Stichting BloeyendaelPostbus 850173508 AA Utrecht

www.bloeyendael.nl

NL74 INGB 0003 4466 50

Tel. 06 4500 5700

Bloeyendael bulletin

MAART 2018

Aan tafel!

Storm-vloed in park

Klein Haaksbergen

Afscheid man met grote verdiensten

Document vol ambitie

Essentaksterfte

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Omslag.qxp_BloeyendaelBulletinOmslag_maart_2018 08-03-18 11:21 Pagina 1

2

Aan Tafel!

De storm heeft flink huisgehouden in deUtrechtse parken. Ook in Bloeyendael iseen grote abeel omgewaaid, die in zijnval de waterleiding stuk trok waardooreen enorme waterpartij ontstond. Eenuitgebreide fotoreportage vindt u in ditbulletin. Bij het zien van zoveel grote(eeuwen)oude bomen die in de stadUtrecht zijn omgevallen besefte ik hoekwetsbaar ze zijn en hoe belangrijk hetis dat met goed beleid voor deze groenereuzen wordt gezorgd. In dit bulletinkunt u lezen over de essentaksterfte diehelaas ook in ons park voorkomt.

Het jaar is net begonnen en er zijn al­weer 3 vrijwilligersdagen geweest waar ­op in totaal zo’n 60 vrijwilligers hebbengewerkt aan het slepen en snoeien vanhout en het repareren van de takkenril.De inzet en het enthousiasme op dewerkzaterdagen zijn altijd weer aanste­kelijk en het bestuur is trots en dank­baar dat we op zo veel stoere en passio­neerde mensen mogen rekenen.

Het resultaat van de survey onder vrij­willigers leert ons dat we als bestuur opde goede weg zijn en dat er voldoenderuimte is om extra taken in het park uitte voeren. We komen hierop terug.

De afscheidsreceptie van Theo deRonde, eind vorig jaar was een bijzon­dere gebeurtenis. Het was hartverwar­mend hoe Theo door zoveel mensen istoegesproken en hoe meer dan 25 jaarinzet voor Bloeyendael is gememo­reerd. De aanwezigheid van maar liefsttwee wethouders spreekt voor zich!

Zoals u mogelijk weet valt Bloeyendaelin het gebied waarvoor de Gemeenteeen nieuw bestemmingsplan ontwikkeltdat inmiddels is gepresenteerd als hetAmbitiedocument voor Rijnsweerd. Hetbestuur heeft dit document onderte­kend om aan te geven dat we mee aantafel zitten en er alles voor zullen doenom ons park te beschermen en de ver­groening in het gehele gebied te promo­ten. Lees hierover verder in het bulletin.

In dit bulletin kunt u nader kennis ma ­ken met Hilly Steins, één van onze trou ­we vrijwilligers.

Ik denk dat u net als ik uitkijkt naarhet voorjaar waarin ons park weer totbloei komt, en ik hoop u te ontmoetenbij de lenteborrel op 23 maart, of tij­dens een wandeling of activiteit in hetpark. Hartelijke groet!

Mirjam Steinbuch, voorzitter

BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

REDACTIE

Jan Heijmans, Paul Brassé

FOTOGRAFIE

Paul Brassé, Jan Heijmans en Theo de Ronde

VORMGEVING

KM Grafisch Werk, Utrecht

DRUK

WS Media Groep, Zaltbommel

LOGO

Illustratie Dick Bruna © copyright Mercis bv, 1991

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 2

Niet eerder heeft het park een zond-vloed meegemaakt zoals op 18 januarij.l.. Het overvloedige water kwam nietvan boven, maar van onder: uit eengebroken waterleiding. De schuldigewas de storm van 18 januari die eengrote boom aan het wankelen bracht.

Als gevolg van hevige rukwindenkregen de twee grauwe abelenop de hoek van de grote weide

op deze donderdagochtend aanzienlijkeklappen. Die hebben zich voortgeplantin de wortels waardoorheen de water­leiding liep die het studentencomplexvan water voorziet. Een breuk bleef nietuit. Door het uitstromende water wer­den de wortels van een van deze reuzenlosgespoeld, met als gevolg dat de ge­zonde boom verdere stormvlagen nietmeer kon weerstaan en omviel. In zijnval sleepte hij een aantal kleinerebomen mee en de top van de kruin be­landde op de takkenril. De helft van degrote weide liep langzaamaan vol met

water, dat zich verspreidde over de aan­liggende bossages. Intussen stonden de600 studenten droog.

De gewaarschuwde waterleiding maat ­ schappij zette op deze stormdag extramankracht in, die van ver moest komen.Zij slaagden erin om uren na de breuk

Storm-vloed in ons park

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 3

4

de waterleiding af te sluiten. Later op dedag konden ook de studenten weer hunkraan gebruiken. Om de leiding te repa­reren moest eerst de gevallen boomwor den weggehaald. Het doorzagenvan de stam was nog de kleinste moeite.Om de rest van de stam en wortelkluitte verwijderen was een mammoetkraannodig, maar daar was op deze stormdagveel vraag naar. Rond schemering arri­veerde een kraan op het SSH­terrein. Bijhet licht van schijnwerpers en met enigehulp van graafmachine en kettingzaagwerd de kluit uit de grond getrokken,over de bomen heengetild en tijdelijkgestald op op het complex.

Pas daarna kon worden begonnenmet de reparatie van de waterleiding.

BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 4

5

Voor alle zekerheid werd deze omge­leid, zodat de geschiedenis zich niet kan

herhalen bij de overgebleven abeel. Erwaren nog twee hele dagen gemoeidmet het repareren van de waterleiding.

Enkele dagen later werden de restenvan de boom en de beschadigde bomenin stukken gezaagd en afgevoerd, waar­door er naast de takkenril een open ruim ­te is ontstaan. Door het overvloedigewater en de werkzaamheden is ook eendeel van de paden beschadigd of geheelverdwenen.

Inmiddels wordt gewerkt aan een her­stelplan, maar het zal jaren duren voor­dat de herinnering aan deze stormdagniet meer zichtbaar is in het landschap.Paul Brassé

BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 5

6

De meeste vrijwilligers zullen haarkennen van de voortreffelijke lunchesdie ze tijdens de zaterdagse werkda-gen op tafel brengt. Beroemd is haarsoep. Hilly Steins, werd als Hillebrandein november 1943 in Haaksbergen ge-boren in een 'degelijk katholiek' gezindat uiteindelijk de kwalificatie 'groot'kreeg. Vader Jo Steins was onderwijzermet Limburgse roots. Van hem kreegHilly, tijdens de vele wandelingen dieze maakten, de liefde voor alles watgroeit en bloeit mee.

Hilly heeft een behoorlijke kennisvan en passie voor de natuur.Bomen nemen echter een spe­

ciale plek in haar leven in. Zo herinnertze zich dat, toen het gezin in 1949 gingverhuizen, ze erg verdrietig was dat deprachtige fruitbomen uit hun achtertuinniet mee gingen. Ooit wandelde ze, zeheeft in haar vrije tijd heel wat kilome­ters met de benenwagen gemaakt, al­leen in Duitsland. Ze moest een bosdoorsteken. Dat voelde niet goed. Zevroeg de bomen om bescherming. Datbleek nodig want ondanks kaart en kom­pas verdwaalde ze. Plotseling kwam ereen man in haar gezichtsveld. De aan­vankelijke opluchting dat er iemand wasdie ze de weg kon vragen, verdweenschielijk toen ze hem zag. Ze maakte datze weg kwam. Op de kaart zag ze toendat er een aantal riviertjes liepen, die al­

lemaal in Frankfort uitkwamen en daarmoest ze naar toe. Ze dankte de bomen.

Haar beroepspad leidde overigens hele­maal niet in de richting van de natuur. Integendeel, Hilly werd klinisch chemischanalist. Ze werkte na haar opleiding inZwitserland, eerst bij een huisarts enlater in de kraamkliniek van de universi­teitskliniek van Genève, waar tal van be­roemdheden zich lieten behandelendoor een vermaarde hoogleraar. Maardat ging grotendeels aan Hilly voorbij.Het was hard werken en weinig verdie­nen. Na Zwitserland kwam ze als eensoort au pair in Griekenland terecht.Met als opdracht het verwende zoontjevan een jurist, die ze in Geneve hadleren kennen, Frans bij te brengen. “Ikben bang dat ik waarschijnlijk meerGrieks geleerd heb dan hij Frans”.

Na een kort verblijf in Nederland, om dekas weer wat te spekken, toog ze naar Oe­ganda om daar in een missieziekenhuis tewerken. Na drie­en­een­half jaar was hetgenoeg en kwam ze, definitief, terug naarNederland. Omdat de mensen die zekende verspreid door het land woonden,koos Hilly Utrecht als woonplaats en werdaangenomen in het Antonius Ziekenhuis.Ze wilde haar vakkennis bijspijkeren endacht dat ze na een paar jaar wel weerzou verkassen. Maar dat liep anders, zebleef Antonius tot haar pensioen trouw.

BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

Haaksbergen in het klein

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 6

7

En Hilly vestigde zich in Oudwijk, waar zenog steeds woont. “Oost is toch hetmooiste stuk van Utrecht”.

Ongeveer 25 jaar geleden stuitte ze tij­dens een wandeling op een gezelschapsnoeihoutslepers van Bloeyendael. Zevroeg of ze wat wilgenkatjes mee mochtnemen. Dat mocht. Als tegenprestatiewerd ze vrijwilliger. Hilly heeft Bloeyen­dael op vele wijzen gediend. Naast de ge­bruikelijke werkzaamheden is ze tien jaarbestuurslid geweest. Nu leidt ze nog een­maal in de maand mensen, vaak van dekantoren in de omgeving, rond door hetpark. Ze geniet dan van hun groeiend en­thousiasme. En dan die lunches....

Jan Weggemans, oud voorzitter vanBloeyendael en zijn vrouw Inke brach­ten Hilly in contact met de aarde van devolkstuin. Ze hielp hen mee bij ATV Sta­dion en dat beviel zo goed, dat ze directna haar pensionering voor zichzelf be­gonnen is. In die tuin kwamen de beel­den van vroeger weer boven toen zehun buurman, die slecht ter been was,hielp met het leggen van boontjes.Trouwens Bloeyendael herinnert haarsteeds aan Haaksbergen, waar ze nogieder jaar Pasen viert met haar familie.Die verscheidenheid van natuur. “Het isnet Haaksbergen in het klein”.

Jan Heijmans

BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 7

blijft Theo als imker, maar ook als advi­seur bij ons park betrokken.

De feestelijkheden leken een eind tekrijgen met het overhandigen van af­scheidscadeaus van het bestuur aanTheo en een spetterend afscheidsliedgecomponeerd en gezongen door vrij­willigers en bestuursleden, maar ….

Theo zou Theo niet zijn als hij niet nadit alles ook zelf de gelegenheid zounemen om een stichtelijk woord te rich­ten aan alle aanwezigen. Dat deed hijdan ook met verve: in een uitgebreidbetoog gaf hij aan welke risico’s de na­tuur in Nederland loopt en hoe een enander door velen soms roekeloos in dewaagschaal wordt gesteld. Na een wel­verdiend applaus voor deze mooiewoorden was er nog enige tijd gelegen­heid om na te praten en elkaar te ont­moeten.

Ton van Alphen

8 BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

Afscheid man met grote verdiensten

Op 29 november 2017 droeg Theo deRonde, medeoprichter en bestuurdervan stichting Bloeyendael, na ruim 25jaar het stokje van parkcoördinatorover aan Ineke Blijleven. Het bestuurhad voor Theo’s afscheidsreceptie debovenzaal van Restaurant Griftpark af-gehuurd. Veel vrijwilligers, maar ookveel vertegenwoordigers van gemeen-tezijde en relaties van andere parkengaven acte de présence.

Tijdens de receptie bleek hoe grootde waardering was voor de enor ­me inzet van Theo. Oud­voor zitter

Jan Weggemans memoreerde de ver­diensten van Theo, als eerste. PaulusJansen, wethouder van de gemeenteUtrecht, onderstreepte hoe belangrijkde inzet van de parkcoördinator al diejaren is geweest. Ook Wim Horst, me­dewerker van de gemeente, die bijnavan het begin af aan bij Bloeyendaelwas betrokken, vertelde bevlogen hoefunctioneel, maar ook persoonlijk enbetrokken (en soms ook lastig) de sa­menwerking geweest was. Hij onder­streepte dat door al pratende tal van ca­deautjes aan Theo te overhandigen.

Klap op de vuurpijl was de presenta­tie van Paul Brassé, die een powerpointpresentatie gaf waarin een vooruitblikwerd geboden op de toekomst van onspark zonder Theo: hel en verdoemeniswerden ons voorgespiegeld. Gelukkig

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 8

9BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

Er staat het een en ander te gebeurenin het gebied naast Bloeyendael. Ge-meente en de ondernemers van Rijns-weerd maken plannen om het kanto-renpark tussen Bloeyendael en de Uit-hof te vitaliseren en er een grootaantal woningen te bouwen. Samenmet eigenaren, gebruikers en op-drachtgevers zijn de wensen en plan-nen uitgewerkt in het zogenaamde(concept) Ambitiedocument. Daarinmoet volgens de plannenmakers Rijns-weerd worden klaargestoomd voor de‘nieuwe economie’. De nieuwe ambitiezet in op kansen vanuit de innovatie-economie en zal Rijnsweerd opnieuwop de kaart zetten.

Het nog zeer globale plan wordtsystematisch door de plannen­makers aangepakt. Alle belang­

hebbenden werden in een vroeg sta­dium uitgenodigd om mee te denken,bezwaren te uiten, met nieuwe ideeën tekomen. Ook Stichting Bloeyendael is vanmeet af aan betrokken bij alle bijeen­komsten. De plannenmakers hebbenBloeyendael bezocht, waarbij zij uitlegkregen over de geschiedenis, de waardeen de natuurlijke diversiteit van ons park.

Het bestuur van Bloeyendael kooservoor om te participeren in het Ambi­tiedocument en heeft daarom afgelo­pen januari het Signeerdocument medeondertekend. Als een van de onderteke­

naars zullen wij betrokken worden bij deverdere plannen en uitwerking. Natuur­lijk zien wij bezwaren tegen het op deschop nemen van dit areaal waarbij deverkeersstroom drastisch zal wordenaangepast, er tussen de 2500 en 3500woningen gebouwd gaan worden en erintensiever gebruik gemaakt zal wordenvan de bestaande kantoren.

Recentelijk heeft het bestuur overlegtmet de projectleider van de gemeente.In dit overleg hebben wij onze bezwarenen wensen kunnen uiten. Voorop staatdat Bloeyendael een natuurpark voor depassieve recreatie (wandelen) moet blij­ven. Verder hebben we gesproken overde hoogte van de nieuwe woonvoorzie­ningen en de afstand van de bebouwingtot ons park. Denk hierbij aan het weg­nemen van zonlicht, toename van kunst­licht en van geluid. Ook de loslopendehuisdieren (honden en katten) van denieuwe bewoners kunnen een bedeigingvormen voor de flora en fauna. Maarvoordat de plannen verder uitgewerktkunnen worden, moet de gemeenteraadzich achter het Ambitiedocument op­stellen. Men hoopt het hele project in2030 gerealiseerd te hebben.

Wij zullen u regelmatig op de hoogtehouden van de toekomstige veranderin­gen in Rijnsweerd. Ons motto blijft: “HoudBloeyendael groen”. Hans Schriever Het ambitiedocument is te downloaden via onze website

Een document vol ambities

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 9

kerder en nemen de stervende takkensnel in aantal toe. De boom is niet meer teredden en binnen een paar jaar verledentijd. Oudere bomen kunnen zich somsdeels herstellen, maar uiteindelijk leggenzij het ook af tegen de parasiet. De vreesbestaat dat meer dan 95% van de gewoneessen zal verdwijnen!

Alle essensoorten blijken gevoelig totzeer gevoelig voor de schimmel. Er looptonderzoek in Denemarken, Duitsland enNederland. Daarbij vond men in zaailing­populaties van de gewone es, dat 1­2%van de bomen sterk verminderd vatbaaris. Dit biedt mogelijk hoop voor de toe­komst. De onderzoekers kijken nu uit naarnog gezonde essen in de aangetaste ge­bieden. Voor onderzoek naar mogelijkeresistentie en om een zo groot mogelijke“pool” van weinig vatbare bomen te se­lecteren, opdat een hoge genetische di­versiteit is gewaarborgd.

Niemand wil de gewone es missen in hetNederlandse landschap vanwege zijn be­lang voor de biodiversiteit, als gewaar­deerde gebruiksboom en als een karakte­ristieke boom in het cultuurlandschap.

Theo de Ronde

10 BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

Essentaksterfte inBloeyendaelDe veroorzaker van de essentak -sterfte, die bijna altijd leidt tot dedood van de aangetaste es, komt oor-spronkelijk uit Azië. De eerste meldin-gen dateren uit de jaren negentig toende ziekte o.m. werd waargenomen inPolen. In de jaren daarna heeft deziekte zich gestaag verspreid over Eu-ropa. In Nederland is de ziekte al aan-wezig in 2010. De laatste jaren is zijsterk toegenomen, ook in Bloeyen-dael. De ziekteverwekker is de parasi-taire schimmel Hymenoscyphus fraxi-neus, het vals essenvlieskelkje. Voort-planting en verspreiding geschiedendoor middel van sporen.

De infectie ontstaat door kiemendesporen die het blad binnendrin­gen. Hier groeit de schimmel ver­

der via de nerven en de bladsteel in de le­vende bast van twijgen en jonge takkenen verder van de grote takken en uiteinde­lijk de hele kroon. De aangetaste delensterven aanvankelijk deels maar later ge­heel af. De eerste symptomen na de infec­tie van het blad bestaan uit kleine vlekke­rige en lichte verkleuringen gevolgd doorbruinachtige verkleuring van de nerven.De aangetaste delen verdrogen en ster­ven af. Bij twijgen en takken kan men naaantasting van de bast een typische vormen bruine kleur van de “ingevallen” bastzien. Later worden de dode plekken don­

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 10

11BLOEYENDAELBULLETINMAART 2018

Excursies en vrijwilligersdag 2018

De datum voor onze vrijwilligers staat gepland op zaterdag 23 juni. Blok die alvast in je agenda.

Ook de data van enkele excursies voor vrijwilligers en donateurs zijn inmiddels bekend:

• Zaterdag 31 maart in de ochtend de traditionele vogelexcursie in park en omstreken.

• In mei wordt een excursie naar Sandwijck gepland, de datum staat nog niet vast.

• Op 1 september geeft Katrien Janssens een workshop bloemen tekenen en schilderen.

• Tot slot wordt nog een excursie georganiseerd in het najaar.

Verdere informatie en uitnodigingen volgen enkele weken voorafgaande aan de excursie.

ACTIVITEITEN VOORJAAR 2018ACTIVITEIT DATUM TIJD

Lenteborrel Vrijdag 23 maart 17.00 – 19.00

Slangenbroedhoop Zaterdag 7 april 10.00 – 16.00

Open huis en heemtuin Dinsdag 3 april 12.00 –14.00

Open zondag Zondag 8 april 13.00 – 17.00

Klussendag Zaterdag 21 april 10.00 – 16.00

Open huis en heemtuin Dinsdag 1 mei 12.00 – 14.00

Open zondag Zondag 13 mei 13.00 – 17.00

Open zondag Zondag 27 mei 13.00 – 17.00

Open huis en heemtuin Dinsdag 5 juni 12.00 – 14.00

Open zondag Zondag 10 juni 13.00 – 17.00

VoorjaarsreceptieVrijdag 23 maart 17.00 – 19.00 uur

Het bestuur nodigt vrijwilligers, donateurs en relaties van harte

uit op de traditionele lenteborrel. We ontvangen u graag in ons

paviljoen aan de Archimedeslaan, waar we elkaar bijpraten en

het glas heffen op het nieuwe groei- en bloeiseizoen.

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 08-03-18 12:58 Pagina 11

Stichting BloeyendaelPostbus 850173508 AA Utrecht

www.bloeyendael.nl

NL74 INGB 0003 4466 50

Tel. 06 4500 5700

Bloeyendael bulletin

MAART 2018

Aan tafel!

Storm-vloed in park

Klein Haaksbergen

Afscheid man met grote verdiensten

Document vol ambitie

Essentaksterfte

BloeyendaelBulletin_maart_2018_Omslag.qxp_BloeyendaelBulletinOmslag_maart_2018 08-03-18 11:21 Pagina 1