Slides seminarie. gemeentepersoneel en gemeentemandatarissen burgerrechtelijke en strafrechtelijke...

Gent, 2 oktober 2013

Steve Ronse & Dirk van Heuven

Gemeentepersoneel & gemeentemandatarissen

Burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid

Straf Burgerrechtelijke aansprakelijkheid

/ 2

Gemeentepersoneel & gemeentemandatarissen Burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid

Burgerrechtelijke aansprakelijkheid

Principes overheidsaansprakelijkheid bij uitvoerende macht

Flandria-arrest van 5/11/1920 ieder burgerlijk recht maakt aanspraak op rechtsbescherming, ongeacht of het door een particulier of door een overheid wordt geschonden. Let wel: rechter mocht nog niet in opportuniteit beslissing zelf treden

Verkeersteken-arrest van 7 maart 1963 wijzigde dit definitief. Geen onderscheid meer tussen overheid en particulier.

/ 3


Aansprakelijkheid als vergunningverlener

Stedenbouwkundige vergunning - milieuvergunning

Niet onbelangrijk :

- ontvoogd of niet ontvoogd bij stedenbouwkundige vergunningen

- bijzondere vergunningsprocedure (sted. v.) of klasse 1 (milieuv.)

- bestaan georganiseerd beroep / devolutieve werking beroep

/ 4



1° voorwaarde: bestaan van een FOUT

Inbreuk op specifieke norm (bv. te kort openbaar onderzoek) Schending maatstaf van de normaal, zorgvuldige en omzichtige

vergunningverlenende overheid, die in dezelfde omstandigheden verkeert (bv. schending zorgvuldigheidsbeginsel bij afgifte vergunning)

VERDER:

Invloed vernietigingsarrest Raad van State? Quid Raad voor Vergunningsbetwistingen?

Niet te vergeten: artikel 159 GW

Ook niet te vergeten: intrekkingsleer

/ 5



2° voorwaarde: bestaan van een SCHADE

Rampscenario: bouwwerken moeten worden afgebroken na onwettige vergunning

Wat met bouwheer die op hoogte was dat de schade zich kon manifesteren? Hof Gent 8/01/2010 en Rb. Brugge 29/06/2010

/ 6



3° voorwaarde: bestaan van een CAUSALITEIT

Wat bij louter motiveringsgebrek? Cass. 31/05/2013

Wat bij regularisatie door overheid?

Impact devolutieve werking beroep? Hof Antwerpen 6/12/2006. Let wel: nuances

Medebewind

/ 7


Aansprakelijkheid als toezichthouder

Over wat gaat het dan? Bv.

• artikel 135, §2 Nieuwe Gemeentewet• artikel 134quater Nieuwe Gemeentewet• toezicht inzake ruimtelijke ordening (bv. artikel 6.1.5 VCRO)• toezicht inzake milieu (bv. bestuurlijke maatregelen op basis DABM)

2 situaties:

• falend toezicht uit onwetendheid• falend toezicht wegens bewust gedogen

/ 8


Over organen en aangestelden

− De gemeente is een rechtspersoon

− Beslissingen worden genomen en daden worden gesteld door natuurlijke

personen

− Traditioneel onderscheid tussen organen en aangestelden

/ 9



− Orgaan is vertegenwoordiger van de rechtspersoon

− Historisch: iedereen orgaan?

eenieder die het overheidsgezag uitoefent – hoe klein ook – of die de overheid tegenover derden kan verbinden

− Op heden: enorme mildering (vgl. privaatrechtelijke vennootschappen)

− Orgaan = mandataris?

− Aansprakelijkheid organen: 1382 BW

/ 10



Orgaan

1382 BW 1382 BW

regres Overheid

Schadelijder

/ 11



− Aangestelde is in dienst van de rechtspersoon

“(…) zij die anderen aanstellen, voor de schade door hun (…) aangestelden

veroorzaakt in de bediening waartoe zij hen gebezigd hebben”

− Rechtstreekse aansprakelijkheid van aangestelde: 1382 BW

− Onrechtstreekse aansprakelijkheid van aansteller: 1384, lid 3 BW

/ 12



Aangestelde

1382 BW? 1384, lid 3BW

regres? Overheid

Schadelijder

/ 13


4 grote aansprakelijkheidsregimes

− Gemeentemandatarissen

− Burgemeester & schepenen

− Gemeenteraadsleden

− Gemeentepersoneel

− Contractueel

− Statutair

/ 14


Burgemeester & schepenen:Evolutie regelgeving

− Wet van 4 mei 1999 (wijziging Nieuwe Gemeentewet)

− verplichte verzekering, afgesloten door gemeente

− overheid betrekken in geschil

− burgerrechtelijke aansprakelijkheid geldboetes

− Gemeentedecreet van 15 juli 2005

− Reparatiedecreet van 23 januari 2009

/ 15


Burgemeester & schepenen:Schadeaansprakelijkheid

− De gemeente is uitdrukkelijk aansprakelijk voor schade berokkend bij de

normale uitvoering van het mandaat

− Burgemeester & schepenen genieten van gedeeltelijke immuniteit en zijn

enkel aansprakelijk in geval van:− bedrog− zware schuld− herhaalde fout

− Ook voor regres van gemeente op mandataris

− Belangrijke ommekeer?

/ 16



− Verplichte verzekering voor schade berokkend bij de normale uitoefening van

het mandaat en die mandataris “persoonlijk ten laste komt”

− Art. 45 e.v. Besluit Vlaamse regering van 19 januari 2007 − lichamelijke, materiële of immateriële schade− t.o.v. derden, ook gemeente− niet enkel per ongeluk ontstane schade− rechtsbijstand − geen bedragen in besluit Vlaamse regering, maar polis moet plafond

vermelden− polis mag uitsluitingen bevatten

/ 17



3 belangrijke opmerkingen:

− Medebewind

− “Normale uitoefening van het mandaat”

− OCMW-voorzitter, districtsschepenen en voorzitter districtsraad

/ 18


Burgemeester & schepenen:Schema schadeaansprakelijkheid

/ 19


Gemeenteraadsleden:Een aansprakelijkheidsregeling light

− Gemeenteraadslid is geen orgaan

− Gemeenteraadslid kan wel schade veroorzaken

− Gemeenteraadslid kan wel ongeval overkomen

− Volledig nieuwe regeling

− inspiratie in OCMW-decreet

/ 20


Gemeenteraadsleden:Een aansprakelijkheidsregeling light

− Geen uitdrukkelijke aansprakelijkheid gemeente of gedeeltelijke immuniteit

van gemeenteraadslid

− Wel verzekering voor persoonlijke aansprakelijkheid bij de normale uitoefening

van het mandaat

− Verzekering voor ongevallen

− Ook voor leden van districtsraad

/ 21


Gemeentepersoneel:Contractueel en statutair personeel

− Contractueel gemeentepersoneel

− bescherming art. 18 WAO

− Statutair gemeentepersoneel

− vaak als orgaan

− geen bescherming

− Grondwettelijk Hof: schending van gelijkheidsbeginsel

/ 22


Contractueel gemeentepersoneel:Gedeeltelijke bescherming

− Contractueel personeelslid is aangestelde van de overheid

− Artikel 18 WAO: bescherming personeelslid

− enkel aansprakelijk in geval van:− bedrog− zware schuld− gewoonlijke lichte schuld

− geldt tegenover derden én gemeente

/ 23



Schadelijder

1382 BW?Bescherming 18 WAO 1384, lid 3BW

Personeelslid OverheidRegres?

Bescherming 18 WAO

/ 24



− Wet van 10 februari 2003

betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van

openbare rechtspersonen

− Algemeen principe: aansprakelijkheid zoals aanstellers aansprakelijk zijn voor

de schade aangericht door hun aangestelden

− Bescherming personeelslid naar analogie met art. 18 WAO

− enkel aansprakelijk in geval van:− bedrog− zware schuld− gewoonlijke lichte schuld

/ 25



− Enkele bijzonderheden in de wet van 10 februari 2003

− regresvordering enkel ontvankelijk na aanbod tot minnelijke schikking

− overheid kan beslissen dat schade slechts deels moet worden vergoed

door personeelslid

− inlichten en betrekken van overheid

/ 26


Besluit

− Een steeds groter wordende bescherming voor gemeentemandatarissen en

gemeentepersoneel

− impact van besef problematiek

− impact van gelijke behandeling

− soms geruisloos

− Voor de gemeente blijft de aansprakelijkheidsimpact groot

/ 27


Rechtsplegingsvergoeding

− Principe: forfaitaire tegemoetkoming in de kosten en erelonen van de advocaat

van de in het gelijk gestelde partij

− Geen rechtsplegingsvergoeding voor procedures Raad van State / Raad voor

Vergunningsbetwistingen

− Belang: bv. optreden als vergunningverlenende overheid

− Verhaalbaar via buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht?

− Vred. Brugge 20 september 2012: causaal verband

/ 28



− Quid optreden van de gemeente voor de burgerlijke rechtbank?

− Voorbeeld 1: Ambtenaar van de Burgerlijke Stand in het kader van het

‘schijnhuwelijk’

− GwH 26 september 2013: de Ambtenaar handelt in het kader van het

‘algemeen belang’, en dient te worden onttrokken aan het systeem van de

rechtsplegingsvergoeding

/ 29



− Quid optreden van de gemeente voor de burgerlijke rechtbank?

− Voorbeeld 2: College van Burgemeester en Schepenen, optredend als

herstelvorderende overheid in de zin van de VCRO

− GwH 8 maart 2012: de herstelvordering wordt ingesteld in het ‘algemeen

belang’, zodat de herstelvorderende overheid moet worden onttrokken aan

het systeem van de rechtsplegingsvergoeding

/ 30

Straf Strafrechtelijke aansprakelijkheid

/ 31


Strafrechtelijke immuniteit van de gemeente

Lange tijd geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor rechtspersonen…

… tot de wet van 4 mei 1999 tot invoering van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen.

/ 32

/ 33Gemeentepersoneel & gemeentemandatarissen Burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid

Strafrechtelijke immuniteit van de gemeente (2)

Wet van 4 mei 1999 voerde het artikel 5 van het Strafwetboek waarbij rechtspersonen strafrechtelijk verantwoordelijk worden gesteld.

Vrijstelling voor gemeenten

Artikel 5, lid 4 Strafwetboek bepaalt echter dat‘voor de toepassing van dit artikel (niet) als strafrechtelijk verantwoordelijke rechtspersonen kunnen worden beschouwd: de federale staat, de gewesten, de gemeenschappen, de provincies, de Brusselse agglomeratie, de gemeenten, de meergemeentezones, (…)’



Reden van de strafrechtelijke immuniteit

Memorie van toelichting bij het wetsontwerp van de wet van 4 mei 1990 tot invoering van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen:

‘een uitzondering (wordt) gemaakt voor een aantal publiekrechtelijke rechtspersonen die een rechtstreeks, democratisch verkozen orgaan hebben.’

Kritische bedenkingen



Geen schending van het gelijkheidsbeginsel.

GwH 10 juli 2002, nr. 128/2002

‘B.7.5. Het verschil in behandeling van rechtspersonen naargelang zij al dan niet een democratisch verkozen orgaan hebben, berust op een pertinent criterium.

(…)

B.7.6. Daaruit volgt dat de wetgever, door bepaalde publiekrechtelijke rechtspersonen uit het werkingsgebied van artikel 5 van het Strafwetboek uit te sluiten, en door die uitsluiting te beperken tot de publiekrechtelijke rechtspersonen vermeld in het vierde lid van dat artikel, hen geen immuniteit heeft toegekend die niet verantwoord zou zijn.’


Volle strafrechtelijke aansprakelijkheid van de gemeentemandatarissen

De gemeentemandataris is strafrechtelijk aansprakelijk in de uitoefeningen van zijn mandaat.

Burgemeester, schepenen & gemeenteraadsleden genieten niet van immuniteit en bevinden zich daardoor in een kwetsbare positie

Hiervan kan misbruik worden gemaakt om druk te zetten!


Volle strafrechtelijke aansprakelijkheid van gemeentemandatarissen (2)

Niet enkel voor een aantal specifieke misdrijven in het strafwetboek

Omkoping van ambtenaren Belangenvermenging

Brussel 13 oktober 2009



Maar ongeacht de aard van het misdrijf

Enkele voorbeelden. Verkeersongevallen Corr. Brugge 20 juni 2007, Corr. Rb Nijvel 17 april 1996, Corr. Rb Dinant 15 april 1986 Brandveiligheid

Bergen 19 december 1978 Stedenbouw en leefmilieu

Gent 27 mei 2005, Corr. Namen 24 april 2002 …

Bron: De Standaard – 20 mei 2009 / 39

Bron: Het Nieuwsblad – 25 april 2012 / 40

Bron: De Morgen - 6 juni 2012

/ 41

Bron: Het Nieuwsblad – 14 februari 2013 / 42



Natuurlijk is de vrijspraak mogelijk

Enkele voorbeelden. Bergen 28 juni 2011 – Gasramp 30 juli 2004 Ghislenghien Pol. Dendermonde 24 oktober 2011 – Verkeersongeval Kortrijk 12 september 2008 – Verkeersongeval (burgemeester Damme)

Bron: KW / 44



Strafrechtelijke aansprakelijkheid van gemeentemandatarissen heeft ook een impact op de burgerrechtelijke aansprakelijkheid

Misdrijf = fout



Quid geldboeten?

Artikel 73 Gemeentedecreet. De gemeente is burgerrechtelijk aansprakelijk voor geldboeten voor misdrijven begaan door mandatarissen bij de normale uitoefening van het mandaat.

Principe: bescherming Wat is de normale uitoefening van het mandaat? Uitzondering: herhaling Uitzondering: inbreuken op verkeersreglementering

o.a. verkeerd parkeren, snelheidsboetes,… Wat met regres?

bedrog – zware fout – gewoonlijke lichte fout Wat met medebewind?



Quid burgerlijke partijstelling?

Gemeente is burgerrechtelijk aansprakelijke partij, tenzij bedrog zware fout herhaaldelijk lichte fout

Quid minnelijke schikking?


Strafrechtelijke aansprakelijkheid van gemeentepersoneel

Ook gemeentepersoneel kan strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worden tijdens de uitoefening van hun job.

Zelfde regeling als mandatarissen, maar In tegenstelling tot bij gemeentemandatarissen…

… is de gemeente niet burgerrechtelijk aansprakelijk voor geldboeten voor misdrijven van gemeentepersoneel begaan tijdens de uitoefening van hun job.

Bron: Gazet Van Antwerpen – 27 juni 2007 / 49

Bron: Het Nieuwsblad – 19 maart 2013 / 50


Voor de volledigheid… Verzekering voor ongevallen & strafrechtelijke verdediging

Verzekering voor ongevallen. Ingevoerd door het reparatiedecreet van 2009

Bescherming van burgemeester en schepenen

Ongevallen overkomen in de normale uitoefening van hun mandaat Verzekering afgesloten door gemeente


Voor de volledigheid… Verzekering voor ongevallen & strafrechtelijke verdediging (2)

Strafrechtelijke verdediging.

Rechtsbijstand

Burgerlijke verdediging

Strafrechtelijke

verdediging


Vragen?


www.lokalebesturen.info

/ 55

referenties

sprekers: Steve Ronse & Dirk Van Heuven

President Kennedypark 6/24 Cogels Osylei 61

8500 Kortrijk 2600 Antwerpen

t 056 74 56 00 t 03 270 33 50

F 056 74 56 01 F 03 270 33 51

[email protected] [email protected]

www.publius.be


Slides seminarie. gemeentepersoneel en gemeentemandatarissen burgerrechtelijke en strafrechtelijke...

Documents

Transcript of Slides seminarie. gemeentepersoneel en gemeentemandatarissen burgerrechtelijke en strafrechtelijke...