1

Systemisch coachen van transformatie-processenin organisaties

Systemisch coachen van transformatie-processenin organisaties

www.kernkracht.be

Situering

Welzijn op het werkals onderdeel van

maatschappelijk verantwoord ondernemen

Prof.dr.em. Johan Van de Kerckhove

AGORIA 07.06.2012

www.kernkracht.be

INDELING

1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen

2. Welzijn op het werk

3. Ecologisch welzijn

4. Economisch welzijn

5. Welzijn als waarde en uitdaging

2

2

www.kernkracht.be

INDELING

1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen

2. Welzijn op het werk

3. Ecologisch welzijn

4. Economisch welzijn

5. Welzijn als waarde en uitdaging

3

www.kernkracht.be

Maatschappelijk verantwoord ondernemenAccentverschuivingen

1. Milieu1972 Club van Rome

1987 Brundtland rapport VN

1987 Wet duurzame ontwikkeling in België

2. Economie2000 VEV-congres

2000 Meerwaardenbesluit Vlaamse regering

2006 Federaal actieplan MVO

3. Welzijn op het werk2005 Programma UNIZO-vorming

2010 The wellness imperative. World Economic Forum

4

3

www.kernkracht.be

DUURZAAMHEID

Het ene kan moeilijk zonder het andere :

MILIEU

ECONOMIE SOCIAAL WELZIJN

www.kernkracht.be

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Drie dimensies :

= Zoeken naar een optimaal evenwicht

= Duurzaam ondernemen

Milieu

Economie Sociaal welzijn

MVO

4

www.kernkracht.be

Duurzaam ondernemen

1. Economie: oiko-nomia (volgens) de wetten van het huisAristoteles: harmonie, evenwicht, weg naar het gelukhuishouding als een goede huisvaderstaatshuishoudkunde

2. Milieu: Fundamentele eerbied zoals de Indianen en de AboriginalsSeattle 1854 ‘De aarde behoort niet aan de mens

De mens behoort aan de aarde….Alles hangt met alles samenWat er gebeurt met de aarde,gebeurt met de kinderen van de aarde…..’

3. Mensen: Integriteit: integraal zijn wie men in essentie is.Alle potenties realiserenVol-ledig mens (kunnen) zijn voor zoveel mogelijk mensenIndividuele autonomie + sociale verantwoordelijkheid

7

www.kernkracht.be

Duurzaamheid impliceert verbinding in een inclusieve open systeembenadering

1. Exclusieve benadering in gesloten systemen

ik heb al genoeg werk met mijn systeem

ik doe mijn plicht op mijn domein

we pakken de problemen aan als ze zich aandienen

de toekomstige generaties moeten maar voor zichzelf zorgen

2. Inclusieve benadering in een open systeem

Alles hangt met alles samen in ruimte en tijd

Het welzijn van de werknemer is afhankelijk van het welzijn van het bedrijf

Het welzijn van het bedrijf is afhankelijk van gelukkige werknemers

Onze welvaart en vrede zijn afhankelijk van de welvaart in de derde wereld

Ons klimaat is afhankelijk van andere landen en culturen

8

5

www.kernkracht.be

Duurzaam ondernemenDuurzame ontwikkeling

1. Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die

voorziet in de behoeften van de huidige generatie

zonder de vooruitzichten voor toekomstige generaties in te perken

2. Duurzame ontwikkeling betekent concreet

- geen minwaarde produceren via afval in gesloten eco-systeem

- niet vlugger consumeren dan het natuurlijke (her-) groeiritme

- evenwicht in levensondersteunende systemen respecteren

- nieuwe indicatoren in balans en Bruto Nationaal Product

3. Botsing van 2 logica’s:

Ecosystemen zijn cyclisch en produceren geen afval in gesloten systeem

Industriële systemen zijn lineair en produceren afval bij productie en bij gebruik

4. Praktijk : Ambivalent concept met 2 accenten

9

www.kernkracht.be

DUURZAAM ONDERNEMEN als ideaal X

Triple bottom line

People ethisch en maatschappelijk verantwoord

Planet ecologisch bewust

Profit economisch gezond

In het spoor van het begrip Duurzame ontwikkeling uit het Brundtlandrapport (1987)

Duidelijke pragmatische beperkingen

1. Nadruk op - minimumdrempels ipv pro-actieve doelstellingen

- balans/optimum tussen 3 doelstellingen

- eerder een bepaald soort pragmatisme

2. Wat zegt de realiteit ?

- enkele mooie voorbeelden

- er komt steeds meer bewustwording

- problematiek wordt steeds meer onoplosbaar

{

10

6

www.kernkracht.be

De essentie van het begrip duurzaamheid

Aanwezigheid van optimale ontwikkelingsmogelijkheden overeenkomstig de specifieke ontwikkelingswettenvan elk levend wezen

verwijst naar wezenessentieidentiteitdiepe kern, kernkwaliteitenorganische groei: kunnen worden wie en

wat men in potentie is

Op de drie domeinen : mensen,milieu, economie

Zo breed mogelijk in ruimte en tijd

11

www.kernkracht.be

Duurzame ontwikkelingTweemaal 5 gradaties

Ruimte

Directe omgeving

Dorp/Stad

Staat

Continent

Planeet

Tijd

Uren/dagen

Weken/maanden

Jaren

Decennia

Eeuwen

12

7

www.kernkracht.be

INDELING

1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen

2. Welzijn op het werk

3. Ecologisch welzijn

4. Economisch welzijn

5. Welzijn als waarde en uitdaging

13

www.kernkracht.be

Welzijn op het werk

- Slechts deel van de globale welzijnsproblematiek

- Gaat in essentie over alle mensen

In alle levenssferen

Op een zo lang mogelijke termijn

14

8

www.kernkracht.be

15

Stress

OSGW

Pesten

Grensoverschrijdend gedrag

Welzijn op het werk

wordt meestal negatief benaderd :

15

www.kernkracht.be

Brede definitie gezondheid // Welzijn WGO 1948

Fysisch

Psychisch welbevinden

Sociaal

Gezondheidszorg // welzijnszorg

9

www.kernkracht.be

ITEM WAT MEDEWERKERS

BELANGRIJK VINDEN:

WAT MANAGERS DENKEN DAT

MEDEWERKERS BELANGRIJK

VINDEN:

Interessant werk 1 5

Waardering en bevestiging 2 8

Betrokkenheid 3 10

Arbeidszekerheid 4 2

Goed salaris 5 1

Promotie- en

groeimogelijkheden

6 3

Goede arbeidsomstandigheden 7 4

Persoonlijke loyaliteit 8 6

Tactvol optreden werkgever 9 7

Hulp bij problemen 10 9

Mathieu Weggeman,SYSTEMATICA ,Management Team, 2 november 2001

Welzijnsbehoeften

www.kernkracht.be

Autonomie zoveel mogelijk keuzemogelijkheden aanbieden

bied maximale kansen tot verantwoordelijkheid

laat keuzevrijheid

Verbondenheid betoon respect en waardering

geef maximale participatiekansen

grote aandacht voor sfeer en cultuur

Competenties bied zoveel mogelijk (positieve) uitdagingen aan

fouten zo mogelijk zien als leermomenten

bied positieve feedback en leermogelijkheden

bouw aan een lerende organisatie

Welzijn bevorderen via

intrinsieke motivatie

18

10

www.kernkracht.be

Aandachtspunten ivm “Met Goesting blijven Werken”

(1) Energiegevende missie en toekomstvisie

(2) Een stimulerende leercultuur

(3) Flexibele structuren en systemen

(4) Ondersteunend management

(5) Lerende medewerkers

(6) Leerfaciliteiten

Vragenlijst ontwikkeld in samenwerking UHasselt en VLAO 2007

www.kernkracht.be

20

WELZIJN = VERBINDING = DUURZAAMHEID

1. MEZELF worden wie ik ben : zelfrespectcontact met wortels : energiebronver-antwoord-elijkheid : kiezen

2. ANDEREN respectvolvoedende relatiesethisch appél en dienstbaarheid

3. OMGEVING geïntegreerd in bredere systemenecht contact met en respect voor de natuurwaarlijk kunnen genieten

4. SAMENLEVING doen wat men te doen heeftzinvolle taak, roeping, missieaandacht voor ruimer geheel in ruimte en tijd

11

www.kernkracht.be

1. Negatieve effecten zijn bekend-verloop

-ziekteverzuim

-arbeidsongevallen

-psycho-sociale problemen

2. Positieve effecten worden verondersteld maar

moeten verder onderzocht worden

3. Er komt steeds meer aandacht voor goesting

en passie op het werk

Welzijn op het werk

en welzijn van het bedrijf

21

www.kernkracht.be

− Sociaal pact 1944 was vooral economisch

ingekleurd : Tewerkstellig

Loonsverhoging

Sociale zekerheid

− Hebben we behoefte aan een echt sociaal

pact met nadruk op het welzijn van de

medewerkers en kwaliteit van de arbeid ?

− In de toekomst zal er een steeds grotere

samenhang bestaan tussen welzijn van de

organisatie en welzijn van de

Nood aan een nieuw sociaal pact ?

22

12

www.kernkracht.be

INDELING

1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen

2. Welzijn op het werk

3. Ecologisch welzijn

4. Economisch welzijn

5. Welzijn als waarde en uitdaging

23

www.kernkracht.be

Onze planeet kreunt onder

Overmatig gebruik van energie en

natuurlijke hulpbronnen

klimaatsverandering

- broeikasgassen verminderen niet

- temperatuur van de aarde stijgt

- natuurrampen komen steeds vaker voor

- dier- en plantensoorten verdwijnen

uitputting van de natuurlijke rijkdommen

- we verbruiken jaarlijks 20 % meer natuurlijke bronnen dan de aarde kan vervangen

- ons dierenbestand is de laatste 30 jaar met 35 % gedaald

- exponentiële bevolkingsaangroei overvraagt de planeet

24

13

www.kernkracht.be

De Duurzaamheidstrechter X

Natuurlijke rijkdommen

Maatschappelijke vraag naar grondstoffen

Destructie - - - - - - - - - - - - - - - - Hernieuwing

Er wordt meer en vlugger verbruikt dan wat de natuur kan genereren.

Er wordt meer afval geproduceerd dan de natuur kan assimileren.25

www.kernkracht.be

Milieuproblemen op een chaospuntLuchtkwaliteit

Zuurstofgehalte is gedaald tot 21% en daalt tot 14-17% in de steden.Broeikasgassen doen kooldioxide gehalte stijgen van 280 ppm tot 350 ppm.

Klimaat

Verandering in de chemische samenstelling van de dampkring.Een stijging van 2°heeft catastrofale gevolgen: mislukte oogste n, waterschaarste, smelten van de poolkappen, stijging zeewaterpeil, uitsterven van bossen, ziekten.Reeds 1°stijging in 2015.Gaia-hypothese klopt niet meer: te ver gevorderd voor zelfregulering

Drinkwater

Hernieuwbaar drinkbaar water is maar 0,007% van al het water.Reeds in 2025 ernstige waterschaarste voor 2/3 van de wereldbevolking.

Landbouwgrond

71% van de landbouwgrond ligt in ontwikkelingslanden: elk uur wordt 685 ha woestijngevormd.Steeds slechte grondkwaliteit en daling productie tegenover stijgende consumptie.

Bevolkingstoename

Nu 6,5 miljard met steeds grotere consumptie, uitputting grondstoffen en afval.Ecologische voetafdruk in de vele landen groter dan hun territorium.

Erwin Laszlo 2006

26

14

www.kernkracht.be

De natuurlijke weg naar duurzaamheid4 systeemvoorwaarden

1. Grondstoffen

Olie, metalen enz. zullen aan geen vlugger tempo worden ontgonnen dan het trage ritme waarin deze weer kunnen hernieuwd worden.

2. Scheikundige stoffen

Synthetische stoffen zullen niet vlugger worden geproduceerd dan dat ze door de natuur kunnen worden afgebroken

3. Natuurlijke diversiteit

Natuurlijke schoonheid en rijkdom worden kwalitatief gerespecteerd. Hernieuwbare natuurlijke rijkdommen zullen alleen worden gebruikt in de mate dat een constante natuurlijke regeneratie gegarandeerd is.

4. Menselijke behoeften

De menselijke basisbehoeften worden op de meest milieuvriendelijke en efficiënte manier bevredigd.

K.H. Robert

27

www.kernkracht.be

Het milieu in de mens

Welzijn milieu = welzijn mensen

- Gemiddelde burger is verontreinigd door 500 industriële gifstoffen

- Slechts een klein deel is onderzocht op schadelijke gevolgen

- Menselijk vet bevat 2 tot 3 maal meer chloorkoolstoffen dan dierlijk vet

- Chemicaliën vergiftigen ons voedsel en onze omgeving

- Van voor de geboorte zijn we erdoor beïnvloed

- Er is een steeds sterker verband tussen chemicaliën en ziekte

- Synthetische chemicaliën kunnen door het lichaam moeilijk worden afgebroken

28

15

www.kernkracht.be

INDELING

1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen

2. Welzijn op het werk

3. Ecologisch welzijn

4. Economisch welzijn

5. Welzijn als waarde en uitdaging

29

www.kernkracht.be

− Is zeer ongelijk verdeeld

− Een beperkte groep is ongelukkig door te veel

Velen zijn ongelukkig door te weinig

− Is gebaseerd op uitbuiting en uitsluiting

− Ten koste van het welzijn van veel werkenden

− Ten koste van de toekomstige generaties

− Ten koste van de gezondheid van onze planeet

Onze rijk-dom

30

16

www.kernkracht.be

− Extreme neo-liberale concurrentiestrijd

− Onverantwoorde financiële risico’s

− CEO’s vergoeden voor winstprestaties op

korte termijn

− Globalisering als systematische delokalisatie

Maatschappelijk verantwoord ondernemen is niet

31

www.kernkracht.be

− Overbevolking

− Voedselproblemen

− Schulden

− Pensioenen

− Energieproblemen

− Klimaatproblemen

− Waterproblemen

− Afvalstoffen

Duurzaaamheid is nietProblemen en verantwoordelijkheid

doorschuiven naar de toekomst

32

17

www.kernkracht.be

1. Economie en ondernemingschap in een nieuw

waardekader plaatsen waarbij sociale doelstellingen

centraal staan

2. Eerherstel van de sociale ondernemer tegenover

aandeelhouders en financiële instellingen

3. Inclusieve calculatie van de totale kost (sociaal,milieu)

4. Reële participatie van de medewerkers

5. Overheidsregulering ifv een rechtvaardige verdeling van

lasten en lusten

6. Rechtvaardige handel

7. Grotere aandacht voor de langere termijn en het

bredere perspectief

Naar een duurzamer kapitalisme

33

www.kernkracht.be

INDELING

1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen

2. Welzijn op het werk

3. Ecologisch welzijn

4. Economisch welzijn

5. Welzijn als waarde en uitdaging

34

18

www.kernkracht.be

Een duurzame welzijnsrevolutie

om de aarde te redden

Moeten we niet grondig nadenken ?

Over onze manier van

- verbruiken

- produceren

- transporteren

- leven

35

www.kernkracht.be

De diepe wortels van onze X

niet duurzame cultuur

Cogito ergo sum (Descartes, 1637)

Dualisme

Anthropocentrisme

Utilarisme

Objectieve en waardevrije wetenschap

Mechanistisch paradigma

Economie (liberale)

Vernietiging natuur

Basisangst

Individualisme

Cogito Vicieuze cirkel

36

19

www.kernkracht.be

1. Ons waardesysteem

dat prioriteit geeft aan materiële voordelen op

korte termijn

2. Onze wetenschap

die ook focust op het materiële (meten is weten)

op wat is en niet op wat zou kunnen zijn

3. Onze basisveronderstellingen :Descartes : Cogito ergo sum

-Ervaren beperkt tot zien en denken

-Scheiding tussen subject en object

-Mens is de koning van de schepping

-Doel van beschaving is beheersing natuur

De diepe kern van

het duurzaamheidsvraagstuk

37

www.kernkracht.be

Onze manier van denken :

Mechanisch

Machine

Atomisch

Ik-denken

Exclusief

Lineair

Hebben

Top-down

Ego-systeem

Organisch

Levenskracht

Systemisch

Wij-denken

Inclusief

Cyclisch

Zijn

Bottom-up

Eco-systeem38

20

www.kernkracht.be

Maatstaven voor duurzaamheid

1. Winst is niet de belangrijkste waardemeter

2. Maatschappelijke meerwaarde en welzijn op

lange termijn en brede schaal staan centraal

3. Wat men kan en moet doen ifv de mogelijk-

heden voor een menswaardige samenleving

bv. Met 1% van het BBP van de wereld zouden we klimaat kunnen redden

Milleniumdoelstellingen VN realiseren

- De armoede in de wereld halveren

- Basisonderwijs voor alle kinderen

- Drinkbaar water voor iedereen

39

www.kernkracht.be

− Egoïstisch

− Familie

− Gemeenschap

− Planeet

− Universum

Hoe breed is onze duurzaamheid ?

Hoe groot zijn onze morele aspiraties ?

40

21

www.kernkracht.be

− met onszelf ? Diepte ?

− met de medemens ? Breedte ?

− met de natuur ? Termijn ?

Hoe duurzaam is onze verbinding ?

41

www.kernkracht.be

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

= duurzaamheid maximaal bevorderen

= respect voor iedereen en alles

= welzijn voor mens ,organisatie en planeet

Tot slot

42

22

www.kernkracht.be

43

www.kernkracht.be

BibliografieAchterberg, W., e.a., Rimpels in het water, Milieufilosofie tussen vraag en aanbod. Acco, Leuven.

Achterhuis, H., De illusie van groen. Over milieucrisis en de fixatie op techniek. De Balie, Amsterdam.

Achterhuis, H., Duurzaamheid en moraal. In: Tijdschrift voor Wetenschap, technologie en samenleving. 1998. 1, 2-6.

Achterhuis, H., e.a., Technologie en samenleving. Garant. Leuven. 1995.

Algemene Milieukunde. Open Universiteit. Heerlen. 1993.

Algemene Milieukunde. Vlaamse variant leereenheden 14-15. STOHO. Brussel. 1994.

Bahro, R., Avoiding social and ecological disaster. The politics of world transformation. Gateway books. Bath. 1994.

Barrett R., Liberating the corporate soul. Building a visionary organisation, Butterworth-Heineman, Boston, 1998.

Beck, U., De wereld als risico-maatschappij. Essays over de ecologische crisis en de politiek van de vooruitgang. De Balie. Amsterdam. 1997.

Boerwinkel, F., Inclusief denken. Een andere tijd vraag een ander denken. Paul Brand. Bussum. 1975.

44

23

www.kernkracht.be

Duurzaam ondernemen, duurzame winst. Teksten VEV studiedag 18 oktober 2000.

Federaal plan inzake duurzame ontwikkeling 2000-2004. Staatssecretaris voor Energie en duurzame ontwikkeling. Brussel. 2000.

Hoe kun je lucht bezitten, een indiaanse visie op het beheer van de aarde. Jan Van Arkel. Utrecht. 1993.

Jans, M. & D. Wildemeersch. Natuur- en milieu-educatie: van overtuigen naar overleggen. In: Vorming. Febr. 1999, 161-180.

Jaworski, J., Synchroniciteit. Indigo. Zeist. 2000.

Kunneman, H., Democratie, milieu en verlangen; aanzet tot een post-modernemilieuproblematiek. In: Oikos, 1996, 1, p. 39-53.

Leren om te keren, Milieu- en natuurrapport Vlaanderen. Garant. Leuven. 1994

. Mira-T 1999. Milieu- en natuurrapport Vlaanderen: thema’s. Garant. Leuven. 1999.

Vermeersch, E., De ogen van de panda. Van de Wiele. Brugge. 1990.

Wildemeersch, D., e.a. Het maatschappelijk milieudebat. In: Leren om te keren.Garant. 1994, p. 763-779.

Wildemeersch, D., Een verantwoorde uitweg leren. Over sociaal-agogischhandelen in de risicomaatschappij. Inaugurale rede. Katholieke Universiteit Nijmegen. 1995. 45