Des

ign

Cha

rles

& R

ay E

ames

- H

ang

it al

l ©

Vitr

a

De toekomst van de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden lokaal woonbeleid.Reflecties vanuit onderzoek over wonen en woonbeleid

Studiedag ‘Intergemeentelijk samenwerken in lokaal woonbeleid: een toekomstbeeld’ – Vlaams Parlement – 31 mei 2013

Sien WintersOnderzoeksleider wonen – HIVA KU Leuven

Coördinator Steunpunt Wonen

Sien.winters@kuleuven.be

2

Vooraf

De essentie …

het recht op betaalbaar en kwaliteitsvol wonen

De vraag vandaag …

is IGS daarvoor een goed instrument?

8 stellingen om de discussie te voeden

3

Inspiratie

Referenties: zie laatste pagina

4

8 stellingen om het debat te voeden

1. Lokaal woonbeleid is nodig

2. Het lokaal woonbeleid is de laatste jaren versterkt, mede onder invloed van subsidie IGS

3. De subsidie IGS is in hoofdzaak een antwoord op een tekort aan bestuurskracht bij de gemeenten

4. De huidige subsidie IGS is niet noodzakelijk de beste manier om dit probleem aan te pakken

5. Bovengemeentelijke samenwerking is nodig

6. De huidige subsidie IGS biedt nauwelijks een beperkt antwoord op deze nood aan bovengemeentelijke samenwerking

7. Een fundamentele keuze voor de toekomst van de IGS dringt zich op

8. Samenwerking is geen toverwoord.

5

Stelling 1: lokaal woonbeleid is nodig

• De woningmarkt vertoont zeer grote verschillen tussen gemeenten:– woningprijzen– woningtypologie – ouderdom en kwaliteit van de woningvoorraad– ruimtelijke structuur– …

• De meeste actoren zijn actief op lokaal / regionaal niveau:– SHM’s– SVK’s– huurdersbonden– immo’s– projectontwikkelaars– …

• Een goede beleidsvisie houdt rekening met de eigenheid van de regio• Subsidiariteitsbeginsel

Gemeente als regisseur van het lokale woonbeleid (Art. 28 VWC)

6

Stelling 2: het lokaal woonbeleid is de laatste jaren versterkt, mede o.i.v. de subsidie IGS

Tratsaert (2007) * Wonen-Vlaanderen, alle gemeenten (2012)**

Wonen-Vlaanderen,IGS-gemeenten (2012)***

Lokaal woonoverleg (minstens 1 keer per jaar)

57% 90%N = 278

100%N = 206

Lokaal woonplan 9% 38%N = 118

51%N = 106

Gemeentelijk actieprogramma 11%N = 34

16%N = 32

Reglement sociaal wonen 26%N = 81

28%N = 57

Leegstandsreglement 94%N = 289

96%N = 198

Voortgangstoets BSO Cat. 1 41% 43%

*: op basis van webbevraging bij 86% van de gemeenten**: indicatief, op basis van terreinkennis Wonen-Vlaanderen***: op basis van 24 projecten die einde 2012 de eerste driejarige subsidieperiode hadden afgerond volgens BVR 2007

Globale evaluatie outputs wenselijk !

7

Stelling 3: De subsidie IGS is in hoofdzaak een antwoord op een tekort aan bestuurskracht

• Nieuwe opdrachten voor lokale besturen i.k.v. woonbeleid botsen op draagkracht van vele gemeenten. Het takenpakket is omvattend en complex

• Pooling over gemeenten ligt voor de hand:– maakt specialisatie mogelijk– laat toe voort te bouwen op inzichten verworven in andere

gemeenten– m.a.w.: hier zijn schaalvoordelen te benutten

• IGS lijkt vooral daarop in te spelen:– dit blijkt uit takenpakket van IGS– wordt ook bevestigd door Vlaamse Woonraad

8

Vlaamse Woonraad:

“De intergemeentelijke samenwerkingsprojecten zijn niet opgezet vanuit het idee de gezamenlijke bovenlokale problematiek aan te pakken. Zij zijn veeleer een verlengstuk van de lokale besturen, met een in hoofdzaak dienstverlenende opdracht”

(Vlaamse Woonraad, ‘Waar naar toe met het lokaal woonbeleid?, Advies 2012/02)

9

Stelling 4: De huidige subsidie IGS is niet noodzakelijk de beste manier om gebrek aan bestuurskracht aan te pakken

Enkele bemerkingen:- Niet alle gemeenten met een gebrek aan bestuurskracht kunnen

gebruik maken van de subsidie- Ook gemeenten die lokaal woonbeleid voeren op eigen kracht,

kunnen gebaat zijn bij subsidie- Is 3 à 4 gemeenten het optimale schaalniveau?- Alternatieven met zelfde kostprijs:

- 191 VTE centraal inzetten voor ontwikkeling instrumenten, ondersteuning gemeenten, lokale dienstverlening aan burger

- 90 VTE centraal en 0,5 VTE in elke gemeente- Moet schaalvergroting gemeenten niet op de agenda komen?

10

Stelling 5: Bovengemeentelijke samenwerking is nodig

• Heel wat problemen op de woningmarkt hebben regionale dimensie• Aangrenzende gemeenten hebben vaak concurrerende belangen

Taakverdeling in onderling overleg, vanuit gedeelde visie op wonen zou zinvol zijn

Bv. - afstemming regionale aanbod op regionale vraag naar wonen

- realisatie bijkomende sociale woningen

- weloverwogen locatie voor nieuwe woningen

- afstemming tussen wonen en zorg op regionaal niveau

11

Stelling 6: De huidige subsidie IGS biedt nauwelijks een antwoord op deze nood aan bovengemeentelijke samenwerking

• Visievorming op bovenlokaal niveau is geen doel van huidige IGS• Weinig overeenstemming tussen afbakening van IGS en

woonregio’s• Een verbreding van IGS in richting van dergelijke

bovengemeentelijke samenwerking komt er waarschijnlijk niet zonder wortel of stok

12

13

Stelling 6: De huidige subsidie IGS biedt maar een beperkt antwoord op deze nood aan bovengemeentelijke samenwerking

• Visievorming op bovenlokaal niveau is geen doel van huidige IGS• Weinig overeenstemming tussen afbakening van IGS en

woonregio’s• Een verbreding van IGS in richting van dergelijke

bovengemeentelijke samenwerking komt er waarschijnlijk niet zonder wortel of stok

14

Stelling 7: een fundamentele keuze voor de toekomst van IGS dringt zich op

Model 1: doel blijft remediëring van gebrek aan bestuurskracht Te overwegen:

- subsidie voor alle gemeenten, ook deze zonder IGS

- (gedeelte van) subsidie voor hoger bestuursniveau

- grotere gebiedsafbakeningen

Model 2: doel wordt beleidsvisie en taakverdeling op regionaal niveau Dan:

- afbakening gebieden moet evolueren naar woonregio’s

- moet nagedacht over afbakening woonregio’s

- moet nagedacht over wortels en stokken

15

Stelling 8: samenwerking is geen toverwoord

16

Referenties

Kesbeke W., Schuermans N., Vandekerckhove B. & De Decker P. (2012), Honkvast in tijden van verandering. Woontrends en woonmarkten. Lannoo Campus, Leuven.

Schuermans N., De Decker P., Kesbeke W. & Vandekerckhove B. (2013), Pleidooi voor een opschaling van het lokale woonbeleid in Vlaanderen, Ruimte en Maatschappij, 4 (3), p. 10-33.

Tratsaert K., (2009), Lokaal woonbeleid in Vlaanderen: tien jaar na de Vlaamse Wooncode de kinderschoenen ontgroeid? Steunpunt Ruimte en Wonen, Heverlee.

Vlaamse Woonraad (2012), Waarheen met het lokaal woonbeleid? Advies 2012/02.

Vlaamse Woonraad (2012), Ruimte en Wonen. Advies 2012/11.

Voets J., Van Dooren W. & Winters S. (nog niet gepubliceerd), Onderzoek naar samenwerkingsmodellen voor een afgestemd stedelijk en stadsregionaal woonbeleid. Onderzoek in opdracht van agentschap Binnenlands Bestuur – team stedenbeleid.