem in de vorm van Fabrikantgebonden Product Specificaties (FPS-Plus).

Sandra HoogkamerVanaf 16 januari 2012 is mevrouw S. (Sandra)Hoogkamer het salesteam van STABU komen versterken. Na het afronden van MEAO 'secretariaat' heeft zij ruime ervaring opgedaan als directiesecretaresse bij een elektrotechnisch bedrijf en vervolgens als boekhoudkundig medewerkster bij een installatiebedrijf.

Michael SchouwenaarOp 23 januari 2012 is de heer M. (Michael) Schouwenaar in dienst gekomen bij Stichting STABU als programmeur. De basis van de heer Schouwenaar ligt bij software ontwikkeling met een specialisatie op het gebied van digitale beveiliging. Tijdens en naast zijn masterstudie aan de Radboud Universiteit Nijmegen heeft de heer Schouwenaar gewerkt bij Novire Systems, waar hij software heeft ontwikkeld voor zorginstellingen op het gebied van kwaliteitsbeheer.

branchegerichte (KIWA, SKH, CUR, VMRG, HISWA), internationale (ISO, EN, ASTM, NACE, DIN) en klant specifieke (Shell, Agip, Norsok, NAM, Aramco, PDO, Tennet) normen of specificaties. Ook test het laboratorium coatings op onder meer esthetische eigenschappen en doet het onderzoek naar de invloed van de voorbehandeling en de appli-catie. Het COT laboratorium beschikt ook over een eigen proefveld voor veldproefexpositie volgens ISO 2810."

toekomstDe ontwikkelingen in de verfindustrie staan niet stil. "Denk aan coolcoatings, maar ook met brandwerende verfsyste-men valt veel winst te behalen. Samen met projectcoördinator Frans Gouw wordt een wensenlijstje samengesteld, in nauw overleg met de overige project-groepleden. We smeren de uitwerking ervan uit over de komende jaren en volgen de nieuwste toepassingen op de voet. Wat dat betreft verandert er niet veel", aldus nieuwe voorzitter Alblas.

Projectgroep Schilderwerk per 1-4-2012

Brancheorganisaties zorgen voor de nodige inbreng vanuit de markt door het aandragen van kennis. Dit gebeurt via de leden van de diverse project- en werkgroepen van Stich-ting STABU. De coördinatie van de project- en werkgroepen ligt bij de STABU-projectcoördinator.• de heer dr. B.P. Albas COT bv (voorzitter);• de heer M. Krul Krul Adviesbuo Glas- en Schilderwerken;- de heer J.C. Fritzsche Akzo Nobel Decorative Coatings bv;- de heer C.C. de Groot Akzo Nobel Decorative Coatings bv;- de heer G. van Eijk PPG Coatings Nederland B.V.;- de heer F. Gouw Stichting STABU (secretaris/

projectcoördinator).

Kees Bos

Alex Egbertsen

Michael Schouwenaar

Sandra Hoogkamer

25STABULLETIN |

CursusaanbodCursus StaBu-bestekssystematiekOm de invoering van de STABU-bestekssystematiek binnen uw organisatie snel en effectief te laten verlopen, wordt door STABU een dagcursus georganiseerd. In één dag raakt u volledig vertrouwd met de STABU-systematiek. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats: » 10 april, 22 mei, 4 september, 16 oktober & 27 november 2012

Cursus StaBu Bestekken lezen Stichting STABU helpt ontvangers van projectbestekken met het kritisch beoordelen van de inhoud. Waar zitten de voetangels en klemmen in de projectbestekken? Welke risico’s zitten erin verborgen? In een dag worden deze belangrijke zaken toegelicht. In deze cursus wordt uitgebreid aandacht besteed aan de uitleg van die administratieve en technische zaken die grote invloed kunnen hebben op de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de uitvoerende en toeleverende bedrijven in de bouw. Met deze kennis kunnen de bedrijfsrisico’s beter ingeschat worden. Dus alle zaken die invloed hebben op zekerheidstelling, garantie, coördinatie, aansprakelijkheid, verzekeringen en geschillen komen aan de orde. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats:» 20 maart, 1 mei, 12 juni, 25 september, 6 november &

11 december 2012

Opfriscursus Bestekschrijver (4 dagdelen)Speciaal voor degenen die de Opleiding Bestekschrijver hebben gevolgd en bijgeschoold willen worden over recente ontwikkelingen. Hoe houdt men zijn kennis up-to-date? Zeker op dit moment, met enerzijds een grote werkdruk die het gevolg is van de grote bouwportefeuille en anderzijds het hoge tempo van nieuwe regelgeving op nationaal en Europees vlak, is dat een moeilijke zaak. Hoe staat het nu precies met geïntegreerde contractvorming, wet BIBOB, de vernieuwde Woningwet, Bouwstoffenbesluit (BSB), CE-markering en KOMO, enz.? Deze cursus bestaat uit 4 dagdelen (verdeeld over 2 ochtenden en middagen, incl. lunch). De prijs van deze cursus bedraagt €650,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats: » 13 & 14 maart, 9 & 10 oktober 2012

Cursus garanties in de bouwGaranties spelen in de bouw een belangrijke rol. Toch is het een niet éénduidig begrip. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van garanties, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen garanties in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats:» 12 april, 14 juni, 18 oktober & 13 december 2012

Cursus actualiteit in wet- en regelgeving in de B&u-sectorDeze cursus Actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U-sector is speciaal bedoeld voor hen die graag bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen in wet- en regelgeving in deze sector. De cursus is o.a. bestemd voor gebruikers, direct en indirect, van de STABU-bestekssystematiek zoals architecten- en ingenieursbureaus, de opdrachtgevende overheid, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en aannemers- en installatiebedrijven, leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken worden voorgeschreven en iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met wet- en regelgeving. Door middel van deze cursus, van één dag, is men weer geheel op de hoogte van alle valkuilen in bouwcontracten en weet men hoe deze te vermijden.De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats:» 22 maart, 24 mei, 27 september & 29 november 2012

Beroepsopleiding Bestekschrijver (24 dagdelen)Deze opleiding tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onder-delen voor het opstellen van projectbestekken. Ook de nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de materialen vragen een steeds grotere kennis en deskundigheid van de bestekschrijver. In de andere bestaande cursussen en opleidingen wordt weliswaar aandacht besteed aan het belangrijke onderdeel ‘bestekken’ maar niet in die mate dat daarmee de professionaliteit van de bestekschrijver wordt verhoogd.

Op verzoek van velen heeft Stichting STABU daarom deze opleiding opgezet. Uitgangs-punt daarbij is de kennisoverdracht door ervaren docenten, gericht op de dagelijkse praktijk. De opleiding is zowel bouwkundig als installatietechnisch georiënteerd.

De opzet van de opleiding is zodanig dat direct kan worden ingespeeld op verande-ringen in de praktijk. Tot op heden hebben ruim 800 deelnemers deze opleiding met goed gevolg afgesloten. De prijs van de opleiding is €3150,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief diners, syllabi, overig studiemateriaal en examengelden.

Op de volgende startdata is nog plaats:» 11 september, 13 september & 28 november 2012

Zover bij Stichting STABU bekend zijn deze cursussen/opleidingen erkende PBO activiteitstypen zoals vastgesteld in de Regeling Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) van de BNA en voldoet als activiteit aan de wettelijke bij- en nascholingsverplichting voor architecten, opgenomen in de Wet op de Architectentitel, voortvloeiend uit de Europese Kwalificatierichtlijn welke de onderlinge erkenning van beroepskwalificaties in de Europese Unie regelt.

26 STABULLETIN|

STABU 2012Stichting StaBu biedt een breed pakket cursussen en opleidingen aan, gericht op de dagelijkse bestekspraktijk. Het aanbod varieert van een introductie in de StaBu-systematiek tot en met een volledige opleiding tot bestekschrijver. een korte opsomming is hieronder vermeld. een volledig en actueel overzicht is op www.stabu.org opgenomen.

Cursus Verzekeringen in de bouwHet “nieuwe” verzekeringsrecht, opgenomen in Titel 7.17 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek, is januari 2006 in werking getreden. Het verzekeringsrecht daarvoor in het Wetboek van Koophandel bestond namelijk al ruim 160 jaar en was volgens de wetgever hard aan vernieuwing toe. Het “nieuwe” verzekeringsrecht beïnvloedt de relatie verzekeraar en verzekerde in sterke mate. Om u wegwijs te maken in het verzekeringsrecht en de gevolgen hiervan voor de bouw, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen verzekeringen in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats:» 3 mei , 6 september & 8 november 2012

Cursus nieuwe samenwerkingsverbanden in de bouwGeïntegreerde contractvormen in de B&U sector zijn niet langer exclusief het domein van rijksopdrachtgevers. Om u wegwijs te maken in geïntegreerde contracten, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen geïntegreerde contracten in de B&U-sector. De prijs van deze cursus bedraagt €450,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats:» 29 mei & 20 november 2012

Cursus Dé (rol van) standaardvoorwaarden (uaV/uaVtI) bij aanneming van werk in de B&u-sectorStandaardvoorwaarden spelen in de bouw een belangrijke rol. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van standaardvoorwaarden in bouwcontracten, wordt door Stichting STABU een driedaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dagen raakt u inhoudelijk geheel vertrouwd met het fenomeen standaard-voorwaarden in het algemeen en dé (rol van) standaardvoorwaarden (U.A.V. 1989, UAVTI 1992 en de u.a.V. 2012 bij aanneming van werk in de B&U- sector specifiek. De prijs bedraagt €930,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief l esmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats:» 24 t/m 26 april & 30 oktober t/m 1 november 2012

Cursus effectieve communicatie in de bouwSTABU organiseert de cursus Effectieve communicatie in de bouw. Uit diverse publicaties van ondermeer de Regieraad Bouw en SBR blijkt dat de faalkosten binnen de bouwbranche worden geschat op ongeveer 10% van de jaaromzet. Uit alle beschikbare documentatie blijkt, dat de factor "mens / communicatie" de meest kritische succesfactor is. De prijs van deze door Stichting STABU georganiseerde cursus bedraagt €372,-

exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats:» 23 maart & 26 oktober 2012

Cursus actuele ontwikkelingen in ProjectmanagementProjectmanagement is een vak dat vaak al werkende is aangeleerd. Veelal is dat een uitstekende leerschool om de praktische kanten van het vak onder de knie te krijgen, maar daar staat tegenover dat de onderliggende theorie vaak onderbelicht blijft. De laatste jaren hebben zich ontwikkelingen in het vakgebied voorgedaan die juist op die theoretische aspecten van projectmanagement hun invloed uitoefenen. De prijs van deze driedaagse cursus bedraagt €930,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch. Voor 2012 zijn de lesdata nog niet bekend; wanneer u belangstelling daarvoor heeft kunt u een e-mail sturen aan: hmiltenburg@stabu.nl

Cursus uaV 2012Eind januari 2012 zijn de Uniforme Administratieve Voor-waarden voor de uitvoering van werken en van technische in-stallatiewerken 2012 uitgebracht. De consequenties voor o.a. bestekken en de verschillen ten opzichte van de U.A.V. 1989 zullen tijdens de dagcursus uitgebreid aan bod komen.

In de cursusprijs (€450 exclusief BTW) is ook het boekwerk “STABU-Standaard 2012” (met daarin zowel UA.V. 1989 als UAV 2012) inbegrepen. De eerstvolgende cursusdagen zijn reeds volgeboekt. Belangstellenden kunnen hun gegevens doorgeven, zodat contact kan worden opgenomen wanneer er eventueel een annulering is.

Op de volgende data is nog plaats:» 24 april, 23 mei, 13 juni, 22 augustus, 19 september, 17 oktober, 14 november & 12 december 2012

Bedrijfsgerichte cursussen Alle voornoemde cursussen en opleidingen zijn ook mo-gelijk “ín-company” en af te stemmen op de wensen van ùw organisatie.

meer informatieNeem voor meer informatie over welke cursus het meest aan-sluit op uw behoeften, contact op met het hoofd opleidingen ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg.

Informatie over beschikbaarheid van plaats e.d. kunt u verkrijgen bij mevrouw E. (Esmoreit) Megens en E. (Evelien) van der Tuuk: Telefoonnummer (0318) 633026 e-mailadres postmaster@stabu.nl

De meest actuele stand van zaken kunt u ook op de website van STABU vinden: www.stabu.org.

27STABULLETIN |

een selectie van de ontvangen vragen via de helpdesk, StaBu-gebruikersdagen en de diverse cursussen en opleidingen bij Stichting StaBu worden in deze rubriek weergegeven.

Vraag het» Waar komen de bouwtermen 1e en 2e oplevering toch vandaan?

Uit 'voorgangers' van de U.A.V. 1968 (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van Werken 1968).

Zo stond in §9 'Onderhoud van het werk', lid 1 van de A.B. ‘45 (Algemene Besteksbepalingen voor de uitvoering van werken 1945):“Indien in het bestek een onderhoudsperiode wordt voorgeschreven, gaat deze in direct na de eerste oplevering van het werk. Aan het einde van de onderhoudsperiode zal het werk door de aannemer andermaal in goede staat worden opgeleverd.”

In de eerste volzin van artikel 7 “Onderhoud”, lid 1 van de A.B.I ‘66 (Algemene Bepalingen voor de uitvoering van Installatiewerken 1966) stond:“Onder de onderhoudsverplichting wordt verstaan de verplichting van de aannemer, om zonder berekening van kosten gedurende het in het bestek vermelde aantal maanden, te rekenen vanaf de dag van de eerste oplevering van het werk, de wegens onvolkomenheden nodige verbeteringen, herstellingen of vernieuwingen aan te brengen en de wegens onvolkomenheden nodige aanvullende werkzaamheden met bijlevering van materialen te verrichten.”

Sinds het verschijnen van de U.A.V. 1968 kennen we enkel de term 'oplevering' en 'opneming'.

In §10 'Oplevering', lid 1 van de nieuwe UAV 2012 (UAV: Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en technische installatiewerken 2012) staat:“Het werk wordt als opgeleverd beschouwd, indien het over-eenkomstig het bepaalde in §9 is of geacht wordt te zijn goedgekeurd. De dag, waarop het werk is of geacht wordt te zijn goedgekeurd, geldt als dag waarop het werk als opgele-verd wordt beschouwd.”

In §11 'Onderhoudstermijn', lid 6 van de nieuwe UAV 2012 (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en technische installatiewerken 2012) staat:“Na afloop van de onderhoudstermijn zal het werk wederom worden opgenomen om te constateren, of de aannemer aan zijn verplichtingen heeft voldaan, waarbij wordt gehandeld overeenkomstig het bepaalde in §9.”

Dus geen termen als 'voorschouw', '1e oplevering', '2e oplevering' en 'eindoplevering' gebruiken in relatie met een UAV bestek!

Jazeker, in aanbestedingsreglementen komt bemonstering voor. Zo staat in artikel 10 'Details, monsters' van het 'oude' UAR 2001 (Uniform Aanbestedingsreglement 2001):“Aan hen die blijk hebben gegeven voornemens te zijn op het werk in te schrijven of die bij het werk belang hebben, wordt zoveel mogelijk de gelegenheid geboden kennis te nemen van details van hoofdconstructies en onderdelen, alsmede van monsters die het algemene karakter van de leveringen aangeven. Van een en ander wordt in de nota van inlichtingen dan wel in het proces-verbaal van aanwijzing melding gemaakt. Het staat de hiervoor genoemden vrij die details en monsters te waarmerken.”

In artikel 2.18 'Details, monsters' van het ARW 2004 (Aanbestedingsreglement Werken 2004) stond:“Aan hen die blijk gegeven hebben of voornemens zijn op het werk in te schrijven of die bij het werk belang hebben, wordt zoveel mogelijk de gelegenheid geboden kennis te nemen van details van hoofdconstructies en onderdelen, alsmede van monsters die het algemene karakter van de leveringen aangeven. Het staat hen vrij die details en monsters te waarmerken. Van een en ander wordt in de nota van inlichtingen dan wel in het proces-verbaal van aanwijzing melding gemaakt.”

Opgemerkt dient te worden dat het begrip 'monsters' niet meer terugkomt in het ARW 2005.

» Komt bemonstering ook voor in aanbestedingsreglementen?

Bij afwijkingen tussen de beschrijving van het werk en de monsters zal dat laatste prevaleren daar 'monsters' meegenomen worden in de nota van inlichtingen dan wel in het proces-verbaal van aanwijzing, welke een jongere datum hebben dan de werk-beschrijving in het primaire (UAR/ARW) bestek.

In §2 'Van toepassing zijnde voorschriften, tegenstrijdige bepalingen', lid 4a van de nieuwe UAV 2012 (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en technische installatiewerken 2012) staat immers:“Indien onderdelen van het bestek onderling tegenstrijdig zijn, wordt, tenzij een andere bedoeling uit het bestek voortvloeit, de rangorde daarvan bepaald aan de hand van de volgende regels:[a] een nieuw geschreven of getekend document gaat voor een oud geschreven of getekend document.”

UniformAanbestedingsregelement

28 STABULLETIN|

» vervolg van pagina 7Beantwoord door: ing. H.H.M.(Henny) Miltenburg

STABUTegenwoordig enkel het herstellen van gebreken welke in de onderhoudstermijn aan de dag treden, doch vroeger letterlijk het onderhouden dan wel service verlenen aan het opgeleverde (installatie)werk.

In §11 'Onderhoudstermijn', lid 2 van de nieuwe UAV 2012 (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en technische installatiewerken 2012) staat:“De aannemer is gehouden gebreken, welke in de onder-houdstermijn aan de dag treden, te herstellen, met uitzondering echter van die, waarvoor de opdrachtgever op grond van §5, tweede lid de verantwoordelijkheid draagt of waarvoor hij op grond van §5, derde of vierde lid, aansprakelijk is. Onder de in dit lid bedoelde gebreken vallen niet die gebreken die het gevolg zijn van onjuist of onzorgvuldig gebruik dan wel gekwalificeerd kunnen worden als normaal te verwachten slijtage als gevolg van het feitelijke gebruik.”

De nieuwe UAV 2012, de integratie van de U.A.V. 1989 (Uniforme Voorwaarden voor de uitvoering van Werken 1989) en de UAVTI 1992 (Uniforme Voorwaar-den voor de uitvoering van Technische Installatiewerken 1992) gebruikt nergens meer het woord servicetermijn uit de UAVTI 1992!

In §9 'Onderhoud van het werk', lid 2 van de A.B. ‘45 (Algemene Besteks bepalingen voor de uitvoering van wer- ken 1945) stond:“Ook al is het werk inmiddels geheel of ten dele in gebruik genomen, zal de aannemer voor zijn rekening geduren-de de onderhoudsperiode het werk onderhouden, bewegende delen goed gang- en sluitbaar houden en op eerste aanzegging van de directie alle zich openbarende gebreken herstellen.”

In de eerste volzin van artikel 7 'Onderhoud', lid 1 van de A.B.I ‘66 (Algemene Bepalingen voor de uitvoering van Installatiewerken 1966) stond:“Onder de onderhoudsverplichting wordt verstaan de ver- plichting van de aannemer, om zonder berekening van kosten gedurende het in het bestek vermelde aantal maanden, te rekenen vanaf de dag van de eerste oplevering van het werk, de wegens onvolkomenheden nodige verbeteringen, herstellingen of vernieuwingen aan te brengen en de wegens onvolkomenheden nodige aanvullende werkzaamheden met bijlevering van materialen te verrichten.”

In §8 'Onderhoud', lid 2 van de A.B.I ‘82 (Algemene Bepa-lingen voor de uitvoering van Installatiewerken 1982) stond:

» Wat houdt anno 2012 de onderhoudstermijn nu eigenlijk in?

“Indien en voor zover krachtens enige bepaling van de A.B.I. of van het bestek de aannemer na de datum van oplevering gedurende een bepaalde termijn de verplichting heeft tot bediening, controle, alsmede tot preventief en curatief onderhoud van het werk, staat deze verplichting geheel los van zijn hierna in §14 genoemde verlichtingen.”

In de openingszinnen van deze §14 'Service en garantie voor het werk', lid 2 van de A.B.I ‘82 (Algemene Bepalingen voor de uitvoering van Installatiewerken 1982) stond:“De aannemer is verplicht binnen een termijn van drie maanden na de ople- vering te voldoen aan de volgende serviceverplichtingen: Het door de

opdrachtgever aangewezen perso- neel van de gebruiker van het object instrueren in de bediening, de regeling en het onderhoud van de opgeleverde installaties.”

Kortom, tot het verschijnen van de U.A.V. 1989 was er diffuusheid alom over de begrippen 'onderhouds- en servicetermijn'. Bovendien kon het begrip 'garantietermijn' in oude sets

van installatietechnische algemene voorwaarden ook nog eens dezelfde betekenis hebben als de begrippen 'onderhouds- en servicetermijn' elders en daarna.

In §11 'Onderhoudstermijn', lid 2 van de U.A.V. 1989 (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken 1989) stond namelijk enkel:“De aannemer is gehouden gebreken, welke in de onderhoudstermijn aan de dag treden, te herstellen, met uitzondering echter van die, waarvoor de opdrachtgever op grond van §5, tweede lid, de verantwoordelijkheid draagt of waarvoor hij op grond van §5, derde lid, aansprakelijk is.”

In §11 'Onderhoudstermijn- of servicetermijn', lid 2 van de UAVTI 1992 (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van Technische Installatiewer-ken 1992) stond nagenoeg hetzelfde namelijk:“De aannemer is gehouden gebreken, welke in de onderhoudstermijn- of service-termijn aan de dag treden, te herstellen, met uitzondering echter van die, waar-voor de opdrachtgever op grond van § 5, tweede lid, de verantwoordelijkheid draagt of waarvoor hij op grond van § 5, derde lid, aansprakelijk is.”

Een ander (of beter) woord voor 'onderhoudsperiode' of 'onderhoudstermijn' is vandaag de dag eigenlijk 'gebrekenherstelperiode'. Immers het woord 'onderhoud' wordt in verband gebracht met onderhoud plegen en het woord 'termijn' wordt ook veelal gezien als een betalingstermijn. Ook het veel geopperde woord 'nazorgperiode' is discutabel want in de GWW-sector wordt dit begrip weer in verband gebracht met zaken als schoffelen, grasmaaien, bijzaaien etc. na de oplevering.

Wil de opdrachtgever gedurende een langere periode preventief en curatief onderhoud of service laten plegen aan het opgeleverde werk dan is dat feitelijk iets voor een onderhouds- of service contract.

'een ander (of beter) woord voor onderhoudsperiode of onderhoudstermijn is gebreken herstelperiode'

» Lees verder op p.30

29STABULLETIN |

In §18 'Keuring van bouwstoffen', lid 2 van de nieuwe UAV 2012 (Uniforme Admi-nistratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en technische installatie-werken 2012) staat:“Ten behoeve van de keuring moeten de monsters en bouwstoffen tijdig op het werk of in de werkplaatsen worden aangevoerd. Zolang de directie zulks nodig oordeelt, blijven door de aannemer ingediende monsters onder haar berusting; zij zijn evenwel voor zijn rekening en blijven voor hem toegankelijk.”

Met andere woorden, de keuring van de bouwstoffen door de directie kan plaats-vinden op basis van een representatief monster. De uiteindelijke levering dient uiteraard aan het monster te voldoen hetgeen kan betekenen dan er uiteinde-lijk kwalitatief “beter” wordt geleverd dan in de werkbeschrijving aanvankelijk werd verlangd.

Zo stond in §286 'Hoedanigheid', lid 3 van de VIERDE AFDELING, Voorschriften omtrent bouwstoffen van de oude A.V. ‘38 (Algemene Voorschriften voor de uitvoering en het onderhoud van werken onder beheer van het departement van waterstaat 1938):“Bij levering volgens monster moeten de bouwstoffen met het getoonde monster overeenkomen”

In het nieuwe STABU hoofdstuk 00 'VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN UAV 2012' kan op §18 van de UAV 2012 worden geanticipeerd.

Onder artikel 00.02.18 'KEURING VAN BOUWSTOFFEN' bepaling 04 'MONSTERS TER BEOORDELING', lid 11 staat namelijk:“Voordat onderstaande bouwstoffen door de aannemer worden besteld dient hiervan een monster ter beoordeling aan de directie te worden voorgelegd:#\…..”

Onder bijvoorbeeld korttekst 22.31.12a 'METSELWERK MET MORTEL, BAKSTEEN MET-SELSTEEN' rubriek 1 'BAKSTEEN METSELSTEEN' 1e attribuut staat:“Overeenkomstig het te verstrekken tegenmonster, overeenkomend met het getoonde monster.” en “Overeenkomstig een voor te leggen monster.”

» Wat is de status van bemonstering, tijdens de uitvoering van een werk, als onder-deel van de keuring van bouwstoffen?

» vervolg pagina 29 'Vraag het STABU'

Reageren? Stuur uw e-mail aan hmiltenburg@stabu.nl

of bel 0318 – 63 30 26.

Praktische workshops BiMu wordt van alle kanten benaderd met de toverterm BIm die u in uw dagelijkse beroepspraktijk zou moeten toepassen! Wij krijgen veel vragen over dit onderwerp en daarom hebben we besloten om onze licentiehouders objectieve voorlichting te gaan geven over de nieuwe werkmethoden die uit het toepassen van BIm gaan voortkomen.

STABU heeft de noodzakelijke standaarden ontwikkeld om te kunnen "bimmen" en overlegt nu met zoveel mogelijk softwarehuizen om deze standaarden te laten implementeren in uw softwareprogramma's. Maar dat is een technische noodzaak om informatie te kunnen uitwisselen tussen de verschillende bouwpartners in alle stappen van het bouwproces.

Belangrijker is het om te weten hoe je het BIM-proces in praktische stappen vertaalt in uw eigen praktijk en uw eigen projecten. Daarom organiseert STABU enkele work-shops samen met BAZ Bouwkundig Adviesbureau uit Zwolle. BAZ heeft al de nodige

praktijkervaring opgedaan en is ook in staat om iedere partij in het bouwproces desgewenst de verdere ondersteuning bij het BIM-proces te leveren.

Het verschil zit hem primair in artikel 5 van het model 'met schadevergoedingsregeling'.

In artikel 5 van het STABU model “Coördinatie-overeenkomst met schadevergoedingsregeling” staat:“De in artikel 4 bedoelde vertragingsschade wordt gefixeerd op een bedrag van €…..,….. voor iedere dag waarop vertraging wordt ondervonden, te betalen aan iedere partij die vertraging heeft ondervonden.”

Deze bepaling maakt het onderling aanspreken op vertragings-schade van de ondertekenaars mogelijk.

De zinsnede 'schadevergoedingsregeling' in de titel is wellicht een beetje misleidend want in beide modellen zit ook nog een andere 'boetebepaling'.

In artikel 9 van het STABU model 'Coördinatie-overeenkomst met schadevergoedingsregeling' alsmede in artikel 5 van het STABU model 'Coördinatie-overeenkomst zonder schade-vergoedingsregeling' staat namelijk:“Indien de coördinator bij de uitvoering van zijn coördinerende werkzaamheden uit hoofde van deze overeenkomst een fout begaat, die een bekwaam en zorgvuldig coördinator in redelijkheid had behoren te vermijden, is de coördinator jegens de opdrachtgever gehouden tot vergoeding van de daardoor ontstane rechtstreekse schade, met dien verstande dat het deswege aan de opdrachtgever verschuldigde bedrag niet meer zal bedragen dan €…..,…..”

» Wat is het verschil tussen een 'Coördinatie-overeenkomst met schadevergoedingsregeling' en een 'Coördinatie- overeenkomst zonder schadevergoedingsregeling'?

30 STABULLETIN|

Deze STABU-BIM workshop is dus geen commerciële presentatie van softwaretools maar een praktijkgericht stappenplan met het gebruik van open standaarden. Als not-for-profit organisatie kan STABU u deze workshop van een gehele dag van 10.00 tot 16.00 uur, inclusief de cursusmap, koffie, thee en lunch aanbieden voor € 150,-- (excl. BTW). Onderstaand treft u de inhoud van deze workshop aan.

Inhoud workshop:

• Introductie o Praktische definitie en essentie van BIMo BIM versus openBIMo Hoe ver staat het met adoptie BIM in de praktijk• Samenwerken aan BIm modelo Aanpak BIM projecto Uitwisseling van BIM informatie o.a. middels IFC• StaBu producten in relatie met BImo STABU Elementmethodeo STABU Ruimtelijke tabelleno Hoe van bouwdelen indeling naar activiteiten en middelen inde-

ling, daarbij gebruik makend van STABU2 coderingo STABU-bestek• Praktijktoepassingen BaZo Waar lopen bedrijven zoal tegen aan?o Diverse BIM Functies, BIM toepassingen o Showcase & praktijkvoorbeelden• aanbevelingen BIm implementatieo Uitdagingen & oplossingeno Wat betekent BIM voor de organisatie (zowel organisatie als tech-

niek en informatiestromen)o Tips & Informatie Links

Als eerste twee mogelijkheden voor deze workshop is vastgelegd 28 maart en 11 april 2012. Mocht er grote belangstelling zijn dan zullen we mogelijk extra dagen reserveren. Hierbij geldt wie het eerst komt het eerste maalt!

Het inschrijfformulier is op de website van STABU gezet, op verzoek sturen wij dit graag toe. Stuur daarvoor een e-mail:

postmaster@stabu.nl.

VEKA: het kwaliteitspro elwww.vekakozijn.nl

VEKA introduceert SOFTLINE 82: de nieuwe serie kunststof pro elen waarmee u unieke isolatiewaarden kunt bereiken. SOFTLINE 82 is speciaal ontwikkeld voor de combinatie met triple beglazing. Het dikwandige pro el – EN Klasse A! – zorgt voor optimale stabiliteit. Bestaande bouw opwaarderen of energieneutraal bouwen? Met de extra inbouwdiepte is SOFTLINE 82 geschikt voor zowel renovatie als

nieuwbouw.

Kwaliteit, vertrouwen en zekerheid

AA

Hoger energielabel?

Hét nieuwe kunststof

pro� el van VEKA!

31STABULLETIN |

wiLLy BrANdTLAAN 81 | 6716 rJ ede (GLd.) | TeL.: (0318) 63 30 26 | FAx: (0318) 63 59 57 | e-MAiL: PoSTMASTer@STABU.NL | weBSiTe: www.STABU.orG

colofon

maart 2012Zevenentwintigste jaargang no. 1

STABUlletin is het viermaal per jaar verschijnende huisorgaan van Stichting STABU over de voortgang van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem.

teksten: • ir. R.H. Baayen• S. Brands LL.B.• R. de Bruin• mr. M.C.A. van Deurzen• ir. P.A.A. van den Eijnden• F. Gouw• mr. W.J.M. Herber

Dit blad wordt geproduceerd en geredigeerd door:Stichting STABUMevr. D.B. KervelPostbus 36, 6710 BA EDETelefoon: (0318) 63 30 26Telefax: (0318) 63 59 57E-mail: dkervel@stabu.nlWebsite: www.stabu.org

Inlichtingen over advertentietarieven bij STABU.

Overname van de inhoud: graag na overleg met de redactie.

Hoewel uiterste zorg is nagestreefd, staan wij niet in voor eventuele (druk)fouten en/of onvolledigheden en aanvaarden auteurs en redactie deswege geen aansprakelijkheid.

ISSn: 1384-7872

Vormgeving: skerp functionele communicatieDoetinchem

Drukker:Senefelder MissetDoetinchem

Prijsoverzicht STABU-producten De StaBu-bestekssystematiek voor de woning- en utiliteitsbouw bestaat uit:• STABU-bestanden op CD;• STABU-Standaard 2012;• 1 Wachtwoord voor het beveiligde gedeelte van de STABU-website.

De STABU-bestekssystematiek wordt geleverd na afsluiting van een licentieovereenkomst waaraan een abonnement gekoppeld is.

Deze licentieovereenkomst wordt aangegaan voor een tijdvak van een kalender-jaar (nieuw!) alsmede het jaar waarin de licentieovereenkomst wordt afgesloten.

De tarieven voor 2012 zijn d.d. 8 december 2011 door het Algemeen Bestuur van Stichting STABU vastgesteld.

De gelieerde systeemhuizen hebben speciaal voor het “STABU-Compact” gebruik ook hun STABU-programma tegen gereduceerde prijzen beschikbaar gesteld.

Eind februari 2012 is een nieuwe STABU-Standaard uitgebracht met daarin de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installa-tiewerken 2012 (UAV 2012):

StaBu-Standaard 2012 € 85,-

StaBu-Standaard 2007 € 75,-

Het GB CAD-Afsprakenstelsel (GB CAS) is primair bedoeld voor gestructureerd tekenwerk van 2D CAD-tekeningen en informatie-uitwisseling. Geïntegreerd Bouwen (GB), als eigenaar/beheerder/uitgever van het GB CAS, heeft werkzaamheden uitgevoerd die hebben geleid tot een nieuwe en geheel herziene uitgave, versie 4. Stichting GB is met Stichting STABU overeengekomen dat deze laatste de distributie, de promotie en het onderhoud van het GB CAS 4.0 ter hand neemt. Distributie vindt plaats via internet: www.gbcas.nl

StaBu COmPLeet(t/m 5 werkplekken*)

€ 990,00€ 742,50€ 495,00€ 247,50

StaBu COmPaCt(t/m 5 werkplekken*)

€ 406,00€ 304,50€ 203,00€ 101,50

Aanschaf Licentie STABU in de periode

januari t/m maartapril t/m junijuli t/m septemberoktober t/m december

gB-CaS € 145,-

De genoemde prijzen zijn inclusief leverings- en administratiekosten en zijn exclusief de verschuldigde BTW

*per vijf werkplekken wordt de prijs verdubbeld

• ir. M.L.A.M. van Hezik• D.B. Kervel• ing. H.H.M. Miltenburg• L. Niemöller• J. Rip• T. Schimmel• T. Tellingsma

32 STABULLETIN|