Silo Passage

De BelofteOktober 2012

Let op!!! Dit magazine is leesbaar tot uiterlijk

donderdag 15 november 2012!

Het e-magazine van Silo Passage

*

Jaargang 1Nummer 10

Oktober

*

De Belofte

*

Rock Ink | 2012

4

Colofon:Eindredactie: Japke Brouwer Vormgeving: RockInk, Bill Mensema Foto cover: © Peter WassingFoto Silo: © Anton ScheepstraFoto’s avond: © Buddy BuddenbrookWebsite: www.uitgeverijpassage.nl

5

Silo PassageUitgeverij Passage is het culturele seizoen

2012/2013 begonnen met een nieuwe literaire avond. Elke tweede woensdag van de maand organiseert de uitgeverij Silo Passage.

In Silo Today – Griffeweg 4, Groningen – zullen schrijvers en dichters verbonden aan de uitgeverij voorlezen uit nieuw en bestaand werk.

De openingsavond vond plaats op woensdag 10 oktober. Het centrale thema was ‘Belofte’. Van die avond zijn diverse bijdragen in dit e-magazine opgenomen.

De eerstvolgende Silo Passage zal zijn op woensdag 14 november 2012 aanstaande. Het thema is dan ´Opgroeien in het noorden´.

6

Entree voor Silo Passage bedraagt € 5,00 (studenten halve prijs). Kaarten zijn alleen verkrijgbaar aan de zaal, die om 20:00 uur opent.

Volgende afleveringen van Silo Passage staan gepland op 9 januari 2013, 13 februari 2013, 13 maart 2013, 10 april 2013 en 15 mei 2013.

December slaan we over omdat de uitgeverij in die maand weer een Eindejaarsshow zal organiseren in Het Paleis aan het Boterdiep te Groningen.

7

Woensdagavond, 10 oktober

Openingsavond is altijd spannend. Na alle voorbereiding en publiciteit komt het er nu op aan. Wat werkt en wat niet? Hebben we iets over het hoofd gezien? Wat moeten we de volgende keer beter doen?

Vanzelfsprekend is het thema deze avond ‘belofte’. Dat geldt voor de deelnemende schrijvers en dichters, maar ook voor onszelf. Gaat dit werken? Is dit iets? Sommige zaken hebben we zelf in de hand, maar uiteindelijk zal het publiek beslissen. Het enige wat wij kunnen doen is beloven dat we ons best doen. Niet alleen deze avond maar ook de volgende keer.

We menen vanavond een mooi programma te kunnen presenteren. Met als eerste Pauline Sparreboom, de kersverse huisdichter van de Rijksuniversiteit Groningen. Zij zal de avond – en de cyclus – openen met een filosofische introductie op het thema. In de voorbereiding was dit al een veelbesproken stuk.

Dan volgt Anton Brand, een meesterverteller die zal voordragen uit zijn boek ‘De laatste reis’, over leven en dood van de operacomponist Bellini, terwijl Brand ondertussen de fascinerende geschiedenis van de Italiaanse opera uit de doeken doet.

De jonge, in Amsterdam woonachtige Job Breemer ter Stege is onlangs bij Passage gedebuteerd met zijn roman ‘Pontus’, waaruit hij – voor het eerst buiten de grenzen van de hoofdstad – twee hoofdstukken zal voorlezen.

Ook Bill Mensema zal op de van hem bekende wijze zijn licht laten schijnen op het thema.

8

De beide winnaars van het Hendrik de Vries stipendium – Marcella Veldthuis en Joost Oomen – zullen eveneens aanwezig zijn om een voorproefje te geven uit hun later dit jaar te verschijnen werk. Laatstgenoemde is een fenomeen op elk podium dat hij betreedt. Vanavond hopelijk ook.

En dan is daar ook nog eens Rosa Timmer die met een nog maar net door haar beoefend nieuw genre komt: rechtbankverslagen.

De muzikale afsluiting is tot slot in de handen van Bas Schröder.

Nee, aan het programma kan het niet liggen.

Maar toch, openingsavond… Belofte maakt schuld. Kunnen we het waarmaken?

9

Pauline Sparreboom

Een filosofische inleiding

<Een filosofische inleiding>

10

11

Anton Brand

Een jong gestorven belofte

Wie herinnert zich niet het concert dat Paul Simon en Art Garfunkel op 19 september 1981 in Central Park gaven? Het werd bijgewoond door een half miljoen mensen, Paul noemde het ‘a neighbourhood concert’. Tijdens The Late Great Johnny Ace – de song is een hommage aan John Lennon, die driekwart jaar eerder, op 8 december 1980, door Mark David Chapman werd doodgeschoten voor het appartementen-gebouw waar hij met Yoko Ono woonde, The Dakota, aan het park, another day the music died – werd het verstoord door een fan die het podium op holde en Paul Simon leek aan te vallen. De man werd onmiddellijk door beveiligers gegrepen en weggevoerd. De zanger schrok, week opzij, bij de microfoon vandaan, maar

12

herstelde zich direct en bracht het nummer ogenschijnlijk onaangedaan tot een goed einde.

Het zal een van de drukst bezochte concerten aller tijden geweest zijn, de video-opnamen tonen een deinende mensenmassa.

Central Park is het Heart in New York, prachtig bezongen door Art Garfunkel – Central Park, where they say you should not wander after dark.

De zon scheen volop toen David en ik op een zomeravond in 1988 vanuit ons hotel aan 42nd Street, bij Times Square, het park in liepen. We waren bepaald niet de enigen. Op de Great Lawn, waar Simon and Garfunkel hadden gestaan, zou de Metropolitan Opera een concertante uitvoering van Puccini’s Turandot geven, onder leiding van dirigent Julius Rudel. Van alle kanten kwam het publiek toegestroomd, luchtig gekleed, want het was nog broeierig warm, en velen hadden een picknick-mand bij zich, gevuld met broodjes, kazen, frisdrank en witte wijn, om iets te eten en te drinken te hebben tijdens het concert.

Sommigen hadden klapstoeltjes meegenomen, anderen spreidden kleden uit om op te zitten, enkelen gingen gewoon languit in het gras liggen. Honderdduizend mensen, gok ik, misschien wel meer, in een vrolijke en verwachtingsvolle stemming – geen enkele aanwijzing dat je straks, na het vallen van de avond, beter níet in Central Park kunt zijn.

Het mooist waren de ballonnen die op honderden plekken hoog boven de menigte uit rezen. Ze hadden de meest fantastische vormen en kleuren, en brachten allemaal een boodschap over aan wie nog onderweg was: schat, ik zit hier, onder het rood-wit-blauwe konijn, onder de raket die Kuifje

13

naar de maan bracht, onder die enorme champagnefles van Moët & Chandon, onder die sierlijke muzieksleutel…

Er werd gegeten, gedronken en gerookt. Roken mag nu niet meer in New York, ook niet buiten op een terras.

Maar toen rookte iedereen nog, en niemand had er last van.

Muziek verbindt.Alle Menschen werden Brüder.Zo zag Central Park eruit, in afwachting van

Turandot.

Het is de laatste opera die Giacomo Puccini schreef. Decor is Beijing – de Verboden Stad –, waar de hardvochtige prinses Turandot zojuist de prins van Perzië heeft laten onthoofden. Hij wilde met haar trouwen, maar slaagde er niet in aan haar voorwaarde te voldoen: drie raadsels op te lossen die zij aan hem had voorgelegd.

Wat wordt elke nacht opnieuw geboren en sterft bij de dageraad?

Wat flakkert als een vlam, maar is geen vlam? Het wordt koud als je te gronde gaat, en warmt op als je van de zege droomt.

Wat is het ijs dat je in vuur en vlam zet, dat je tot slaaf kan maken maar ook tot koning?

Hoewel haar hofhouding – kanselier Ping, maarschalk Pang en chef-kok Pong – hem ervan probeert te weerhouden, doet ook een net in Beijing aangekomen prins een poging de raadsels te beantwoorden.

Hij heet Calaf, maar dat weet Turandot niet.De menigte huivert, bang voor een volgende

executie.Maar Calaf is, toen hij haar voor het eerst zag,

meteen verliefd op Turandot geworden.

14

Ping, Pang en Pong staan met lege handen.

15

Net als Timur, Calafs oude vader, ooit koning van de Tataren, en Liù, zijn slavin, die van Calaf houdt.

Acht wijze mannen zullen Calafs antwoorden beoordelen.

Hoop wordt elke nacht opnieuw geboren en sterft bij de dageraad. Bloed wordt koud als je te gronde gaat en warmt op als je van de zege droomt.

Turandot zelf is het ijs dat je in vuur en vlam zet, je tot slaaf kan maken, maar ook tot koning.

De wijzen keuren de antwoorden goed.Turandot is woedend en probeert onder haar

belofte uit te komen. Omdat Calaf wil dat ze écht van hem houdt, legt hij op zijn beurt een raadsel aan haar voor. Als ze voor zonsopgang achter zijn naam weet te komen, zal hij van het huwelijk afzien en zich alsnog laten doden.

Nessun dorma! Nessun dorma… Niemand mag slapen vannacht, alles moet in het werk worden gesteld om de naam van de prins te achterhalen voor de dag aanbreekt. Turandot laat Calafs vader martelen, maar de slavin Liù komt tussenbeide door te zeggen dat alleen zíj de naam kent. Ze wordt ook gemarteld, maar zwijgt – uit liefde voor de prins. Uiteindelijk zal Turandot van de prins houden, voorspelt ze, en ze is bereid daarvoor haar eigen leven te geven.

Ze steekt zichzelf met een dolk neer.In processie wordt haar lichaam weggedragen.

Toen overleed Puccini, op zaterdag 29 november 1924, in de Kliniek Dr. Sluys aan de Kroonlaan in Brussel. Hij werd er behandeld omdat hij aan keelkanker leed, maar stierf aan een hartaanval.

In zijn bagage zat de onvoltooide partituur van Turandot.

16

Franco Alfano voltooide de opera aan de hand van aantekeningen die Puccini had nagelaten.

De première had plaats op 25 april 1926 in de Scala in Milaan.

Arturo Toscanini dirigeerde.Na de aria Tu, che di gel sei cinta – waarin Liù haar

voorspelling doet – legde hij zijn dirigeerstok neer, richtte hij zich tot de mensen in de zaal en sprak hij de historische woorden: ‘Hier eindigt de opera, die onvoltooid is gebleven, omdat de maestro op dit punt is overleden…’

Het doek werd neergelaten.

Als de dode Liù is weggevoerd, blijven Turandot en Calaf achter. Hij neemt haar in zijn armen – en vertelt haar zijn naam. De morgenstond is nog niet aangebroken, ze kan hem laten onthoofden, maar bedenkt zich.

Conosco il nome dello straniero!‘Ik weet hoe de vreemdeling heet.’Il suo nome è Amor!‘Zijn naam is Liefde.’

Puccini’s uitvaart vond op 1 december 1924 plaats in de Koninklijke Sint-Mariakerk in Schaarbeek. Daarna werd het gebalsemde lichaam naar Milaan gebracht, waar twee dagen later nog een uitvaart gehouden werd, in de Dom, alle banken bezet, en wie niet kon zitten, bleef staan. Arturo Toscanini dirigeerde het requiem uit Edgar, gezongen en gespeeld door het koor en het orkest van de Scala. Na afloop van de plechtigheid werd Puccini’s kist door weer en wind, in een razende storm, die het immense verdriet leek te versterken,

17

naar het Cimitero Monumentale in Milaan gebracht, waar de grote componist ter ruste werd gelegd in het familiegraf van de Toscanini’s.

Twee jaar later was het mausoleum in Puccini’s woonhuis gereed, Villa Puccini in Torre del Lago.

Dat is Puccini’s laatste rustplaats geworden.Overleden in Brussel, keerde hij per trein naar

Italië terug.

[Fragment uit ‘Laatste reis’, Anton Brand, Passage]

18

Job Breemer ter Stege

Het beloofde leven

47Ik stop een paar kruidnoten in m’n mond en begin

te kauwen. Ik besef dat ik mezelf een hypocriete vraag heb gesteld. Ik heb vroeger ook pas laat ontdekt dat sinterklaas ‘niet bestaat’. Ik was tien en ik had zoals elk jaar uitgekeken naar de komst van de oude man. Ik was verrukt, zelfs op het moment dat mijn leeftijdsgenoten dachten: Dit heb ik al gezien, hij heeft nog steeds een baard.

Ik ben zelf lang een goedgelovige gebleven. Ik wist pas dat Sint-Nicolaas tot het rijk der fabelen behoort

19

toen ik samen met mijn vader op een Belgische stoep liep. M’n pa had me vlak na

20

de dood van m’n moeder meerdere malen naar mode tentoonstellingen in de buurt van Brussel meegenomen. De betreffende dag had hij me mee een speelgoedwinkel in gesleept. Hij wilde weten wat ik wilde hebben. Ik stelde nooit een verlanglijstje op, want sinterklaas wist toch alles over me, zo dacht ik. De straat was oranje gekleurd die dag. Fijnge¬trapte sinaasappelen zorgden voor een drassig, oranje kussen op het wegdek. De Belgische sinterklaas, in zijn paarse cape en een mijter die even paars was, begon tegen me te praten.

‘Bonjour. Voulez vous des…’ Ik herinner me dat ik me erg ongemakkelijk voelde

door de vreemde kleur van het gewaad. Deze sinterklaas droeg niet het bekende rood, geen rode tabberd. Ik schoot in paniek toen hij ook nog onverstaanbaar bleek. Dit was duidelijk niet de sinterklaas die ik eerder had ontmoet in Amsterdam.

‘Wat? Ik versta u niet.’ Ik zag er waarschijnlijk bleek, maar vooral ontzet

uit. M’n pa mompelde wat, waarop sinterklaas een vriendelijk knikje gaf. De zwarte pieten, ook met een andere benaming, gaven me wat pepernoten, lachten en liepen verder.

Ik heb een vermoeden waarom ik de opmerkingen over hulpsinterklazen altijd naast me heb neergelegd. Nu lach ik erom, maar ik herinner me dat ik boos was na mijn ontdekking in België. Ik had op m’n bed gelegen en me afgevraagd waarom ik was voorgelogen. Ik klampte me aan de kinderheld vast. De avonden samen met m’n ouders zal ik nooit vergeten.

21

48Was ik zelf een leugenaar toen ik voor zwarte piet

speelde? Ik was een jaar of vijf geleden door vrienden opgegeven om een knechtenpak aan te trekken. Ik was niet zo’n goede piet. Mijn vuurrode lippen waren angstaanjagend. De schmink was al uitgelopen voordat ik in actie was gekomen. Mijn blanke armen kwamen onder m’n pak uit, een gegeven waar ik pas achterkwam toen een kindje vroeg: ‘Wat is dat?’ Ik duwde wat pepernoten in de kinderhand en liep snel verder. Ik heb pieten dat daarna vaker zien doen in een lastige situatie.

In m’n strakke maillot was ik al snel gaan zweten. De parels liepen over m’n voorhoofd. Zelf had ik door de jaren zwarte pieten meegemaakt die gedurende sinterklaasavonden hun geloofwaardigheid hadden verloren omdat ze steeds witter werden of ineens blond bleken. In de auto op weg naar een familiefeest had sinterklaas, Raafs rol, nog snel zijn laatste peuk gerookt. Ook Sterre had zich als zwarte piet gemeld om voor Raafs neefjes en nichtjes een toneelstuk op te voeren. Ik had Raaf een bijnaam gegeven. Schijnheiligman. Hoe moest deze kettingroker geloofwaardig overkomen?

Op straat pakten we alles uit, inclusief de staf. Dit vergde geduld. Alle handelingen moesten buiten het zicht van de verwachtingsvolle kinderen plaatsvinden. We hadden ook om de hoek kunnen parkeren, maar dan was de kans groter geweest dat we door andere kinderen staande werden gehouden. En daar hadden we geen zin in. Logisch. We waren publieke personen. Zelfs hanggroep jongeren kregen een lach op hun gezicht. Dat was een primeur voor me. Ik voelde me een clown en deed mijn kunstje.

22

Raaf had twee stappen in het huis van zijn broer Siebert gezet toen zijn staf uit elkaar viel. Natuurlijk was ik de boosdoener.

‘Piet, hoe kan dit?’ Ik herinner me hoe bedrukte grotemensengezichten

simuleerden te lachen. ‘Wat zijn dit voor amateurs?’ Ik zag het ze denken. Terecht. ‘Komt u hier maar zitten, sinterklaas.’ Sterre probeerde de aandacht te verleggen.‘Dank u wel, piet.’‘Graag gedaan, sinterklaas.’ Raaf sloeg het grote sinterklaasboek open.‘Waar is Sharissa?’ Raaf keek op. Het bleef angstvallig stil. Kinderen

keken vragend rond. Raaf keek langzaam van links naar rechts. Niemand reageerde.

‘Sharissa, waar ben je?’ Sharissa was niet het soort naam dat ik in dit

gezelschap had verwacht. Siebert kuchte opvallend. Raaf keek hem aan. Hij leek het nog steeds niet te begrijpen.

‘Er is hier geen Sharissa, meneer.’ ‘Heeft u het juiste jaar voor u?’Godverdomme! Dat vond ik grappig. Raaf keek

wanhopig, maar herpakte zich snel en keek langzaam op.

‘Oh wat dom van de sint, ander huis. Zij woont ergens anders. Daar gaan we zo meteen naartoe. Eens kijken. Wie zijn hier allemaal?’

Probleem. Zo goed kende hij het groepje kinderen dat voor hem zat niet. Op zijn twee neefjes na werd het improviseren.

‘De printer is kapot.’

23

Siebert zei het droog. Duidelijk het type dat ik zonder goede reden kan haten. Een goede burger die zijn frustratie ten koste van anderen botviert.

‘Bedankt voor de mededeling, meneer.’ Raaf keek zijn broer niet aan. In plaats daarvan

verzon hij zijn eigen spelletje.‘Hé kleine knul, als je met deze piet een liedje zingt

krijg je een cadeautje. Hoe heet je?’‘Olaf, sinterklaas.’‘Oké Olaf, welk liedje wil je zingen?’‘Zwarte piet heeft een lekke band!’‘Oké! Dat is een van mijn favorieten! Piet, kom eens

hier! Zing eens mee!’ Raaf wenkte mij. Natuurlijk mij. De klootzak. Ik had

nog nooit van het liedje gehoord. Hij ook niet, dat zag ik aan hem.

‘Ga je even op je knieën zitten piet, naast Olaf?’Olaf begon zijn liedje meteen. Ik probeerde aan te

haken bij woorden als ‘sinterklaas’ en ‘stoomboot’. De kinderen keken me verbijsterd aan. Wat was dit voor een piet?

[Fragment uit ‘Pontus’, Job Breemer ter Stege, Passage]

24

25

Bill Mensema

Prioritize!

Als ik dit wilAls ik dit echt wilAls ik dit alleen maar kan doen als ik eerst dat gedaan heb en als dat alleen maar mogelijk is, als een zekere persoon daarvoor toestemming geeft en als ik die persoon alleen maar kan bereiken via de telefoonop nummer 5467783en dat die persoon alleen maar bij de telefoon zit op maandagochtend tussen kwart voor zeven en tien voor zeven omdat die persoon voor de rest van de week totaal onbereikbaar is

26

Dan zucht ik eerst diepen dan zeg ik:

Prioritize!

Als ik ons huis volzet met Billies, Gunnars en Tjaldas en al die andere handig in elkaar te zetten bouwpakketten van de IKEAAls ik onze garderobe vul met jurken, pantalons, broekpakken, leggings, bodystockings, kousjes, kleurtjes en geurtjes van de H&M en de C&AAls we eten in de duurste restaurants van de stad, met vier gangen, met vooraf een amuse en nadien een cappuccino met likeur.

Dan moet ik werkenDan moet ik schoftenDan moet ik ploegenDan moet ik buigen voor de baasDan moet ik knippen voor de manOpdat de man aan het einde van de maand telkens weer drieduizend euro’s over maakt naar mijn girorekening: 5467783

Als A, dan B. Zo simpel is het.

Prioritize!

27

Als de onvrede desondanks naar binnen sluipt als een tocht die niet af te dekken valtAls wij reizen boeken naar steeds verdere oorden om de steeds groter wordende afstand tussen jou en mij te overbruggenAls ik niet meer tevreden ben met jou en jij niet meer tevreden bent met mij en we dit gevoel van onbehagen alleen nog maar kunnen uiten door ons in te graven met extra luxe, extra luxe, extra luxe, extra, extra, extra, et ceterextra

Dan moeten we zwijgen Dan moeten we elkaar verwijtenDan moeten we vreemdgaanDan moeten we elkaar vervloekenDan moeten we zwijgen

Dan moeten we scheiden

Als A, dan B. Het is niet anders.

Prioritize!

Als ik op deze leeftijd tot het besef kom dat het er allemaal niet toe doetDat liefde, carrière, een eigen huis, een plek onder de zon, de grootste onzin is die wij mensen onszelf verkopenDat wij niet meer zijn dan armzalige mieren die steeds meer troep mee naar huis slepen, om daar uiteindelijk onder te bezwijken

28

Dan zal ik eerst zo oud moeten wordenDan zal ik eerst de liefde moeten ervarenDan zal ik eerst de carrière moeten makenDan zal ik eerst een eigen huis – een plek onder de zon – moeten verwerven.

Dan zal ik vervolgens de liefde laten gaanDan zal ik vervolgens mijn carrière opgevenDan zal ik niet langer hechten aan mijn plekje onder de zon

Alles kan wegBehalve mijn auto. Mijn auto is mij heilig.

Als A, dan B. Zo moeilijk is het niet.

Prioritize!

Maar dan is het maandagavond. Zomaar een maandagavond, aan het begin van de zomer.Na alleen maar wind en regen en loodzware grijze wolken overdag breekt rond acht uur ’s avonds alsnog de zon door. Ineens kleurt de hemel helderblauw. Ik parkeer mijn auto op een weggetje temidden van weilanden. Ik zie de wind zachtjes blazen over het gras en het graan.Ik zie een dikke zwaluw laag overvliegen, niet gehaast, maar in glijvlucht, in slow motion. In de verte zie ik een rode bus rijden.De hemel is zo blauw dat mijn adem stokt.Achter me hoor ik het kwinkeleren van de vogeltjes, vlak voordat ze gaan slapen.

29

Er staan blaarkoppen verderop die ineens weer honger krijgen en lekker naast elkaar gaan grazen met hun mooie, logge lichamen. Er is een pink – een jaarling – bij de sloot, die van blijdschap op en neer springt.

Ik heb het geluk dat ik er even bij kan zijn.

Als ik ondanks alles nog steeds geloof in de liefdeAls ik ondanks alles nog steeds God ervaar als een soort spinnenweb dat alles op deze aarde met elkaar verbindt: mensen en beesten en insecten en larven en toen en nu en later en straks en de zee en de wind en de bomen en het gras en de zachte nevel over het weidse land

en de mieren

Als ik op zomaar een maandagavond nog steeds een brok in mijn keel krijg

Dan besef ik dat God hier nog steeds isGod is liefdeen ik ben GodNet zo goed als dat de mier God is

Als A, dan B. Het is niet erg ingewikkeld.

Prioritize

Het allermooiste aan God is: die trekt zich geen reet aan van prioriteitenWant God is.

30

[Dit stuk was oorspronkelijk geschreven voor de spetterende, vrij toegankelijke poëzie avonden van Kasper Peters en Chris van Wierst, op elke laatste vrijdagavond van de maand in de Theater De Kapel, Emmastraat 15, Groningen.]

31

Marcella Veldthuis

Hybris

Proloog‘Weet je,’ schalt Janna’s stem vanaf de roze

opblaaskrokodil, ‘het leven is een beetje als een doe-het-zelf-inbouwkeuken van de IKEA: het wordt aangeprezen met “uw droomkeuken”, “tijdloos ontwerp” en “oneindig aantal mogelijkheden”, maar als puntje bij paaltje komt sta je dagenlang te kloten met een inbussleutel, vallen de deurtjes er al af als je er alleen maar naar kijkt, en als je de visite een glas water aan wilt bieden past het glas niet eens onder de kraan!’ Ze moet moeite doen om boven het geluid van de ronkende buitenboordmotor uit te komen. Verrast door zoveel diepzinnigheid draai ik me naar haar om.

32

‘Hoe kom je daar ineens op?’, roep ik terug. Janna haalt haar schouders op. ‘Ach, geïnspireerd

door onze reis en een beetje door ons bezoekje vanmorgen aan die grote winkel voor kleinburgerlijkheid.’

Het zal niet alleen daaraan liggen, denk ik, terwijl ik haar nog een hijs zie nemen van de joint die ze tussen haar gestrekte wijs- en middelvinger klemt. Ze ligt op haar rug te zonnen op een grote roze opblaaskrokodil, die we met een lijn aan de achterkant van de zeilboot hebben vastgemaakt. Behalve een zwarte string draagt ze niets. In haar ene hand houdt ze de joint, in haar andere een halve literblik goedkoop bier. Ze zwaait loom met haar joint naar een stelletje op een passerende zeilboot. Het is onderdeel van de bootcultuur om elkaar op het water te groeten, iets wat je verder volgens mij alleen tegenkomt bij motorrijders, die bij het tegemoet rijden altijd even een been uitsteken. De mensen op de boot groeten terug. De man van het stel kijkt nog een keer om, maar wordt ruw door de vrouw tegen zijn arm gestompt.

‘Is Liesbeth al wakker?’ Ik kijk de boot in. Liesbeth ligt nog steeds te

slapen, waarschijnlijk moe en katerig van de lange nacht die we achter de rug hebben. ‘Ik ga even een middagdutje doen, hoor’, had ze geeuwend gezegd. We konden het haar niet kwalijk nemen. Zelf waren we ook duf van slaapgebrek, een te hoog promillage en het broeierige weer. Het is dertig graden en het windvaantje hangt stil in de mast. Het bruine water stinkt. Het is voor de tijd van het jaar al behoorlijk warm geweest, wat direct zijn weerslag heeft op de waterkwaliteit van het Zuidlaardermeer. Behalve in de vaargeul is het water ondiep, je kunt op de meeste plekken in het meer gewoon staan, waardoor het snel opwarmt en het in de zomer altijd geteisterd wordt door blauwalg.

33

Het is de zesde dag van onze bootvakantie. Vandaag zijn we van Groningen naar het Zuidlaardermeer gevaren. Het is niet de moeilijkste etappe van de reis, maar wel een van de zwaarste. Toen we zes dagen geleden vertrokken, vrolijk nagezwaaid door onze glunderende maar lichtelijk verontruste ouders, waren we nog nuchter, weldoorvoed en vastbesloten om hun vertrouwen niet te beschamen. Inmiddels hebben we een kleine verandering in mentaliteit en fysieke gesteldheid ondergaan. Ik ben uitgeput en een beetje misselijk. Mijn tong plakt aan mijn gehemelte en het zweet gutst uit mijn poriën. Mijn hand, die op de helmstok rust, is plakkerig van het zweet. Met mijn vrije hand pak ik nog een blik bier uit de koelbak. Ik klem het tussen mijn knieën. Er klinkt een luid gesis als ik het lipje omhoog trek.

‘Hé, gooi ook eens eentje naar mij!’, hoor ik achter me. Ik draai me om. Janna heeft zich half opgericht. Ze houdt haar bierblik ondersteboven boven haar mond. Dan gooit ze hem in het water. Hij drijft van ons weg terwijl wij langzaam verder varen. Janna gooit ze altijd overboord. Over de hele route van onze tocht moeten inmiddels lege bierblikken dobberen, als uitgezette bakens ter markering van onze reis. We hebben al gegrapt dat we eigenlijk briefjes met aanwijzingen in de blikjes zouden moeten verstoppen om een speurtocht op het water te maken, maar angst voor sancties heeft ons er toch van weerhouden.

‘Leeg!’, roept ze. ‘Gooi eens een nieuwe!’ Ik pak een nieuwe halve liter uit de koelbak en

werp het in een perfecte boog naar haar toe. Ze grijpt ernaar, maar hij glipt tussen haar vingers door en valt in het water.

‘Alcoholmisbruik!’, gilt ze. Ze wentelt van de opblaaskrokodil af, de joint angstvallig boven haar

34

hoofd houdend. Als ze staat komt het water tot haar navel. Vanaf hier

35

lijkt het of ze helemaal naakt is. Langzaam waadt ze naar het blikje toe. Dan grijpt ze het en houdt het met een triomfantelijke grijns omhoog.

Ik zucht, draai dan de gashendel in de richting van het schildpadje en maak me klaar om met een grote boog naar haar terug te varen. Voor deze motor hoeft je IQ nauwelijks hoger te zijn dan je schoenmaat: als je af wilt remmen, draai je de hendel in de richting van de schildpad. Wil je sneller, dan dien je de hendel in de richting van het konijn te draaien.

Ik kijk even om naar Janna, die haar blikje heeft weten te openen. Ze zwaait wild naar een boot. Haar borsten bungelen een beetje. De schipper heeft haar gezien en wijzigt zijn koers. Hij komt nu recht op haar af. Ik kijk eens goed.

‘Kut’, mompel ik. ‘Liesbeth!’ Ik zet de motor in zijn vrij en reik naar binnen.

Liesbeth kreunt als ik aan haar arm schud. ‘Liesbeth! Wakker worden, nu!’

Liesbeth opent haar ogen en werpt me een giftige blik toe. ‘Laat me met rust’, mompelt ze.

Ik denk aan de blikken bier, de waterpijp en de voorraad wiet die we verstopt hebben in een EHBO-doos. Ik weet niet hoeveel wiet we hebben, maar ik betwijfel of het minder is dan de toegestane vijf gram. Het restant van de paddo’s die we gekregen hebben in Nieuw-Scheemda ligt tussen de andere groenten in een krat, vol in het zicht. In alle haast probeer ik te berekenen wat mijn promillage moet zijn. In de afgelopen drie uur heb ik vier blikken, dus twee liter bier gedronken. Ik ben niet zo’n rekenwonder, maar zelfs ik heb door dat het resultaat vaarbewijsonvriendelijk moet zijn.

‘Liesbeth!’, sis ik nog een keer. ‘Komen. Nú!’

36

Ik kijk naar Janna. De boot is haar nu dicht genaderd. Haar joint is nergens meer te bekennen. Die heeft ze vast in het water laten vallen.

‘Wat is er aan de hand?’ vraagt Liesbeth, knipperend tegen het felle zonlicht. Ik zet de motor weer in zijn vooruit, duw haar de helmstok in handen en wijs zwijgend naar Janna.

‘Oh!’, zegt Liesbeth. ‘Oké.’ Ik haast me naar binnen en pak de paddo’s. Waar

moeten ze heen? Snel moffel ik ze in de hoes van mijn hoofdkussen. Dan pak ik onze wietvoorraad uit de EHBO-doos en prop het allemaal in een bolletje sokken. Op het laatste moment bedenk ik me en pak ik er weer een zakje uit, dat ik op het minuscule aanrecht leg. Anders is het misschien verdacht. Ik kijk nog even rond en ben redelijk tevreden over het resultaat. Als we geen gekke dingen doen, komen we er misschien mee weg.

‘Oh, wat raar!’, hoor ik Janna’s veel te luide stem over het water schallen als ik weer naar buiten klim. Liesbeth heeft de draai bijna voltooid en zet de motor in zijn vrij om langzaam naar haar toe te dobberen. ‘Wat is dat voor gekke naam? Wie noemt zijn boot nou Politie?’

Ik sluit even berustend mijn ogen en doe moeite om de zucht niet te laten ontsnappen. Kut.

37

[Fragment uit ‘Hybris’, Marcella Veldthuis, Passage]

38

Rosa Timmer

De donkere man

Een rechtbankverslag

Hij staat plots met ontbloot bovenlijf in de rechtszaal. Woedend. Hij kan er niet over uit wat hier gezegd wordt. ‘Kijk dan!’ roept hij naar de rechter. Wild wijst hij naar zijn borst. ‘Dit zijn littekens van een steekwond en een operatie.’

Poging tot doodslag staat op het programma in de meervoudige strafkamer op donderdag. Elf jaar vriendschap gone bad is misschien een betere manier om deze gebeurtenis te omschrijven.

39

Het was al laat. Rick en Jan, twee heren van middelbare leeftijd, hadden al wat gedronken in de woning van Jan. Wel

40

een stuk of tien. En ook nog wat geblowd. Daarover zijn de voormalige vrienden het nog eens.

Daarna volgen verschillende lezingen van wat er gebeurde. Rick wilde wat eten voor zichzelf maken, Jan had daar geen zin in. Eigenlijk moest Rick maar eens opstappen, vond Jan. Een beetje snel ook. Jan: ‘En toen pakte ik dat mes om mijn woorden kracht bij te zetten.’

Wat er toen gebeurde is voor iedereen vaag behalve voor Rick. ‘Hij stormde op mij af en drukte dat mes in mijn borst. Het was heel gericht.’ Jan: ‘Ik stond te dreigen maar ik heb niet expres gestoken. Het was een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Ik zou mijn goede vriend dit nooit opzettelijk aandoen.’

Terwijl Rick lag te bloeden, gaf Jan hem de telefoon aan. Om 112 te bellen. Samen bespraken ze nog hoe ze dit uit moesten leggen aan de politie. Een donkere man heeft het buiten gedaan, besloten ze. In het ziekenhuis verklaarde de bloedende Rick zijn wond dan ook met dit verhaal. Maar toen hij een drain in zijn borst moest om het vocht uit zijn longen te laten weglopen werd hij kwaad. Hij besloot het echte verhaal te vertellen. Jan had het gedaan.

De advocaat zegt dat Jan het heel erg vindt dat hij zijn goede vriend kwijt is. Hij snapt nog steeds niet hoe het heeft kunnen gebeuren. Maar een operatie is er niet geweest, dat verklaart de arts ook.

De boosheid loopt op bij Rick. Maandenlang heeft hij gerevalideerd. Moest per dag vier uur in de buitenlucht zitten, diep ademhalend, om zijn longen op te rekken. Een behoorlijk pijnlijk proces. Hij vraagt zich vaak af of zoiets nog een keer kan gebeuren. En nu zegt de advocaat dat het allemaal niet zo erg was.

41

Hij trekt zijn shirt over zijn hoofd en gaat staan. ‘Ziet u dit dan niet, rechter?’ Zijn eigen advocaat probeert hem te sussen. De rechter: ‘Zo kunt u niet in de rechtszaal zitten.’ Rick doet zijn shirt weer aan. ‘Wat nou geen operatie’, briest hij nog.

De officier gelooft Jan. Omdat ze samen dat verhaal hadden bedacht van die donkere man. ‘Dat doe je niet als je weet dat iemand je gericht heeft neergestoken. Opzet kan niet bewezen worden.’ De eis: de straf gelijk aan het voorarrest van Jan en een voorwaardelijke gevangenisstraf met een proeftijd van twee jaar voor als het nog eens misgaat.

Jan heeft het laatste woord. Anders dan de meeste verdachten draait hij zich om en kijkt zijn slachtoffer recht aan. Even is daar een droevige blik, elf jaar vriendschap is niet niks, dan zegt hij:

‘Kerel, het spijt me echt verschrikkelijk.’

[Geen fragment uit ‘Allemansvriend’, Rosa Timmer, Passage]

42

43

Joost Oomen

De stort

44

45

DichteresKijk nou, hoe ze bibberend en op kousenvoetjeshet verlaten meisje c.q. de Engelstalige oudere vrouw wil zijn.

Sterk vermagerd, de laatste jaren steeds herkenbaarder gemaaktvoor alle bevolkingsgroepen. Mentaal genoeg gewalst voor troonbestijging.

Hoe ze waterig haar lippen draagt. Zelf aangebracht, zelf aangebracht!Dan weer kinderlijk trots op boekjes en prulletjes die ze knutselde.En die door de bewoners van de gehele begane grond op de koelkast wordt geplakt.

Kijk nou, ze trekt moordlustig door de beukenhaag. Maar het mag,want glimlach. Mooiweer-spelletjes met de paraplu achter de rug.

Hoe ze hoofs en literatuurtechnisch Schubert en Bach platen verkoopt op Ebay.De literatuurpaus breekt een stukje brood en voedt de piekjes uit zijn blote badkamerraam.(ik ben daar nog heel jong).

46

De foto die ze van haar zelf heeft laten maken is verdomd diepblauw. Ongebruiktis ze ook nog steeds, maar tegelijkertijd steigerend niet. Ze heeftde praatantennes goed geplaatst.

Langs het hele wegennet staan pechpalen, alleen voor haar.Ze is zwanger om het wachten.Ze is de nieuwe, afgekloven meisjes-kapitein.

47

HoovercraftochendEn toen was er die dag dat ikvoor het eerst de zon op zag komen.Hoe dat bloedende ding zich ingehouden oprichtteHoovercraftochtend noemden we dat.

Ik was die nacht in de sloot gevallenHad een film met een gladiator gezien.Er waren overal hooibalenen ik zette een stiertje op de wereld.

Dit is allemaal echt gebeurd (echt waar!)De zon trok mij aan mijn polsen oplangzaam stond ik op, het werd middagOveral op de wereld gingen tl-balken fluitend naar hun werk.

48

49

MaagdelijkheidVerlang ik nog naar maagdelijkheid?

Nee, ik verlang naar een dikke, plompe vrouwmet een groot gezicht en vadsige lippen.Lange benen, blauwe klapaderen.

Liefst ook nog kinderen. Twee, heel vervelendeen daarvan een vader die ik ken enwaarmee ik zaken doe.

Dat ik haar zoen bij het weggaaneen plakkus van labello vlak naast mijn monddie ik dan wegveeg met mijn mouw.

Borsten die tot over mijn handpalm vallenspinnetjes in de hoeken van haar huid.

Verlang ik nog naar maagdelijkheid?Nee, ik verlang naar een vrouw als een kruik.

50

[Gedichten uit ‘De stort’, Joost Oomen, Passage]

51

Bas Schröder

Swinder

52

53

Ah, en dan de pers…

54

55

56

Endorsed by Uitgeverij Passage

57