Scriptie 2006 De Raes Sofie -...

UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE

ACADEMIEJAAR 2005 – 2006

Scriptie voorgedragen tot het bekomen van de graad van

licentiaat in de toegepaste economische wetenschappen

Sofie De Raes

onder leiding van

Prof. Dr. E. De Lembre

DE IMPACT VAN IFRS OP DE VERWERKING EN PRESENTATIE VAN

IMMATERIËLE VASTE ACTIVA IN BELGIË

Ondergetekende, Sofie De Raes, bevestigt hierbij dat onderhavige scriptie wel mag worden geraadpleegd en vrij mag worden gefotokopieerd. Bij het citeren moet steeds de titel en de auteur van de scriptie worden vermeld.

Sofie De Raes

Woord vooraf

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België I

WOORD VOORAF

Het schrijven van deze scriptie is in feite de kroon op mijn vierjarige opleiding toegepaste economische

wetenschappen en is tot stand gekomen dankzij de hulp van velen. In dit woord vooraf zou ik dan ook graag een

aantal mensen willen bedanken voor hun hulp en steun.

Vooreerst zou ik mevr. Sadi Podevijn willen bedanken voor haar nuttige adviezen, interessante opmerkingen en

deskundige begeleiding tijdens het uitwerken van deze scriptie. Ik wil haar daarenboven ook bedanken voor het ter

beschikking stellen van haar tijd voor het lezen van dit werk en het beantwoorden van mijn vragen.

Vervolgens gaat mijn oprechte dank uit naar dhr. Jean Pierre Dejaeghere, dhr. Mark Lauwers, dhr. Bart Huysentruyt,

dhr. Hans Ooms en mevr. Kristien De Raedt voor hun medewerking aan het empirisch onderzoek.

Eveneens wil ik dhr. Steven Pot, mijn ouders en mijn vriend bedanken voor het nalezen van deze scriptie en voor

hun morele steun.

Sofie De Raes

April 2006

Inhoudsopgave

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België II

INHOUDSOPGAVE

Woord vooraf ...........................................................................................................................................................I

Inhoudsopgave ......................................................................................................................................................... II

Lijst van gebruikte afkortingen ...............................................................................................................................VI

Lijst van tabellen..................................................................................................................................................... VII

Lijst van figuren .....................................................................................................................................................VIII

Hoofdstuk 0 Inleiding........................................................................................................................................... 1

Hoofdstuk 1 Wat is een immaterieel actief?....................................................................................................... 3

1.1 Definitie............................................................................................................................................3

1.1.1 Belgian GAAP.................................................................................................................................. 3

1.1.2 IAS/IFRS.......................................................................................................................................... 5

1.2 Opname ............................................................................................................................................ 7

1.2.1 Belgian GAAP.................................................................................................................................. 7

1.2.2 IAS/IFRS.......................................................................................................................................... 7

1.3 Voorbeelden van immateriële activa ................................................................................................ 8

1.4 Literatuur .......................................................................................................................................... 9

Hoofdstuk 2 Algemene boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief...................................... 10

2.1 Eerste opname van een immaterieel actief ..................................................................................... 10

2.1.1 Afzonderlijke verwerving............................................................................................................... 10

2.1.2 Verwerving als onderdeel van een bedrijfscombinatie................................................................... 14

2.1.3 Verwerving via overheidssubsidies ................................................................................................ 15

2.1.4 Ruil van activa................................................................................................................................ 17

2.1.5 Intern gegenereerde goodwill ......................................................................................................... 18

2.1.6 Intern gegenereerde immateriële activa.......................................................................................... 19

2.1.7 Vooruitbetalingen........................................................................................................................... 20

2.1.8 Opname van een last....................................................................................................................... 21

2.1.9 Geleasede immateriële activa ........................................................................................................ 22

2.2 Latere uitgaven ............................................................................................................................... 23

2.2.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 23

2.2.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 24

2.3 Waardering na opname................................................................................................................... 24

2.3.1 Algemeen........................................................................................................................................ 24

2.3.2 Gebruiksduur .................................................................................................................................. 26

2.3.3 Afschrijvingen ................................................................................................................................ 27

2.3.4 Waardeverminderingen .................................................................................................................. 34

2.3.5 Waardestijgingen............................................................................................................................ 41

2.4 Buitengebruikstelling en vervreemding.......................................................................................... 43

2.4.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 43

2.4.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 45

Inhoudsopgave

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België III

2.5 Immateriële activa aangehouden voor verkoop .............................................................................. 47

2.5.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 47

2.5.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 47

2.6 Royalty’s ........................................................................................................................................ 50

2.6.1 Royaltyopbrengsten........................................................................................................................ 50

2.6.2 Royaltykosten................................................................................................................................. 52

2.7 Presentatie van de immateriële activa in de balans......................................................................... 53

2.7.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 53

2.7.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 53

Hoofdstuk 3 Onderzoek en Ontwikkeling ........................................................................................................ 54

3.1 Definitie.......................................................................................................................................... 54

3.1.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 54

3.1.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 55

3.2 Boekhoudkundige verwerking van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling .........................55

3.2.1 Onderzoek en ontwikkeling aangekocht bij derden........................................................................ 55

3.2.2 Onderzoek en ontwikkeling vervaardigd door eigen werken ......................................................... 56

3.2.3 Toelichting...................................................................................................................................... 63

3.3 Uitgaven verbonden aan het ontwikkelen van software ................................................................. 64

3.3.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 64

3.3.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 65

3.4 Uitgaven verbonden aan het ontwikkelen van een website ............................................................ 66

3.4.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 66

3.4.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 66

3.5 Subsidies voor onderzoek en ontwikkeling .................................................................................... 66

3.5.1 Algemene verwerking .................................................................................................................... 66

3.5.2 Voorschotten verkregen vooraleer de subsidie verworven is ......................................................... 70

3.5.3 Terugbetaling van de reeds verkregen subsidie.............................................................................. 71

3.6 Literatuur ........................................................................................................................................ 71

Hoofdstuk 4 Goodwill en Verworven immateriële activa ............................................................................... 74

4.1 Goodwill ......................................................................................................................................... 75

4.1.1 Principe...........................................................................................................................................75

4.1.2 Berekening van het consolidatieverschil ........................................................................................ 76

4.1.3 Waardering na eerste opname......................................................................................................... 82

4.2 Badwill ........................................................................................................................................... 85

4.2.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 85

4.2.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 86

4.3 Verworven immateriële activa........................................................................................................ 86

4.3.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 86

4.3.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 87

4.4 Literatuur ........................................................................................................................................ 88

Inhoudsopgave

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België IV

Hoofdstuk 5 Empirisch deel .............................................................................................................................. 91

5.1 Methode.......................................................................................................................................... 91

5.2 Zijn immateriële activa dé succesfactoren van een onderneming?................................................. 91

5.3 Wat zijn de belangrijkste immateriële activa op de balans van een onderneming.......................... 93

5.3.1 Belgian GAAP................................................................................................................................ 93

5.3.2 IAS/IFRS........................................................................................................................................ 94

5.4 In welke mate worden immateriële activa opgenomen op de balans van een onderneming........... 96

5.4.1 Onderzoek en ontwikkeling............................................................................................................ 96

5.4.2 Merken, merknamen en titels ......................................................................................................... 99

5.4.3 Concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten ............................... 100

5.4.4 Andere immateriële activa............................................................................................................ 101

5.5 Wat was de impact van IAS/IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële activa in

België?.......................................................................................................................................... 102

5.5.1 Worden er onder IAS/IFRS meer immateriële activa opgenomen? ............................................. 102

5.5.2 Waardering na opname................................................................................................................. 105

5.5.3 Afschrijvingen .............................................................................................................................. 105

5.5.4 Bijzonder waardeverminderingsverlies ........................................................................................ 106

5.5.5 Getrouwer beeld? ......................................................................................................................... 108

5.6 Conclusie ...................................................................................................................................... 110

Algemeen besluit ..................................................................................................................................................... 111

Lijst van de geraadpleegde werken .........................................................................................................................IX

Lijst van de interviews...........................................................................................................................................XIX

Inhoudsopgave

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België V

Bijlagen ...................................................................................................................................................... XX

Bijlage 1 Samenvattend overzicht van de boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief XX

Bijlage 2 Informatieverschaffing onder Belgian GAAP......................................................................XXIX

Bijlage 3 Informatieverschaffing onder IAS/IFRS........................................................................... XXXIV

Bijlage 3.1 Informatie vereist volgens IAS 38 “Immateriële activa”....................................................... XXXIV

Bijlage 3.2 Informatie vereist voor bijzondere waardeverminderingsverliezen....................................... XXXVI

Bijlage 3.3 Informatie vereist met betrekking tot goodwill en verworven immateriële activa ................ XXXIX

Bijlage 3.4 Informatie vereist voor vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten

.......................................................................................................................................................XL

Bijlage 3.5 Informatie vereist voor geleasede immateriële activa: Lessee..................................................... XLI

Bijlage 3.5.1 Financiële lease (IAS 17 – 31).................................................................................. XLI

Bijlage 3.5.2 Operationele lease (IAS 17 – 35).............................................................................. XLI

Bijlage 3.6 Informatie vereist voor geleasede immateriële activa: Lessor.................................................... XLII

Bijlage 3.6.1 Financiële lease (IAS 17 – 47)................................................................................. XLII

Bijlage 3.6.2 Operationele lease (IAS 17 – 56)............................................................................. XLII

Bijlage 3.7 Informatie vereist volgens IAS 20 “Administratieve verwerking van overheidssubsidies en

informatieverschaffing over overheidssteun”............................................................................. XLII

Bijlage 4 Gehanteerde vragenlijst .........................................................................................................XLIII

Bijlage 5 Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij de geanalyseerde

bedrijven ...................................................................................................................................XLV

Lijst van gebruikte afkortingen

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België VI

L IJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN

art. Artikel

BTW Belasting over de Toegevoegde Waarde

CBN Commissie voor Boekhoudkundige Normen

E&Y Ernst & Young

F.V.A. Financieel vast actief

GAAP Generally Accepted Accounting Principles

IAS International Accounting Standards

IFRS International Financial Reporting Standards

IPR&D In–Process Research and Development (Lopend onderzoek– en ontwikkelingsproject)

K.B. Koninklijk Besluit

N.A. Not Available (Niet beschikbaar)

PWC PriceWaterhouseCoopers

R&D Research and Development (Onderzoek en Ontwikkeling)

R\C Rekening–Courant

SIC Standing Interpretations Committee

WACC Weighted Average Cost of Capital (Gewogen gemiddelde kapitaalkost)

W.I.B. Wetboek van de Inkomstenbelasting

Lijst van tabellen

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België VII

L IJST VAN TABELLEN

Tabel 1: Geanalyseerde bedrijven, hun totaal actief, hun immateriële activa en het percentage van hun immateriële

activa in hun totale activa (bedragen in EUR)............................................................................................................ 91

Tabel 2: Samenstelling van de post “immateriële activa” onder Belgian GAAP (bedragen in EUR)........................ 94

Tabel 3: Samenstelling van de post “immateriële activa” onder IAS/IFRS (bedragen in EUR)................................ 95

Tabel 4: Uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling en opname op de balans (bedragen in EUR)............................. 96

Tabel 5: De impact van IAS/IFRS op de opname van goodwill (bedragen in EUR)................................................. 102

Tabel 6: De impact van IAS/IFRS op de opname van immateriële activa (bedragen in EUR)................................. 104

Tabellen uit de bijlage:

Tabel 5 - 1: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (in duizend EUR).....................XLV

Lijst van figuren

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België VIII

L IJST VAN FIGUREN

Figuur 1: Schematisch overzicht van de afschrijvingskosten (voorbeeld) (In EUR).................................................. 34

Figuur 2: Relatie tussen immateriële activa en goodwill............................................................................................ 74

Figuur 3: De onderdelen van de kostprijs van de overname...................................................................................... 80

Figuren uit de bijlage:

Figuur 5 - 1: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Arinso International .........XLV

Figuur 5 - 2: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Barco...............................XLVI

Figuur 5 - 3: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Bekaert............................XLVI

Figuur 5 - 4: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Inbev.............................. XLVII

Figuur 5 - 5: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Innogenetics.................. XLVII

Figuur 5 - 6: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Roularta Media Group.XLVIII

Figuur 5 - 7: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Solvay...........................XLVIII

Figuur 5 - 8: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Telindus Group................XLIX

Figuur 5 - 9: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Umicore...........................XLIX

Figuur 5 - 10: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Zenitel...................................L

Hoofdstuk 0: Inleiding

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België 1

Hoofdstuk 0 INLEIDING

Immateriële activa spelen een belangrijke rol in heel wat ondernemingen. De laatste decennia is hun rol aanzienlijk

toegenomen, doordat de activiteiten van meer en meer ondernemingen gebaseerd zijn op technologieën en knowhow

enerzijds en anderzijds op het verlenen van allerlei vormen van diensten. (Corporate reporting on intangibles – a

proposal from a German background - , 2005) In de huidige economische omgeving kunnen materiële en financiële

activa nooit voldoende zijn om het succes van een onderneming te verklaren. Deze activa hebben vaak het karakter

van een commodity en vormen aldus geen bron voor een concurrentievoordeel. De immateriële activa zorgen ervoor

dat deze materiële en financiële activa op een unieke manier worden ingezet in een onderneming, wat aanleiding kan

geven tot hogere winsten. (Egginton, 1990; Holterman, 2004 en Lev, 2004) Daarenboven kunnen immateriële activa

ook zorgen voor een uniek product. In de steeds toenemende concurrentiële omgeving is een gedifferentieerd,

innoverend product belangrijk. (Lev en Zambon, 2003) We zouden dus kunnen stellen dat immateriële activa als het

ware dé succesfactoren van een onderneming zijn. Vooral het succes op lange termijn en de sterke

concurrentiepositie van een onderneming zal bepaald worden door de aanwezige immateriële activa. (Holterman,

2004; Lev, 2004 en Corporate reporting on intangibles – a proposal from a German background - , 2005)

Vanaf 1 januari 2005 zijn alle Belgische beursgenoteerde ondernemingen verplicht om hun geconsolideerde

jaarrekening op te maken volgens de International Financial Reporting Standards (IFRS). Deze

boekhoudstandaarden bestaan op dit moment uit een 30-tal IAS’en (International Accounting Standards) en 7

IFRS’en. Aangezien immateriële activa een belangrijke rol spelen in ondernemingen, is het dan ook belangrijk te

weten hoe deze activa verwerkt worden in de boekhouding en welke impact IAS/IFRS heeft op de verwerking en

presentatie van immateriële activa in België. Om een beter inzicht te krijgen in de verschillen tussen de geldende

Belgian GAAP en IAS/IFRS betreffende de boekhoudkundige verwerking van immateriële activa werden beide

normen in deze scriptie naast elkaar geplaatst.

Een eerste verschil tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS vinden we terug op vlak van de naamgeving. Belgian GAAP

gebruikt steeds de term “Immateriële vaste activa”, terwijl IAS/IFRS gebruik maakt van de term “Immateriële

activa”. In deze scriptie wordt steeds gebruik gemaakt van de term “Immateriële activa”. Hiermee worden dan

zowel de term “Immateriële vaste activa” (onder Belgian GAAP) als de term“Immateriële activa” (onder

IAS/IFRS) bedoeld.

De internationale rapporteringsstandaard die van toepassing is op de immateriële activa is IAS 38 “Immateriële

activa”. De volgende immateriële activa vallen echter buiten het toepassingsgebied van deze standaard (IAS 38 –

2):

� immateriële activa die binnen het toepassingsgebied van een andere standaard vallen;

� financiële activa zoals gedefinieerd in IAS 39 “Financiële instrumenten: opname en waardering”;

� exploitatie- en evaluatiecriteria; en

� uitgaven voor de ontwikkeling en winning van mineralen, olie, aardgas en soortgelijke uitputbare

hulpbronnen.

Hoofdstuk 0: Inleiding


Voorbeelden van immateriële activa die binnen het toepassingsgebied van een andere standaard vallen zijn (IAS 38

– 3):

� immateriële activa die worden aangehouden voor verkoop in het kader van de normale bedrijfsvoering. Dit

zijn de voorraden en de onderhanden projecten in opdracht van derden;

� uitgestelde belastingsvorderingen;

� lease-overeenkomsten die tot het toepassingsgebied van IAS 17 “Lease-overeenkomsten” behoren;

� activa die voortvloeien uit personeelsbeloningen;

� goodwill verworven in een bedrijfscombinatie;

� uitgestelde overnamekosten en immateriële activa die voortvloeien uit contractuele verzekeringsrechten die

op hun beurt voortvloeien uit verzekeringscontracten die binnen het toepassingsgebied van IFRS 4

“Verzekeringscontracten” vallen; en

� vaste immateriële activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop in overeenstemming met IFRS 5

“Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten”.

In deze scriptie worden de immateriële activa die onder het toepassingsgebied van IAS 38 vallen behandeld, tenzij

uitdrukkelijk vermeld. Zo worden geleasede immateriële activa kort behandeld in hoofdstuk 2. Ook immateriële

activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop worden behandeld in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 4 wordt dieper

ingegaan op de verwerking van goodwill.

In het eerste hoofdstuk worden immateriële activa nauwkeurig gedefinieerd. De definities onder de beide

boekhoudstandaarden komen aan bod alsook de voorwaarden tot opname. Als illustratie worden een aantal

voorbeelden van immateriële activa gegeven. Na een duik in de literatuur gaat het tweede hoofdstuk dieper in op de

algemene boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief. Een samenvattend overzicht van deze

boekhoudkundige verwerking werd opgenomen in bijlage 1: “Samenvattend overzicht van de boekhoudkundige

verwerking van een immaterieel actief”. In de volgende hoofdstukken worden enkele belangrijke immateriële activa

onder de loep genomen: uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (hoofdstuk 3), goodwill en verworven

immateriële activa (hoofdstuk 4). Ten slotte wordt in het praktische gedeelte van deze verhandeling onderzocht in

welke mate immateriële activa belangrijk zijn voor ondernemingen, wat de belangrijkste immateriële activa op de

balans van een onderneming zijn, in welke mate immateriële activa opgenomen worden op de balans van een

onderneming en ten slotte wat de impact was van IAS/IFRS op de verwerking van immateriële activa.

Hoofdstuk 1: Wat is een immaterieel actief?


Hoofdstuk 1 WAT IS EEN IMMATERIEEL ACTIEF ?

Om te weten hoe een immaterieel actief verwerkt wordt, is het in de eerste plaats noodzakelijk om te weten wat er

juist bedoeld wordt met een immaterieel actief. De naam verwijst al naar het niet materiële karakter van het actief,

maar dit betekent niet dat alle immateriële elementen zomaar zullen worden opgenomen onder de immateriële activa

in de balans van een onderneming. Zowel Belgian GAAP als de IAS/IFRS normen geven aan welke elementen

kunnen worden opgenomen. In de eerste paragraaf wordt de definitie van een immaterieel actief besproken. Om te

kunnen worden opgenomen op de balans moet echter niet alleen voldaan zijn aan de definitie van een immaterieel

actief, maar ook aan de opnamecriteria. Deze opnamecriteria worden in de tweede paragraaf behandeld. In de derde

paragraaf worden vervolgens een aantal voorbeelden van immateriële activa gegeven. Ten slotte wordt kort

ingegaan op een aantal opmerkingen uit de literatuur inzake immateriële activa.

1.1 Definitie

1.1.1 Belgian GAAP

Belgian GAAP legt geen definitie op van een immaterieel actief. Men geeft gewoon een lijst weer van een aantal

elementen die deel kunnen uitmaken van de immateriële activa in de balans van een onderneming. (E&Y, 2001, blz.

445) Men zou een immaterieel actief kunnen definiëren als “ondernemingsmiddelen van onlichamelijke aard,

gebruikt voor de bedrijfsactiviteit en al dan niet onderhevig aan waardeschommelingen”. (De Lembre en Podevijn,

2004a, blz. 63) Belangrijk in deze definitie is dat het actief gedurende verschillende boekhoudperiodes moet

gebruikt worden in de onderneming. Belgian GAAP onderscheidt vier categorieën van immateriële activa:

� “Kosten voor onderzoek en ontwikkeling zijn de kosten van onderzoek, vervaardiging en ontwikkeling van

prototypes, producten, uitvindingen en knowhow, die nuttig zijn voor de ontwikkeling van de toekomstige

activiteiten van de onderneming.” (K.B. 30/01/2001 art. 95 § 1) Zowel de kosten van onderzoek als

ontwikkeling worden onder dezelfde rubriek geboekt en op dezelfde manier verwerkt.

� “Concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten zijn enerzijds deze waarvan de

vennootschap eigenares is en anderzijds de rechten tot exploitatie van onroerende goederen, octrooien,

licenties, enzovoort waarvan een derde eigenaar is, evenals de aanschaffingswaarde van het recht van de

vennootschap om van derden dienstverlening van knowhow te verkrijgen, wanneer die rechten door de

vennootschap ten bezwarende titel zijn verworven.” (K.B. 30/01/2001 art. 95 §1)

In de boekhoudwetgeving wordt geen definitie gegeven voor elk element, maar algemeen worden de

volgende omschrijvingen aanvaard: (Siau, 2003, blz.188)

o “Concessies zijn door de overheid voor al of niet beperkte periode toegekende vergunningen tot

exploitatie van bepaalde activiteiten of tot verrichten van diensten.” (Tiest, 2005, blz. 76) Bijvoorbeeld

een vergunning tot het exploiteren van gronden. (Siau, 2003, blz. 188)

o “Een octrooi of een patent is een door de overheid aan de houder toegekend alleenrecht of brevet om

gedurende een bepaalde periode een uitvinding uit te baten.” (Tiest, 2005, blz. 76) Bijvoorbeeld een

patent toegekend aan een farmaceutisch bedrijf. (Siau, 2003, blz. 188)

o “Een licentie is het recht tot exploitatie van een octrooi, eigendom van een derde of het recht

toegestaan door de overheid om bepaalde exploitaties of verrichtingen te doen.” (Tiest, 2005, blz. 76)

Bijvoorbeeld een softwarelicentie. (Siau, 2003, blz. 188)



o “Knowhow is de technische kennis, ervaring, methoden, werkwijzen, informatie… die vatbaar zijn

voor commerciële exploitatie en die een geheim of een vertrouwelijk karakter bezitten.” Dit betekent

dat men aldus een voorsprong op de concurrentie bezit, wat een economisch voordeel met zich mee

brengt. (Siau, 2003, blz. 188)

o “Fabrieks- of handelsmerken worden gedefinieerd als het alleengebruik van de naam voor een

onbepaalde duur, als identiteitsaanduiding ten behoeve van bepaalde producten.” (Tiest, 2005, blz. 76)

� “Goodwill is de prijs die werd betaald voor de verwerving van een onderneming of bedrijfsafdeling voor

zover die hoger is dan de nettowaarde van het actief minus de passiefbestanddelen van de verworven

onderneming of branche. Goodwill is ook het verschil bij inbreng van een bedrijfsgeheel (fusie, opslorping,

inbreng van een deel van de onderneming) tussen de afgesproken waarde van de inbreng en de nettowaarde

van het ingebrachte geheel.” (K.B. 30/01/2001 art. 95 §1)

� “Vooruitbetalingen ontstaan wanneer een onderneming zich contractueel verbonden heeft om immateriële

activa aan te schaffen en ter waarborg van de uitvoering van het contract bepaalde bedragen vooraf moet

betalen. Indien de onderneming zelf haar immateriële activa produceert, dan kunnen hieronder de reeds

geëngageerde kosten worden verstaan.” (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 64)

In bepaalde gevallen is het niet echt duidelijk of een actief materieel dan wel immaterieel is. Wanneer men te maken

heeft met een cd-rom met hierop software, dan zou je enerzijds kunnen stellen dat het een materieel actief is omdat

het actief een fysische vorm heeft. Anderzijds draait het niet echt om de cd-rom, maar eerder om wat er op die cd-

rom staat. Belgian GAAP kijkt in dit geval naar het belangrijkste element. Daarenboven geeft Belgian GAAP nog

een aantal specifieke richtlijnen voor software. (CBN, 1995, blz. 7 – 12) Systeemsoftware en firmware (dit is de

software die in de hardware – op chips – is gefixeerd) wordt geboekt als materieel vast actief omdat het deel

uitmaakt van de hardware, tenzij men een onderneming is die dit type van software produceert. In dit geval gelden

de algemene regels voor software die hierna behandeld worden. Heeft de software een bijkomstig karakter in

verhouding tot de hardware of indien de software deel uitmaakt van een ander product of van een andere methode,

dan wordt deze software niet afzonderlijk in de boekhouding opgenomen. (CBN, 1995, blz. 7 – 12)

Software uitgaven kunnen slechts als actief beschouwd worden wanneer zij bijdragen tot de

ondernemingsactiviteiten en wanneer er toekomstig economisch nut van verwacht wordt. Daarenboven moet de prijs

afzonderlijk bepaalbaar zijn. Software kan pas opgenomen worden als vast actief wanneer het bestemd is om

duurzaam te worden gebruikt in de onderneming. Is dit niet het geval, dan wordt software geclassificeerd bij de

voorraden of bij de bestellingen in uitvoering. (CBN, 1995, blz. 7 – 12)

Afhankelijk van het soort software waarmee men te maken heeft, wordt deze software anders verwerkt.

� Toepassingssoftware die bij derden aangekocht of via gebruiksrecht verkregen werd

Indien deze toepassingssoftware bestemd is voor intern gebruik en het gaat om standaardsoftware, dan

verkrijgt men meestal een licentie en zal de softwareleverancier het auteursrecht behouden. In dit geval

wordt de prijs die betaald werd voor de licentie opgenomen als immaterieel actief. Hiervoor is wel vereist

dat de software gedurende enkele jaren gebruikt zal worden in de onderneming.

Gaat het om specifieke software aangekocht voor intern gebruik, dan verkrijgt de onderneming het

auteursrecht. In dit geval worden zowel de aanschaffingsprijs als de bijkomende kosten opgenomen als

immaterieel actief. (Cfr. Paragraaf 2.1.1.1, blz. 10 – 11) Koopt men deze software aan, met als doel deze

zonder aanpassingen te verkopen, dan wordt geen immaterieel actief geboekt. Deze software wordt dan



opgenomen als voorraad. Verkoopt men de software na een aantal aanpassingen, dan wordt het wel

opgenomen als immaterieel actief. (CBN, 1995, blz. 7 – 12)

� Zelf ontwikkelde toepassingssoftware

Indien het gaat over software voor intern gebruik, dan gelden dezelfde regels voor ontwikkelingskosten die

geactiveerd kunnen worden als immaterieel actief. Enkel de kosten voor “coding”, “testing” en in bepaalde

gevallen “maintenance” komen voor activering in aanmerking.

Software die bestemd is om verkocht te worden, wordt ofwel opgenomen onder “Bestellingen in

uitvoering” wanneer de software speciaal ontwikkeld wordt voor de klant, ofwel onder “Voorraden” in het

geval van standaardsoftware. In dit laatste geval moet echter wel de commerciële haalbaarheid aangetoond

worden vooraleer men mag overgaan tot activering. Dit kan men aantonen door een marktonderzoek uit te

voeren. (CBN, 1995, blz. 7 – 12)

Software wordt meer in detail behandeld in hoofdstuk 3: “Onderzoek en Ontwikkeling”.

1.1.2 IAS/IFRS

De internationale rapporteringsstandaard die van toepassing is op de immateriële activa is IAS 38 “Immateriële

activa”. Deze standaard levert een duidelijke definitie voor een immaterieel actief, namelijk: “Een immaterieel

actief is een identificeerbaar, niet-monetair actief zonder fysieke vorm”. Ook wordt een definitie gegeven voor een

actief: “Een actief is een middel dat uit gebeurtenissen in het verleden is voortgekomen en waarover een

onderneming de zeggenschap heeft en waaruit naar verwachting toekomstige economische voordelen naar de entiteit

zullen vloeien”. (IAS 38 – 8) Dit betekent dat om te voldoen aan de definitie van een immaterieel actief, er aan drie

voorwaarden moet zijn voldaan. Er moeten zeggenschap, identificeerbaarheid en toekomstige economische

voordelen zijn.

1.1.2.1 ZEGGENSCHAP Zeggenschap betekent dat men als onderneming kan beschikken over de toekomstige economische voordelen die

voortkomen uit het actief en dat men als onderneming de toegang van derden tot deze voordelen kan beperken.

Meestal betekent dit voor immateriële activa dat men een juridisch afdwingbaar recht bezit. Bezit men dit recht niet

dan is het moeilijker om de zeggenschap aan te tonen, maar het is nog steeds mogelijk in bepaalde omstandigheden.

(IAS 38 – 13)

Marktkennis en technische kennis kunnen toekomstige economische voordelen genereren. Men beschikt over deze

voordelen wanneer er een juridisch afdwingbaar recht aan verbonden is, bijvoorbeeld auteursrechten. Is dit recht er

niet aan verbonden, dan kan men in de meeste gevallen de toegang van derden tot deze voordelen niet beperken.

(IAS 38 – 14)

Een team van geschoold personeel kan eveneens toekomstige economische voordelen genereren, maar normaal

gezien heeft men onvoldoende zeggenschap om dit team te classificeren als een immaterieel actief. (IAS 38 – 15)

Een klantenbestand of een marktaandeel kan meestal alleen worden opgenomen als immaterieel actief wanneer er

een juridisch afdwingbaar recht is. Bestaat dit niet, dan zijn er geen manieren om de relaties met cliënten te

beschermen.



1.1.2.2 IDENTIFICEERBAARHEID Dit criteria is noodzakelijk om een immaterieel actief te kunnen onderscheiden van goodwill. Een actief voldoet aan

het criterium “identificeerbaarheid” als het actief afscheidbaar is (dat wil zeggen dat het onderscheiden of

gescheiden kan worden van de onderneming en het verkocht en/of overgeplaatst kan worden, wanneer er

vergunningsrechten aan kunnen worden toegekend, wanneer het gehuurd of verruild kan worden ofwel als

opzichzelfstaand actief ofwel in combinatie met een verwant contract, een actief of een verplichting) of het

voortvloeit uit contactuele of andere juridische rechten ongeacht of deze rechten overdraagbaar zijn aan of

gescheiden kunnen worden van de onderneming of van andere rechten en verplichtingen. (IAS 38 – 11, 12)

Voorbeeld 1: Dankzij de gezamenlijke inzet van machines, kennis van personen, onderzoek van de researchafdeling

ontwikkelt men producten die een veel hogere marge realiseren dan gelijkaardige producten van concurrenten. Op

deze manier ontstaat er een sterke klantenbinding die een toekomstige afzet waarschijnlijk maakt. Deze elementen

(kennis, onderzoek en klantenbinding) zullen voordelen opleveren voor de onderneming, maar zijn echter niet

individueel afscheidbaar. Zij maken deel uit van het geheel van de organisatie van mensen en middelen die tot

producten en klantenservice leiden. Dit betekent dat kennis, onderzoek en klantenbinding niet als immaterieel actief

kunnen worden opgenomen in de balans. (Bron: De Lembre, 2004a, blz. 277)

Voorbeeld 2: Een onderneming die een bijzondere productiemethode ontwikkeld heeft en die deze

productiemethode vastgelegd heeft in handboeken en procedures, laat deze methode beschermen en sluit nadien

licentiecontracten af waarbij een derde partij het recht heeft om deze licentie te gebruiken voor de productie van

goederen. In dit geval kan men spreken van een immaterieel actief omdat het afscheidbaar is, er toekomstige

economische voordelen uit zullen vloeien en men er zeggenschap over heeft. (Bron: De Lembre, 2004a, blz. 277)

1.1.2.3 TOEKOMSTIGE ECONOMISCHE VOORDELEN Deze voordelen kunnen de opbrengsten uit de verkoop van goederen of diensten zijn, maar ook kostenbesparingen

of andere voordelen die voortkomen uit het gebruik van het actief. (IAS 38 – 17)

Voorbeeld: Een onderneming ontwikkelt een nieuwe productiemethode en kan hierdoor goedkoper goederen

produceren. De kostenbesparing die deze nieuwe productiemethode met zich meebrengt is 10 %. Deze nieuwe

productiemethode is daarenboven ook beschermd door een patent, zodoende dat het actief identificeerbaar is. Ook

aan het criteria zeggenschap is voldaan. Aangezien aan de drie voorwaarden is voldaan, kan dit geboekt worden als

een immaterieel actief.

Ligt het immaterieel actief vast op een fysieke drager, dan kan men zich afvragen of dit actief wel kan beschouwd

worden als een immaterieel actief. In dit geval stelt IAS/IFRS dat men moet kijken naar het belangrijkste element.

(IAS 38 – 4) Bijvoorbeeld in het geval van software voor een computergestuurde machine die niet kan werken

zonder deze specifieke software, maakt de software integraal deel uit van de machine en wordt aldus geboekt als een

materieel vast actief. Wanneer de software niet integraal deel uitmaakt van de betrokken hardware, wordt deze

software verwerkt als een immaterieel actief. Hier doet er zich aldus geen verschil voor met Belgian GAAP.

Onderzoek en ontwikkeling kan resulteren in een fysiek product bijvoorbeeld een prototype. De kennis die in dit

prototype vervat zit is hier belangrijker dan het fysieke product. Dit betekent dat ook hier de immateriële component

de belangrijkste is. (IAS 38 – 5)



IAS/IFRS deelt de immateriële activa ook in een aantal categorieën in. (IAS 38 – 119) Deze categorieën worden

onder andere gebruikt bij de informatieverschaffing. Een categorie is een groepering van activa met soortgelijke

aard en een gelijksoortig gebruik in de activiteiten van een onderneming. Een aantal voorbeelden van categorieën

zijn:

� merknamen;

� uitgaverechten;

� computersoftware;

� licenties en franchises;

� auteursrechten, octrooien en andere industriële eigendomsrechten, onderhouds- en exploitatierechten;

� recepten, formules, modellen, ontwerpen en prototypes; en

� immateriële activa in ontwikkeling.

Wanneer door opsplitsing in kleinere categorieën of door samenvoeging tot grotere categorieën meer relevante

informatie voor de gebruikers van de jaarrekening bekomen wordt, dan moet deze opsplitsing of samenvoeging

gebeuren. Als onderneming is men aldus vrij om de categorieën van immateriële activa te bepalen. Hier wijkt

IAS/IFRS af van Belgian GAAP. In Belgian GAAP maakt men een vaste indeling in vier categorieën, daar waar er

bij IAS/IFRS geen vaste indeling vastligt

1.2 Opname

1.2.1 Belgian GAAP

De 4de richtlijn geeft niet echt weer wanneer een immaterieel actief in de balans mag worden opgenomen. Dit

betekent dat het overgelaten wordt aan de lidstaten. In België is men evenmin duidelijk. Men geeft alleen weer wat

het formaat van de balans is. (K.B. 30/01/2001 art. 88) Belgian GAAP toont dus alleen de verschillende elementen

van de balans. (Vansteeger, 2005)

Belgian GAAP stelt geen echte opnamecriteria voor een immaterieel actief voorop. De enige voorwaarde waaraan

voldaan moet worden, is de definitie van een immaterieel actief. Dit immaterieel actief wordt opgenomen tegen

aanschaffingswaarde, die afhangt van de manier waarop het actief werd verkregen. (K.B. 30/01/2001 art. 35) (Cfr.

Paragraaf 2.1, blz. 10 – 23)

1.2.2 IAS/IFRS

Wanneer men een immaterieel actief wil opnemen in de balans van een onderneming, moet men kunnen aantonen

dat de post beantwoordt aan (1) de definitie van een immaterieel actief en (2) de opnamecriteria. (IAS 38 – 18)

Om te voldoen aan de definitie van een immaterieel actief, moet voldaan zijn aan de elementen die in de vorige

paragraaf werden uitgelegd. De opnamecriteria stellen daarenboven nog een aantal bijkomende eisen. Een actief

mag alleen worden opgenomen als (1) het waarschijnlijk is dat de verwachte toekomstige voordelen, die kunnen

worden toegerekend aan het actief, naar de onderneming zullen vloeien en (2) de kostprijs van het actief

betrouwbaar kan worden bepaald. (IAS 38 – 21)

Het eerste criterium waaraan voldaan moet worden (de waarschijnlijkheid van de verwachte toekomstige

voordelen), moet beoordeeld worden op basis van redelijke en gefundeerde veronderstellingen die de beste

inschatting door het management vertegenwoordigen van de economische omstandigheden die gedurende de

gebruiksduur van het actief zullen bestaan. (IAS 38 – 22) Deze waardering moet gebeuren op basis van gegevens die



beschikbaar zijn op het moment van de eerste opname van het actief, waarbij groter belang gehecht wordt aan

externe gegevens. (IAS 38 – 23)

Aangezien een actief dat wordt opgenomen in de balans tegen kostprijs gewaardeerd wordt, is het noodzakelijk dat

ook de kostprijs van een immaterieel actief betrouwbaar moet kunnen worden bepaald vooraleer men kan overgaan

tot activering. Afhankelijk van het type van immaterieel actief wordt de kostprijs op een andere manier bepaald.

Deze verschillende manieren worden in hoofdstuk 2 besproken. (Cfr. Paragraaf 2.1, blz. 10 – 23)

1.3 Voorbeelden van immateriële activa

Immateriële activa kunnen zeer veel verschillende vormen aannemen. Door de indeling van de immateriële activa in

een aantal categorieën geeft Belgian GAAP een aantal voorbeelden van immateriële activa, namelijk: kosten van

onderzoek en ontwikkeling, concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten, goodwill en

vooruitbetalingen.

Ook in de IAS/IFRS standaarden vinden we een aantal voorbeelden terug. Enerzijds worden in IAS 38 een aantal

voorbeelden gegeven door verschillende categorieën van immateriële activa te onderscheiden. (Cfr. Paragraaf

1.1.2.3, blz. 6) Daarenboven vinden we in de bijlage bij IFRS 3 “Bedrijfscombinaties” eveneens een aantal

voorbeelden van immateriële activa (IFRS 3 en De Lembre en Podevijn, 2004b):

� Marketing gerelateerde immateriële activa:

o merken, merknamen, dienstmerken, collectieve merken en certificaten (#);

o domeinnamen (een unieke naam, gebruikt ter identificatie van een welbepaald internetadres) (De

Lembre en Podevijn, 2004b) (#);

o zelf ontwikkelde huisstijl: design, kleur, hoofding bij kranten, enzovoort (De Lembre en Podevijn,

2004b) (#); en

o niet-concurrentiebeding (#).

� Klant gerelateerde immateriële activa:

o klantenbestanden (*);

o bestellings- of productieachterstand (#);

o contracten met klanten (#); en

o afspraken met klanten (*).

� Artiest gerelateerde immateriële activa:

immateriële activa beschermd met een copyright: optredens, boeken, kranten, beelden en foto’s, films ,

televisieprogramma’s, enzovoort. (#)

� Contract gebaseerde immateriële activa:

o licenties (#);

o leasingovereenkomsten (#);

o bouwvergunningen (#);

o franchiseovereenkomsten (#);

o uitzendrechten (#);

o gebruiksrechten (#);

o dienstencontracten (#); en

o personeelscontracten (#).



� Yechnologie gebaseerde immateriële activa:

o gepatenteerde technologieën (#);

o computersoftware (#);

o technologieën zonder patent (*);

o databases (*); en

o geheime formules, recepten, processen indien deze wettelijk beschermd zijn (#).

(#): Dit zijn immateriële activa die ontstaan zijn als gevolg van een juridisch afdwingbaar recht.

(*): Dit zijn immateriële activa die niet ontstaan zijn als gevolg van een juridisch afdwingbaar recht, maar die

duidelijk afscheidbaar zijn.

Een aantal andere belangrijke immateriële activa op de balans van een onderneming zijn:

� goodwill 1

� uitgaven van ontwikkeling onder IFRS

� vooruitbetalingen

1.4 Literatuur

Immateriële activa spelen een belangrijke rol voor het bereiken van superieure performantie in veel ondernemingen.

In veel ondernemingen zijn ze zelfs de kritische activa. (Sanchez en Heene, 2004, blz. 29) Men stelt echter vast dat

vele van deze activa niet opgenomen worden in de balans. Wyatt (2001) stelde dat immateriële investeringen een

steeds belangrijkere invloed uitoefenen in de groei en de ontwikkeling van ondernemingen. Ondanks deze

ontwikkeling blijft er een slechte afstemming tussen de boekhoudstandaarden en de waarde van immateriële activa.

Dit heeft als gevolg dat de financiële rapporten een lagere relevantie hebben dan wanneer deze immateriële activa

erin zouden worden opgenomen. Ook Kumar (2005) stelde vast dat vele immateriële activa niet opgenomen worden

in de balans of wanneer ze opgenomen worden, ze meestal ondergewaardeerd zijn. Hierbij verwijst hij naar

klantenlijsten, werktevredenheid, intellectueel kapitaal enzovoort.

Beide auteurs geven aan dat dit probleem vooral te wijten is aan het feit dat de waarde van deze activa niet

betrouwbaar kan worden bepaald. Kumar (2005) stelt dat dit voortkomt uit de angst die men heeft dat een

immaterieel actief niet kan verkocht of geruild kan worden, waardoor de waarde niet objectief, meetbaar,

herhaalbaar en neutraal kan worden vastgesteld. Wyatt (2001) duidde op het probleem van het betrouwbaar bepalen

van een kost en dat aan het actief toekomstige economische voordelen moeten verbonden worden. Ook zij wijst op

de onzekerheid die inherent verbonden is aan een immaterieel actief. Deze onzekerheid is een belangrijk probleem,

want het zorgt ervoor dat de toekomstige economische voordelen meestal niet betrouwbaar kunnen worden bepaald.

Bij materiële activa zijn de investeringen meer direct gerelateerd aan een bepaald product en een welbepaalde

kasstroom, bijvoorbeeld een gebouw, een stuk grond, enzovoort, dan dat dit het geval is voor immateriële activa.

Daarenboven is er meestal meer informatie beschikbaar over de tijdspanne en de manieren waarop de kasstroom zal

gerealiseerd worden, omdat een investering in materiële activa meestal gerealiseerd wordt wanneer de productiefase

in zicht is. Ze stelde ook vast dat er in de meeste gevallen geen actieve markt voor immateriële activa bestaat en dat

er daardoor ook weinig of geen observeerbare prijzen waarneembaar zijn.

1 Zoals reeds in de inleiding gesteld, valt goodwill niet onder het toepassingsgebied van IAS 38, maar wel onder dat van IFRS 3.

Hoofdstuk 2: Algemene boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief


Hoofdstuk 2 ALGEMENE BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING VAN EEN

IMMATERIEEL ACTIEF

Nadat in het vorige hoofdstuk werd besproken aan welke voorwaarden een immaterieel actief moet voldoen om

geactiveerd te kunnen worden, wordt in dit hoofdstuk de algemene boekhoudkundige verwerking toegelicht. Enkel

de immateriële activa die binnen het toepassingsgebied van IAS 38 “Immateriële activa”2 vallen, worden hier

behandeld, tenzij anders vermeld. In de eerste paragraaf wordt de eerste opname van het immaterieel actief

toegelicht. Afhankelijk van de manier waarop het actief verworven is, zal deze eerste opname verschillend zijn. In

de tweede paragraaf wordt nagegaan hoe men latere uitgaven, gedaan voor een immaterieel actief, moet verwerken.

Er wordt uitgelegd wanneer deze uitgaven geactiveerd kunnen worden en wanneer men ze moet opnemen als een

last. De volgende paragraaf gaat dieper in op de waardering na de eerste opname. Hier worden de afschrijvingen, de

waardestijgingen en waardedalingen behandeld. De boekhoudkundige verwerking van de buitengebruikstelling en

de vervreemding van immateriële activa (paragraaf 2.4, blz. 43 – 47) alsook van immateriële activa aangehouden

voor verkoop (paragraaf 2.5, blz. 47 – 50) wordt vervolgens besproken. Immateriële activa kunnen in bepaalde

omstandigheden royaltyopbrengsten en royaltykosten genereren. Deze royalty’s worden behandeld in de voorlaatste

paragraaf. Ten laatste wordt de presentatie toegelicht. Een samenvattend overzicht van de volledige

boekhoudkundige verwerking van immateriële activa werd opgenomen in bijlage 1. (Cfr.XX – XXVIII) Ten slotte

wil ik nog vermelden dat bij de boekingen onder Belgian GAAP steeds het rekeningnummer vermeld werd volgens

de minimumindeling van het algemeen rekeningenstelsel. Onder IAS/IFRS werd echter geen

standaardrekeningenstelsel gedefinieerd. Daarom werden bij de boekingen onder IAS/IFRS geen rekeningnummers

vermeld. Dit werd zowel in dit hoofdstuk als in de volgende hoofdstukken toegepast.

2.1 Eerste opname van een immaterieel actief

De eerste opname van het actief in de balans zal op verschillende manieren verwerkt worden, afhankelijk van de

manier waarop het actief verkregen werd. Hierna worden deze verschillende manieren besproken en wordt nagegaan

wat het verschil is tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS. Algemeen kunnen we stellen dat bij Belgian GAAP een

immaterieel actief opgenomen wordt tegen zijn aanschaffingswaarde (K.B. 30/01/2001 art. 35) en bij IAS/IFRS

tegen kostprijs. (IAS 38 – 24) Deze aanschaffingswaarde respectievelijk kostprijs zal echter op een verschillende

manier samengesteld zijn, afhankelijk van de manier waarop het actief verworven werd.

2.1.1 Afzonderlijke verwerving

2.1.1.1 BELGIAN GAAP Immateriële activa worden op de balans opgenomen tegen aanschaffingswaarde. Deze aanschaffingswaarde kan de

aanschaffingsprijs, de vervaardigingspijs of de inbrengwaarde zijn. (K.B. 30/01/2001 art. 35) Aangezien we hier te

maken hebben met een actief dat aangekocht wordt, geldt hier de aanschaffingsprijs. Deze aanschaffingsprijs bestaat

uit de aankoopprijs en de annexe kosten. (K.B. 30/01/2001 art. 36) Deze annexe kosten zijn de kosten die nodig zijn

om het aangekochte goed functioneel te maken (De Lembre, 2001, blz. 65), ze zijn met andere woorden nodig als

men het aangekochte actief effectief wil benutten. Om deze kosten te mogen opnemen in de aanschaffingswaarde

moeten deze kosten onvermijdbaar zijn en dienen ze een waardetoevoegend karakter te hebben. (De Lembre en

2 In de inleiding werd opgenomen welke immateriële activa niet binnen het toepassingsgebied van IAS 38 vallen. (Cfr. blz.)



Podevijn, 2004a, blz. 64) Het gaat hier met andere woorden om de direct toerekenbare kosten. Dit kunnen zowel

externe kosten (kosten gemaakt door derden) zijn als interne kosten (zelf gerealiseerde kosten). Voorbeelden van

annexe kosten zijn: niet terugbetaalbare belastingen, vervoerskosten, installatiekosten, enzovoort. (De Lembre,

2001, blz. 65) Deze annexe kosten mag men ook onmiddellijk in resultaat opnemen of kan men versneld aanrekenen

als bedrijfslast. Dit laatste betekent dan dat men de annexe kosten via de afschrijvingen in resultaat kan opnemen

tegen een hoger percentage dan het afschrijvingspercentage van het actief waaraan deze kosten verbonden waren.

(CBN, 1980, blz. 8) Vennootschappen die niet als kleine vennootschap3 worden geclassificeerd, beschikken niet

meer over deze mogelijkheid voor de immateriële activa die verkregen of tot stand gebracht zijn tijdens het

belastbaar tijdperk verbonden aan aanslagjaar 2005 of aan een later aanslagjaar. (W.I.B., art. 196 §2)

Voorbeeld: Men koopt een licentie aan voor 1 000 EUR, exclusief 21 % BTW. Er zijn geen annexe kosten.

21100 Concessie, octrooien, licenties, knowhow, merken

en soortgelijke rechten 1 000,00 41100 Terug te vorderen BTW 210,00 44000 aan Leveranciers 1 210,00

Bron: Eigen werk

Wanneer de betaling van het actief uitgesteld wordt voor meer dan een jaar, dan wordt het verschil tussen het

equivalent van de contante prijs en de totale betaling opgenomen als een rentelast. (K.B. 30/01/2001 art. 67 en CBN,

1993b, blz. 127)

Voorbeeld: Men koopt op 1 januari 2005 een licentie aan voor 1 000 EUR. (In dit voorbeeld wordt abstractie

gemaakt van BTW.) Deze 1000 EUR moet men pas eind 2007 betalen. Indien men deze licentie contant zou

aankopen, dan zou de prijs 800 EUR bedragen. In deze 1000 EUR zit met andere woorden ook de rente vervat. Om

deze rente te berekenen werken we met de volgende formule: 800 = r)³(1

000 1

+. Hieruit volgt dat de rente 7,7217 %

bedraagt.

Op het moment dat men de licentie aankoopt, boekt men het volgende:

21100 Concessie, octrooien, licenties, knowhow, merken

en soortgelijke rechten 800,00 49000 Over te dragen kosten 200,00 17500 aan Leveranciers 1 210,00

De 200 EUR bij “over te dragen kosten” werd verkregen door het verschil te maken tussen de prijs die na 3 jaar

moet betaald worden (1 000 EUR) en de prijs die nu zou moeten betaald worden (800 EUR).

3 Artikel 15 van het Wetboek van Vennootschappen geeft weer welke vennootschappen worden geclassificeerd als kleine

vennootschappen. “Kleine vennootschappen zijn deze vennootschappen met rechtspersoonlijkheid die voor het laatste en het

voorlaatste afgesloten boekjaar niet meer dan 1 van de volgende criteria overschrijden: Jaargemiddelde van het

personeelsbestand: 50, Jaaromzet (exclusief BTW) van 7 300 000 EUR en een balanstotaal van 3 650 000 EUR tenzij het

jaargemiddelde van het personeelsbestand meer dan 100 werknemers bedraagt.” Deze criteria zijn van toepassing vanaf

09/01/2006. (art. 15 Wetboek van Vennootschappen)



Op 31/12/2005 boekt men:

65000 Rente, commissies en kosten verbonden aan

schulden 61,77 49000 aan Over te dragen kosten 61,77

Deze 61,77 EUR werd bekomen door: ²077217,1

000 1 -

³077217,1

000 1.

Op 31/12/2006 wordt het volgende geboekt:



Hierbij is 66,54 EUR = 077217,1

000 1 -

²077217,1

000 1.

17500 Leveranciers 1 210,00

42500 aan Binnen het jaar vervallende handelsschulden: leveranciers 1 210,00

Op 31/12/2007 wordt de licentie betaald aan de leverancier, waarna de volgende boekingen gebeuren:



71,68 = 1 000 – 077217,1

000 1

42500 Binnen het jaar vervallende handelsschulden: leveranciers 1 210,00

55000 aan Kredietinstellingen: R\C 1 210,00 Bron: Eigen berekening op basis van De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 750 – 751.

2.1.1.2 IAS/IFRS Wordt een immaterieel afzonderlijk verworven, dan kan de kostprijs van het actief betrouwbaar worden

gewaardeerd. De prijs die op de markt betaald werd, weerspiegelt normalerwijze de verwachte toekomstige

voordelen die aan het actief verbonden zijn en die naar de onderneming zullen vloeien. De kostprijs bestaat hier uit

de aankoopprijs, rekening houdend met invoerrechten, niet-restitueerbare omzetbelastingen, handelskortingen en

andere kortingen en alle kosten die rechtstreeks toe te rekenen zijn aan de voorbereiding van het actief voor zijn

beoogd gebruik. (IAS 38 – 25, 26, 27) Dit zijn met andere woorden de directe kosten. Dit komt overeen met Belgian

GAAP.

Voorbeelden van rechtstreeks toerekenbare kosten zijn (IAS 38 – 28): kosten uit personeelsbeloningen die

rechtstreeks voortkomen uit het gebruiksklaar maken van het actief, honoraria die rechtstreeks voortkomen uit het

gebruiksklaar maken van het actief en kosten om te testen of het actief op een adequate wijze functioneert. Het is

duidelijk dat deze kosten dienen om het actief gebruiksklaar te maken. Bijvoorbeeld het testen van een actief gebeurt

normalerwijze voordat het actief gebruiksklaar is en is ook aangewezen vooraleer men het product te koop aanbiedt.



Er zijn echter ook kosten die geen deel uitmaken van de kostprijs van het actief en die aldus niet mogen worden

geactiveerd (IAS 38 – 29): kosten om een nieuw product of een nieuwe dienst te lanceren (met inbegrip van

advertentie- en promotiekosten), kosten voor bedrijfsvoering op een nieuwe locatie of met een nieuwe

cliëntencategorie (met inbegrip van opleidingskosten voor het personeel) en administratie- en algemene

overheadkosten. Deze kosten zijn niet rechtstreeks toe te rekenen aan het actief en behoren dan ook tot de indirecte

kosten. Hier doen zich een aantal verschillen voor met Belgian GAAP.

� Kosten om een product of dienst te lanceren zijn niet noodzakelijk, aangezien het product al gebruiksklaar

kan zijn (men kan het product bijvoorbeeld al intern gebruiken). Onder Belgian GAAP kunnen deze kosten

wel worden geactiveerd onder de categorie “Oprichtingskosten”. (E&Y, 2001, blz. 260 – 261)

� Kosten om de bedrijfsvoering te herlokaliseren zijn geen noodzakelijke kosten. Het actief kan ook op de

oorspronkelijke locatie gebruikt worden. Deze kosten kunnen onder Belgian GAAP eveneens worden

geactiveerd onder de categorie “Oprichtingskosten”.

� Administratie- en algemene overheadkosten zijn meestal niet rechtstreeks toerekenbaar aan het actief, maar

worden meestal via een verdeelsleutel aan het product toegewezen. Hierdoor zijn het geen directe kosten.

Op dit vlak doet er zich geen verschil voor met Belgian GAAP. Indien deze kosten niet rechtstreeks

toerekenbaar zijn aan het actief, dan maken ze geen deel uit van de aanschaffingswaarde. Kan men deze

kosten wel rechtstreeks toewijzen aan het actief, dan maken ze deel uit van de annexe kosten en kunnen op

deze manier geactiveerd worden.

Er mogen geen extra kosten meer in de boekwaarde van het immaterieel actief opgenomen worden wanneer het

actief in staat is om te kunnen functioneren, zoals dit bedoeld is door het management. (IAS 38 – 30) Dit betekent

dat de volgende kosten niet in de boekwaarde mogen worden opgenomen:

� kosten die gemaakt zijn voor een actief dat nog gebruiksklaar moet gemaakt worden, ondanks dat het in

staat is te functioneren zoals bedoeld door het management;

� de eerste exploitatieverliezen zoals de verliezen die geleden worden wanneer de vraag naar de producten

gerealiseerd door het actief nog moet gevormd worden; en

� kosten voor het gebruik of een nieuwe opstelling van een immaterieel actief.

Voorbeeld: Men koopt een licentie aan voor 1 000 EUR, exclusief 21 % BTW. Indien voldaan is aan de definitie van

een immaterieel actief, wordt op het moment van de aankoop het volgende geboekt:

Balansrekening: Immateriële activa 1 000,00 Balansrekening: BTW 210,00 aan Balansrekening: Leveranciers 1 210,00

Bron: Eigen werk

Wanneer de betaling van het actief uitgesteld wordt tot na de gebruikelijke betalingstermijn, is de kostprijs het

equivalent van de contante prijs. Het verschil tussen dit bedrag en het totaal van de betalingen wordt ofwel

opgenomen als rentelast gedurende de financieringsperiode ofwel geactiveerd volgens de activeringsmethode

beschreven in IAS 23 “Financieringskosten”. (IAS 38 – 32) Hier heeft men dus twee mogelijkheden, daar waar

men bij Belgian GAAP verplicht is om het verschil op te nemen als last.



Voorbeeld: Men koopt op 1 januari 2005 een licentie aan voor 1 000 EUR. (In dit voorbeeld wordt abstractie

gemaakt van BTW). Men komt met de verkoper van de licentie overeen dat men deze 1 000 EUR slechts eind 2007

moet betalen. Bij contante betaling, zou men 800 EUR moeten betalen. Dit betekent dat in de 1 000 EUR de rente

vervat zit. Deze rente wordt als volgt berekend: 800 = 3)r1(

000 1

+. Of r = 7,7217 %. Deze berekening is volledig

analoog aan de berekening onder Belgian GAAP.

Op 01/01/2005 boekt men het volgende:

Balansrekening: Immateriële activa 800,00 Balansrekening: Over te dragen kosten 200,00 aan Balansrekening: Leveranciers 1 210,00

Op 31/12/2005 dient men 61,77 EUR ( = ²077217,1

000 1 -

³077217,1

000 1) van de over te dragen kosten ofwel in resultaat

op te nemen ofwel toe te voegen aan de boekwaarde van het actief.

� Indien men ervoor kiest om de rentekosten op te nemen als rentelast, boekt men:

Resultatenrekening: Rentekosten 61,77

aan Balansrekening: Over te dragen kosten 61,77

� Indien men de rentekosten activeert, boekt men:

Balansrekening: Immateriële activa 61,77

aan Balansrekening: Over te dragen kosten 61,77

Een gelijkaardige boeking zal gebeuren op 31/12/2006 en op 31/12/2007 voor 66,54 respectievelijk 71,68 EUR.

(Cfr. Paragraaf 2.1.1.1, blz. 12) Indien men ervoor kiest om de rentekosten op te nemen als rentelast, dan doet zich

geen verschil voor met Belgian GAAP. Enkel indien men de rentekosten activeert, treedt er een verschil op.

Bron: Eigen werk

2.1.2 Verwerving als onderdeel van een bedrijfscombinatie

Bedrijfscombinaties worden meer in detail behandeld in hoofdstuk 4:“Goodwill en verworven immateriële activa”.

Hier wordt kort de boekhoudkundige verwerking besproken.

2.1.2.1 BELGIAN GAAP Wanneer er een overname plaatsvindt, dan wordt het verworven immaterieel actief in de balans opgenomen voor de

waarde waarin zij in de boekhouding van de overgenomen vennootschap genoteerd stond op het moment van de

overname. (K.B. 30/01/2001 art. 78) Het verschil tussen het bedrag dat betaald werd bij de overname en het aandeel

in het eigen vermogen van de overgenomen onderneming, moet zoveel mogelijk verwerkt worden volgens zijn

oorsprong. (K.B. 30/01/2001 art. 140) Dit betekent dat men het verschil kan toerekenen aan immateriële activa die

onder- of overgewaardeerd zijn. Dit betekent dat er ook nieuwe immateriële activa kunnen “ontstaan”. Zo kan men

in de balans van de overgenomen onderneming een patent niet geactiveerd hebben. Bij het bepalen van de prijs voor

de overname zal men echter rekening houden met dit patent. Dit betekent dan ook dat men het patent kan opnemen

in de geconsolideerde balans als verklaring voor de meerprijs die men betaalde voor de onderneming. Het eventuele



positieve verschil dat overblijft na toerekening, wordt opgenomen onder de post “Goodwill” . (K.B. 30/01/2001 art.

140) Deze goodwill is eigenlijk ook een immaterieel actief. Dit betekent dat er bij opname van goodwill ook een

immaterieel actief “ontstaat”. Deze goodwill wordt na de eerste opname afgeschreven over een periode van

maximaal vijf jaar. Indien de aanschaffingsprijs van de deelneming meer bedraagt dan het aandeel in het eigen

vermogen van de overgenomen onderneming, dan wordt dit negatieve verschil op de passivazijde geboekt. (K.B.

30/01/2001 art. 140) Dit negatief verschil wordt “badwill” genoemd.

2.1.2.2 IAS/IFRS De kostprijs van een immaterieel actief verworven in een bedrijfscombinatie, is de reële waarde van het actief op de

overnamedatum. Deze reële waarde weerspiegelt de waarschijnlijkheid waarmee de markt verwacht dat er

toekomstige economische voordelen van dit actief naar de onderneming zullen vloeien. (IAS 38 – 33) Een

immaterieel actief van de overgenomen onderneming wordt afzonderlijk van goodwill opgenomen wanneer de reële

waarde van het actief betrouwbaar kan worden bepaald. (IAS 38 – 34) Wanneer een immaterieel actief nog niet was

opgenomen in de balans van de overgenomen onderneming, maar men kan de reële waarde betrouwbaar bepalen en

het actief voldoet aan de definitie van een immaterieel actief, dan moet het worden opgenomen in de balans van de

overnemende onderneming. (IAS 38 – 34) Onder Belgian GAAP zal het verworven immaterieel actief niet

noodzakelijk tegen zijn reële waarde opgenomen worden, terwijl dit wel het geval is onder IAS/IFRS. Onder

Belgian GAAP boekt men een immaterieel actief enkel tegen zijn reële waarde indien dit een verklaring is voor het

verschil tussen de aanschaffingswaarde en het aandeel in het eigen vermogen van de overgenomen onderneming.

2.1.3 Verwerving via overheidssubsidies

Soms kan een immaterieel actief verkregen worden door middel van een overheidssubsidie. Dit actief kan men dan

gratis of tegen een nominale vergoeding ontvangen. Voorbeelden hiervan zijn: landingsrechten, tv-uitzendlicenties,

invoerrechten.

2.1.3.1 BELGIAN GAAP In principe moet een verworven immaterieel actief worden geboekt aan aanschaffingswaarde. Indien men het actief

gratis verkrijgt4; zou dit betekenen dat het actief geboekt zou worden aan nul euro. Dit weerspiegelt echter niet de

economische realiteit en geeft aldus geen getrouw beeld van de realiteit. Voor activa verkregen om niet wordt er dan

ook een afgeweken van de algemene regel. Deze activa worden niet geboekt tegen aanschaffingswaarde, maar wel

tegen werkelijke waarde. De werkelijke waarde is in dit geval “het bedrag waarvoor het actief kan worden

verhandeld of een verplichting kan worden afgehandeld tussen ter zake goed geïnformeerde, onafhankelijke partijen

die uit vrije wil een transactie afsluiten”. Op het moment dat het actief verkregen wordt, wordt een uitzonderlijke

opbrengst opgenomen ter hoogte van de werkelijke waarde van het actief. Daarnaast moet ook bijkomende

informatie worden opgenomen in de toelichting in verband met de verkrijging van het actief. (CBN, 2002a, blz. 20)

Deze principes zijn ook van toepassing op een “vermomde schenking”5 en op een “onrechtstreekse verkrijging om

niet”.

4 Ook een verkrijging om niet genoemd.

5 Men spreekt van een vermomde schenking wanneer een verkrijging onder bezwarende titel nooit betaald wordt. (De Lembre en

Podevijn, 2004a, blz. 137)



Voorbeeld: Men ontvangt van de overheid een landingsrecht. Er moet niets voor dit recht worden betaald. De

werkelijke waarde bedraagt echter 100 000 EUR. Bij verkrijging boekt men het volgende:

21100 Concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken

en soortgelijke rechten 100 000,00 76400 aan Andere uitzonderlijke opbrengsten 100 000,00

Bron: Eigen berekening op basis van De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 137.

In bepaalde gevallen verkrijgt men het actief slechts gedeeltelijk onder bezwarende titel en gedeeltelijk om niet. Dit

betekent dat men het actief niet gratis verkrijgt, maar dat er toch een bepaald bedrag zal moeten betaald worden. Dit

betaalde bedrag is echter niet in verhouding met de werkelijke waarde van het actief. In dit geval zal het actief, zoals

hierboven, geboekt worden tegen haar werkelijke waarde. Het verschil tussen het betaalde bedrag en de werkelijke

waarde wordt dan opgenomen als opbrengst, namelijk in het geval van een overheidssubsidie onder de rekening

“Andere uitzonderlijke opbrengstens”. (CBN, 2002, blz. 20)

Voorbeeld: Een onderneming verkrijgt het landingsrecht, met een werkelijke waarde van 100 000 EUR van de

overheid. De onderneming moet voor dit recht 20 000 EUR betalen. Men kan duidelijk vaststellen dat er een

significant onevenwicht is tussen het betaalde bedrag en de werkelijke waarde. Men mag er dus van uitgaan dat dit

een gedeeltelijke verwerving om niet is. Bij het verkrijgen van het landingsrecht, gebeurt de volgende boeking:

21100 Concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 100 000,00

76400 aan Andere uitzonderlijke opbrengsten 80 000,00 55000 Kredietinstellingen: R\C 20 000,00

Bron:Eigen berekening op basis van De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 137.

2.1.3.2 IAS/IFRS De onderneming kan ervoor kiezen om zowel het immaterieel actief als de subsidie bij de eerste opname op te

nemen tegen reële waarde. Men kan er evenwel ook voor opteren om het actief op te nemen tegen het nominaal

bedrag vermeerderd met de eventuele directe kosten. (IAS 38 – 44 en IAS 20 – 23 ) De nominale waarde is in dit

geval het bedrag dat de onderneming betaalt voor het verkrijgen van het immaterieel actief.

Voorbeeld: Men verkrijgt een landingsrecht van de overheid. De reële waarde van dit recht is 100 000 EUR. Men

moet niets voor het recht betalen. Indien men er voor kiest om het actief tegen reële waarde te boeken, gebeurt de

volgende boeking:

Balansrekening: immateriële activa 100 000,00

aan Resultatenrekening : Overheidssubsidies 100 000,00

Indien het actief tegen nominale waarde wordt geboekt, wordt dit geboekt:


aan Resultatenrekening: Overheidssubsidies 0,00



Stel dat de onderneming 20 000 EUR voor het recht dient te betalen, dan gebeuren de volgende boekingen:

Boekt men het actief tegen reële waarde, dan geeft dit aanleiding tot de volgende boeking:

Balansrekening: Immateriële activa 100 000,00 aan Balansrekening: Kas 20 000,00

Resultatenrekening: Overheidssubsidies 80 000,00

Boekt men het immaterieel actief tegen de nominale waarde, dan boekt men:

Balansrekening: Immateriële activa 20 000,00 aan Balansrekening: Kas 20 000,00

Bron: Eigen werk

2.1.4 Ruil van activa

2.1.4.1 BELGIAN GAAP De aanschaffingswaarde van het verkregen actief is de marktwaarde van het afgestane actief. Is deze waarde echter

moeilijk te bepalen, dan gebruikt men de marktwaarde van het verkregen actief. Deze waarden worden geschat op

datum van de ruil. (K.B. 30/01/2001 art. 36) Onder de marktwaarde wordt de “normale waarde” verstaan, of m.a.w.

“de prijs die hier ter lande … in dezelfde handelsfase kan worden verkregen onder vrije mededinging tussen twee

van elkaar onafhankelijke partijen”. (BTW.-wetboek 2005 art. 32) Als men bij de ruil een opleg in geld ontvangt,

dan is de aanschaffingswaarde de marktwaarde van het afgestane goed verminderd met het bedrag van de opleg.

Voor de onderneming die het geld heeft opgelegd, is de aanschaffingswaarde de marktwaarde van het overgedragen

goed vermeerderd met het bedrag van de opleg. (De Lembre, 2001, blz. 67) In de praktijk zullen ondernemingen

zelden immateriële activa ruilen met elkaar.

Wanneer een immaterieel actief ingebracht wordt in een vennootschap, dan valt dit ook onder deze rubriek,

aangezien men een actief ruilt voor aandelen. Het actief wordt in dit geval op de balans opgenomen voor zijn

inbrengwaarde. Deze inbrengwaarde is de prijs die overeengekomen is bij de inbreng, voor zover deze niet hoger is

dan de prijs die op het ogenblik van de inbreng betaald zou worden op de markt voor dit actief. (K.B. 30/01/2001

art. 39) Deze inbrengwaarde komt overeen met de werkelijke waarde tenzij het actief wordt verkregen om niet.

(CBN, 2002b, blz. 31) Belastingen en kosten verbonden aan een inbreng maken geen deel uit van de inbrengwaarde.

Worden deze kosten niet volledig ten laste genomen tijdens het jaar van de inbreng, dan moeten zij opgenomen

worden onder de rubriek “Oprichtingskosten”. (K.B. 30/01/2001 art. 39)

Voorbeeld: Bij de oprichting van de vennootschap, brengt oprichter X een patent in. Dit patent heeft een

marktwaarde van 1 000 EUR. Men beslist om oprichter X hiervoor aandelen te geven ter waarde van deze 1 000

EUR. De volgende boekingen zullen gebeuren.

10100 Niet-opgevraagd kapitaal 1 000,00 10000 aan Geplaatst kapitaal 1 000,00

21100 Concessies, octrooien, licenties, knowhow,

merken en soortgelijke rechten 1 000,00 10100 aan Niet-opgevraagd kapitaal 1 000,00

Bron: Eigen werk



2.1.4.2 IAS/IFRS Normalerwijze wordt de kostprijs van een immaterieel actief, dat verkregen wordt door een ruiltransactie, bepaald

door de reële waarde. Wanneer echter de commerciële realiteit ontbreekt of wanneer de reële waarde van zowel het

ingebrachte als het afgestane actief niet op een betrouwbare wijze bepaald kan worden, dan wordt de kostprijs

bepaald door de boekwaarde van het afgestane actief. (IAS 38 – 45) Men spreekt van een commerciële realiteit

wanneer (IAS 38 – 46):

� de samenstelling (dit wil zeggen het risico, het tijdstip en het bedrag) van de kaststromen van het

ingebrachte actief verschilt van de samenstelling van de kaststromen van het overgedragen actief en

wanneer dit verschil belangrijk is met betrekking tot de reële waarde van het geruilde actief; of

� de contante waarde van de kasstromen van het gedeelte van de bedrijfsvoering van de onderneming dat

door de transactie beïnvloed is, wijzigt als gevolg van de ruil en als dit verschil belangrijk is met betrekking

tot de reële waarde van het geruilde actief.

Men zal met andere beoordelen of de kasstromen van de onderneming zullen wijzigen als gevolg van de transactie.

(IAS 38 – 46)

Wanneer er geen vergelijkbare markttransacties zijn, kan de reële waarde van een immaterieel actief toch

betrouwbaar worden bepaald als er geen sprake is van een aanzienlijke mate van variabiliteit in de schattingen van

de reële waarde van het actief of wanneer de waarschijnlijkheid van de verschillende schattingen redelijk goed kan

worden beoordeeld. (IAS 38 – 47)

In principe gebruikt men de reële waarde van het afgestane actief om de kostprijs te bepalen waarmee het

immaterieel actief in de balans zal worden opgenomen. (IAS 38 – 47) Dit komt dus overeen met Belgian GAAP.

Kan de reële waarde van het ingebrachte actief op een meer betrouwbare manier worden bepaald, dan gebruikt deze

reële waarde als kostprijs van het actief. (IAS 38 – 47) Hier doet zich aldus een afwijking voor van Belgian GAAP,

waarbij men steeds de reële waarde van het afgestane actief weerhoudt, tenzij deze niet bepaald kan worden.

De hierboven gestelde regels zijn zowel van toepassing bij een ruil van monetaire6 als van niet-monetaire activa, of

bij combinaties van beide. (IAS 38 – 45) Indien men bijvoorbeeld een immaterieel actief verkrijgt in ruil voor een

ander immaterieel actief plus 1 000 EUR, dan zal het verworven immaterieel actief geboekt worden tegen de reële

waarde van het immaterieel actief verhoogd met 1 000 EUR. Bij deze verwerking bepaald men zowel de reële

waarde van het afgestane immaterieel actief als van het afgestane geldbedrag (wat gelijk is aan het nominaal

bedrag). Hier doet zich dus een gelijkaardige verwerking voor als onder Belgian GAAP.

2.1.5 Intern gegenereerde goodwill

Intern gegenereerde goodwill zijn uitgaven die gemaakt werden om toekomstige voordelen te genereren, maar die

niet resulteren in het ontstaan van een immaterieel actief dat voldoet aan de opnamecriteria. (IAS 38 – 49) Zowel

onder Belgian GAAP als onder IAS/IFRS mogen deze uitgaven niet geactiveerd worden. (IAS 38 – 48 en K.B.

30/01/2001 art. 60 en art. 95) IAS/IFRS stelt dat deze goodwill niet wordt opgenomen omdat het geen

identificeerbaar middel is waarover de entiteit de zeggenschap heeft en dat betrouwbaar kan worden gewaardeerd.

(IAS 38 – 49) Er is met andere woorden niet voldaan aan de definitie van een actief. Dit betekent dat deze uitgaven

6 “Monetaire activa zijn aangehouden liquide middelen en activa die moeten worden ontvangen in vaste of bepaalbare bedragen”.

(IAS 38 – 8)



zullen opgenomen worden in de winsten verliesrekening op het moment dat ze zich voordoen. Hier doen zich aldus

geen verschillen voor tussen de twee boekhoudstandaarden.

2.1.6 Intern gegenereerde immateriële activa

De meest voorkomende intern gegenereerde immateriële activa, namelijk kosten van onderzoek en ontwikkeling,

worden in hoofdstuk 3: “Onderzoek en Ontwikkeling” gedetailleerd besproken. Ik verwijs dan ook naar hoofdstuk 3

voor de algemene boekhoudkundige verwerking van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Concessies,

octrooien en soortgelijke rechten kunnen echter ook intern gegenereerd worden.

2.1.6.1 BELGIAN GAAP Ontwikkelt men zelf een concessie, een octrooi of een ander soortgelijk recht, dan worden de uitgaven om het

octrooi te ontwikkelen opgenomen onder de post “Kosten van onderzoek en ontwikkeling” . De kost verbonden aan

de registratie van het octrooi wordt opgenomen onder “Concessie, octrooien, licenties, knowhow, merken en andere

soortgelijke rechten”. Deze laatste uitgaven zijn noodzakelijk om ervoor te zorgen dat het merk, logo,… het

eigendomsrecht blijft van de onderneming en niet door derden nagebootst kan worden. (De Lembre en Podevijn,

2004a, blz. 71 – 72) Belgian GAAP verbiedt de opname van intern gegenereerde merken, uitgavenrechten,

cliëntenbestanden en soortgelijke posten niet. In de praktijk zal men deze elementen echter weinig of niet activeren

omdat de waarde van deze elementen niet objectief bepaald kan worden.

Voorbeeld: Men ontwikkelde zelf een octrooi. De kosten om dit octrooi te laten registreren bedragen 1 000 EUR.

(exclusief 21 % BTW). De volgende boeking zal gebeuren:


en andere soortgelijke rechten 1 000,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 210,00 55000 aan Kredietinstellingen: R\C 1 210,00

Bron: De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 72 – 73.

2.1.6.2 IAS/IFRS IAS/IFRS verbiedt, in tegenstelling tot Belgian GAAP, de opname van intern gegenereerde merken, uitgaverechten,

cliëntenbestanden en inhoudelijk soortgelijke posten. (IAS 38 – 63) De reden hiervoor is dat men stelt dat de

uitgaven die men doet voor deze immateriële activa niet kunnen onderscheiden worden van de uitgaven voor de

ontwikkeling van de onderneming in haar geheel. (IAS 38 – 64) Ontwikkelt men een concessie, een octrooi, een

patent waarvoor men registratierechten moet betalen, dan behoren deze registratierechten tot de directe kosten die

gekoppeld zijn aan het tot stand brengen, het produceren en het voorbereiden van het actief voor zijn bedoeld

gebruik. Deze kosten kunnen onder IAS/IFRS ook worden geactiveerd. De kostprijs van een intern gegenereerd

immaterieel actief is namelijk de som van de uitgaven die zich voordoen vanaf het moment dat het actief voldoet

aan de opnamecriteria. (IAS 38 – 65, 66 en Cfr. Paragraaf 3.2.2.2, blz. 58 – 63) Uitgaven die voorheen werden

opgenomen als last, mogen geen deel uitmaken van de kostprijs. (IAS 38 – 65) De boeking zal hier analoog zijn aan

deze onder Belgian GAAP.



2.1.7 Vooruitbetalingen

2.1.7.1 BELGIAN GAAP Vooruitbetalingen op immateriële activa worden gewaardeerd tegen nominale waarde. (De Lembre en Podevijn,

2004a, blz. 64) Deze rubriek wordt eigenlijk beschouwd als een voorloper van een immaterieel actief dat men later

zal verwerven en is ontstaan om risico’s in te dekken. Wanneer een onderneming een immaterieel actief moet

leveren aan een andere onderneming, dan moeten hiervoor meestal zware inspanningen of prestaties geleverd

worden die enige tijd in beslag kunnen nemen. Dit zorgt voor een zeker risico. Door het vragen van een voorschot

kan men dit risico gedeeltelijk wegwerken. (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 82)

Voorbeeld: Men kan een licentie verkrijgen van een onderneming om een bepaald product te produceren. Hiervoor

is het echter noodzakelijk om gedurende twee maanden foutloos te produceren. De opbouw van de productie zal

normaal 17 maanden in beslag nemen.

Op 1 mei 2005 tekent men een contract waarbij 5 % van het licentierecht betaald wordt. (De totale

aanschaffingswaarde bedraagt 1 000 EUR)

Op 1 januari 2006 betaalt men reeds 70 %.

Op 1 oktober 2006 gebeurt de laatste betaling en de definitieve verwerking van de licentie tot productie.

De volgende boekingen zullen hieruit voortvloeien:

Op 1 mei 2005:

21300 Vooruitbetalingen 50,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 10,50 55000 aan Kredietinstellingen: R\C 60,50

Op 1 januari 2006:

21300 Vooruitbetalingen 700,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 147,00 55000 aan Kredietinstellingen: R\C 847,00

Op 1 oktober 2006:


en andere soortgelijke rechten 250,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 52,50 55000 aan Kredietinstellingen: R\C 302,50


en andere soortgelijke rechten 750,00 21300 aan Vooruitbetalingen 750,00


2.1.7.2 IAS/IFRS Een vooruitbetaling op een immaterieel actief mag worden opgenomen indien de betaling voor de levering van

goederen of diensten plaatsvond voordat de goederen geleverd of de diensten verricht werden. (IAS 38 – 70) Deze

vooruitbetalingen zullen, zoals onder Belgian GAAP, geboekt worden tegen nominale waarde. De boeking is aldus

analoog. Is men echter niet zeker dat men een immaterieel actief zal verwerven, dan mag geen vooruitbetaling

geboekt worden omdat niet voldaan is aan de opnamecriteria. (Cfr. Paragraaf 1.2.2, blz. 7 – 8) Men is namelijk nog

niet zeker dat er toekomstige voordelen naar de onderneming zullen stromen. Onder Belgian GAAP kan men echter

wel een vooruitbetaling boeken indien men nog niet 100 % zeker is dat men een immaterieel actief zal verwerven.



2.1.8 Opname van een last

In bepaalde omstandigheden worden uitgaven die te maken hebben met een immaterieel actief niet geactiveerd,

maar worden ze opgenomen ten laste van het resultaat op het moment dat deze uitgaven zich voordoen. Tussen

Belgian GAAP en IAS/IFRS treden ook hier een aantal verschillen op.

2.1.8.1 BELGIAN GAAP Onder Belgian GAAP spreekt men steeds van de aanschaffingswaarde. Dit is de vervaardigingsprijs, de

aanschaffingsprijs of de inbrengwaarde. (K.B. 30/01/2001, art. 35) De uitgaven die deel uitmaken van deze

aanschaffingswaarde kunnen worden geactiveerd, de andere uitgaven moeten echter onmiddellijk ten laste worden

genomen. Enkele voorbeelden van deze kosten, die ten laste genomen worden en aldus niet worden geactiveerd, zijn

kosten verbonden met opleidingsactiviteiten, reclame en promotiekosten. De toekomstige voordelen die verbonden

zijn aan deze uitgaven kunnen niet op een betrouwbare wijze worden bepaald en aldus niet worden geactiveerd.

(E&Y, 2001, blz. 261) Bepaalde kosten, zoals opstartkosten, kunnen echter wel worden opgenomen onder de

rubriek “Oprichtingskosten”.

Kosten die te maken hebben met een immaterieel actief en die eerst in de resultatenrekening werden opgenomen,

mogen volgens IAS/IFRS niet meer worden geactiveerd. (IAS 38 – 71) Belgian GAAP geeft echter geen specifieke

aanwijzingen hoe men deze kosten moet verwerken. Het spreekt deze regel dan ook niet tegen. (E&Y, 2001, blz.

263). De praktijk leert ons dat bij het zelf vervaardigen van een immaterieel actief men de kosten die te maken

hebben met deze vervaardiging eerst in de resultatenrekening boekt en pas daarna activeert. Dit betekent dat deze

kosten echter wel nog kunnen worden geactiveerd. (Cfr. Paragraaf 3.2.2.1.1, blz. 56)

2.1.8.2 IAS/IFRS Normalerwijze moeten uitgaven voor een immaterieel actief direct ten laste genomen worden van het boekjaar

wanneer deze uitgaven zich voordoen tenzij (IAS 38 – 68):

� Ze een onderdeel vormen van de kostprijs van een immaterieel actief dat voldoet aan de opnamecriteria

(Cfr. Paragraaf 1.2.2, blz. 7 – 8). Deze uitgaven kunnen geactiveerd worden, of

� Het actief verworven is in een bedrijfscombinatie en niet kan opgenomen worden als een immaterieel

actief. De prijs die men betaalde voor dit actief zal deel uitmaken van de goodwill en dus onder die post

worden geboekt.

De volgende uitgaven worden onmiddellijk ten laste genomen op het moment waarop ze zich voordoen (IAS 38 –

69):

� uitgaven voor opstartactiviteiten, tenzij deze uitgaven in de kostprijs van een materieel vast actief worden

opgenomen. Deze kosten kunnen bestaan uit oprichtingskosten, juridische en administratieve kosten,

kosten voor de opening van een vestiging of van een nieuw bedrijf en kosten voor het starten van de

bedrijfsactiviteiten. Oprichtingskosten kunnen onder Belgian GAAP wel geactiveerd worden.

� uitgaven voor opleidingsactiviteiten;

� uitgaven voor reclame en promotie; en

� uitgaven voor het verhuizen of reorganiseren van een onderneming of een gedeelte ervan.



Natuurlijk is dit geen exclusieve lijst, maar slechts een aantal voorbeelden. Uitgaven voor onderzoek worden ook

steeds als last opgenomen op het moment waarop ze zich voordoen (Cfr Paragraaf 3.2.2.2.1, blz. 58), tenzij ze een

onderdeel uitmaken van de kostprijs van een bedrijfscombinatie. (IAS 38 – 69)

Daarnaast geldt onder IAS/IFRS ook dat uitgaven voor een immaterieel actief die bij de eerste opname als last

werden opgenomen, niet mogen worden opgenomen als deel van de kostprijs van het actief op een latere datum.

Deze uitgaven mogen bijgevolg niet worden geactiveerd. (IAS 38 – 71)

De uitgaven die men doet voor immateriële activa die vallen onder het toepassingsgebied van IAS 38 “Immateriële

activa” (Cfr. Inleiding, blz. 1 – 2), maar die niet voldoen aan de definitie van een immaterieel actief (Cfr. Paragraaf

1.1.2, blz. 5 – 7) worden eveneens als last opgenomen op het moment dat deze uitgaven gedaan worden. Wordt dit

immaterieel actief echter verworven in een bedrijfscombinatie, dan zullen de uitgaven deel uitmaken van de

goodwill. (IAS 38 – 10)

2.1.9 Geleasede immateriële activa 7

2.1.9.1 BELGIAN GAAP Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een financiële lease en een operationele lease. Bij een financiële lease

worden alle risico’s overgedragen aan de gebruiker van het actief. (IAS 17 – 4) Bij een operationele lease is dit niet

het geval. In het geval van een financiële lease zal de lessor8 het immaterieel actief niet boeken onder de rubriek

“Immateriële activa”, maar wel onder de rubriek “Voorraden” tot het moment waarop het actief in leasing wordt

gegeven. Op het moment dat een leasingcontract wordt afgesloten, wordt er een vordering geboekt. (De Lembre en


De lessee9 verkrijgt het gebruiksrecht van een goed, maar is er juridisch gezien niet de eigenaar van. In dit geval zal

men het te betalen bedrag boeken op de post “25000 Vaste activa in leasing of op grond van soortgelijke rechten”

langs de actiefzijde en op de post “17200 Leasingschulden en soortgelijke rechten” langs de passiefzijde.

De eventuele koopoptie wordt zowel in de balans van de lessor als in de balans van lessee vermeld bij de

orderekeningen. (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 192) Op leasing zijn daarenboven specifieke regels verbonden

voor de waardering na opname. Deze regels worden hier niet verder besproken. In het geval van een operationele

lease wordt deze leasing verwerkt zoals een huurovereenkomst. De lessor neemt het actief op onder de overige

materiële vaste activa en een opbrengst bij ontvangst van de huur. De lessee boekt een kost bij betaling van de huur.

2.1.9.2 IAS/IFRS IAS 38 “Immateriële activa” is niet van toepassing op geleasede immateriële activa. De standaard die op deze

immateriële activa van toepassing is, is IAS 17 “Lease-overeenkomsten”.

In het geval van een financiële lease neemt de lessee het actief op tegen de reële waarde of, indien lager, de contante

waarde van de minimale leasebedragen. (IAS 17 – 20) De verdere verwerking gebeurt overeenkomstig de “normale”

regels. (IAS 17 – 27) De lessor neemt enkel een vordering op in zijn balans. Dit is gelijkaardig als onder Belgian

GAAP. (IAS 17 – 36)

7 Licentieovereenkomsten vallen niet onder deze categorie, maar worden op de normale manier verwerkt. (IAS 17 – 2) 8 De lessor of leasinggever is diegene die het goed in leasing geeft. 9 De lessee of leasingnemer is diegene die het goed least.



In het geval van een operationele lease neemt de lessee het actief niet op in de balans, maar worden enkel de lasten

verbonden aan de leasing opgenomen. (IAS 17 – 33, 34) De lessor neemt het immaterieel actief op in zijn balans

volgens de normale regels voor een immaterieel actief. Daarnaast wordt ook een vordering opgenomen. (IAS 17 –

49)

2.2 Latere uitgaven

Na de eerste opname van een immaterieel actief kunnen er zich nog uitgaven voordoen met betrekking tot dit actief.

We kunnen ons afvragen in welke mate deze uitgaven kunnen worden geactiveerd.

2.2.1 Belgian GAAP

2.2.1.1 KOSTEN VOOR ONDERZOEK EN ONTWIKKELING De kosten van onderzoek en ontwikkeling worden altijd eerst in de resultatenrekening opgenomen en nadien via

“Geproduceerde vaste activa” geactiveerd. Wanneer er zich na de eerste activering nog kosten zouden voordoen,

wat zeer waarschijnlijk is aangezien onderzoek en ontwikkeling meestal meerdere jaren in beslag zal nemen, mogen

deze kosten geactiveerd worden wanneer aan de algemene voorwaarden is voldaan (Cfr. Paragraaf 3.2.2.1, blz. 56 –

58) Latere uitgaven voor intern ontwikkelde software moeten aanzien worden als een last van het boekjaar, tenzij

deze kosten gemaakt zijn om een fundamentele wijziging aan te brengen aan de software. In dit geval worden de

kosten toegevoegd aan de kostprijs van het immaterieel actief. (CBN, 1995, blz. 7- 12)

2.2.1.2 CONCESSIES, OCTROOIEN, LICENTIES, KNOWHOW, MERKEN EN SOORTGELIJKE RECHTEN Bij het verwerven van concessies, octrooien, licenties, enzovoort kunnen we vermoeden dat er meestal geen latere

uitgaven aan het actief zullen worden toegevoegd. Bij het aanschaffen van de concessie, het octrooi, enzovoort zal

men het actief boeken tegen aanschaffingswaarde. Deze aanschaffingswaarde kan meestal uit een contract worden

afgeleid. De verdere kosten die er eventueel aan verbonden zijn en die te maken hebben met het “genot” van het

actief, worden aanschouwd als periodekosten. Deze kosten worden meestal royalty’s genoemd. (De Lembre en

Podevijn, 2004a, blz. 71 – 72 en Cfr. Paragraaf 2.6.2.1, blz. 52) Ook bij het zelf ontwikkelen van een concessie of

een soortgelijk actief, kan men zal men enkel de zogenaamde kosten voor het registreren van het actief activeren.

2.2.1.3 GOODWILL De balanspost goodwill zal stijgen wanneer een onderneming bijvoorbeeld een nieuwe deelneming in een

dochteronderneming verwerft. Indien bij deze verwerving de aanschaffingswaarde van de deelneming uitstijgt

boven het aandeel in het eigen vermogen dat men in de overgenomen onderneming heeft, zal de post “goodwill”

toenemen.

Goodwill kan ook toenemen wanneer men een bijkomend aandeel in een dochteronderneming verwerft en wanneer

hieraan ook goodwill verbonden is.

De balanspost “goodwill” kan daarnaast ook nog wijzigen wanneer er na de overname een nabetaling zou gebeuren

(Cfr. Paragraaf 4.1.2.1.1, blz. 76 – 77). In dit geval verandert de aanschaffingswaarde en dus ook de goodwill.

2.2.1.4 VOORUITBETALINGEN Bij de vooruitbetalingen kunnen we ook stellen dat de boekwaarde van deze post zal stijgen wanneer er een extra

vooruitbetaling voor het aanschaffen van een immaterieel actief zal gebeuren. (Cfr. Paragraaf 2.1.7.1, blz. 20)



2.2.2 IAS/IFRS

Om latere uitgaven aan het immaterieel actief toe te voegen moet aan de definitie van (Cfr. Paragraaf 1.1.2, blz. 5 –

7) en aan de opnamecriteria voor een immaterieel actief (Cfr. Paragraaf 1.2.2, blz. 7 – 8) voldaan zijn. Deze latere

uitgaven kunnen uitgaven zijn die men doet om nieuwe bestanddelen aan het immaterieel actief toe te voegen, dit

actief gedeeltelijk te vervangen of te onderhouden. Deze uitgaven houden eerder de toekomstige economische

voordelen van het actief in stand, dan te voldoen aan de criteria voor activering. In de meeste gevallen worden er aan

een immaterieel actief geen nieuwe bestanddelen toegevoegd of vervangen. Gebeurt dit toch, dan kan men

dergelijke uitgaven vaak niet toewijzen aan een bepaald immaterieel actief, maar eerder aan de onderneming in haar

geheel. Hierdoor zullen uitgaven na de eerste opname van een verworven immaterieel actief of van een intern

gegenereerd immaterieel actief slechts zelden in de boekwaarde van het actief worden opgenomen, maar zullen deze

uitgaven opgenomen worden in de winsten verliesrekening op het moment dat ze worden gedaan. (IAS 38 – 20)

Wanneer een onderneming een lopend onderzoeks- en ontwikkelingsproject overneemt (dit zowel in het kader van

een bedrijfscombinatie of afzonderlijk), dan kan men latere uitgaven in bepaalde omstandigheden wel nog

toevoegen aan het reeds geactiveerde onderzoeks- en ontwikkelingsproject. (IAS 38 – 42) Deze uitgaven mogen

alleen worden opgenomen wanneer het uitgaven voor ontwikkeling betreft die beantwoorden aan de opnamecriteria

voor ontwikkelingskosten. (Cfr. Paragraaf 3.2.2.2, blz. 59 – 60)

2.3 Waardering na opname

Eens een actief is opgenomen in de balans van een onderneming, wordt de boekwaarde van het actief regelmatig

aangepast. In de eerste plaats moet dit actief afgeschreven worden wanneer het actief een beperkte gebruiksduur

heeft. Daarnaast kunnen er zich ook waardedalingen en waardestijgingen voordoen.

2.3.1 Algemeen

2.3.1.1 BELGIAN GAAP Onder Belgian GAAP wordt een actief in de balans opgenomen tegen de aanschaffingswaarde verminderd met de

afschrijvingen en eventuele waardeverminderingen. (K.B. 30/01/2001 art. 35)

2.3.1.2 IAS/IFRS Onder IAS/IFRS heeft men de keuze tussen twee systemen: het kostprijsmodel of het herwaarderingsmodel. (IAS 38

– 72) Kiest men voor het herwaarderingsmodel, dan moet men alle immateriële activa in eenzelfde categorie10

verwerken volgens dit model, tenzij er voor deze activa geen actieve markt11 bestaat. (IAS 38 – 72) Deze regel past

men toe om te voorkomen dat immateriële activa selectief worden geherwaardeerd en dat de jaarrekening een

mengeling weergeeft van verschillende waarden en kosten op verschillende data. (IAS 38 – 73) Is er voor een

immaterieel actief binnen een categorie van geherwaardeerde immateriële activa geen actieve markt, dan past men

voor dit actief het kostprijsmodel toe in plaats van het herwaarderingsmodel. (IAS 38 – 81)

10 “Een categorie van immateriële activa is een groepering van activa met soortgelijke aard en een gelijksoortig gebruik in de

activiteiten van een onderneming”. (IAS 38 – 119 en Cfr. Paragraaf 1.1.2, blz. 7) 11 “Een actieve markt is een markt die voldoet aan de volgende voorwaarden: de goederen die op de markt worden verhandeld

zijn homogeen, er kunnen normaliter op elk moment kopers en verkopers worden gevonden en de prijzen zijn beschikbaar voor

het publiek.” (IAS 38 – 8)



2.3.1.2.1 Kostprijsmodel Volgens dit model wordt het immaterieel actief na de eerste opname geboekt tegen de kostprijs verminderd met de

eventuele geaccumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen. (IAS 38 – 74) Herwaarderen

is in dit geval niet toegestaan. Dit model komt ongeveer overeen met Belgian GAAP. (Vansteeger, 2005)

2.3.1.2.2 Herwaarderingsmodel Bij het toepassen van dit model wordt een immaterieel actief na de eerste opname geboekt tegen het

geherwaardeerde bedrag. Dit is de reële waarde op de datum van de herwaardering verminderd met de eventuele

latere geaccumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen. Deze reële waarde moet worden

bepaald op basis van een actieve markt. Hierbij is het noodzakelijk dat de herwaarderingen voldoende regelmatig

worden uitgevoerd zodat de boekwaarde van het actief niet beduidend verschilt van de reële waarde op de

balansdatum. (IAS 38 – 75) De frequentie van de herwaarderingen hangt af van de volatiliteit van de reële waarde

van het immaterieel actief dat wordt geherwaardeerd. Bij sterk volatiele activa is een jaarlijkse herwaardering

vereist. Bij activa die slechts geringe wijzigingen ondergaan is dit echter niet vereist. (IAS 38 – 79)

Dit herwaarderingsmodel mag alleen worden toegepast op de reeds opgenomen immateriële activa; er mogen

bijgevolg geen nieuwe immateriële activa ten gevolge van deze regel worden opgenomen in de balans. (IAS 38 –

76) Dit betekent dat immateriële activa bij hun eerste opname steeds worden opgenomen tegen kostprijs. Deze

kostprijs is echter in de meeste gevallen de reële waarde op het moment van de verwerving van het actief.12 Het

herwaarderingsmodel mag ook worden toegepast op een actief dat ontvangen is door een overheidssubsidie en bij de

eerste opname opgenomen is tegen een nominaal bedrag. (IAS 38 – 77)

Het komt echter weinig voor dat er een actieve markt voor een immaterieel actief bestaat. Hiervoor zijn

verschillende redenen. Sommige immateriële activa zijn uniek zoals bijvoorbeeld merken, patenten, octrooien.

Andere immateriële activa worden verhandeld tussen individuele kopers en verkopers, waardoor er geen actieve

markt bestaat. Bij nog andere immateriële activa vinden transacties relatief weinig plaats. Dit heeft als gevolg dat de

prijs die betaald werd bij de verkoop niet noodzakelijk een voldoende indicatie geeft van de reële waarde van het

actief. In de meeste gevallen is de prijs van een immaterieel actief niet beschikbaar voor het publiek, waardoor de

reële waarde niet gemakkelijk kan worden bepaald. (IAS 38 – 78) Het gevolg hiervan is dat in de meeste gevallen

het kostprijsmodel gehanteerd zal worden.

Na de herwaardering van het actief, moeten de eventuele geaccumuleerde afschrijvingen evenredig aangepast

worden met de wijziging in de brutoboekwaarde van het actief (op deze manier is de boekwaarde van het actief na

de herwaardering gelijk aan de geherwaardeerde waarde) ofwel geëlimineerd worden tegen de boekwaarde van het

actief (op deze manier wordt de nettowaarde aangepast aan de geherwaardeerde waarde van het actief). (IAS 38 –

80) Indien de reële waarde van een actief niet langer kan worden bepaald op basis van een actieve markt, moet men

als boekwaarde de geherwaardeerde waarde nemen op de datum van de laatste herwaardering op basis van de

actieve markt en dit verminderen met de eventuele latere geaccumuleerde afschrijvingen en bijzondere

waardeverminderingsverliezen. Het niet langer bestaan van een actieve markt, kan een teken zijn dat het actief een

12 Indien een actief verkregen werd via een overheidssubsidie, kan men ervoor kiezen het actief te boeken tegen zijn nominale

waarde (m.a.w. het bedrag dat men betaald heeft voor het actief). In dit geval is de kostprijs niet de reële waarde. (Cfr. Paragraaf

2.1.3.2, blz.16 – 17)



bijzondere waardevermindering heeft ondergaan en dat het onderzocht moet worden op bijzondere

waardeverminderingen. (Cfr. Paragraaf 2.3.4.2.1, blz. 35 – 40) (IAS 38 – 82, 83) Indien de reële waarde van een

actief op een latere datum kan worden bepaald op basis van een actieve markt, dan wordt vanaf die datum het

herwaarderingsmodel toegepast. (IAS 38 – 84)

2.3.2 Gebruiksduur13

Om te bepalen of een immaterieel actief moet worden afgeschreven en over welke periode het dan moet

afgeschreven worden, is het noodzakelijk om de gebruiksduur van het immaterieel actief te bepalen.

2.3.2.1 BELGIAN GAAP Belgian GAAP maakt in de eerste plaats een onderscheid tussen immateriële activa met een beperkte gebruiksduur

en immateriële activa waarvan de gebruiksduur niet beperkt is. Belgian GAAP geeft echter geen specifieke regels

weer om de gebruiksduur van een immaterieel actief te bepalen. De wet zegt dat immateriële activa waarvan de

gebruiksduur niet beperkt is, afgeschreven moeten worden volgens een door het bevoegd orgaan opgesteld plan. Dit

plan moet in overeenstemming zijn met de principes van oprechtheid, goede trouw en voorzichtigheid. De

afschrijvingen mogen niet afhankelijk zijn van het resultaat van het boekjaar. (K.B. 30/01/2001 art. 61 en CBN,

1978, blz. 15 – 20) Verder wordt er geen uitleg gegeven.

2.3.2.2 IAS/IFRS Bij het bepalen van de gebruiksduur moet rekening worden gehouden met een groot aantal factoren, zoals het

verwachte gebruik van het actief door de onderneming, de typische levenscyclus van het actief, technologische,

technische of commerciële veroudering, de stabiliteit van de bedrijfstak, veranderingen in de marktvraag naar de

met het actief vervaardigde producten of diensten, verwachte acties door (potentiële) concurrenten, het niveau van

onderhoudsuitgaven, duur van de periode gedurende dewelke de onderneming over het actief kan beschikken en de

vraag of de gebruiksduur van het actief afhangt van de gebruiksduur van andere activa van de onderneming. (IAS 38

– 90) Bij het bepalen van deze gebruiksduur, kan men geconfronteerd worden met een zekere vorm van

onzekerheid. Dit heeft als gevolg dat men de gebruiksduur op een voorzichtige wijze mag schatten, maar dit

betekent niet dat men onrealistisch korte schattingen mag maken. (IAS 38 – 93)

De gebruiksduur van een immaterieel actief dat voortvloeit uit contractuele of uit andere juridische rechten, mag de

periode van de respectievelijke rechten niet overschrijden. De gebruiksduur mag echter wel korter zijn, afhankelijk

van de periode waarin men verwacht het actief te zullen gebruiken. Wanneer dit contractueel of ander juridisch recht

verlengd kan worden, dan mag de gebruiksduur van het actief slechts rekening houden met deze verlenging wanneer

er aanduidingen bestaan dat de onderneming zonder al te hoge kosten gebruik zal maken van deze verlenging. (IAS

38 – 94) Economische of juridische factoren kunnen de gebruiksduur van het actief beïnvloeden. Economische

factoren bepalen de periode waarin toekomstige economische voordelen naar de onderneming zullen vloeien.

Juridische factoren bepalen de periode waarin de onderneming zeggenschap heeft over deze voordelen. De

gebruiksduur is in dit geval de kortste van de perioden die door deze factoren wordt bepaald. (IAS 38 – 95) Fiscale

factoren zullen de gebruiksduur echter niet beïnvloeden. Dit wordt ook vermeld in paragraaf 35 (“Substance over

13 De gebruiksduur wordt onder IAS/IFRS als volgt gedefinieerd: “De gebruiksduur is de periode gedurende dewelke een actief

naar verwachting voor een onderneming beschikbaar is voor gebruik of is het aantal productie- of vergelijkbare eenheden dat de

onderneming naar verwachting zal verkrijgen van het actief.” (IAS 38 – 8)



form” ) van het raamwerk van IAS/IFRS. Daarenboven legt IAS/IFRS, in tegenstelling tot Belgian GAAP, geen

minimum– noch maximumperiode op voor de gebruiksduur van een actief.

Voorbeeld: Een onderneming heeft een Belgisch patent. Dit patent geldt echter maar voor 20 jaar. Dit betekent dan

ook dat de gebruiksduur van het patent beperkt zal zijn tot maximaal 20 jaar. (Bron: Eigen werk)

Wanneer blijkt dat de kostprijs van de verlenging significant is ten opzichte van de toekomstige economische

voordelen die verwacht worden door de verlenging en die naar de onderneming zullen vloeien, dan aanschouwt men

deze kostprijs als de kostprijs voor het aankopen van een nieuw immaterieel actief. (IAS 38 – 96) Dit betekent dat er

een nieuw immaterieel actief ontstaat op de dag van de verlening. Bij het bepalen van de jaarlijkse afschrijvingskost

van het “vorige” immateriële actief zal men dan ook geen rekening houden met deze verlenging.

Een immaterieel actief heeft pas een onbepaalde gebruiksduur, wanneer men op basis van alle terzake doende

factoren kan vaststellen dat er geen voorspelbare beperking is voor de periode waarin men verwacht dat het actief

een instroom van geldmiddelen zal genereren voor de onderneming. (IAS 38 – 88) De term “onbepaald” betekent

niet “onbeperkt”. De gebruiksduur van het actief weerspiegelt slechts de toekomstige uitgaven die nodig zijn om de

prestatienorm van het actief te handhaven op het niveau dat bepaald werd op het moment dat de gebruiksduur van

het actief werd geschat en de mogelijkheid en de intentie van de onderneming om een dergelijk niveau te bereiken.

(IAS 38 – 91) Hierbij moet de conclusie niet afhankelijk van de geraamde toekomstige uitgaven boven de uitgaven

die nodig zijn om het actief op zijn prestatienorm te handhaven. (IAS 38 – 91) Heeft het actief een onbepaalde

gebruiksduur, dan moet men het niet afschrijven. Dit is logisch aangezien men de gebruiksduur niet kan voorspellen

en op deze manier het afschrijvingsbedrag niet kan bepalen. Elke verslagperiode dient men de gebruiksduur van een

immaterieel actief dat niet afgeschreven wordt te beoordelen. Men dient hierbij na te gaan of het actief nog steeds

een onbepaalde gebruiksduur heeft. Wanneer dit niet langer het geval is, moet dit verwerkt worden zoals voorgesteld

in IAS 8 “Grondslagen voor financiële verslaggeving, verwerkingswijze voor schattingswijzigingen en fouten”.

(IAS 38 – 109)

2.3.3 Afschrijvingen

2.3.3.1 BELGIAN GAAP

2.3.3.1.1 Principe Alleen de immateriële activa met beperkte gebruiksduur worden afgeschreven. Deze afschrijvingen gebeuren

volgens een welbepaald plan. (K.B. 30/01/2001 art. 61) “Onder afschrijvingen verstaat men het bedrag dat ten laste

genomen wordt van de resultatenrekening teneinde hetzij de aanschaffingswaarde van het actief te spreiden over de

waarschijnlijke nuttigheids- of gebruiksduur hetzij deze kosten ten laste te nemen op het ogenblik waarop zij worden

gedaan.” (K.B. 30/01/2001 art. 45) Hierbij is het belangrijk op te merken dat men de afschrijvingen niet mag laten

afhangen van het resultaat van het boekjaar. (K.B. 30/01/2001 art. 48)

De jaarlijkse afschrijvingskost zal mede bepaald worden door de restwaarde van het actief. Belgian GAAP geeft

echter geen aanbevelingen over hoe men deze restwaarde moet bepalen. (E&Y, 2001, blz. 271)

Wanneer er annexe kosten waren opgenomen in de aanschaffingsprijs, moeten deze normalerwijze samen met de

aanschaffingsprijs worden afgeschreven. Men maakt geen onderscheid tussen deze twee elementen. Zoals reeds

vermeld (Cfr. Paragraaf 2.1.1.1, blz. 10 – 11) , kunnen kleine vennootschappen zoals bedoeld in artikel 15 § 1 van



het wetboek van vennootschappen (Cfr. Voetnoot 3, blz. 11) er ook voor kiezen om deze annexe kosten versneld af

te schrijven of zelfs onmiddellijk in resultaat op te nemen. Vennootschappen die niet worden geclassificeerd als

kleine vennootschappen hebben deze mogelijkheid niet. (CBN, 1980, blz. 8 en W.I.B., art. 196 §2)

2.3.3.1.2 Periode van de afschrijvingen Belgian GAAP specificeert niet wanneer men moet beginnen met de afschrijvingen. De meeste Belgische

ondernemingen beginnen hun afschrijvingen wanneer het item geactiveerd wordt. Dit is niet noodzakelijk hetzelfde

moment als het moment waarop het actief gebruiksklaar is. In dit opzicht verschilt Belgian GAAP dan ook van

IAS/IFRS. (E&Y, 2001, blz. 267) De afschrijvingen stoppen wanneer de boekwaarde van het actief op nul komt te

staan. Dit betekent echter niet dat de onderneming het actief niet langer zal gebruiken of er economische voordelen

van zal ontvangen. De afschrijvingen eindigen eveneens wanneer het actief niet langer op de balans wordt

opgenomen, bijvoorbeeld door de verkoop van het actief. Normaal mogen geen afschrijvingen meer geboekt worden

in het jaar dat het actief verkocht wordt. Indien men voor het eerste afschrijvingsjaar geen volledige afschrijving

boekte, maar het afschrijvingsbedrag pro rata temporis berekende, dan mag men in het laatste jaar wel nog

afschrijvingen boeken. Deze laatste afschrijving zal ook pro rata temporis berekend worden. (Beghin et al., 2005,

blz. 196 – 197)

Fiscaal moeten immateriële activa lineair afgeschreven worden over een periode van minimum vijf jaar,

uitgezonderd voor investeringen in onderzoek en ontwikkeling waarbij de minimumperiode 3 jaar bedraagt. (W.I.B.

92 art. 63) Boekhoudkundige moet men goodwill en de kosten voor onderzoek en ontwikkeling afschrijven over

maximaal vijf jaar. Dit gebeurt omwille van het voorzichtigheidsbeginsel. Eventueel kan men deze kosten over een

langere termijn afschrijven, maar dan moeten er grondige redenen zijn en moet dit in de toelichting vermeld worden.

(K.B. 30/01/2001 art. 61 en Cfr. Bijlage 2, blz. XXIX – XXXIII) Het is duidelijk dat het boekhoudrecht en het

fiscaal recht hier van elkaar afwijken. Er doet zich hier eveneens een verschil voor met IAS/IFRS. Daar waar

Belgian GAAP een maximum periode van vijf jaar voor de afschrijvingen van onderzoek en ontwikkeling voorstelt,

legt IAS/IFRS geen maximum periode op. (Cfr. Paragraaf 2.3.3.2.2, blz. 32) Het is echter wel zo dat de

onderzoekskosten onder IAS/IFRS niet geactiveerd worden, waardoor het bedrag op die post sowieso kleiner zal

zijn. Daarenboven moet goodwill onder IAS/IFRS niet afgeschreven worden, maar jaarlijks getest op een bijzonder

waardeverminderingsverlies. (Cfr. 4.1.3.2, blz. 83 – 85) Voor de andere immateriële activa stelt het boekhoudrecht

geen maximum afschrijvingsperiode voor.

2.3.3.1.3 Methode Immateriële activa, met uitzondering van de audiovisuele werken, mogen niet degressief worden afgeschreven. Dit

betekent dat men voor immateriële activa zal overgaan tot lineaire afschrijvingen. (W.I.B. 92 art. 63) De jaarlijkse

afschrijvingskost14 zal op de volgende manier worden bepaald:

14 Bij bepalen van de jaarlijkse afschrijvingen, schrijf ik steeds af voor een volledig jaar. Vennootschappen die niet als kleine

vennootschap worden aanschouwd, mogen het eerste jaar niet voor een volledige bedrag afschrijven. Zij moeten hun eerste

afschrijvingskost pro rata berekenen per dag dat ze het immaterieel actief bezitten. Dit heeft als gevolg dat de laatste afschrijving

ook geen volledige jaarafschrijving zal zijn. (W.I.B. 92 art. 196 §2)

Aanschaffingswaarde - restwaarde

Gebruiksduur



Er wordt wel toegelaten dat men, overeenkomstig de fiscale bepalingen, een versneld afschrijvingsplan volgt. Dit

betekent dat men het immaterieel actief over een kortere periode dan haar economische gebruiksduur kan

afschrijven. Wanneer dit met zich zou meebrengen dat er aanzienlijk vlugger wordt afgeschreven dan wat

economisch verantwoord is, dan moet in de toelichting vermeld worden wat het verschil is tussen het gecumuleerd

bedrag van de geboekte afschrijvingen en dat van de economisch verantwoorde afschrijvingen. Daarnaast moet ook

de invloed nagegaan worden van de tijdens dit jaar of tijdens de vorige boekjaren versnelde afschrijvingen op het

bedrag van de afschrijvingen in de resultatenrekening van dit boekjaar. (K.B. 30/01/2001 art. 61)

Voorbeeld: Een onderneming heeft een licentie, die men aangekocht heeft voor 1 000 EUR. Men vermoedt dat deze

licentie gedurende 6 jaar zal gebruikt worden in de onderneming. Dit betekent een jaarlijkse afschrijvingskost van

166,67 EUR.

63010 Afschrijvingen op immateriële vaste activa 166,67

21109 aan Geboekte afschrijvingen en/of waardeverminderingen op concessies, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 166,67


Men zou er ook kunnen voor opteren om een versneld afschrijvingsplan te volgen en de licentie over 5 jaar af te

schrijven. In dit geval bedragen de jaarlijkse afschrijvingskosten 200 EUR. Dit brengt met zich mee dat men de

licentie over een kortere periode afschrijft dan haar economische levensduur. Dit is een totaal andere opvatting dan

onder IAS/IFRS, waar men steeds afschrijft volgens de periode waarin economische voordelen naar de entiteit

zullen vloeien. (IAS 38 – 97) Bij IAS/IFRS primeert steeds de economische realiteit.

In principe worden de afschrijvingen niet teruggenomen, tenzij blijkt dat de overtollige afschrijvingen voortkomen

uit gewijzigde economische en technologische omstandigheden en dat daardoor een te snelle afschrijving is gebeurd.

In dit geval mag men de gewone afschrijvingen terugnemen, maar men is hiertoe niet verplicht. (K.B. 30/01/2001

art. 61)

Voorbeeld: Een onderzoek naar een nieuw geneesmiddel heeft 200 000 EUR gekost. De levensduur van het nieuwe

product wordt oorspronkelijk op 5 jaar geraamd. Na 2 jaar stelt men echter vast dat het nieuwe product een

levensduur van minimaal 10 jaar zal hebben.

Dit betekent dat de oorspronkelijke afschrijvingen jaarlijks 40 000 EUR zouden bedragen.

Na deze vaststelling zal men echter slechts 20 000 EUR jaarlijks afschrijven. Dit betekent dat men gedurende de

eerste 2 jaren 20 000 EUR per jaar te veel heeft afgeschreven. Op het einde van het 2de boekjaar moeten in de eerste

plaats de normale afschrijving geboekt worden.

63010 Afschrijvingen op immateriële vaste activa 40 000,00

21009 aan Geboekte afschrijvingen op kosten van onderzoek en ontwikkeling 40 000,00



Vervolgens moet men het teveel aan afschrijvingen terugboeken. Dit gebeurt door gebruik te maken van de

volgende boeking:

21009 Geboekte afschrijvingen op kosten van onderzoek en ontwikkeling 40 000,00

76000 aan Terugneming van afschrijvingen en waardeverminderingen op immateriële vaste activa 40 000,00

In de volgende boekjaren boekt men jaarlijks een gewone afschrijving van 20 000 EUR.

Bron: Eigen berekening op basis van De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 70 – 71.

Er dienen wel degelijk 2 boekingen plaats te vinden. Dit is het gevolg van het “niet-compensatie” beginsel, namelijk

er mag geen compensatie plaatsvinden tussen het bedrag van de terugneming en het bedrag van de gewone

afschrijvingen. (K.B. 30/01/2001 art. 25 §2, De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 70 – 71)

2.3.3.1.4 Aanvullende afschrijvingen Naast de “gewone” afschrijvingen kan men ook overgaan tot aanvullende of uitzonderlijke afschrijvingen wanneer

het actief een technische ontwaarding heeft ondergaan of wanneer er zich een wijziging in de economische of

technologische omstandigheden heeft voorgedaan. Door deze wijzigingen is de boekhoudkundige waarde van het

actief hoger dan zijn gebruikswaarde voor de onderneming. (K.B. 30/01/2001 art. 61) Deze afschrijving wordt

geboekt als een uitzonderlijke kost.

Voorbeeld: Als gevolg van een wijziging in de technologische omstandigheden is de gebruikswaarde van een

immaterieel actief 10 000 EUR lager dan zijn boekwaarde. Dit geeft aanleiding tot de volgende boeking:

66010 Uitzonderlijke afschrijvingen en waardeverminderingen op immateriële vaste activa 10 000,00

21009 aan Geboekte afschrijvingen op kosten van onderzoek en ontwikkeling 10 000,00


Zodra deze uitzonderlijke afschrijvingen niet meer nodig zijn, moeten ze worden teruggenomen. Deze terugname

wordt dan geboekt onder “uitzonderlijke opbrengsten”. (K.B. 30/01/2001 art. 61)

Voorbeeld: Stel dat de bovenstaande wijzigingen niet meer verantwoord zijn door een wijziging van economisch

omstandigheden. De terugname gebeurt via de volgende boeking:

21009 Geboekte afschrijvingen op kosten van onderzoek en ontwikkeling 10 000,00

76000 aan Terugneming van afschrijvingen en waardeverminderingen op immateriële vaste activa 10 000,00


2.3.3.1.5 Wijzigingen van de afschrijvingen In principe moet men elk jaar dezelfde waarderingsregels gebruiken. Indien dit tot gevolg zou hebben dat de

jaarrekening niet meer voldoet aan het principe van het getrouw beeld (bijvoorbeeld omdat er zich belangrijke

wijzigingen hebben voorgedaan), dan kan men de waarderingsregels aanpassen. (K.B. 30/01/2001 art. 30) De



geraamde invloed van deze aanpassing op het eigen vermogen, de financiële positie en het resultaat moet vermeld

worden in de toelichting. (K.B. 30/01/2001 art. 29)

Voorbeeld: Men heeft een licentie met een aanschaffingswaarde van 1 000 EUR. Deze licentie wordt afgeschreven

over 5 jaar. Begin jaar 2 stelt men vast dat er zich een technologische wijziging heeft voorgedaan, waardoor de

licentie nog slechts 2 jaar kan worden gebruikt. De waarderingsregels met betrekking tot dit immaterieel actief

zullen als gevolg hiervan worden aangepast.

Oorspronkelijk werd de licentie jaarlijks voor 200 EUR afgeschreven.

Vanaf jaar 2 zal men de licentie jaarlijks afschrijven aan 400 EUR.

Bron: Eigen werk

Indien de restwaarde van een immaterieel zou wijzigen, dan moet een uitzonderlijke afschrijving worden geboekt.

Belgian GAAP vermeldt in tegenstelling tot IAS/IFRS niet dat de afschrijvingsperiode noch de

afschrijvingsmethode moeten herzien worden. (Vansteeger, 2005)

Voorbeeld: Men heeft een immaterieel actief van 1000 EUR. Het actief wordt lineair afgeschreven over een periode

van 5 jaar en heeft een restwaarde van 200 EUR. Eind jaar 2 blijkt de restwaarde gedaald te zijn tot 100 EUR. De

afschrijvingskost in het eerste jaar bedroeg: 5

200 000 1 −= 160 EUR. Indien de restwaarde 100 EUR geweest was,

had men een jaarlijkse afschrijving van: 5

100 000 1 − = 180 EUR. Dit betekent dat men gedurende twee jaar

20 EUR te weinig heeft afgeschreven. Eind jaar 2 moet er dan ook een uitzonderlijke afschrijving van 40 EUR

worden geboekt:

66010 Uitzonderlijke afschrijvingen en

waardeverminderingen op immateriële vaste activa 80,00

21009 aan Geboekte afschrijvingen op kosten

van onderzoek en ontwikkeling 80,00 Bron: Eigen werk

2.3.3.2 IAS/IFRS

2.3.3.2.1 Principe Alleen immateriële activa met beperkte gebruiksduur worden afgeschreven. Afschrijven betekent dat het af te

schrijven bedrag stelselmatig wordt toegerekend aan de gebruiksduur van het actief. (IAS 38 – 97)

Bij het bepalen van de afschrijvingskost, moet rekening worden gehouden met de restwaarde15 van het actief.

Normaal gezien veronderstelt men dat deze restwaarde nul zal bedragen tenzij (IAS 38 – 100):

� een derde zich ertoe verbonden heeft om het actief aan te kopen aan het einde van zijn gebruiksduur; of

� er een actieve markt voor het actief bestaat en

o de restwaarde bepaald kan worden op basis van die markt en

o het waarschijnlijk is dat er nog een actieve markt zal bestaan voor het actief aan het einde van de

gebruiksduur van het actief.

15 “De restwaarde is het nettobedrag dat een onderneming voor een actief verwacht te krijgen aan het einde van zijn

gebruiksduur, na aftrek van de verwachte verkoopkosten”. (IAS 16 – 6)



Als de restwaarde niet gelijk is aan nul, betekent dit dat men verwacht het actief te vervreemden voor het einde van

zijn economische levensduur. (IAS 38 – 101) Om de restwaarde van het actief te schatten maakt men gebruik van de

realiseerbare waarde bij vervreemding van een soortgelijk actief dat het einde van zijn gebruiksduur heeft bereikt en

dat onder gelijkaardige omstandigheden werd gebruikt. (IAS 38 – 102)

2.3.3.2.2 Periode van de afschrijvingen De afschrijvingen moeten beginnen wanneer het actief klaar is voor gebruik, dit betekent dat het actief op de

noodzakelijke locatie en in de noodzakelijke conditie is om te functioneren zoals dit door het management bedoeld

is. De afschrijvingen moeten eindigen op het moment dat het actief geclassificeerd is als aangehouden voor verkoop

(Cfr. Paragraaf 2.5.2, blz. 47 – 50) of op het moment dat het actief niet langer in de balans wordt opgenomen.

Immateriële activa worden afgeschreven over hun gebruiksduur. (IAS 38 – 97) (Cfr. Paragraaf 2.3.2.2, blz. 26 – 27)

Er wordt geen maximum- , noch minimumperiode voor deze gebruiksduur opgelegd.

2.3.3.2.3 Methode De gebruikte afschrijvingsmethode moet weergeven in welke mate de onderneming de toekomstige economische

voordelen verwacht te verbruiken. Indien dit echter niet betrouwbaar kan worden bepaald, dan moet men de lineaire

methode gebruiken. De gekozen methode moet wel in elke periode consistent worden toegepast, tenzij het

verwachte verbruikspatroon verandert. (IAS 38 – 97, 98) Men mag voor een immaterieel actief de lineaire

afschrijvingsmethode, de degressieve afschrijvingsmethode of de afschrijvingsmethode op basis van de verbruikte

werkeenheden gebruiken. (IAS 38 – 98) Hier zien we dus een duidelijk verschil met Belgian GAAP, waar men

enkel de lineaire methode mag gebruiken.

De afschrijvingskosten moeten elke periode in de winsten verliesrekening worden opgenomen, tenzij een andere

standaard bepaalt dat deze kosten mogen worden opgenomen in de boekwaarde van een ander actief, omdat ze een

gedeelte van de kostprijs vormen. (IAS 38 – 99) Deze jaarlijkse afschrijvingskosten zullen voor het eerste jaar pro

rata temporis worden berekend aangezien de afschrijvingen maar mogen beginnen op het moment dat het actief

klaar is voor gebruik. (Cfr. Paragraaf 2.3.3.2.2, blz. 32)

Voorbeeld: Een patent wordt ingeschakeld in het productieproces. Dit betekent dat de toekomstige economische

voordelen van dit immateriële actief gebruikt worden bij de productie van de goederen (voorraden). In dit geval

worden de afschrijvingen opgenomen in de boekwaarde van de voorraden, (IAS 38 – 99) aangezien deze

afschrijvingen deel uitmaken van de direct toewijsbare kosten bij de voorraadwaardering.

Men heeft een patent van 1 000 EUR, dat lineair wordt afgeschreven over 5 jaar. Dit betekent een jaarlijkse

afschrijvingskost van 200 EUR.

Resultatenrekening: Afschrijvingen op immateriële activa 200,00

aan Balansrekening: Immateriële activa: Geboekte afschrijvingen 200,00

Balansrekening: Voorraden 200,00 aan Resultatenrekening:Voorraadwijziging 200,00

Bron: Eigen werk

2.3.3.2.4 Aanvullende afschrijvingen Onder IAS/IFRS worden geen aanvullende afschrijvingen geboekt. De realiseerbare waarde van het immaterieel

actief zal meestal wijzigen na een economische of technische verandering. Indien deze realiseerbare waarde daalt



onder de boekwaarde zal er onder IAS/IFRS een bijzonder waardeverminderingsverlies worden geboekt. (Cfr.

Paragraaf 2.3.4.2.1, blz. 35 – 40)

2.3.3.2.5 Wijzigingen van de afschrijvingen Een wijziging in de restwaarde van het actief moet verwerkt worden overeenkomstig IAS 8 “Grondslagen voor

financiële verslaggeving, verwerkingswijze voor schattingswijzigingen en fouten”. 16 Indien de restwaarde van het

actief stijgt tot een bedrag dat gelijk is of hoger is dan de boekwaarde van het actief, dan zijn de afschrijvingskosten

nihil, tot het moment waarop de restwaarde daalt tot beneden de boekwaarde. (IAS 38 – 102, 103)

Voorbeeld: Men heeft een immaterieel actief van 1 000 EUR. Het actief wordt lineair afgeschreven over een periode

van 5 jaar en heeft een restwaarde van 200 EUR. Eind jaar 2 blijkt dat de restwaarde gedaald is, namelijk tot

100 EUR. De afschrijvingskost in het eerste jaar bedroeg: 5

200 000 1 −= 160 EUR. Op het einde van jaar 0 en jaar 1

heeft men de volgende boeking:



Op het einde van jaar 2 blijkt de restwaarde echter maar 100 EUR te zijn. Deze wijziging in de restwaarde moet

volgens de prospectieve toepassing verwerkt worden.

De boekwaarde van het actief bedraagt eind jaar 2: 1 000 EUR – (160 EUR * 2) = 680 EUR.

Deze boekwaarde moet nog gespreid worden over 3 jaar, maar rekening houdend met de restwaarde van 100 EUR.

Dit betekent dat de afschrijvingskost in jaar 2, 3 en 4 = 3

100680−= 193,33 EUR. Of de volgende boeking:



Op het einde van jaar 4, moet de restwaarde 100 EUR bedragen, namelijk: 1 000 – 160 * 2 – 193,33 * 3 = 100.

Bron:Eigen werk

Minstens aan het einde van elk boekjaar moet men de afschrijvingsperiode, afschrijvingsmethode en de restwaarde

beoordelen. Als de verwachte gebruiksduur van het actief aanzienlijk verschilt van voorgaande schattingen, dan

moet de afschrijvingsperiode daaraan aangepast worden. Als het verwachte verbruikspatroon van de toekomstige

economische voordelen aanzienlijk wijzigt, dan moet men de afschrijvingsmethode aanpassen. Ook deze

wijzigingen dienen verwerkt te worden zoals IAS 8 “Grondslagen voor financiële verslaggeving, verwerkingswijze

voor schattingswijzigingen en fouten” voorschrijft.17 (IAS 38 – 102, 104)

16 Indien de restwaarde van een actief daalt, heeft men te maken met een schattingswijziging. In dit geval moet het effect van de

schattingswijziging prospectief worden verwerkt in de winsten verliesrekening. Deze wijziging moet zowel toegepast worden

op de huidige periode als op de toekomstige perioden. (IAS 8 – 36) 17 Dit betekent dat de wijziging prospectief zal worden verwerkt.



Voorbeeld: Een onderneming heeft een immaterieel actief van 1 000 EUR, dat lineair wordt afgeschreven over 5

jaar en een restwaarde heeft van 0 EUR. Eind jaar 2 blijkt dat het actief nog slechts 1 jaar economische voordelen

met zich zal meebrengen.

In jaar 0 en 1 schrijft men jaarlijks 200 EUR af, namelijk 5

000 1. Eind jaar 1 bedraagt de boekwaarde 600 EUR.

Eind jaar 2 moet deze boekwaarde echter niet meer verdeeld worden over 3 jaar, maar slechts nog over 2 jaar. Dit

betekent een jaarlijkse afschrijvingskost van 300 EUR. Schematisch betekent dit:

Figuur 1: Schematisch overzicht van de afschrijvingskosten (voorbeeld) (In EUR)

Jaar 0 Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Jaar 4

Boekwaarde = 1000

31/12: – 200

31/12: – 200

31/12: – 300

31/12: – 300

Bron: Eigen werk

2.3.4 Waardeverminderingen


2.3.4.1.1 Principe Voor immateriële activa met een beperkte gebruiksduur kan men bijkomende afschrijvingen uitvoeren, wat

ongeveer overeenkomt met een waardevermindering. Belgian GAAP geeft echter geen procedure weer over hoe en

wanneer getest moet worden of het actief een bijkomende afschrijving nodig heeft. (E&Y, 2001, blz. 469)

Immateriële activa met een onbeperkte levensduur worden niet afgeschreven. Dit betekent echter niet dat de waarde

van deze activa niet kan dalen. Heeft het actief een duurzame waardevermindering of ontwaarding ondergaan dan

moet dit uitgedrukt worden via “waardeverminderingen”. (K.B. 30/01/2001 art. 61) Er wordt een

waardevermindering geboekt wanneer er een verschil is tussen de realiseerbare waarde van het actief en zijn

boekwaarde. Dit verschil is te wijten aan technologische of economische omstandigheden. Wat de precieze

betekenis is van de realiseerbare waarde en de boekwaarde wordt niet gespecificeerd in het Belgisch Boekhoudrecht.

(PWC, 2005, blz.60)

2.3.4.1.2 Boekhoudkundige verwerking Een waardevermindering wordt geboekt als een bedrijfskost of als een uitzonderlijke kost afhankelijk van de

definitie die door de bestuursorganen van de onderneming aan de normale bedrijfsuitoefening gegeven wordt. (De

Lembre en Podevijn, 2004a, blz.74)

Voorbeeld: Een onderneming heeft een eeuwig durende concessie van 1 000 EUR. Door een aantal technische

wijzigingen blijken de producten die verkocht worden een beetje verouderd te zijn. De waarde van de concessie is

nu nog 800 EUR waard. Dit betekent dat men te maken heeft met een duurzame waardevermindering van 200 EUR.

Indien de ondernemingsleiding deze kost beschouwt als voortvloeiend uit de normale bedrijfsuitoefening, dan boekt

men het volgende:



63080 Waardeverminderingen op immateriële activa 200,00

21109 aan Geboekte afschrijvingen en/of waardeverminderingen op concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 200,00

Beschouwt men deze kost als niet voortvloeiend uit de normale bedrijfsuitoefening, dan boekt men het volgende:

66010 Uitzonderlijke waardeverminderingen op

immateriële vaste activa 200,00

21109 aan Geboekte afschrijvingen en/of waardeverminderingen op concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 200,00

Bron: Eigen werk

Duurzame waardeverminderingen moeten steeds worden teruggenomen wanneer ze niet meer van toepassing zijn.

Dit is noodzakelijk om het getrouw beeld van de jaarrekening te handhaven. (K.B. 30/01/2001 art. 49). Deze

terugname kan geboekt worden via de rubriek “Herwaarderingsmeerwaarden”, of via “Uitzonderlijke

Opbrengsten”. (K.B. 30/01/2001 art. 100) (Cfr. Paragraaf 2.3.5.1, blz. 41)

2.3.4.2 IAS/IFRS Afhankelijk van het gekozen model voor de waardering na opname van een immaterieel actief (Cfr. Paragraaf

2.3.1.2, blz. 24 – 26), kan een waardevermindering twee vormen aannemen: een bijzonder

waardeverminderingsverlies en een minderwaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies kan zich zowel

voordoen wanneer men het herwaarderingsmodel toepast als bij toepassing van het kostprijsmodel. Een

minderwaarde mag alleen worden opgenomen bij toepassing van het herwaarderingsmodel. (Cfr. Paragraaf 2.3.1.2,

blz. 24 – 26)

2.3.4.2.1 Bijzondere waardeverminderingsverliezen a. Principe Om te bepalen of een bijzonder waardeverminderingsverlies moet boeken, past men IAS 36 “Bijzondere

waardeverminderingsverliezen van activa” toe. Hierbij vergelijkt men de realiseerbare waarde van het actief met

zijn boekwaarde. (IAS 36 – 59) De realiseerbare waarde is de hoogste waarde van de opbrengstwaarde18 en de

bedrijfswaarde van het actief. (IAS 36 – 6) Is de realiseerbare waarde lager dan de boekwaarde, dan moet een

bijzonder waardeverminderingsverlies geboekt worden. (IAS 36 – 59) Na de opname van een bijzonder

waardeverminderingsverlies moeten de toekomstige jaarlijkse afschrijvingen voor de immateriële activa met

beperkte levensduur herberekend worden. (IAS 36 – 63)

b. Tijdstip en frequentie van de test Het type actief is bepalend voor de frequentie waarmee men moet testen of het actief een bijzonder

waardeverminderingsverlies heeft ondergaan.

� Immateriële activa met onbepaalde gebruiksduur en immateriële activa die nog niet gebruiksklaar zijn

moeten jaarlijks getest worden. Als onderneming kan men zelf kiezen wanneer men dit onderzoek uitvoert

in de verslagperiode. Het is echter wel verplicht om de toets jaarlijks op hetzelfde tijdstip uit te voeren.

Men heeft daarbij ook de mogelijkheid om verschillende immateriële activa op verschillende tijdstippen te

18 “De opbrengstwaarde is de reële waarde verminderd met de verkoopkosten.” (IAS 2 – 6)



onderzoeken. (IAS 36 – 10(a)) Een immaterieel actief dat nog niet gebruiksklaar is, moet jaarlijks worden

getest omdat er een grote onzekerheid is over de mogelijkheid van het actief om in de toekomst

economische voordelen te genereren. (IAS 36 – 11)

� Goodwill moet jaarlijks getest worden op een bijzonder waardeverminderingsverlies. (IAS 36 – 10 (b))

� Alle kasstroomgenererende eenheden waaraan goodwill is toegerekend moeten jaarlijks getest worden op

een bijzonder waardeverminderingsverlies. (IAS 36 – 90) Ook hier heeft men de keuze wanneer men dit

onderzoek uitvoert, maar dit dient jaarlijks op hetzelfde tijdtip te gebeuren. Verschillende

kasstroomgenererende eenheden mogen op verschillende tijdstippen worden getest. (IAS 36 – 96)

� Immateriële activa met een onbeperkte gebruiksduur of immateriële activa die nog niet gebruiksklaar zijn

en die gedurende de lopende verslagperiode voor het eerst opgenomen werden, moeten voor het einde van

die verslagperiode getest worden op een bijzonder waardeverminderingsverlies. (IAS 36 – 10 (a))

� Indien een gedeelte van de goodwill of de gehele goodwill die aan een kasstroomgenererende eenheid is

toegerekend tijdens de lopende verslagperiode verworven is, dan moet men voor het einde van de

verslagperiode de kasstroomgenererende eenheid op een bijzonder waardeverminderingsverlies testen.

(IAS 36 – 96)

� Voor de andere activa moet men telkens wanneer er een aanwijzing bestaat die wijst op een bijzondere

waardevermindering testen op een bijzonder waardeverminderingsverlies. Op elke verslagdatum moet men

beoordelen of er een aanwijzing is die wijst op een mogelijk bijzonder waardeverminderingsverlies. (IAS

36 – 9)

c. Aanwijzingen die wijzen op een bijzonder waardeverminderingsverlies Bij de beoordeling of er aanwijzingen zijn die wijzen op een mogelijk bijzonder waardeverminderingsverlies, moet

men ten minste rekening houden met de hieronder opgesomde externe en interne informatiebronnen. (IAS 36 – 12)

� Externe informatiebronnen

o Een sterkere daling van de marktwaarde van het actief dan hetgeen men normaal verwacht als gevolg

van het verstrijken van de tijd of als gevolg van het normaal gebruik van het actief. Dit betekent voor

een immaterieel actief met beperkte levensduur dat door een evolutie de gebruikte

afschrijvingsmethode niet meer aangepast is. (De Lembre, 2004a, blz. 261)

o Belangrijke veranderingen die zich gedurende de verslagperiode hebben voorgedaan of die zich in de

nabije toekomst zullen voordoen in de markt, de technologische, economische of juridische omgeving

waarin de onderneming actief is of in de markt waaraan men dienstbaar is. Een productreglementering

kan bijvoorbeeld tot gevolg hebben dat een bepaalde productgroep nog slechts een beperkte levensduur

heeft en dat de toekomstige voordelen onzeker worden. (De Lembre, 2004a, blz. 262)

o De gestegen marktrentevoeten of andere marktpercentages voor het rendement van beleggingen die

naar verwachting een invloed zullen hebben op de disconteringsvoet die wordt gebruikt voor de

berekening van de bedrijfswaarde van het actief en de realiseerbare waarde van het actief materieel

verlagen. (De Lembre, 2004a, blz. 262)

o De boekwaarde van de netto-activa van de onderneming die hoger is dan haar marktkapitalisatie. Dit is

een indicatie dat er een kans is dat de boekwaarde van de activa te hoog is. (De Lembre, 2004a, blz.

262)



� Interne informatiebronnen

o Duidelijke aanwijzingen van economische veroudering van of fysieke schade aan een actief. (De

Lembre, 2004a, blz. 262)

o Belangrijke veranderingen in de manier waarop een actief wordt gebruikt of waarop een actief gebruikt

zal worden die een nadelig effect op de onderneming hebben en die zich hebben voorgedaan of die

zich naar verwachting in de nabije toekomst zullen voordoen. Bijvoorbeeld: een actief dat niet langer

gebruikt wordt, plannen om de bedrijfsactiviteit waartoe een actief behoort te beëindigen of te

reorganiseren, plannen om een actief te vervreemden op een eerdere datum dan verwacht en

herbeoordelen van de gebruiksduur van een actief als beperkt eerder dan als onbeperkt. Van zodra een

immaterieel actief beantwoordt aan de criteria om geclassificeerd te worden als aangehouden voor

verkoop, is het actief uitgesloten van het toepassingsgebied van IAS 38 en wordt het verwerkt volgens

IFRS 5 “Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten”. Andere

voorbeelden die hierbij horen zijn; reorganisaties, sluiten van een afdeling, nieuw productengamma.

(De Lembre, 2004a, blz. 262)

o Aanwijzingen uit de interne rapportering dat de economische prestaties van een actief beduidend

minder (zullen) zijn dan verwacht. Bijvoorbeeld wordt de rendabiliteit of de kwaliteit die verwacht

werd niet gehaald. (De Lembre, 2004a, blz. 262)

Deze lijst is zeker niet volledig. Men kan ook andere indicaties in aanmerking nemen die wijzen op een bijzondere

waardevermindering. (IAS 36 – 13)

Wanneer er een indicatie is dat een immaterieel actief een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan, zou het

kunnen dat de restwaarde, de afschrijvingsmethode of de resterende gebruiksduur zijn gewijzigd. In dit geval moet

men deze elementen beoordelen en eventueel aanpassen, ook al werd er geen bijzonder waardeverminderingsverlies

geboekt. (IAS 36 – 17)

d. De realiseerbare waarde De realiseerbare waarde is de hoogste waarde van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. (IAS 36 – 6) Om de

opbrengstwaarde te berekenen, maakt men gebruik van:

� De prijs in een bindende verkoopovereenkomst in een transactie tussen (onafhankelijke) partijen op een

zakelijke en objectieve grondslag. Deze prijs past men vervolgens aan om rekening te houden met de

marginale kosten die direct zouden toe te rekenen zijn aan de vervreemding van het actief. (IAS 36 – 25)

� Is er geen bindende overeenkomst, maar bestaat er een actieve markt, dan gebruikt men de marktprijs

verminderd met de kosten van vervreemding als opbrengstwaarde. De aangepaste marktprijs is meestal de

biedprijs. Is er geen actuele biedprijs, dan kan de prijs van de recentste transactie dienen als basis om de

opbrengstwaarde te schatten, op voorwaarde dat er zich tussen de datum van de transactie en de datum van

de schatting geen aanzienlijke wijzigingen in de economische omstandigheden hebben plaatsgevonden.

(IAS 36 – 26)

� Is er noch een bindende verkoopovereenkomst, noch een actieve markt, dan kan de bepaling van de

opbrengstwaarde gebaseerd worden op de beste beschikbare informatie. Men houdt dan ook rekening met

de resultaten van recente transacties voor soortgelijke activa binnen dezelfde bedrijfstak. (IAS 36 – 27)

� In bepaalde gevallen kan het gebeuren dat er geen redenen zijn om aan te nemen dat de bedrijfswaarde van

een actief zijn opbrengstwaarde materieel overtreft. In dit geval mag men de opbrengstwaarde gebruiken



als de realiseerbare waarde. (IAS 36 – 21) Dit is meestal het geval bij activa die worden aangehouden voor

verkoop (Cfr. Paragraaf 2.5.2, blz. 47 – 50). De bedrijfswaarde van dit soort actief zal hoofdzakelijk

bestaan uit de netto-verkoopopbrengsten. De toekomstige kasstromen die zullen voortvloeien uit het

verdere gebruik van het actief zullen in dit geval verwaarloosbaar zijn. (IAS 36 – 21)

Om de bedrijfswaarde van een actief te bepalen houdt men rekening met (IAS 36 – 30):

� een schatting van de toekomstige kasstromen die de onderneming verwacht te ontlenen aan het actief;

� verwachtingen met betrekking tot mogelijke wijzigingen in het bedrag of de tijdsbepaling van dergelijke

toekomstige kasstromen;

� de tijdswaarde van geld, voorgesteld door de actuele risicovrije marktrentevoet;

� de prijs voor de aan het actief inherente onzekerheid; en

� andere factoren zoals de afwezigheid van liquiditeit, die marktdeelnemers zouden opnemen in de

waardering van toekomstige kasstromen die de entiteit verwacht aan het actief te ontlenen.

De bedrijfswaarde wordt dan bepaald door een schatting te maken van de toekomstige instroom en uitstroom van

kasmiddelen, die afkomstig zijn uit het voortgezette gebruik van het actief en uit de vervreemding van het actief. De

kasstromen die hierbij geschat worden, moeten aan een aantal voorwaarden voldoen: (IAS 36 – 33):

� Ze moeten gebaseerd zijn op redelijke en gefundeerde veronderstellingen die de beste inschatting door het

management vertegenwoordigen van de economische omstandigheden die gedurende de resterende

gebruiksduur van het actief zullen bestaan. Hierbij moet meer belang gehecht worden aan externe bewijzen.

� De schattingen moeten gebaseerd zijn op door het management goedgekeurde financiële budgetten en

voorspellingen. Eventuele toekomstige instromen die zullen voortvloeien uit herstructureringen of

verbeteringen van de prestaties van een actief, mogen niet in de schattingen worden opgenomen, omdat het

nog onzeker is of deze instromen zich zullen voordoen. Dit betekent dat de kasstromen moeten geschat

worden voor het actief in zijn huidige toestand. (IAS 36 – 44) Schattingen op basis van de goedgekeurde

budgetten mogen slechts gelden voor een periode van maximaal 5 jaar tenzij een langere periode

gerechtvaardigd kan worden.

� Om een inschatting te maken van de kasstromen na de periode die door de budgetten wordt gedekt,

extrapoleert men de op de budgetten gebaseerde kasstroomschattingen. Hierbij gaat men voor de volgende

jaren uit van een stabiele of afnemende groei, tenzij een groeipercentage gerechtvaardigd kan worden. Dit

groeipercentage mag dan niet hoger liggen dan het gemiddelde groeipercentage op lange termijn voor de

producten, sectoren, het land of de landen waarin de onderneming actief is, of voor de markt waarin het

actief wordt gebruikt, tenzij dit hoger percentage gerechtvaardigd kan worden.

In deze kasstromen worden noch de instromen noch de uitstromen van financieringsactiviteiten opgenomen.

Evenmin neemt men ontvangsten of betalingen uit hoofde van winstbelastingen op. (IAS 36 – 50)

Nadat de kasstromen bepaald zijn, worden deze verdisconteerd om de huidige bedrijfswaarde te kennen. (IAS 36 –

31) De disconteringsvoet is een percentage dat voor belastingen wordt bepaald en dat de huidige

marktbeoordelingen weerspiegelt van de tijdwaarde van het geld en de aan het actief verbonden risico’s waarvoor de

schattingen van de toekomstige kasstromen niet zijn aangepast. (IAS 36 – 55)



Indien de opbrengstwaarde van het actief niet kan bepaald worden omdat er bijvoorbeeld geen grondslag is om een

betrouwbare schatting te maken van het bedrag dat uit de verkoop van het actief zou worden verkregen in een

zakelijke en objectieve transactie tussen terzake goed geïnformeerde partijen die tot een transactie bereid zijn, dan

mag men zich baseren op de bedrijfswaarde van het actief.

Meestal kost het relatief veel tijd om de realiseerbare waarde van een (immaterieel) actief te bepalen. In bepaalde

gevallen mag men dan ook de recentste gedetailleerde berekening van die realiseerbare waarde gebruiken voor dit

boekjaar. Om deze berekening te mogen gebruiken, moet cumulatief aan de volgende voorwaarden voldaan zijn

(IAS 36 – 24):

� Het immaterieel actief heeft een onbeperkte gebruikduur.

� Het immaterieel actief mag geen instromen van kasmiddelen genereren uit voortgezet gebruik die in ruime

mate onafhankelijk zijn van andere activa of groepen activa. Het actief wordt bijgevolg getest op

bijzondere waardeverminderingen als onderdeel van de kasstroomgenererende eenheid19 waartoe het

behoort. Daarenboven mogen de activa en verplichtingen waaruit deze eenheid is samengesteld sinds de

laatst gemaakte berekening van de realiseerbare waarde niet in belangrijke mate gewijzigd zijn.

� De recentste berekening van de realiseerbare waarde resulteerde in een bedrag dat de boekwaarde van het

actief met een substantiële marge overtrof.

� Wanneer op basis van een analyse van gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan en omstandigheden die

zijn gewijzigd sinds de recentste berekening van de realiseerbare waarde, het onwaarschijnlijk is dat een

actuele berekening van de realiseerbare waarde geringer uitvalt dan de boekwaarde van het actief.

Wanneer de realiseerbare waarde van het individuele actief niet kan bepaald worden, dan moet men de realiseerbare

waarde van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort, bepalen. (IAS 36 – 66) Dit is het geval

wanneer het actief geen instroom van kasmiddelen genereert die in ruime mate onafhankelijk zijn van die van

andere activa en wanneer de bedrijfswaarde van het actief niet kan worden geschat op een bedrag dat aanleunt bij

zijn opbrengstwaarde. (IAS 36 – 67) Een kasstroomgenererende eenheid is in dit geval de kleinste identificeerbare

groep van activa waartoe het actief behoort en een instroom van kasmiddelen genereert die in ruime mate

onafhankelijk is van de instroom van kasmiddelen van andere activa of groepen van activa. (IAS 36 – 6) Deze

kasstroomgenererende eenheden moeten voor elke periode consistent worden geïdentificeerd voor hetzelfde actief of

dezelfde soort activa, tenzij een wijziging gerechtvaardigd is. (IAS 36 – 72) De realiseerbare waarde van een

kasstroomgenererende eenheid is hier ook de hoogste waarde van de opbrengstwaarde van de kasstroomgenererende

eenheid en zijn bedrijfswaarde. (IAS 36 – 74) De boekwaarde moet worden bepaald in overeenstemming met de

manier waarop de realiseerbare waarde werd bepaald. (IAS 36 – 75) Dit betekent dat de boekwaarde bestaat uit de

boekwaarden van alleen die activa die direct kunnen worden toegeschreven aan de kasstroomgenererende eenheid of

die er op een redelijke en consistente basis aan kunnen worden toegerekend. Bovendien worden alleen die activa

opgenomen die een toekomstige instroom van kasmiddelen zullen genereren dewelke gebruikt is bij de bepaling van

de bedrijfswaarde van de kasstroomgenererende eenheid. Dit betekent dat de boekwaarde van de

kasstroomgegenereerde eenheid niet de boekwaarde van enige opgenomen verplichtingen omvat, tenzij de

realiseerbare waarde van de kasstroomgenererende eenheid niet kan worden bepaald zonder rekening te houden met

19 “Een kasstroomgenererende eenheid is de kleinste identificeerbare groep activa die een instroom van kasmiddelen genereert

die in ruime mate onafhankelijk is van de instroom van kasmiddelen van andere activa of groepen van activa.” (IAS 36 – 6)



deze verplichting. (IAS 36 – 76) Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer bij de vervreemding van de

kasstroomgenererende eenheid, de koper verplicht is deze verplichting over te nemen. In dit geval wordt deze

verplichting ook opgenomen bij de berekening van de opbrengstwaarde. Om deze beide waarden dan zinvol te

kunnen vergelijken met elkaar, dient men in de beide berekeningen dezelfde verplichting op te nemen. (IAS 36 – 78)

Indien goodwill deel uitmaakt van de kasstroomgenererende eenheid, moet men rekening houden met een aantal

specifieke elementen. Hiervoor verwijs ik naar hoofdstuk 4: “Goodwill en Verworven immateriële activa”.

e. Boekhoudkundige verwerking Stelt men vast dat het actief een bijzonder waardeverminderingsverlies heeft ondergaan, dan moet dit verlies

onmiddellijk opgenomen worden in de winsten verliesrekening, tenzij het immaterieel actief wordt opgenomen

volgens het herwaarderingsmodel. (IAS 36 – 59, 60) In dit geval wordt het bijzonder waardeverminderingsverlies

niet geboekt in de winsten verliesrekening, maar opgenomen in de herwaarderingsreserve voor het actief. Dit kan

echter alleen voorzover het verlies niet meer bedraagt dan het bedrag van de herwaarderingsreserve voor datzelfde

actief. (IAS 36 – 61)

Voorbeeld: Een onderneming heeft een licentie van 1 000 EUR. Deze licentie wordt afgeschreven over 5 jaar. Het

actief werd al twee jaar afgeschreven, waardoor de boekwaarde 600 EUR bedraagt. Er blijkt echter dat de

realiseerbare waarde van de licentie slechts 500 EUR waard is. Dit betekent dat er een bijzonder

waardeverminderingsverlies zal moeten geboekt worden van 100 EUR.

Resultatenrekening: Bijzonder waardeverminderingsverlies 100,00

aan Balansrekening: Immateriële activa 100,00

Wordt het actief tegen zijn geherwaardeerde waarde geboekt, dan verkrijgt men de volgende boeking:

Balansrekening: Herwaarderingsreserve 100,00

aan Balansrekening: Immateriële activa 100,00 Bron: Eigen werk

Stelt men vast dat een kasstroomgenererende eenheid een bijzonder waardeverminderingsverlies heeft ondergaan,

dan moet dit als volgt worden verwerkt (IAS 36 – 104):

� ten eerste moet de boekwaarde van eventuele aan de kasstroomgenererende eenheid toegerekende goodwill

worden verlaagd;

� vervolgens moet de boekwaarde van de andere activa naar rato van de boekwaarde van elk actief in de

eenheid worden verlaagd.

De boeking van het bijzonder waardeverminderingsverlies gebeurt zoals hierboven werd geschetst. (IAS 36 – 104)

Hierbij moet men er wel op toezien dat de boekwaarde van een actief niet daalt onder de hoogste waarde van de

opbrengstwaarde (indien deze kan worden bepaald), de bedrijfswaarde (indien deze kan worden bepaald) en nul.

(IAS 36 – 105) Indien men de boekwaarde toch had willen laten dalen onder één van deze waarden, dan moet men

het bedrag op pro rata basis toerekenen aan de andere activa van de groep. (IAS 36 – 105) Is het niet mogelijk om de

realiseerbare waarde van elk actief van die kasstroomgenererende eenheid te bepalen, dan mag men dit arbitrair aan

de activa van de groep toerekenen, met uitzondering van de goodwill. (IAS 36 – 106)



2.3.4.2.2 Minderwaarden Past men het herwaarderingsmodel toe voor een immaterieel actief, dan kan de boekwaarde van het actief ook dalen

als gevolg van herwaardering. Deze daling moet worden opgenomen in de winsten verliesrekening, tenzij het actief

een creditsaldo heeft op de post “Herwaarderingsreserves”. (IAS 38 – 86)

Voorbeeld: Men heeft een licentie van 1 000 EUR. Als gevolg van een herwaardering blijkt de licentie maar

900 EUR meer waard te zijn. Dit betekent een minderwaarde van 100 EUR . Op de post “Herwaarderingsreserves”

heeft dit actief een creditsaldo van 300 EUR. De volgende boeking zal gebeuren:

Balansrekening: Herwaarderingsreserves 100,00

aan Balansrekening: Immateriële activa 100,00

Indien het creditsaldo 0 is, dan boekt men:

Resultatenrekening: Minderwaarde 100,00

aan Balansrekening: Immateriële activa 100,00 Bron: Eigen werk

2.3.5 Waardestijgingen

2.3.5.1 BELGIAN GAAP Vanaf het boekjaar dat aanvangt na 31 december 1983 mogen immateriële activa niet geherwaardeerd worden. Dit

betekent dat deze immateriële activa geen gewone waardestijgingen mogen ondergaan. (De Lembre en Podevijn,

2004a, blz. 65 en K.B. 30/01/2001 art. 57) In het geval dat een geboekte waardevermindering op een immaterieel

actief niet langer noodzakelijk blijkt, dan moet deze waardevermindering worden teruggenomen. Dit is echter geen

meerwaarde, alleen een reconstructie van de oorspronkelijke aanschaffingswaarde zonder hierboven uit te stijgen.

(K.B. 30/01/2001 art. 100 en De Lembre, 2004b, blz. 326) Men kan deze terugname zowel boeken onder de post

“Herwaarderingsmeerwaarden” als onder “Uitzonderlijke Opbrengsten”. (K.B. 30/01/2001 art. 100)

Voorbeeld: Een minderwaarde van 200 EUR blijkt niet langer noodzakelijk te zijn. Er zijn twee mogelijke manieren

om dit te verwerken.

21109 Geboekte afschrijvingen en/of waardeverminderingen op concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 200,00

12000 aan Herwaarderingsmeerwaarden op immateriële vaste activa 200,00

In dit geval boekt men de terugname van de waardevermindering tegen op “herwaarderingsmeerwaarden”.

21109 Geboekte afschrijvingen en/of waardeverminderingen op concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 200,00

76000 aan Terugneming van afschrijvingen en waardeverminderingen op immateriële vaste activa 200,00

In dit laatste geval gebeurt de tegenboeking via de uitzonderlijke opbrengsten en wordt de resultatenrekening

beïnvloed, wat niet het geval is bij de eerste boeking.

Bron: Eigen berekening op basis van De Lembre, 2004b, blz. 327.



2.3.5.2 IAS/IFRS

2.3.5.2.1 Terugname van een bijzonder waardeverminderingsverlies Elke verslagperiode moet men nagaan of er een aanwijzing20 bestaat dat een bijzonder waardeverminderingsverlies

dat in de voorgaande perioden is opgenomen voor een actief niet meer bestaat of mogelijk is afgenomen. Voor

goodwill moet men dit niet nagaan. Is er inderdaad een aanwijzing, dan moet men de realiseerbare waarde van het

actief schatten. (IAS 36 – 110) Ook hier kan het niet langer bestaan van een bijzonder waardeverminderingsverlies

erop wijzen dat de resterende gebruiksduur, de afschrijvingsmethode of de restwaarde van het actief is gewijzigd.

Deze elementen zullen opnieuw beoordeeld en eventueel aangepast moeten worden. (IAS 36 – 113)

Een bijzonder waardeverminderingsverlies moet uitsluitend worden teruggeboekt, wanneer er zich sinds de opname

van het laatste bijzondere waardeverminderingsverlies een wijziging heeft plaatsgevonden in de schattingen die

gebruikt worden om de realiseerbare waarde van het actief te bepalen. Is dit het geval dan moet men de boekwaarde

van het actief verhogen tot de realiseerbare waarde tenzij het gaat om goodwill. (IAS 36 – 114) Met andere woorden

een bijzonder waardeverminderingsverlies van goodwill kan nooit worden teruggeboekt. Hierbij moet men er wel

voor zorgen dat de boekwaarde na de terugboeking niet hoger ligt dan de boekwaarde die zou zijn bepaald als in de

voorgaande jaren geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het actief was opgenomen. (IAS 36 – 117) Er

mag geen terugboeking gebeuren die het gevolg zou zijn van het louter verstrijken van de tijd. (IAS 36 – 116) Dit

zou zich kunnen voordoen als gevolg van de hogere contante waarde van de toekomstige kasstromen. Naarmate

kasstromen naderen in de tijd, verhoogt de contante waarde, doordat men ze door een kleinere noemer deelt.

Een terugboeking van een bijzonder waardeverminderingsverlies, met uitsluiting van goodwill, wordt onmiddellijk

in de winsten verliesrekening opgenomen tenzij het immaterieel actief verwerkt wordt volgens het

herwaarderingsmodel. In dit geval wordt het actief geboekt tegen de geherwaardeerde waarde van het actief (IAS 36

– 119) en wordt de terugboeking geboekt onder de rubriek “Herwaarderingsreserves”. (IAS 36 – 120)

Voorbeeld: Het bijzonder waardeverminderingsverlies dat in het vorige voorbeeld (Cfr. Paragraaf 2.3.4.2.1, blz. 40)

werd geboekt, is niet langer een waardeverminderingsverlies en mag niet meer worden opgenomen.


aan Resultatenrekening: Bijzonder waardeverminderingsverlies 100,00

Indien het actief tegen zijn geherwaardeerd bedrag opneemt, boekt men::


aan Balansrekening: Herwaarderingsreserves 100,00

Bron: Eigen werk

Nadat een terugboeking is opgenomen, moet de afschrijvingslast voor het actief voor de toekomstige perioden

worden aangepast. De aangepaste boekwaarde van het actief, verminderd met de eventuele restwaarde, zal dan

systematisch over de resterende gebruiksduur gespreid worden. (IAS 36 – 121)

20 Ook hier zal men bij het beoordelen of er een aanwijzing bestaat dat een bijzonder waardeverminderingsverlies moet worden

teruggeboekt rekening houden met de factoren besproken in paragraaf 2.3.4.2.1 c (Cfr. blz. 36 – 37)



De terugboeking van een bijzonder waardeverminderingsverlies voor een kasstroomgenererende eenheid moet naar

evenredigheid van de boekwaarde van die activa, met uitsluitstel van goodwill, aan de activa van de eenheid worden

geboekt (IAS 36 – 122). Hierbij dient voor elk van de activa een boeking te gebeuren zoals in paragraaf 2.3.4.2.1

bepaald.

2.3.5.2.2 Meerwaarden Past men het herwaarderingsmodel toe, dan kan de boekwaarde van een immaterieel actief stijgen als gevolg van

een herwaardering. Deze stijging moet direct opgenomen worden in het eigen vermogen, onder de post

“Herwaarderingsreserves”. Indien deze stijging een terugboeking is van een waardedaling, die voordien werd

opgenomen in de winsten verliesrekening, dan moet deze stijging eveneens worden opgenomen in de winsten

verliesrekening. (IAS 38 – 85)

Voorbeeld: Een onderneming heeft een licentie met boekwaarde 1 000 EUR. Als gevolg van een herwaardering

blijkt deze licentie 1 200 EUR waard te zijn. Voorheen werd er geen waardedaling opgenomen.


aan Balansrekening: Herwaarderingsreserves 200,00

Bron: Eigen werk

Indien voorheen een waardedaling werd opgenomen in de winst– en verliesrekening voor 300 EUR, dan wordt

“Balansrekening: Herwaarderingsreserves” vervangen door “Resultatenrekening: Meerwaarde”:


aan Resultatenrekening: Meerwaarde 200,00 Bron: Eigen werk

2.4 Buitengebruikstelling en vervreemding

2.4.1 Belgian GAAP

Er is geen echte richtlijn in Belgian GAAP in verband met de buitengebruikstelling of de vervreemding van een

immaterieel actief. De algemene principes zoals het voorzichtigheidsprincipe moeten worden toegepast. (E&Y,

2001, blz. 275) Dit principe betekent dat een winst maar kan geboekt worden wanneer deze op de balansdatum is

verwezenlijkt. Bij verliezen ligt het anders. Het verlies wordt geboekt zodra men een redelijk vermoeden heeft dat

een verlies kan ontstaan. (De Lembre en Podevijn, 2004b, blz. 4)

Wanneer het actief verkocht is, mag het niet langer in de balans van de onderneming opgenomen worden. Wanneer

men bij deze verkoop van het actief een winst of verlies realiseert, dan wordt dit afzonderlijk in het resultaat

opgenomen. Om het gerealiseerde resultaat van de verkoop van een immaterieel actief te bepalen, werkt men

volgens het volgende schema: (De Lembre, 2004b, blz. 328)

Aanschaffingswaarde - Geboekte Afschrijvingen en Waardeverminderingen = Boekwaarde - Verkoopprijs = Gerealiseerd resultaat



Voorbeeld: Een onderneming heeft een patent met een aanschaffingswaarde van 20 000 EUR en afschrijvingen ter

waarde van 16 000 EUR. Dit patent wordt verkocht voor 2 000 EUR (exclusief 21 % BTW).

Aanschaffingswaarde 20 000,00

- Geboekte Afschrijvingen en Waardeverminderingen -16 000,00

= Boekwaarde 4 000,00

- Verkoopprijs -2 000,00

= Gerealiseerd resultaat 2 000,00 (verlies)

40000 Handelsdebiteuren 2 420,00 70700 aan Verkopen vaste activa 2 000,00 49942 Verschuldigde BTW bij verkopen 420,00

21109 Geboekte afschrijvingen en/of waardeverminderingen op concessie, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 16 000,00

70700 Verkopen vaste activa 2 000,00 66300 Minderwaarden op de realisatie van vaste activa 2 000,00

21100 aan Concessie, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 20 000,00

Bron: Eigen berekening op basis van De Lembre, 2004b, blz. 328 – 329.

Indien er in plaats van een minderwaarde, een meerwaarde zou gerealiseerd zijn, dan wordt de post “66300” op de

debetzijde vervangen door de post “76300 Meerwaarden op de realisatie van vaste activa” op de creditzijde.

De minderwaarde respectievelijk meerwaarde kan ook geboekt worden op de post “64100 Minderwaarde op de

courante realisatie van vaste activa” respectievelijk “74100 Meerwaarde op de courante realisatie van activa”.

Deze rekeningen worden gebruikt wanneer de realisatie courant gebeurt.

Voorbeeld: Een onderneming heeft een immaterieel actief met een onbeperkte gebruiksduur met een

aanschaffingswaarde van 20 000 EUR. Er zijn reeds voor 5 000 EUR waardeverminderingen geboekt waarvan er

1 000 EUR werden teruggenomen (geboekt onder de post “Herwaarderingsmeerwaarden”). Het actief wordt

verkocht tegen 15 000 EUR (exclusief 21 % BTW).

Aanschaffingswaarde 20 000,00

- Geboekte Afschrijvingen en Waardeverminderingen -4 000,00

= Boekwaarde 16 000,00

- Verkoopprijs -15 000,00

= Gerealiseerd resultaat 1 000,00 (verlies)

40000 Handelsdebiteuren 18 150,00 70700 aan Verkopen Vaste Activa 15 000,00 49942 Verschuldigde BTW bij verkopen 3 150,00 12003 Herwaarderingsmeerwaarden op immateriële activa 1 000,00 76900 aan Andere uitzonderlijke resultaten 1 000,00

21109 Geboekte afschrijvingen en/of waardeverminderingen op concessie, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 4 000,00

70700 Verkopen vaste activa 15 000,00 66300 Minderwaarden op de realisatie van vaste activa 1 000,00

21100 aan Concessie, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten 20 000,00




Men kan ook overeenkomen om het bedrag niet in één keer te betalen. Het volgende voorbeeld is hiervan een

illustratie en geeft weer hoe dit in de boekhouding verwerkt moet worden.

Voorbeeld: Onderneming X verkoopt op 1 januari 20N0 het recht tot gebruik van een bepaalde merknaam

gedurende een periode van 20 jaar aan onderneming Y. Onderneming Y zal hiervoor de komende 5 jaar maandelijks

een vergoeding betalen van 5 000 EUR.

Op moment van de overdracht boekt onderneming X:

40000 Handelsdebiteuren 60 000 (a) 29000 Handelsdebiteuren 240 000 (b) 55000 Kredietinstellingen : R\C 63 000 (c) 49300 aan Over te dragen opbrengsten 300 000 49942 Verschuldigde BTW bij verkopen 63 000

(a) Vordering op korte termijn: 60 000 = 5 000 * 12 maand (b) Vordering op lange termijn: 240 000 = 5 000 * 12 maand * 4 jaar (c) Ik ga er in dit voorbeeld van uit dat de BTW onmiddellijk bij de overdracht wordt geboekt: 63 000 = 5 000 * 12 *

5* 0,21.

De opbrengsten die uit deze verkoop voorkomen, worden gespreid over een periode van 20 jaar (de looptijd van het

contract) en niet over de periode waarin het actief betaald wordt.

Ontvangst betaling:

55000 Kredietinstelling: R\C 5 000,00 40000 aan Handelsdebiteuren 5 000,00

1/20 van de totale verkoopopbrengst wordt in resultaat opgenomen op het einde van het jaar:

(300 000 / 20 = 15 000)

49300 Over te dragen opbrengsten 15 000,00 74900 aan Diverse bedrijfsopbrengsten 15 000,00


Ten slotte moet nog worden opgemerkt dat onder Belgian GAAP een actief nog steeds kan opgenomen blijven in de

balans wanneer het actief niet meer gebruikt wordt, maar nog niet verkocht is.

2.4.2 IAS/IFRS

Een immaterieel actief mag niet langer in de balans worden opgenomen wanneer er geen toekomstige economische

voordelen meer te verwachten zijn uit zijn gebruik of uit zijn vervreemding, of na zijn vervreemding. (IAS 38 – 112)

De vervreemding van een immaterieel actief kan op verschillende manieren gebeuren (bijvoorbeeld door het actief

te verkopen, door het afsluiten van een financiële leasing, via donatie). Bij de bepaling van de datum van de

vervreemding, past men IAS 18 “ Opbrengsten” toe. 21(IAS 38 – 114) Dit betekent dat men rekening zal houden met

de datum waarop (IAS 18 – 14):

� de wezenlijke risico’s en voordelen van eigendom van het immaterieel actief overgedragen worden aan de

koper;

21 IAS 17 “Lease-overeenkomsten” is van toepassing op vervreemding via “sale and leaseback”.



� de onderneming geen feitelijke zeggenschap of betrokkenheid over het verkochte immateriële actief meer

heeft;

� het bedrag van de bate betrouwbaar kan worden gewaardeerd;

� de economische voordelen die aan de verkoop van het actief verbonden zijn, waarschijnlijk naar de

onderneming vloeien; en

� de reeds gemaakte kosten of toekomstige kosten met betrekking tot de transactie betrouwbaar kunnen

worden gewaardeerd.

De winst of het verlies dat voortvloeit uit het niet langer opnemen van een immaterieel actief in de balans, moet

worden beperkt tot het verschil tussen de eventuele netto-opbrengst bij vervreemding en de boekwaarde van het

actief. (IAS 38 – 113) Dit betekent dat eventuele toekomstige kosten voor de vervreemding in mindering moeten

worden gebracht van de verkoopwaarde van het actief. Winsten moeten niet als “opbrengsten” 22 worden ingedeeld,

maar moeten geboekt worden onder de post “overige baten”. (IAS 38 – 113)

Voorbeeld: Een onderneming heeft een licentie met een boekwaarde van 1 000 EUR. Men verkoopt dit actief voor

een waarde van 1 500 EUR exclusief 21 % BTW. Dit betekent dat men een winst van 500 EUR realiseert.

Balansrekening: Vorderingen 1 815,00

aan Balansrekening: Immateriële activa 1 000,00

Balansrekening: BTW 315,00 Resultatenrekening: Overige baten 500,00

Bron: Eigen werk

De te ontvangen vergoeding bij vervreemding wordt opgenomen tegen reële waarde. Indien de betaling van het

immaterieel actief wordt uitgesteld, zal de vergoeding opgenomen worden tegen het equivalent van de contante

prijs. Het verschil tussen het nominaal bedrag van de vergoeding en het equivalent van de contante prijs, die het

effectief rendement op de vordering weergeeft, wordt opgenomen als renteopbrengst (IAS 18 “Opbrengsten”). (IAS

38 – 116)

Voorbeeld: Men verkoopt een licentie met een boekwaarde van 1 000 EUR voor 1 500 EUR (exclusief 21 % BTW).

Deze 1 500 EUR dient echter pas over 1 jaar te worden betaald. De marktrentevoet bedraagt 5 %. Dit betekent dat

de huidige waarde 1428.57 EUR ( =05,01

500 1

+ ) bedraagt. Dit betekent dat men geen winst van 500 EUR realiseert,

maar wel een winst van 428,57 EUR. De volgende boeking zal gebeuren:

Balansrekening: Vorderingen 1 815,00

aan Balansrekening: Immateriële activa 1 000,00

Balansrekening: BTW 315,00 Resultatenrekening: Overige baten 428,57

Balansrekening: Over te dragen opbrengsten 71,43

Deze over te dragen opbrengsten zullen geleidelijk aan als renteopbrengst in resultaat worden genomen.

Bron: Eigen werk

22“Opbrengsten verwijzen naar de bruto-instroom van economische voordelen die tijdens de periode ontstaan bij de uitvoering

van de normale bedrijfsactiviteiten van een onderneming.” (IAS 18 – 7)



Afschrijvingen van een immaterieel actief dat niet langer wordt gebruikt, worden niet beëindigd. Deze

afschrijvingen beëindigt men alleen wanneer het actief wordt aangehouden voor verkoop of wanneer het actief

volledig afgeschreven is. (IAS 38 – 117) Verkoopt men het actief, dan schrijft men het actief niet langer af

aangezien het niet langer in de balans wordt opgenomen.

2.5 Immateriële activa aangehouden voor verkoop

2.5.1 Belgian GAAP

Belgian GAAP specificeert niet hoe men een actief dat verkocht zal worden moet verwerken. (E&Y, 2001, blz. 275)

Zoals in paragraaf 2.4.1 (Cfr. blz. 43) werd gesteld, werkt men onder Belgian GAAP volgens het

voorzichtigheidsprincipe. Dit betekent dat een winst pas wordt opgenomen wanneer deze ook effectief gerealiseerd

is. Wanneer men van plan is om een actief te verkopen, dan wordt dit niet afzonderlijk opgenomen in de balans. Bij

de verkoop zal het actief pas van de balans verwijderd worden, maar niet eerder.

2.5.2 IAS/IFRS

2.5.2.1 PRINCIPE De regel die op deze activa van toepassing is, is IFRS 5 “Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde

bedrijfsactiviteiten”.

Een actief wordt geclassificeerd als aangehouden voor verkoop indien aan de volgende voorwaarden cumulatief is

voldaan:

� de boekwaarde van het actief zal hoofdzakelijk gerealiseerd worden door de verkoop van het actief en niet

door het verdere gebruik ervan; (IFRS 5 – 6)

� het actief is onmiddellijk beschikbaar voor verkoop; (IFRS 5 – 7) en

� de verkoop is waarschijnlijk. (IFRS 5 – 7) Om aan deze voorwaarde te voldoen, moet het management

zowel een plan tot verkoop van het actief hebben als een operationeel plan om een koper te vinden en het

plan te voltooien. De handelingen, die nodig zijn om dit plan te voltooien, moeten daarenboven aangeven

dat het onwaarschijnlijk is dat er belangrijke wijzigingen aan het plan aangebracht zullen worden of dat het

plan ingetrokken zal worden. Bovendien moet het actief op een actieve wijze op de markt zijn gebracht

tegen een prijs die niet onredelijk is ten opzichte van de actuele reële waarde van het actief. (IFRS 5 – 8)

Verder moet het hoogstwaarschijnlijk zijn dat het actief binnen de twaalf maanden na zijn classificatie als

aangehouden voor verkoop, effectief verkocht zal zijn. (IFRS 5 – 8) Bepaalde gebeurtenissen kunnen deze

periode van 12 maanden verlengen. In dit geval moet het uitstel tot verkoop veroorzaakt zijn door

gebeurtenissen of omstandigheden waarop de onderneming geen invloed heeft. Deze periode kan men

slechts verlengen wanneer de onderneming verbonden blijft aan haar plan om het actief te verkopen. (IFRS

5 – 9)

Activa aangehouden voor verkoop worden afzonderlijk op de balans gepresenteerd en ook de resultaten van de

beëindigde activiteiten moeten afzonderlijk in de winsten verliesrekening worden opgenomen. (IFRS 5 – 1(b))

Deze activa worden dan gewaardeerd aan de laagste waarde van de boekwaarde en de reële waarde verminderd met

de verkoopkosten. (IFRS 5 – 1(a)) In de toelichting moet voor deze activa bijkomende informatie verschaft worden.

Deze informatie moet de gebruiker van de jaarrekening in staat stellen om de financiële gevolgen van de beëindigde

bedrijfsactiviteiten en afstoting van vaste activa te kunnen evalueren. (IFRS 5 – 30) Vaste activa die worden



opgegeven23 moeten niet worden verwerkt als een actief dat is aangehouden voor verkoop. De reden hiervoor is dat

de boekwaarde van dit type actief hoofdzakelijk gerealiseerd zal worden door het voortgezette verbruik. (IFRS 5 –

13)

Men kan bij de toepassing van deze standaard, vier periodes onderscheiden. Elk van deze periodes wordt hieronder

kort besproken. (E&Y, 2005, blz. 211)

2.5.2.2 VOOR DE INITIËLE CLASSIFICATIE ALS AANGEHOUDEN VOOR VERKOOP Voordat een actief is geclassificeerd als aangehouden voor verkoop, worden de normale regels op dit actief

toegepast. Dit betekent in het geval van een immaterieel actief, dat standaard IAS 38 van toepassing is. (E&Y, 2005,

blz. 211 en IFRS 5 – 18))

2.5.2.3 BIJ DE INITIËLE CLASSIFICATIE ALS AANGEHOUDEN VOOR VERKOOP Activa die geclassificeerd zijn als aangehouden voor verkoop worden opgenomen tegen de laagste waarde van de

boekwaarde en de opbrengstwaarde. (IFRS 5 – 1(a)) Dit betekent dat men op het moment dat het actief voor het

eerst wordt opgenomen als aangehouden voor verkoop de opbrengstwaarde van dit actief zal bepalen. Indien deze

waarde lager is dan de boekwaarde, wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies geboekt. (IFRS 5 – 20)

Wanneer we te maken hebben met een actief dat tot een groep behoort en indien die groep wordt geclassificeerd als

aangehouden voor verkoop, dan vergelijkt men de opbrengstwaarde van de groep met de boekwaarde van die groep.

(IFRS 5 – 4) De boekwaarden van de activa die tot deze groep behoren, maar die individueel niet onder IFRS 5

vallen, worden bepaald volgens de standaarden die voor deze activa van toepassing zijn. Is de reële waarde lager dan

de boekwaarde van de groep, dan wordt ook hier een bijzonder waardeverminderingsverlies geboekt, maar dit

verlies wordt enkel toegerekend aan die activa die onder het bereik van IFRS 5 vallen. Als het verlies groter is dan

de boekwaarde van de activa die onder het bereik vallen, dan wordt alleen het gedeelte van het verlies ter hoogte van

die boekwaarde verwerkt. (E&Y, 2005, blz. 211)

Voorbeeld: Een onderneming heeft een licentie met een boekwaarde van 1 000 EUR. Men is echter van plan om dit

actief te verkopen. Er is voldaan aan alle voorwaarden opdat het actief kan geclassificeerd worden als aangehouden

voor verkoop. De reële waarde van het actief verminderd met de verkoopkosten wordt geschat op 900 EUR. Dit

betekent dat men te maken heeft met een bijzonder waardeverminderingsverlies. We gaan ervan uit dat de

onderneming het actief niet heeft geboekt tegen het geherwaardeerde bedrag. Men zal in de eerste plaats het actief

classificeren als aangehouden voor verkoop:

Balansrekening: Activa bestemd voor verkoop 1 000,00 aan Balansrekening: Immateriële activa 1 000,00

Daarna wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies geboekt. (Dit bijzonder waardeverminderingsverlies

ontstond op het moment dat het actief geclassificeerd werd als aangehouden voor verkoop, maar bestond ervoor

niet.)

23 “Een actief dat is opgegeven omvatten vaste activa die tot het einde van hun economische levensduur worden gebruikt en vaste

activa die stopgezet moeten worden en niet verkocht worden.” (IFRS 5 – 13)



Resultatenrekening: Bijzonder waardeverminderingsverlies 100,00

aan Balansrekening: Activa bestemd voor verkoop 100,00

Bron: Eigen werk

2.5.2.4 WAARDERING NA DE INITIËLE CLASSIFICATIE ALS AANGEHOUDEN VOOR VERKOOP Activa die zijn geclassificeerd als aangehouden voor verkoop mogen niet meer worden afgeschreven. Rentelasten en

andere lasten die kunnen toegerekend worden aan de verplichtingen van een groep activa geclassificeerd wordt als

aangehouden voor verkoop, moeten opgenomen blijven. (IFRS 5 – 25)

Als de opbrengstwaarde verder afneemt, moet ook hier een bijzondere waardevermindering geboekt worden. (IFRS

5 – 20) Indien de opbrengstwaarde weer toeneemt, dan wordt dit als een winst opgenomen. Deze winst mag echter

niet meer zijn dan de geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingsverliezen, die voordien onder IFRS 5 en/of

onder IAS 36 opgenomen waren. (IFRS 5 – 21)

Hebben we te maken met een groep die geclassificeerd wordt als aangehouden voor verkoop, dan moet men eerst de

boekwaarden van alle activa en verplichtingen, die behoren tot die groep en die niet binnen het toepassingsgebied

van IFRS 5 vallen bepalen. Deze activa en verplichtingen worden geherwaardeerd volgens de standaard die voor

hen van toepassing is. (IFRS 5 – 23) Nadat deze boekwaarde is bepaald, kan men de opbrengstwaarde bepalen van

de groep van activa.

2.5.2.5 ALS NIET LANGER AAN DE VOORWAARDEN IS VOLDAAN Is niet langer aan de voorwaarden voldaan, dan mag het actief niet langer geclassificeerd worden als aangehouden

voor verkoop. (IFRS 5 – 26) Het actief moet dan gewaardeerd worden tegen de laagste waarde van:

� de boekwaarde van het immaterieel actief voordat het actief werd geclassificeerd als aangehouden voor

verkoop, aangepast voor eventuele afschrijvingen of herwaarderingen die normaal opgenomen zouden zijn

wanneer het actief niet geclassificeerd was als aangehouden voor verkoop; en

� de realiseerbare waarde van het actief op de datum waarop later beslist wordt niet tot de verkoop over te

gaan. (IFRS 5 – 27) Dit betekent de realiseerbare waarde op de datum waarop niet langer aan de

voorwaarden is voldaan.

Wanneer er zich hier enige winst zou voordoen, dient deze verwerkt te worden als een herwaarderingstoename

wanneer het actief wordt geboekt volgens het herwaarderingsmodel. In het andere geval wordt de eventuele winst

als een bate opgenomen.

Voorbeeld: De licentie uit het vorige voorbeeld wordt niet langer aangehouden voor verkoop, maar men beslist om

het nog gedurende enkele jaren te gebruiken in de onderneming. Dit heeft ook als gevolg dat de licentie opnieuw

1 000 EUR waard is en niet de vroegere 900 EUR.

Balansrekening: Immateriële activa 1 000,00

aan Balansrekening: Activa aangehouden voor verkoop 900,00

Resultatenrekening: Overige baten 100,00



Deze boeking geldt wanneer het actief geboekt werd volgens het kostprijsmodel. In het andere geval boekt men:

Balansrekening: Immateriële activa 1 000,00

aan Balansrekening: Activa aangehouden voor verkoop 900,00

Balansrekening: Herwaarderingsreserve 100,00

Bron: Eigen werk

2.5.2.6 VERGELIJKING BELGIAN GAAP EN IAS/IFRS Ook hier zien we grote verschillen tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS. Onder Belgian GAAP vindt men geen aparte

classificatie, daar waar dit wel het geval is onder IAS/IFRS. Deze redenering is echter alleen van toepassing in het

geval dat men te maken heeft met een immaterieel VAST actief.

In bepaalde gevallen wordt een immaterieel actief geboekt onder de vlottende activa. Dit is bijvoorbeeld het geval

met bepaalde software. Bijvoorbeeld wanneer men als onderneming zelf standaardsoftware ontwikkelt, die men dan

aan de klanten verkoopt. Deze software kan gezien worden als een immaterieel actief. Maar niet als een immaterieel

vast actief, aangezien het meestal niet langer dan 1 jaar in de onderneming blijft. Het is niet de bedoeling om hiervan

duurzaam gebruik te maken, maar wel om het actief te verkopen. Deze software wordt dan zowel onder Belgian

GAAP als onder IAS/IFRS genoteerd onder de balanspost “voorraden” . (IAS 38 – 3) IAS/IFRS stelt dat

immateriële activa die aangehouden worden voor de verkoop in het kader van de normale bedrijfsactiviteit worden

verwerkt volgens IAS 2 “Voorraden” of volgens IAS 11 “Onderhanden projecten in opdracht van derden”.

2.6 Royalty’s

Immateriële activa kunnen in bepaalde gevallen kosten en opbrengsten veroorzaken. Royalty’s worden gedefinieerd

als kosten of opbrengsten die voortkomen uit het gebruik van de vaste activa van de onderneming, bijvoorbeeld uit

het gebruik van octrooien, handelsmerken, auteursrechten, softwarelicenties, enzovoort. (IAS 18 – 5)

2.6.1 Royaltyopbrengsten

2.6.1.1 BELGIAN GAAP Afhankelijk van het type royalty, wordt de opbrengst op een andere manier verwerkt: (De Lembre en Podevijn,

2004a, blz. 80, CBN, 1977, blz.15)

� Gaat het om een gewone verkoop van diensten, dan wordt de rekening 70000 “Verkopen en

dienstenprestaties” gebruikt.

� Indien de royalty’s voortvloeien uit de gewone bedrijfsuitoefening en indien ze geen gewone verkoop van

diensten vertegenwoordigen, dan wordt de rekening 74900 “Diverse bedrijfsopbrengsten” gebruikt.

� Hebben de royalty’s een uitzonderlijk karakter, dan gebruikt men de rekening 76900 “Andere

uitzonderlijke opbrengsten”.



Voorbeeld: Een onderneming A laat onderneming B voor 1 jaar haar patent gebruiken. Onderneming B betaalt

hiervoor aan onderneming A 1 000 EUR (exclusief 21 % BTW).

In onderneming A boekt men:

� Indien het gaat om een gewone verkoop van diensten:

55000 Kredietinstellingen: R\C 1 210,00 70000 aan Verkopen en dienstenprestaties 1 000,00 49942 Verschuldigde BTW bij verkopen 210,00

� Indien de royalty’s voortvloeien uit de gewone bedrijfsuitoefening:

55000 Kredietinstellingen: R\C 1 210,00 74900 aan Diverse bedrijfsopbrengsten 1 000,00 49942 Verschuldigde BTW bij verkopen 210,00

� Indien de royalty’s een uitzonderlijk karakter hebben:

55000 Kredietinstellingen: R\C 1 210,00 76900 aan Andere uitzonderlijke opbrengsten 1 000,00 49942 Verschuldigde BTW bij verkopen 210,00


2.6.1.2 IAS/IFRS Royaltyopbrengsten vallen onder IAS 18 “Opbrengsten”. Hierin stelt men dat deze opbrengsten gewaardeerd

moeten worden aan reële waarde van de vergoeding die is ontvangen. (IAS 18 – 9) In de meeste gevallen is deze

reële waarde gelijk aan de nominale waarde van het geldbedrag dat betaald wordt. Men kan echter ook uitstel van

betaling geven. De reële waarde wordt dan bepaald door het nominaal bedrag (het bedrag dat betaald zal worden) te

verdisconteren, waarbij de impliciete rentevoet gebruikt wordt als disconteringsvoet. Deze impliciete rentevoet kan

op twee manieren worden bepaald:

� op basis van de algemeen geldende rentevoet voor een vergelijkbaar instrument van een emittent met een

gelijkaardige creditrating; of

� op basis van de volgende formule:

huidige contante verkoopprijs = t)r1(

vergoeding_aleminno

+.

Men zal die optie kiezen die het eenvoudigst te bepalen is. Het verschil tussen de reële waarde en het nominaal

bedrag wordt verwerkt als een renteopbrengst. (IAS 18 – 11)

Royaltyopbrengsten worden pas opgenomen wanneer voldaan is aan de volgende voorwaarden:

� het moet waarschijnlijk zijn dat er toekomstige economische voordelen met betrekking tot de transactie

naar de onderneming zullen stromen; en

� het bedrag van de opbrengsten moet op een betrouwbare manier kunnen worden vastgesteld. (IAS 18 – 29)

Indien aan deze voorwaarden is voldaan, moeten de royaltyopbrengsten worden opgenomen volgens de bepalingen

van de overeenkomst. Indien het op basis van de economische realiteit van de overeenkomst meer geschikt is om de

opbrengsten op een andere systematische en rationele basis op te nemen, dan zal men de royalty’s op deze manier

opnemen. (IAS 18 – 33)

Nominale vergoeding



Indien op een bepaald moment onzekerheid is omtrent de inbaarheid van een bedrag dat reeds als opbrengst werd

opgenomen, dan wordt het (waarschijnlijk) oninbare bedrag opgenomen als last en niet als een vermindering van de

reeds opgenomen opbrengst. (IAS 18 – 34)

Voorbeeld: Een onderneming A stelt haar patent gedurende 1 jaar ter beschikking van onderneming B.

Onderneming B betaalt hiervoor aan onderneming A 1 000 EUR (exclusief 21% BTW). Er wordt contant betaald.

Onderneming A zal het volgende boeken:

Balansrekening: Bank 1 210,00

aan Resultatenrekening: Opbrengsten uit royalty's 1 000,00

Balansrekening: BTW 210,00 Bron: Eigen werk

Er doet zich geen verschil voor met Belgian GAAP.

2.6.2 Royaltykosten

2.6.2.1 BELGIAN GAAP Ook hier zal men afhankelijk van de aard van de gemaakte kost de royalty op een andere rekening boeken: (De

Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 81 en CBN, 1977, blz.15):

� Behoren de royalty’s tot de gewone bedrijfsuitoefening, dan gebruikt men de kostenrekening 61000

“Diensten en diverse goederen”.

� Indien dat niet het geval is, worden de kosten geboekt onder 64800 “Andere bedrijfskosten”.

� Indien de royalty’s niet tot de bedrijfsuitoefening behoren, dan gebruikt men 66800 “Andere uitzonderlijke

kosten”.


Onderneming B betaalt hiervoor aan onderneming A 1 000 EUR (exclusief 21 % BTW).

Onderneming B boekt:

� De royalty behoort tot de gewone bedrijfsuitoefening:

61000 Diensten en diverse goederen 1 000,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 210,00 55000 aan Kredietinstellingen: R\C 1 210,00

� De royalty behoort niet tot de gewone bedrijfsuitoefening:

64800 Andere bedrijfskosten 1 000,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 210,00 55000 aan Kredietinstellingen: R\C 1 210,00

� De royalty behoort niet tot de bedrijfsuitoefening:

66800 Andere uitzonderlijke kosten 1 000,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 210,00 55000 aan Kredietinstellingen: R\C 1 210,00




2.6.2.2 IAS/IFRS IAS/IFRS behandelt royaltykosten niet in een aparte standaard. Men kan er echter van uit gaan dat dezelfde

principes gelden als bij de royaltyopbrengsten. Dit betekent dat de kost geboekt zal worden tegen haar reële waarde.

Kosten worden in dit geval pas opgenomen wanneer:

� het waarschijnlijk is dat toekomstige economische voordelen weg zullen vloeien uit de onderneming; en

� wanneer het bedrag van de kosten betrouwbaar kan worden bepaald.


Onderneming B betaalt hiervoor aan onderneming A 1 000 EUR (exclusief 21 % BTW).

Onderneming B boekt:

Resultatenrekening: Kosten uit royalty's 1 000,00 Balansrekening: BTW 210,00 aan Balansrekening: Bank 1 210,00

Bron: Eigen werk

2.7 Presentatie van de immateriële activa in de balans

2.7.1 Belgian GAAP

De balans moet opgesteld worden volgens een welbepaald schema. Immateriële activa worden aanschouwd als een

afzonderlijke categorie van het vast actief van een vennootschap. (K.B. 30/01/2001 art. 88) In de toelichting moeten

een aantal gegevens weergegeven worden in verband met de immateriële activa. Wat precies moet vermeld worden,

wordt weergegeven in bijlage 2. (Cfr. blz. XXIX – XXXIII)

2.7.2 IAS/IFRS

IAS/IFRS schrijft geen specifieke regels voor over hoe de balans van de vennootschap moet gepresenteerd worden.

(E&Y, 2001, blz. 274) Er wordt wel weergegeven welke informatie minimaal moet worden weergegeven. (IAS 1 –

68)

Ook onder IAS/IFRS moeten een aantal elementen in verband met immateriële activa verduidelijkt worden in de

toelichting. Wat precies moet vermeld worden in deze toelichting, wordt weergegeven in bijlage 3. (Cfr. blz.

XXXIV – XLII)

Hoofdstuk 3: Onderzoek en ontwikkeling


Hoofdstuk 3 ONDERZOEK EN ONTWIKKELING

In het vorige hoofdstuk werd de algemene boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief besproken. In

dit hoofdstuk wordt ingegaan op één soort immateriële activa, namelijk de uitgaven voor onderzoek en

ontwikkeling. De algemene regels voor de boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief (Cfr. hoofdstuk

2) zijn dan ook van toepassing op deze categorie van immateriële activa. De verwerking van de uitgaven voor

onderzoek en ontwikkeling is een punt waarop Belgian GAAP en IAS/IFRS sterk verschillen van elkaar. Niet enkel

de kostprijs waartegen de uitgaven worden geactiveerd verschilt, maar ook welke uitgaven kunnen worden

geactiveerd en de manier waarop die activering gebeurt. Daarom wordt in dit hoofdstuk dieper ingegaan op de

verwerking van deze categorie van immateriële activa. In de eerste paragraaf worden de algemene verschillen tussen

Belgian GAAP en IAS/IFRS uitgelegd. Vervolgens wordt software ontwikkeld door onderzoek en ontwikkeling

behandeld. In de daaropvolgende paragraaf wordt er iets meer gezegd over de subsidies die een onderneming kan

krijgen voor onderzoek en ontwikkeling. Als laatste bespreek ik kort wat er in de literatuur gezegd wordt rond de

boekhoudkundige verwerking van onderzoek en ontwikkeling. Er blijkt namelijk dat de manier van verwerken van

onderzoek en ontwikkeling een impact heeft op de informatiewaarde van financiële rapporten.

3.1 Definitie

3.1.1 Belgian GAAP

Belgian GAAP maakt geen onderscheid tussen onderzoeks- en ontwikkelingskosten. Algemeen wordt deze

categorie van immateriële activa gedefinieerd als “de kosten geassocieerd met onderzoek, vervaardiging en

ontwikkeling van prototypes, producten, uitvindingen en knowhow, die nuttig zijn voor de toekomstige activiteiten

van de onderneming”. (K.B. 30/01/2001 art. 95) Ondanks het feit dat men geen echt onderscheid maakt in de balans

tussen kosten van onderzoek en ontwikkeling, zal het voor de activering toch nuttig zijn een onderscheid te maken

tussen de beide vormen. Men zal, als onderneming, een procedure moeten opstellen om de kosten van onderzoek en

de kosten van ontwikkeling van elkaar te kunnen onderscheiden. Indien men hier niet toe in staat is, zal men de

kosten niet altijd kunnen activeren. (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 66)

Het is belangrijk om drie fasen te onderscheiden: het fundamenteel onderzoek, het toegepast onderzoek en het

onderhoudsonderzoek.

� Fundamenteel onderzoek, ook wel basisonderzoek genoemd, heeft nog geen echt voorwerp waarvan men

zeker is dat er een applicatie zal ontstaan die realiseerbaar is. (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 66)

Deze kosten worden dan ook niet geactiveerd, maar ten laste genomen van het resultaat. Dit type onderzoek

komt veel voor in universiteiten, maar ook in de farmaceutische sector, in ondernemingen van hoog

technologische aard, enzovoort. Dit onderzoek is in deze ondernemingen noodzakelijk om de continuïteit te

garanderen, maar geeft slechts af en toe aanleiding tot toegepast onderzoek. (De Lembre en Podevijn,

2004a, blz.66)

� Toegepast onderzoek heeft een nauwkeurig gedefinieerd voorwerp waarvan de commercialisering of de

toepassing binnen het eigen productieproces tot de mogelijkheden behoort. De kosten die verbonden zijn

aan dit toegepast onderzoek mogen geactiveerd worden als zijnde onderzoek en ontwikkeling, de kosten

verbonden aan de productie niet. Wanneer men prototypes maakt, kan dit leiden tot problemen, aangezien



men zich de vraag kan stellen waar onderzoek eindigt en waar de productie begint. (De Lembre en


Voorbeeld: Men heeft een nieuw geneesmiddel ontdekt tegen een ziekte. Vooraleer men over kan gaan tot

de productie, moeten er echter nog een aantal testen gebeuren. Zo zal men het product bijvoorbeeld nog

moeten testen op proefpersonen. (Bron: Eigen werk)

� Onderhoudsonderzoek doet zich voor wanneer het product of de software reeds ontwikkeld is, de

productiemethode reeds uitgewerkt is, enzovoort. Men zal dit product, deze software en dergelijke

regelmatig moeten aanpassen om het up to date te houden. Dit betekent dat het product aangepast zal

worden aan de evoluerende economische, technische en commerciële omgeving. Hiervoor is onderzoek

noodzakelijk. Aangezien dit onderzoek eerder onder de noemer onderhoud valt, wordt het niet

geclassificeerd als een actief. De kosten worden dan ook ten laste genomen van het boekjaar. Soms is het

echter moeilijk om een duidelijk onderscheid te maken tussen onderzoek en onderhoud. (De Lembre en


Voorbeeld: Onderneming A heeft een eigen boekhoudsysteem ontwikkeld dat op de boekhoudafdeling

wordt gebruikt. Men wil dit boekhoudsysteem updaten. Om dit te realiseren wil men bij de gebruikers

nagaan wat de grootste tekortkomingen zijn van het huidige systeem. Om deze tekortkomingen te

inventariseren, zal men een onderzoek uitvoeren. De uitgaven van dit onderzoek moeten ten laste worden

genomen van het boekjaar. (Bron: Eigen werk)

3.1.2 IAS/IFRS

IAS/IFRS maakt in tegenstelling tot Belgian GAAP een onderscheid tussen de onderzoeksfase en de

ontwikkelingsfase en heeft duidelijke definities van onderzoek en ontwikkeling. “Onderzoek betreft het

vernieuwend en planmatig onderzoekswerk met het oog op het verwerven van nieuwe wetenschappelijke of

technische kennis en inzichten.” (IAS 38 – 8) Ontwikkeling daarentegen is “de toepassing van kennis verkregen

door onderzoek of op een andere wijze, leidend tot een plan of ontwerp voor de productie van nieuwe of aanzienlijk

verbeterde materialen, apparaten, producten, processen, systemen of diensten, voorafgaand aan het begin van

commerciële productie of gebruik.” (IAS 38 – 8) Wanneer we deze definities vergelijken met de drie fasen van

onder Belgian GAAP, dan kunnen we in de eerste plaats vaststellen dat het onderhoudsonderzoek noch onder de

definitie van onderzoek noch onder deze van ontwikkeling valt. Er wordt bij dit type onderzoek geen nieuwe

wetenschappelijke of technische kennis verkregen. Ook aan de definitie van ontwikkeling is niet voldaan. Indien

men geen onderscheid kan maken tussen deze de onderzoeks– en de ontwikkelingsfase, dan moet men de uitgaven

voor het project verwerken alsof zij werden gedaan in de onderzoeksfase. (IAS 38 – 53)

3.2 Boekhoudkundige verwerking van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling

3.2.1 Onderzoek en ontwikkeling aangekocht bij derden

3.2.1.1 BELGIAN GAAP Wanneer onderzoek en ontwikkeling wordt aangekocht bij derden, dan past men de regels met betrekking tot de

afzonderlijke verwerking van een immaterieel actief toe. (Cfr. Paragraaf 2.1.1.1, blz. 10 – 12) Dit betekent dat het

immaterieel actief geboekt zal worden tegen de aanschaffingsprijs.



Voorbeeld: Onderneming A laat bij onderneming B een prototype ontwikkelen. Hiervoor moet men 1 000 EUR

(exclusief 21 % BTW) betalen. Bij activering zal de volgende boeking gebeuren.

21000 Kosten van onderzoek en ontwikkeling 1 000,00 49948 Terugvorderbare BTW op aankopen 210,00 44000 aan Leveranciers 1 210,00


3.2.1.2 IAS/IFRS Ook onder IAS/IFRS gelden bij de verwerking van onderzoek en ontwikkeling dat werd aangekocht bij derden de

algemene regels. Dit betekent dat men het immaterieel actief zal opnemen tegen kostprijs.

Voorbeeld: Onderneming A laat bij onderneming B een prototype ontwikkelen. Hiervoor moet men 1 000 EUR

(exclusief 21 % BTW) betalen. Bij activering zal de volgende boeking gebeuren.

Bron: Eigen werk

Deze boeking is volledig identiek aan deze onder Belgian GAAP.

3.2.2 Onderzoek en ontwikkeling vervaardigd door eigen werken


3.2.2.1.1 Algemeen Wordt een immaterieel actief vervaardigd door eigen werken, dan boekt men het actief tegen vervaardigingsprijs.

Deze vervaardigingsprijs mag echter niet hoger zijn dan een voorzichtige raming van de gebruikswaarde of van het

toekomstige rendement voor de vennootschap van dit actief. (K.B. 30/01/2001 art. 60)

De vervaardigingsprijs bestaat uit (K.B. 30/01/2001 art. 37):

� de aankoopprijs van de grondstoffen, verbruiksgoederen en hulpstoffen;

� de productiekosten die rechtstreeks aan het individuele product of productgroep toe te rekenen zijn; en

� het evenredige deel van de productiekosten die slechts onrechtstreeks aan het individuele product of

productgroep toe te rekenen zijn, voor zover deze kosten op de normale productieperiode betrekking

hebben. Men is echter niet verplicht om deze onrechtstreekse productiekosten volledig of gedeeltelijk op te

nemen in de vervaardigingsprijs. Neemt men deze kosten niet op dan moet dit in de toelichting vermeld

worden.

Deze kosten die gemaakt werden om het actief tot stand te brengen, worden eerst geboekt naar hun soort en

vervolgens via “geproduceerde vaste activa” geactiveerd. Indien de vervaardigingsprijs meer zou bedragen dan de

voorzichtige raming van de gebruikswaarde, dan worden enkel de kosten ter hoogte van deze gebruikswaarde

geactiveerd. De andere kosten blijven opgenomen in de resultatenrekening. Men kan er ook voor kiezen om de

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling niet te activeren. In dit geval blijven deze uitgaven als kost opgenomen.

(K.B. 30/01/2001 art. 60 en PWC, 2005, blz. 53)

Balansrekening: Immateriële activa 1 000,00 Balansrekening: BTW 210,00 aan Balansrekening: Leveranciers 1 210,00



Voorbeeld: Een onderneming ontwikkelt een nieuw productieproces. De kosten verbonden aan deze ontwikkeling

zijn: 20 000 EUR loonkosten, 3 000 EUR diensten geleverd door derden en 5 000 EUR elektriciteitskosten. Deze

kosten (behalve de loonkosten) zijn allemaal exclusief 21 % BTW. In dit geval hebben we te maken met een intern

gegenereerd immaterieel actief en geldt de vervaardigingsprijs als initiële waardering.

Eerst worden de verschillende kosten naar hun aard geboekt:

62020 Bezoldigingen bedienden 20 000,00 61300 Vergoedingen aan derden 3 000,00 61200 Leveringen aan de onderneming 5 000,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 1 680,00 45500 aan Bezoldigingen 20 000,00 44000 Leveranciers 9 680,00

Beslist men om overig te gaan tot activering, dan boekt men:

21000 Kosten van onderzoek en ontwikkeling 28 000,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 5 880,00 72000 aan Geproduceerde Vaste Activa 28 000,00 49942 Verschuldigde BTW bij verkopen 5 880,00

De BTW bij deze laatste boeking is 21 % van het totale bedrag, met andere woorden 21 % van 28 000.


3.2.2.1.2 Intercalaire interesten In de vervaardigingsprijs van een immaterieel actief mag de rente op vreemd vermogen worden opgenomen

wanneer dit vreemd vermogen voor de financiering van dit actief wordt gebruikt en wanneer dit vreemd vermogen

betrekking heeft op de periode die de bedrijfsklaarheid van het actief voorafgaat. (K.B. 30/01/2001 art. 38) Deze

rentekosten worden de intercalaire interesten genoemd. Hierbij is het belangrijk dat deze rentelast alleen mag

worden opgenomen wanneer het betrekking heeft op vreemd vermogen. Wanneer de productie van een immaterieel

actief gefinancierd wordt met eigen vermogen, dan mag de kost van dit eigen vermogen niet worden opgenomen in

de vervaardigingsprijs. De rentelast mag daarenboven alleen worden opgenomen gedurende de normale periode die

de bedrijfsklaarheid van het actief voorafgaat. Deze periode moet overeenstemmen met een redelijk, vooraf

uitgestippeld bedrijfseconomisch plan. Indien deze periode wordt onderbroken of in belangrijke mate overschreden,

dan mag de rente op het geleend bedrag niet langer in de vervaardigingsprijs worden opgenomen. Indien door

opname van de rentelasten, de aanschaffingswaarde van het actief zou uitstijgen boven de gebruikswaarden dan

moet men onmiddellijk uitzonderlijke afschrijvingen boeken voor het verschil. (CBN, 1993a, blz. 20 – 21) Wanneer

men de intercalaire interesten opneemt in de vervaardigingsprijs van het actief, moet men dit wel bij de

waarderingsregels in de toelichting vermelden. (K.B. 30/01/2001 art. 38, Cfr. Bijlage 2, blz. XXIX – XXXIII)

Voorbeeld: Een farmaceutische onderneming start op 01/06/20N0 met de ontwikkeling van een nieuw

geneesmiddel. Men schat dat dit ontwikkelingsproces 100 000 EUR zal kosten. Hiervoor gaat de onderneming een

lening aan van 60 000 EUR. Deze lening wordt echter niet in één keer opgenomen. Op 01/11/20N0 wordt

20 000 EUR opgenomen. De interestvoet bedraagt 4 % en is driemaandelijks betaalbaar na vervallen termijn. De

commissie op het niet-opgenomen gedeelte bedraagt 1 %.



Berekening interestkost op 30/09/20N0:

� Commissiekost: 60 000 * 0,01 * 3/12 = 150 EUR

� Interestkost : 0 EUR

� Totaal : 150 EUR

Berekening interestkost op 31/12/20N0:

� Commissiekost: - van 01/10/20N0 tot 31/10/20N0 : 60 000 * 0,01 * 1/12 = 50,00 EUR

- van 01/11/20N0 tot 31/12/20N0 : 40 000 * 0,01 * 2/12 = 66,67 EUR

116,67 EUR

� Interestkost : van 01/05/20N0 tot 31/06/20N0 : 20 000 * 0,04 * 2/12 = 133,33 EUR

� Totaal : 250 EUR

Betaling interest op 30/09/20N0:


schulden 150,00 55000 aan Kredietinstellingen: R/C 150,00



schulden 250,00 55000 aan Kredietinstellingen: R/C 250,00

Op het einde van het jaar wordt de rente opgenomen in de aanschaffingswaarde van het immaterieel vast actief:

21000 Kosten van onderzoek en ontwikkeling 400,00

65030 aan Geactiveerde intercalaire

interesten 400,00 Bron: Eigen berekening op basis van De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 90.

3.2.2.2 IAS/IFRS Bij intern gegenereerde immateriële activa is het niet zo eenvoudig om na te gaan of deze activa voldoen aan de

opnamecriteria, (Cfr. Paragraaf 1.2.2, blz. 7 – 8) omdat het moeilijk is om te identificeren of en wanneer er een

identificeerbaar actief is dat verwachte toekomstige economische voordelen zal genereren. Daarenboven is het niet

altijd eenvoudig om de kostprijs van het actief betrouwbaar te bepalen. In sommige gevallen zijn de kosten van een

intern gegenereerd immaterieel actief niet te onderscheiden van de kosten om de intern gegenereerde goodwill te

handhaven of te verhogen. (IAS 38 – 51) Om te beoordelen of een intern gegenereerd immaterieel actief voldoet aan

de criteria voor opname in de balans, maakt IAS/IFRS een onderscheid tussen de onderzoeks- en de

ontwikkelingsfase. Hierna wordt besproken aan welke voorwaarden moet voldaan zijn om de uitgaven gedaan in elk

van deze fases te activeren.

3.2.2.2.1 Uitgaven voor onderzoek Uitgaven voor onderzoek (of voor de onderzoeksfase van een intern project) moeten als last worden opgenomen op

het moment waarop deze uitgaven zich voordoen. (IAS 38 – 54) De reden hiervoor is dat men niet kan aantonen dat

er een immaterieel actief bestaat dat waarschijnlijk toekomstige economische voordelen zal genereren. (IAS 38 –

55) Men kan als het ware onderzoek uitvoeren om nieuwe kennis te verzamelen, maar het is niet zeker dat dit werk

iets zal opleveren.



IAS 38 geeft een aantal duidelijke voorbeelden van kosten voor onderzoek (IAS 38 – 56):

� activiteiten gericht op de verwerving van nieuwe kennis;

� het zoeken naar en evalueren, definitief kiezen en toepassen van onderzoeksresultaten of andere kennis;

� het zoeken naar alternatieven voor materialen, apparaten, producten, processen systemen of diensten; en

� het formuleren, ontwerpen, evalueren en het maken van een definitieve keuze uit mogelijke alternatieven

voor nieuwe of verbeterde materialen, apparaten, producten, systemen of diensten.

IAS/IFRS verschilt zeer sterk van Belgian GAAP op het gebied van de activering van kosten voor onderzoek.

Volgens IAS/IFRS moeten deze kosten steeds ten laste worden genomen van het boekjaar, daar waar de kosten

gedaan voor toegepast onderzoek geactiveerd mogen worden onder Belgian GAAP. Men kan onder Belgian GAAP

wel kiezen om de kosten niet te activeren, maar dan is dit een bewuste keuze.

3.2.2.2.2 Uitgaven voor ontwikkeling In de ontwikkelingsfase kan men al gemakkelijker aantonen dat een actief toekomstige economische voordelen zal

genereren. Dit komt omdat deze fase een latere, verder gevorderde fase is dan de onderzoeksfase. (IAS 38 – 58)

Uitgaven voor ontwikkeling moeten worden geactiveerd, indien men alle volgende punten kan aantonen (IAS 38 –

57):

� De technische uitvoerbaarheid om het immaterieel actief te voltooien, zodat het beschikbaar zal zijn voor

gebruik of verkoop.

� De intentie van de onderneming om het immaterieel actief te voltooien en te gebruiken of te verkopen.

� Het vermogen van de onderneming om het immaterieel actief te gebruiken of te verkopen.

� De manier waarop het immaterieel actief waarschijnlijke toekomstige economische voordelen zal

genereren.

� De beschikbaarheid van adequate technische, financiële en andere middelen om de ontwikkeling te

voltooien en het immaterieel actief te gebruiken of te verkopen.

� Het vermogen om de uitgaven die aan het immaterieel actief kunnen worden toegerekend tijdens zijn

ontwikkeling betrouwbaar te waarderen.

Ook hier geeft IAS/IFRS een aantal voorbeelden van ontwikkelingsactiviteiten (IAS 38 – 59):

� het ontwerpen, bouwen, testen van prototypes en modellen, voorafgaand aan de productie of het gebruik;

� het ontwerpen van gereedschap, mallen en matrijzen met betrekking tot nieuwe technologie;

� het ontwerpen, bouwen en in gebruik nemen van een proeffabriek die nog niet geschikt is voor

commerciële productie; en

� het ontwerpen, bouwen en testen van een gekozen alternatief voor nieuwe of verbeterde materialen,

apparaten, producten, systemen of diensten.

Een van de voorwaarden om de kosten voor ontwikkeling te activeren, is dat men moet kunnen aantonen dat het

actief toekomstige economische voordelen met zich mee zal brengen. Dit kan men aantonen door aan te geven dat er

een markt bestaat voor de goederen of diensten die met het immaterieel actief worden voortgebracht of door aan te

geven dat er een markt bestaat voor het immaterieel actief zelf of, als het intern wordt gebruikt, de bruikbaarheid

van het immaterieel actief aan te tonen. Om deze toekomstige economische voordelen te bepalen, werkt men

volgens de principes in IAS 36 “Bijzondere waardeverminderingen van activa”. (IAS 38 – 60) Dit betekent dat men

een schatting van de toekomstige kasstromen moet maken.



Deze kasstromen omvatten (IAS 36 – 39):

� prognoses van de instroom van kasmiddelen uit het voortgezette gebruik van het actief;

� prognoses van de uitstroom van kasmiddelen die onvermijdelijk plaats moeten vinden om de instroom van

kasmiddelen uit het voortgezette gebruik van het actief te genereren en direct of op een redelijke en

consistente basis aan het actief kunnen worden toegeschreven; en

� de eventuele te ontvangen (of te betalen) nettokasstromen voor de vervreemding van het actief aan het

einde van de gebruiksduur.

Deze toekomstige kasstromen moeten worden geschat voor het actief in zijn huidige toestand. Men mag aldus geen

rekening houden met een toekomstige reorganisatie waartoe men zich nog niet verbonden heeft. Ook mag men geen

rekening houden met toekomstige kasstromen die naar verwachting zullen voortvloeien uit prestatieverbeteringen of

– verhogingen van het actief. (IAS 36 – 44) Nadat deze kasstromen zijn bepaald, worden deze verdisconteerd. De

disconteringsvoet die hierbij gebruikt zal worden, is een percentage voor belastingen en weerspiegelt de tijdswaarde

van het geld en de aan het actief toegeschreven risico’s waarvoor de schattingen van de toekomstige kasstromen niet

zijn aangepast. (IAS 36 – 55)

Een ander punt dat moet aangetoond worden is de beschikbaarheid van middelen om een immaterieel actief te

voltooien. Dit kan men realiseren door gebruik te maken van een ondernemingsplan. Hierin worden de benodigde

technische, financiële en overige middelen als ook het vermogen van de onderneming om deze middelen zeker te

stellen aangetoond. Soms wordt ook de beschikbaarheid van externe financiering aangetoond door het verkrijgen

van een kennisgeving van een leninggever waarin deze stelt dat hij bereid is het plan te financieren. (IAS 38 – 61)

3.2.2.2.3 Kostprijs en boekhoudkundige verwerking van een intern gegenereerd immaterieel actief De kostprijs van een intern gegenereerd immaterieel actief is de som van alle uitgaven die zich voordoen vanaf het

moment dat het actief voor het eerst voldoet aan de algemene opnamecriteria (Cfr. Paragraaf 1.2.2, blz. 7 – 8) en aan

de voorwaarden voor het activeren van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (Cfr. Paragraaf 3.2.2.2.1 en

3.2.2.2.2, blz. 58 – 60). Deze kostprijs kan vaak betrouwbaar worden gewaardeerd door gebruik te maken van het

kostenregistratiesysteem van de onderneming. (IAS 38 – 62) Uitgaven die eerst werden opgenomen als last mogen

geen deel uitmaken van de kostprijs van het actief. De kostprijs is dus het totaal van alle kosten die rechtstreeks toe

te rekenen zijn aan het tot stand brengen, de productie en de voorbereiding van het actief zodat het kan functioneren

op de wijze zoals het bedoeld is door het management. (IAS 38 – 65, 66) Dit heeft tot gevolg dat de manier van

activeren onder IAS/IFRS zal afwijken van de manier gebruikt onder Belgian GAAP. Belgian GAAP vereist dat alle

kosten eerst als last worden opgenomen en dan via een speciale post worden geactiveerd. Onder IAS/IFRS moet er

echter een onmiddellijke activering gebeuren op de balans en mogen de kosten niet eerst opgenomen worden als

last. (Paragraaf 97 van het raamwerk)

IAS 38 geeft een aantal voorbeelden van rechtstreeks toerekenbare kosten (IAS 38 – 66):

� kosten die gebruikt of verbruikt zijn voor materialen en diensten bij het genereren van het immaterieel

actief;

� kosten van personeelsbeloningen die rechtstreeks voortkomen uit het genereren van de immateriële activa;

� honoraria om een juridisch afdwingbaar recht te registreren; en

� afschrijvingen van octrooien, licenties welke gebruikt worden om een immaterieel activa te genereren.



Daarnaast worden ook een aantal voorbeelden gegeven van uitgaven die geen deel uitmaken van de kostprijs van

een intern gegenereerd immaterieel vast actief (IAS 38 – 67):

� verkoop- en administratiekosten en andere algemene overheadkosten, tenzij deze uitgaven direct kunnen

worden toegerekend aan het gebruiksklaar maken van het actief;

� geïdentificeerde inefficiënties en initiële exploitatieverliezen die zich voordoen voordat een actief de

beoogde prestatieniveaus heeft bereikt; en

� uitgaven voor de opleiding van het personeel dat het actief bedient.

Onder IAS/IFRS wordt geen maximum kostprijs voor een intern gegenereerd immaterieel actief opgesteld. Daar

waar Belgian GAAP als maximum de gebruikswaarde of het toekomstige rendement voor de vennootschap als

maximum waarde oplegt. (PWC, 2005, blz. 54) Wanneer er onder IAS/IFRS een indicatie zou bestaan dat de

kostprijs gedaald is onder de realiseerbare waarde dan test men of er geen bijzonder waardeverminderingsverlies

moet worden geboekt. (Cfr. Paragraaf 2.3.4.2.1, blz. 35 – 40) Het is dan ook niet nodig om bij activering tegen een

andere waarde te boeken dan tegen de kostprijs, aangezien de boekwaarde snel zal worden aangepast indien zou

blijken dat deze de waarde van het actief niet correct weerspiegelt. Dit betekent dat men onder IAS/IFRS alle directe

kosten die zich voordoen nadat het actief voldoet aan de opnamecriteria, opneemt als onderdeel van de kostprijs.

Onder Belgian GAAP kan men ervoor kiezen om ook de indirecte kosten op te nemen. (Cfr. Paragraaf 3.2.2.1.1,

56 – 57) Dit is echter niet verplicht. Indien men de indirecte kosten opneemt, dan zal men onder Belgian GAAP het

intern gegenereerd immaterieel actief tegen een hogere waarde opnemen dan onder IAS/IFRS.

Voorbeeld: Een onderneming ontwikkelt een nieuw productieproces. De kosten verbonden aan dit

ontwikkelingsproces bedragen 20 000 EUR loonkosten, 3 000 diensten geleverd door derden en 5 000 EUR

elektriciteitskosten. Deze kosten (behalve de loonkosten) zijn exclusief 21 % BTW. Vanaf 1 januari 2005 kan men

aantonen dat het productieproces beantwoordt aan de criteria voor opname als een immaterieel actief. De uitgaven

gedaan na 1 januari 2005 bedragen 20 % van de totale ontwikkelingskosten.

Men boekt aldus het volgende: (80 % van de gemaakte uitgaven worden als kost geboekt, omdat op dat moment nog

niet voldaan was aan de criteria voor activering.)

Resultatenrekening: Loonkosten 16 000,00 Resultatenrekening: Diensten 2 400,00 Resultatenrekening: Elektriciteit 4 000,00 Balansrekening: BTW 1 344,00 aan Balansrekening: Leveranciers 7 744,00 Balansrekening: Bezoldigingen 16 000,00

De overige 20 % van de kosten kunnen wel worden geactiveerd. Dit betekent:

Balansrekening: Immateriële activa 5 600,00 (a) Balansrekening: BTW 336,00 (b) aan Balansrekening: Leveranciers 1 936,00 Balansrekening: Bezoldigingen 4 000,00

(a) 5 600 = 4 000 (loonkosten) + 600 (diensten) + 1 000 (elektriciteit) (b) 336 = (600 + 1 000) * 0,21

Vergelijken we dit voorbeeld met het voorbeeld onder Belgian GAAP (Cfr. Paragraaf 3.2.2.1, blz. 57) dan stellen

we vast dat er onder Belgian GAAP meer kosten kunnen geactiveerd worden. Bij Belgian GAAP worden alle kosten



geactiveerd, daar waar IAS/IFRS enkel de kosten gemaakt na 1 januari 2005 kan activeren. Het resultaat zal

hierdoor als volgt geactiveerd worden:

Belgian GAAP IAS/IFRS Kosten 28 000,00 22 400,00 Activering -28 000,00 5 600,00 * Impact op resultaat 0 22 400,00

* = Deze uitgaven worden onmiddellijk op het actief geboekt, zonder eerst op de resultatenrekening te worden

opgenomen. Deze kosten komen dan ook niet in mindering van de reeds gemaakt kosten. In dit voorbeeld werd geen

rekening gehouden met afschrijvingen van de geactiveerde uitgaven. Het resultaat voor afschrijvingen zal onder

IAS/IFRS 22 400 EUR minder bedragen.

Bron: Eigen berekening op basis van IAS 38 – 65.

De kosten van ontwikkeling die werden geactiveerd, worden afgeschreven over de vermoedelijke gebruiksduur.

IAS/IFRS legt geen standaard afschrijvingsperiode op in tegenstelling tot Belgian GAAP. Ook dit kan een impact

uitoefenen op het resultaat.

3.2.2.2.4 Intercalaire interesten De rente op vreemd vermogen moet in de kostprijs van het actief worden opgenomen wanneer deze lening speciaal

is aangegaan om het immaterieel actief te financieren. (IAS 23 – 11) Deze rente mag alleen worden geactiveerd als

deel van de kostprijs van het actief, wanneer het waarschijnlijk is dat er toekomstige economische voordelen naar de

onderneming zullen vloeien en wanneer de kostprijs betrouwbaar kan worden gewaardeerd. (IAS 23 – 12) Indien de

lening niet speciaal werd aangegaan om het actief te financieren, dan kan deze rente ook in de kostprijs worden

opgenomen. Hiervoor gebruikt men dan een gewogen gemiddelde van de financieringskosten die van toepassing

zijn op de lening van de onderneming die uitstaan tijdens de periode met uitsluiting van leningen die speciaal zijn

aangegaan met het oog op de verwerving van specifieke activa. (IAS 23 – 17) Dit is in tegenstelling tot Belgian

GAAP, waar de lening wel specifiek moet aangegaan zijn voor de financiering van het actief.

De activering van deze financieringskosten moet aanvangen op het moment dat (IAS 23 – 20):

� uitgaven voor het actief worden gedaan;

� de financieringskosten worden gemaakt; en

� er activiteiten gebeuren die nodig zijn om het actief voor te bereiden voor zijn beoogd gebruik of om het

actief te verkopen.

De activering wordt beëindigd als vrijwel alle activiteiten zijn voltooid die nodig zijn om het actief voor te bereiden

op zijn beoogd gebruik of om het actief te verkopen (IAS 23 – 25). Indien door het opnemen van de

financieringskosten in de kostprijs van het actief de realiseerbare waarde lager zou liggen dan de kostprijs, dan

wordt er een bijzonder waardeverminderingsverlies geboekt. (Cfr. Paragraaf 2.3.4.2.1, blz. 35 – 40) (IAS 23 – 19)

Voorbeeld: Een farmaceutische onderneming start op 01/06/20N0 met de ontwikkeling van een nieuw

geneesmiddel. Men schat dat dit ontwikkelingsproces 100 000 EUR zal kosten. Hiervoor gaat de onderneming een

lening aan van 60 000 EUR. Deze lening wordt echter niet in één keer opgenomen. Op 01/11/20N0 wordt

20 000 EUR opgenomen. De interestvoet bedraagt 4 % en is driemaandelijks betaalbaar na vervallen termijn. De

commissie op het niet-opgenomen gedeelte bedraagt 1 %. Dit is dezelfde situatie als onder Belgian GAAP. De



interestkosten worden dan ook op dezelfde manier berekend. Voor deze berekening verwijs ik naar paragraaf

3.2.2.1.2. (Cfr. blz. 57 - 58)


Balansrekening: Immateriële activa 150,00 aan Balansrekening: Bank 150,00


Balansrekening: Immateriële activa 250,00 aan Balansrekening: Bank 250,00

Bron: Eigen werk

3.2.3 Toelichting

3.2.3.1 BELGIAN GAAP In de toelichting moet men informatie geven over de werkzaamheden die betrekking hebben op het voorbije

boekjaar. Wettelijk gezien moet er geen informatie verstrekt worden over het toekomstige geplande onderzoek.

Deze te vermelden informatie mag niet alleen kwantitatieve gegevens bevatten. Het is dus niet voldoende om enkel

het bedrag dat men spendeert aan onderzoek en ontwikkeling te vermelden. Er moet ook vermeld worden wat het

doel en de aard van het onderzoek is. Het bedrag dat in de toelichting wordt vermeld, is niet het bedrag van de

kosten van onderzoek en ontwikkeling die mogen worden geactiveerd, maar ook uitgaven die niet in de balans

mogen worden opgenomen. (CBN, 1991, blz. 5 – 6)

De niet-afgeschreven kosten voor onderzoek en ontwikkeling zullen een impact uitoefenen op de dividenden en

tantièmes die een onderneming mag uitkeren. Men zal namelijk bij het bepalen of een onderneming dividenden en

tantièmes mag uitkeren het gecorrigeerd netto-actief berekenen. Men mag geen uitkering verrichten wanneer het

gecorrigeerd netto-actief is gedaald of zou dalen als gevolg van de uitkering onder het bedrag van het gestorte, of

indien hoger, het opgevraagde kapitaal vermeerderd met alle reserves die volgens de wet of de statuten niet mogen

worden uitgekeerd. Het gecorrigeerd netto-actief is het totaal van de activa verminderd met de voorzieningen, de

schulden, het nog niet afgeschreven bedrag van de kosten van oprichting en uitbreiding en het nog niet afgeschreven

bedrag van de kosten van onderzoek en ontwikkeling. In bepaalde gevallen moet men deze kosten van onderzoek en

ontwikkeling niet in mindering brengen van het gecorrigeerd netto-actief. Het gaat hier echter om

uitzonderingsgevallen, die vermeld en gemotiveerd moeten worden in de toelichting. (Wetboek van

Vennootschappen art. 617)

3.2.3.2 IAS/IFRS In de toelichting van de jaarrekening moet men het totaalbedrag van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling

die over de periode zijn opgenomen als last vermelden. (IAS 38 – 126) Deze uitgaven voor onderzoek en

ontwikkeling zijn deze uitgaven die direct kunnen worden toegerekend aan de onderzoeks- en

ontwikkelingsactiviteiten. (IAS 38 – 127) (Cfr. Bijlage 3, blz. XXXIV – XLII)



3.3 Uitgaven verbonden aan het ontwikkelen van software

3.3.1 Belgian GAAP

Zoals reeds in hoofdstuk 1: “Wat is een immaterieel actief?” gesteld, kunnen uitgaven gemaakt voor software onder

bepaalde omstandigheden geactiveerd worden. (Cfr. Paragraaf 1.1.1, blz. 4 – 5) In deze paragraaf wordt dieper

ingegaan op de zelf ontwikkelde toepassingssoftware. Toepassingssoftware wordt geboekt op het immaterieel actief

van de onderneming, onder de post “Concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en andere soortgelijke

rechten”. Wanneer men zelf software ontwikkelt, dan dient er een onderscheid te worden gemaakt tussen software

die bedoeld is voor intern gebruik en software ontwikkeld voor commercialiseringsdoeleinden. (CBN, 1995, blz. 7 –

12)

3.3.1.1 TOEPASSINGSSOFTWARE ONTWIKKELD VOOR INTERN GEBRUIK Ook voor het activeren van software-uitgaven moet artikel 60 van het K.B. van 30/01/2001 toegepast worden. Dit

betekent dat de software slechts op het actief kan worden geboekt tegen de vervaardigingsprijs. En dit slechts voor

zover deze vervaardigingsprijs niet hoger is dan een voorzichtige raming van de gebruikswaarde of van het

toekomstig rendement voor de onderneming van deze activa. Dit heeft tot gevolg dat enkel die software-uitgaven

wanneer het investeringskarakter ondubbelzinnig vaststaat geactiveerd kunnen worden. (CBN, 1995, blz. 7 – 12) Dit

betekent dat aan de volgende voorwaarden moet voldaan zijn:

� de software moet bijdragen tot verwezenlijking van het ondernemingsdoel of tot een verbeterde

concurrentiepositie;

� het product of het proces is nauwkeurig gedefinieerd of geïndividualiseerd;

� de gemaakte kosten zijn aan het project gerelateerd en afzonderlijk bepaalbaar;

� de technische uitvoerbaarheid van het product of het project moet worden aangetoond; en

� de financiële haalbaarheid moet worden bewezen.

In het ontwikkelingsproces van software kunnen een aantal stappen onderscheiden worden (CBN, 1995, blz. 7 – 12):

� het onderzoek naar de technologische, financiële en commerciële haalbaarheid van een softwareproject;

� het gedetailleerd vastleggen van het gekozen concept;

� de programmering en beschrijving en het invoeren van controles (“Coding”);

� het onderzoek naar de betrouwbaarheid bij het functioneren van het geprogrammeerde concept en naar de

effectiviteit van de ingevoerde controles (“Testing”); en

� het onderhoud van het programma en de opleiding van de gebruiker (“Maintenance”).

Alleen de uitgaven voor “coding”, “testing” en in bepaalde gevallen “maintenance” komen voor activering in

aanmerking vanaf het moment dat de onderneming beslist te investeren in een vaststaand en afgebakend project

waarvan de financiële en technologische haalbaarheid is aangetoond. (CBN, 1995, blz. 7 – 12) Aangezien niet alle

kosten die te maken hebben met het vervaardigen van software mogen geactiveerd worden, moet er een

rapporteringsysteem worden opgesteld dat er voor zorgt dat de kosten die aan de verschillende fasen verbonden zijn

kunnen onderscheiden worden van elkaar en dat zorgt voor de creatie van verantwoordingsstukken die de activering

ondersteunen. (CBN, 1995, blz. 7 – 12)

De uitgaven voor “maintenance” kunnen slechts in bepaalde gevallen geactiveerd worden. Dit zijn kosten die zich

voordoen na de voltooiing van het project en te maken hebben met de effectieve ingebruikname van het product.



Hieronder vallen bijvoorbeeld de documentatie voor de gebruikers, de opleiding van de gebruikers, het onderhoud

van het programma. Het louter onderhoud en aanpassen van het programma zonder de aard van de toepassing te

wijzigen, wordt opgenomen als een last. De reden hiervoor is dat deze kosten geen investeringskarakter hebben.

Wordt er een fundamentele wijziging aan het programma aangebracht om de toepassing te veranderen of uit te

breiden, dan kan men de uitgaven wel activeren. (CBN, 1995, blz. 7 – 12)

Wanneer men deze uitgaven activeert, worden deze niet opgenomen bij de kosten van onderzoek en ontwikkeling,

maar wel onder de rubriek “Concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten”. Onder deze

rubriek worden de kosten die te maken hebben met het vervaardigen van de software opgenomen. Men neemt de

uitgaven op onder deze rubriek omdat de ontwikkeling van software eigenlijk het verwerven van knowhow is.

(CBN, 1995, blz. 7 – 12) De kosten die men niet mag activeren (bijvoorbeeld het onderzoek naar de financiële

haalbaarheid) moeten als kost worden opgenomen op het moment dat deze kosten zich voordoen.

3.3.1.2 TOEPASSINGSSOFTWARE VOOR COMMERCIALISATIEDOELEINDEN In dit geval wordt er een onderscheid gemaakt tussen software die specifiek voor de klant wordt ontwikkeld en

standaardsoftware.

� In het geval van software die ontwikkeld wordt op contractuele basis en volledig gespecificeerd is op

aanwijzen van de klant, wordt dit opgenomen onder de rubriek “Bestellingen in uitvoering”. In dit geval

wordt het auteursrecht meestal ook overgedragen. (CBN, 1995, blz. 7 – 12)

� Wordt er standaardsoftware ontwikkeld, dan past men de procedures toe zoals voor toepassingsoftware die

ontwikkeld is voor intern gebruik. (Cfr. Paragraaf 3.3.1.1, blz. 64 – 65) Bij dit type software moet ook de

commerciële haalbaarheid van het product of van het project worden aangetoond. Dit kan gebeuren aan de

hand van een marktonderzoek. Daarenboven moet ook de beschikbaarheid van financiële middelen voor

het op de markt brengen van de software worden bewezen. De uitgaven met betrekking tot de

standaardversie worden geboekt onder de immateriële activa wanneer aan de voorwaarden tot activering

van dit type software is voldaan. Kosten die gepaard gaan met nog niet verkochte reproducties worden via

de post “Voorraadwijzigingen” in de voorraad opgenomen. (CBN, 1995, blz. 7 – 12)

3.3.2 IAS/IFRS

IAS/IFRS heeft geen aparte regels opgesteld voor het activeren van software-uitgaven. Dit betekent dat de normale

regels voor het activeren van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling van toepassing zijn. Dit heeft als gevolg

dat de uitgaven voor onderzoek als last moeten worden opgenomen wanneer ze zich voordoen. Uitgaven voor

ontwikkeling kunnen geactiveerd worden wanneer voldaan is aan de voorwaarden uit paragraaf 3.2.2.2.2 (Cfr. blz.

59 – 60)

We kunnen vaststellen dat er zich op het vlak van het activeren van software-uitgaven een groot verschil voordoet

tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS. Daar waar Belgian GAAP specifieke regels oplegt voor het activeren van de

uitgaven voor software, doet IAS/IFRS dit niet. IAS/IFRS legt wel zeer strikte regels op voor het activeren van de

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Men zou aldus kunnen stellen dat IAS/IFRS strenge regels oplegt voor

het activeren van alle uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling, daar waar Belgian GAAP dit enkel doet voor zelf

ontwikkelde software. We kunnen ook vaststellen dat een aantal van de criteria overeenkomen. Zowel Belgian



GAAP als IAS/IFRS stellen dat de technische uitvoerbaarheid van het actief aangetoond moet kunnen worden en dat

de kosten aan het actief kunnen worden toegerekend en afzonderlijk bepaalbaar en gewaardeerd kunnen worden.

3.4 Uitgaven verbonden aan het ontwikkelen van een website

3.4.1 Belgian GAAP

Hoe uitgaven verbonden aan het ontwikkelen van een website precies moeten verwerkt worden, wordt niet specifiek

behandeld in het Belgisch Boekhoudrecht. (PWC, 2005, blz. 54) Meestal zullen deze uitgaven verwerkt worden,

zoals uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling.

3.4.2 IAS/IFRS

Om te bepalen of uitgaven verbonden aan het ontwikkelen van een website geactiveerd kunnen worden, past men in

principe IAS 38 “Immateriële activa” toe. (SIC 32 – 8) Dit betekent dat ook hier de algemene regels voor het

activeren van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling moeten toegepast worden. (Cfr. Paragraaf 3.2.2.2, blz. 58

– 63) Dit betekent dat men onder andere zal moeten aantonen dat er toekomstige economische voordelen verbonden

zijn aan de website (bijvoorbeeld omdat er opbrengsten gegenereerd kunnen worden doordat bestellingen geplaatst

kunnen worden). Wordt de website enkel gebruikt om eigen producten en diensten te promoten of te adverteren, dan

is het weinig waarschijnlijk dat men kan aantonen hoe dit economische voordelen met zich mee zal brengen. De

uitgaven voor de ontwikkeling van een dergelijke website moeten dan ook als last worden opgenomen en kunnen

niet worden geactiveerd. (SIC 32 – 8)

Het ontwikkelen van een website kan ingedeeld worden in een aantal verschillende stadia, namelijk (SIC 32 – 2):

� Planning (onder andere het uitvoeren van een haalbaarheidstudie). Deze fase is vergelijkbaar met de

onderzoeksfase. Dit brengt met zich mee dat de uitgaven die aan deze fase verbonden zijn niet geactiveerd

mogen worden. (SIC 32 – 9 (a))

� Ontwikkeling van de toepassingen en infrastructuur (onder andere het verkrijgen van een domeinnaam).

� Ontwikkeling van het grafisch ontwerp.

� Ontwikkeling van de inhoud.

Na de ontwikkeling van de website begint het operationele stadium. In dit stadium wordt de toepassingen, het

grafisch ontwerp en de inhoud van de website onderhouden en verbeterd. (SIC 32 – 3) De uitgaven die in dit stadia

worden gedaan, moeten als last worden opgenomen, tenzij ze voldoen aan de opnamecriteria zoals in hoofdstuk 1:

“Wat is een immaterieel actief?” beschreven. (SIC 32 – 9(d) en Cfr. Paragraaf 1.2.2, blz. 7 – 8)

Na de eerste opname dienen de algemene regels voor immateriële activa zoals beschreven in hoofdstuk 2:

“Algemene boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief” te worden toegepast. De beste schatting van

de gebruiksduur van deze website moet daarbij een korte zijn. (SIC 32 – 10)

3.5 Subsidies voor onderzoek en ontwikkeling

3.5.1 Algemene verwerking

3.5.1.1 BELGIAN GAAP In veel gevallen worden onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten gesubsidieerd door de overheid. De voorwaarden

voor het toekennen van subsidies kunnen verschillen en hangen af van het wettelijk kader waarbinnen de subsidie

werd toegerekend en van diverse bijzondere bepalingen. Wanneer men deze subsidies verwerkt in de boekhouding,



zal moeten rekening gehouden worden met de aard van de subsidie en de toekenningsvoorwaarden. (CBN, 1984,

blz. 10 – 13) Afhankelijk van het type onderzoek dat gesubsidieerd wordt, zal de subsidie ook op een andere manier

verwerkt worden (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 680):

� Worden de onderzoekskosten geboekt als exploitatiekosten zonder dat deze geactiveerd worden, dan neemt

men de subsidie op onder de post “Bedrijfsopbrengsten”.

� Verwerft men een actief door het onderzoek, dan spreekt men van kapitaal- of interestsubsidies. De

verwerking van deze subsidies in de boekhouding, wordt verder in detail besproken in de volgende

paragrafen.

3.5.1.1.1 Kapitaalsubsidies Subsidies moeten normaal gezien parallel geboekt worden met de kosten voor onderzoek en ontwikkeling. Men past

hier dus het “matching” principe toe, waardoor overeenstemming verkregen wordt tussen kosten van onderzoek en

ontwikkeling en de opbrengsten gekoppeld aan de subsidie. De subsidie wordt in de eerste plaats geboekt op de

passiefzijde van de balans. Naarmate de geactiveerde kosten voor onderzoek en ontwikkeling opgenomen worden

als kost, door de afschrijvingen, wordt het gedeelte van de subsidie dat betrekking heeft op deze afschrijvingen,

opgenomen als bedrijfsopbrengst. (CBN, 1984, blz. 10 – 13) Men zal de subsidies boeken op de passiefzijde van de

balans en niet in mindering brengen van de geactiveerde kosten van onderzoek en ontwikkeling. Op deze manier

worden de uitgaven van onderzoek en ontwikkeling steeds op het actief opgenomen tegen het brutobedrag. (CBN,

1993c, blz. 21 – 22)

Voorbeeld: Een onderneming ontwikkelt een nieuw productieproces dat zal toelaten om op een milieuvriendelijkere

manier te produceren. De onderneming verkrijgt hiervoor een subsidie ter waarde van 50 000 EUR. De kosten van

onderzoek en ontwikkeling bedroegen in totaal 500 000 EUR.

Loonkost 250 000,00 EUR

Werkgeversbijdrage 85 000,00 EUR

Hulpstoffen 165 000,00 EUR (exclusief 21 % BTW)

Totaal 500 000,00 EUR

Deze kosten komen allemaal tot activering in aanmerking.

In de eerste plaats worden de kosten geboekt naar hun aard in de resultatenrekening:

62020 Bezoldigingen bedienden 250 000,00 62100 Werkgeversbijdrage RSZ 85 000,00 60100 Aankopen hulpstoffen 165 000,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 34 650,00 44000 aan Leveranciers 199 650,00 45500 Bezoldigingen 250 000,00 45400 RSZ 85 000,00

Deze kosten worden dan geactiveerd voor het brutobedrag:

21000 Kosten van onderzoek en ontwikkeling 500 000,00 49948 Terugvorderbare BTW bij aankopen 105 000,00

72000 aan Geproduceerde vaste activa 500 000,00 49942 Verschuldigde BTW bij verkopen 105 000,00



De kapitaalsubsidies die men ontvangt voor deze kosten van onderzoek en ontwikkeling, moeten in relatie worden

gebracht met de kosten voor onderzoek en ontwikkeling. Deze subsidies worden op het passief geboekt en

geleidelijk aan in het resultaat opgenomen. Dit betekent dat een deel van de subsidies als “Uitgestelde belasting” zal

behouden worden en niet als eigen vermogen. Veronderstel een vennootschapsbelasting van 33,99 %. De volgende

boekingen dienen te gebeuren.

41632 Te ontvangen kapitaalsubsidies 50 000,00 15000 aan Kapitaalsubsidies 33 005,00

16800 Uitgestelde belastingen op

kapitaalsubsidies 16 995,00

Bij ontvangst van de subsidie boekt men:

55000 Kredietinstellingen: R\C 50 000,00 41632 aan Te ontvangen kapitaalsubsidies 50 000,00

Op inventarisdatum moeten de kosten van onderzoek en ontwikkeling afgeschreven worden. Dit betekent 1/5 van

500 000 of 100 000 EUR.

63010 Afschrijvingen op immateriële vaste activa 100 000,00

21009 aan Geboekte afschrijvingen op kosten

van onderzoek en ontwikkeling 100 000,00

Wanneer de kosten van onderzoek en ontwikkeling worden afgeschreven en dus in resultaat worden opgenomen,

moet dit ook gebeuren met de subsidies en dit dient te gebeuren op evenredige basis, met andere woorden ook voor

20 %.

15001 In resultaat genomen kapitaalsubsidies 6 601,00

16801 Teruggenomen uitgestelde belastingen op

kapitaalsubsidies 3 399,00 75300 aan Kapitaalsubsidies 6 601,00

78000 Onttrekkingen aan de uitgestelde

belastingen 3 399,00 Bron: Eigen berekening op basis van De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 85 – 87.

3.5.1.1.2 Interestsubsidies Een tweede vorm van subsidies, zijn de interestsubsidies. Dit betekent dat de overheid tussenkomt in de lasten van

de financiering die men heeft aangegaan om onderzoek en ontwikkeling te financieren. De overheid betaalt met

andere woorden een deel van de rentelast terug aan de onderneming. (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 746) De

intrest op de lening wordt in deze situatie geboekt als een “Financiële kost” en de rentesubsidie als “Andere

financiële opbrengsten”. (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 91) Indien de financieringskosten deel uitmaken van

de vervaardigingsprijs (Cfr. Paragraaf 3.2.2.1.2, blz. 57 – 58), dan moeten deze financieringskosten geactiveerd

worden voor het brutobedrag. Dit betekent dat men de financieringskosten moet activeren zonder rekening te

houden met de verkregen intrestsubsidie. (CBN, 1984, blz. 10 – 13)

Voorbeeld: Een onderneming gaat op 01/01/20N0 een lening aan voor 200 000 EUR voor de financiering van de

onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten van een nieuw productieproces dat in de toekomst op een

milieuvriendelijke manier kan produceren. De intrestvoet op deze lening bedraagt 5 %. De lening heeft een looptijd



van 5 jaar. Op 30 juni moet de interest betaald worden en moet de jaarlijkse terugbetaling gebeuren. De eerste

terugbetaling gebeurt op 30/06/20N1. Men ontvangt van de overheid een rentetoelage van 2 % gedurende 5 jaar op

75 % van de lening. Dit bedrag wordt jaarlijks betaald na het indienen van de nodige documenten.

De financieringskosten kunnen opgenomen worden als onderdeel van de vervaardigingsprijs.

Op 30/06/20N0:

� Te betalen interest : 200 000 * 6/12 * 0,05 = 5 000,00 EUR

� Interestsubsidies: 200 000 * 6/12 * 0,75 * 0,02 = 1 500,00 EUR

� Terug te betalen bedrag : 0 EUR


schulden 5 000,00 55000 aan Kredietinstellingen 5 000,00 41400 Te ontvangen interestsubsidie 1 500,00 75310 aan Interestsubsidies 1 500,00 21000 Kosten van onderzoek en ontwikkeling 5 000,00 65030 aan Geactiveerde intercalaire interesten 5 000,00


3.5.1.2 IAS/IFRS IAS/IFRS verandert niets aan het feit dat ondernemingen subsidies kunnen krijgen voor onderzoek en ontwikkeling.

De manier waarop deze ontvangen subsidies verwerkt worden, verschilt echter wel op bepaalde punten van Belgian

GAAP. Onder IAS/IFRS wordt een overheidssubsidie slechts op de balans van een onderneming opgenomen

wanneer er een redelijke zekerheid is dat de onderneming zal voldoen aan de voorwaarden die gekoppeld zijn aan

het ontvangen van de subsidie. Bovendien moer er een redelijke zekerheid zijn dat de subsidie verkregen zal

worden. (IAS 20 – 7) De manier waarop de subsidie ontvangen wordt, heeft, in tegenstelling tot Belgian GAAP,

geen invloed op de manier waarop de subsidie boekhoudkundig verwerkt zal worden. (IAS 20 – 9) Ook hier zal men

de subsidies relateren aan de kosten die de subsidie wil compenseren. Men zal dan ook de subsidie als bate opnemen

in overeenstemming met de te compenseren kosten. Dit is met andere woorden de toepassing van het “matching”

principe. (IAS 20 – 12)

Een subsidie die betrekking heeft op de verwerving van een vast actief kan men op twee manieren verwerken. Ofwel

wordt de subsidie geboekt als een uitgestelde bate, ofwel vermindert men de boekwaarde van het actief met het

bedrag van de subsidie. (IAS 20 – 24) Deze twee methodes worden aanzien als alternatieven. (IAS 20 – 25) Onder

Belgian GAAP heeft men niet de keuze om de boekwaarde van het actief te verminderen met het bedrag van de

subsidie, maar moet men de subsidie steeds opnemen als “uitgestelde bate”.

Boekt men de subsidie als uitgestelde bate, dan wordt deze subsidie op een systematische en rationele manier als

bate opgenomen over de gebruiksduur van het actief. (IAS 20 – 26) Brengt men de bate in mindering van het actief,

dan zullen de jaarlijkse afschrijvingskosten lager zijn. (IAS 20 – 27) Dit betekent dat men onder beide methodes het

“matching” principe toepast. Worden de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling niet geactiveerd, dan past men

eveneens het “matching” principe toe. Hier wordt de subsidie als bate opgenomen of in mindering gebracht van de

gemaakte kosten. (IAS 20 – 29)



Voorbeeld: Een onderneming ontwikkelt een nieuw productieproces dat zal toelaten om op een milieuvriendelijkere

manier te produceren. De onderneming verkrijgt hiervoor subsidies ter waarde van 50 000 EUR. De uitgaven van

ontwikkeling die geactiveerd zijn, bedragen 500 000 EUR. In dit voorbeeld maak ik abstractie van belastingen.

De ontvangen subsidies kunnen op twee manieren verwerkt worden:

� Uitgesteld inkomen

o Bij ontvangst van de subsidie

Balansrekening: Kredietinstellingen 50 000,00 aan Balansrekening: Uitgestelde bate 50 000,00

o Boeking bij het afschrijven van de ontwikkelingskosten (De uitgaven van onderzoek en ontwikkeling

worden afgeschreven over 5 jaar.):

Balansrekening: Uitgestelde bate 10 000,00

aan Resultatenrekening: Overheidssubsidies 10 000,00

� In mindering van de boekwaarde van het actief

Balansrekening: Kredietinstellingen 50 000,00 aan Balansrekening: Immateriële activa 50 000,00

Bron: Eigen werk

3.5.2 Voorschotten verkregen vooraleer de subsidie verworven is

3.5.2.1 BELGIAN GAAP Men kan een voorschot krijgen vooraleer de subsidie verworven is. Dit voorschot wordt dan geboekt als een

ontvangen vooruitbetaling. (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 91)

Voorbeeld: Men ontvangt een voorschot op een subsidie van 1 000 EUR.

55000 Kredietinstellingen: R\C 1 000,00 48900 aan Andere diverse schulden 1 000,00


3.5.2.2 IAS/IFRS Wanneer een voorschot op een subsidie wordt verkregen, dan mag men dit nog niet boeken alsof de subsidie reeds

verkregen werd. (IAS 20 – 7) Er bestaat namelijk nog geen zekerheid dat men de subsidie ook effectief zal

ontvangen. Dit betekent dat men een schuld zal moeten boeken.

Voorbeeld: Men ontvangt een vooruitbetaling op een subsidie van 1 000 EUR.

Balansrekening: Kredietinstellingen 1 000,00

aan Balansrekening: Schulden op korte termijn 1 000,00

Bron: Eigen werk

Deze boeking is volledig dezelfde als onder Belgian GAAP. Hier is er dan ook geen impact op het resultaat.



3.5.3 Terugbetaling van de reeds verkregen subsidie

3.5.3.1 BELGIAN GAAP In bepaalde omstandigheden kunnen de kosten van onderzoek en ontwikkeling leiden tot de realisatie van een

bepaalde omzet of winst. In dit geval kan het voorkomen dat men de subsidie geheel of gedeeltelijk moet

terugbetalen. Deze opschortende voorwaarde moet in de toelichting vermeld worden, maar moet niet leiden tot het

boeken van een schuld of een voorziening aangezien deze bedragen slechts verschuldigd zijn wanneer aan de

voorwaarde is voldaan. (De Lembre en Podevijn, 2004a, blz. 91 en CBN, 1984, blz. 10 – 13) Ook worden soms

renteloze voorschotten gegeven voor het ontwikkelen van prototypes. Deze voorschotten zijn terugvorderbaar op het

moment dat het gesubsidieerde project tot een rendabele commercialisering leidt. In de meeste gevallen moet de

terugbetaling dan gebeuren a rato van de omzet die uit de afgeleide producten van het prototype voortkomt.

Aangezien men hier echter ook te maken heeft met een voorwaardelijke schuld, moet deze niet worden opgenomen

in de balans wanneer niet aan de voorwaarde voldaan is. Men moet het alleen in de toelichting vermelden. Indien

aan de voorwaarde voor terugbetaling voldaan wordt, dan moet men de daaruit volgende kost boeken. (CBN, 1988,

blz. 7 – 8) Een andere mogelijkheid doet zich voor waar men sowieso verplicht is om de subsidie terug te betalen,

maar waar men na verloop van tijd een vrijstelling tot terugbetaling verkrijgt. In dit geval hebben we niet te maken

met een voorwaardelijke schuld en moet er dan ook een schuld geboekt worden. (CBN, 1989, blz. 19)

3.5.3.2 IAS/IFRS In bepaalde omstandigheden kan het zijn dat een overheidssubsidie moet terugbetaald worden. Deze terugbetaling

moet dan verwerkt worden volgens IAS 8 “Grondslagen voor financiële verslaggeving, verwerkingswijze voor

schattingswijzigingen en fouten”. Op het moment dat men weet dat de subsidie zal moeten terugbetaald worden,

moet men de boekwaarde van het actief verhogen of de uitgestelde bate verminderen met het terug te betalen

bedrag. (IAS 20 – 32) De additionele cumulatieve afschrijvingen die niet hebben plaatsgevonden als gevolg van de

subsidie, moeten onmiddellijk ten laste genomen worden. (IAS 20 – 32) Zoals onder Belgian GAAP kunnen we

stellen dat het bestaan van een voorwaardelijke voorwaarde voor terugbetaling van subsidies geen aanleiding kan

geven tot het niet boeken van de subsidie. Slechts wanneer aan de voorwaarde is voldaan, zal men de boekhouding

moeten aanpassen.

3.6 Literatuur

De manier waarop Belgian GAAP en IAS/IFRS de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling verwerken is sterk

verschillend. Bij Belgian GAAP kan men de uitgaven voor toegepast onderzoek en ontwikkeling activeren zonder

dat er aan strikte voorwaarden moet voldaan zijn. Uitgaven voor onderzoek kunnen onder IFRS niet geactiveerd

worden en voor het activeren van de uitgaven voor ontwikkeling worden strikte regels opgelegd. In de literatuur

wordt de verwerkingsmethode van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling veel behandeld. De verwerking van

de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling is volgens Lev en Zarowin (1999) een belangrijke bron van de daling

van de waarde van de financiële informatie voor investeerders. Ze stelden dat deze verminderde waarde

hoofdzakelijk te wijten is aan veranderingen en dat deze veranderingen vooral veroorzaakt worden door innovatie.

De belangrijkste drijver voor innovatie zijn investeringen in immateriële activa en dan meer in het bijzonder

investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Bij het verwerken van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling

treedt er een “matching” verschil op. De uitgaven worden onmiddellijk als kost opgenomen terwijl de mogelijke

ontvangsten zich pas de volgende jaren zullen manifesteren. (Lev en Zarowin, 1999) Het artikel van Lev en Zarowin



kadert binnen US GAAP, waar alle uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling onmiddellijk ten laste worden

genomen van het boekjaar. Onder IAS/IFRS zullen slechts weinig uitgaven van onderzoek en ontwikkeling worden

geactiveerd door de strenge vereisten waaraan voldaan moet worden vooraleer men kan overgaan tot activering.

Verder geeft men aan dat wanneer de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling constant blijven, het niet uitmaakt of

de uitgaven worden geactiveerd dan wel in kost worden opgenomen. Wanneer de mate waarin men aan onderzoek

en ontwikkeling doet echter jaarlijks schommelt, dan zal het wel uitmaken of men de uitgaven activeert dan wel in

kost opneemt. (Lev en Zarowin, 1999) Indien men in dit geval de uitgaven in kost opneemt, dan zal de

informatiewaarde van financiële rapporten afnemen.

Ook Amir et al. (2003) toonden aan dat de informatiewaarde van de financiële rapporten lager is bij ondernemingen

met veel uitgaven voor R&D en dat investeerders bijkomende informatie nodig hebben bij het beoordelen van een

onderneming. Daarnaast stelden ze vast dat hoe meer uitgaven men doet voor onderzoek en ontwikkeling, hoe

positiever investeerders de toekomst inzien van een onderneming.

De opsplitsing in onderzoek en ontwikkeling brengt ook problemen met zich mee. (Cyran, 2004) De uitgaven voor

onderzoek moeten als kost worden opgenomen, de uitgaven voor ontwikkeling daarentegen kunnen, als aan

bepaalde voorwaarden is voldaan, geactiveerd worden. Dit bedrag wordt dan afgeschreven over de gebruiksduur van

het actief. Deze opsplitsing zorgt voor een aantal problemen. In de eerste plaats is het moeilijk om juist aan te geven

waar onderzoek precies stopt en waar ontwikkeling begint. Daarnaast is het ook redelijk arbitrair om de uitgaven

gedaan in de verschillende fases op een andere manier te behandelen. (Cyran, 2004) Cyran (2004) heeft een

voorbeeldje uit de software industrie. Hij stelt dat het een aantal jaren kan duren vooraleer de laatste versie van een

software programma gerealiseerd wordt. Maar enkel deze investeringen die plaatsvinden nadat de onderneming stelt

dat het programma een levensvatbaar actief is, kunnen worden geactiveerd. Het is logisch dat deze uitgaven slechts

een miniem deel uitmaken van de totale onderzoeks- en ontwikkelingskosten. Hetzelfde doet zich voor bij de

ontwikkeling van medicijnen. Cyran stelt zich dan ook de vraag of de nieuwe boekhoudprincipes de investeerders

echt zullen helpen bij het beoordelen van hun investeringsbeslissing.

Southwood en Talbot (2004) gingen na wat de impact van IAS/IFRS was voor software ondernemingen. Zij stelden

vast dat deze impact niet te onderschatten valt. De nieuwe regels zorgden voor een aantal problemen bij software

ondernemingen, vooral in het geval van ontwikkelingen van nieuwe en unieke oplossingen en in het geval van

platformwijzigingen. Evenals Cyran stellen zij dat in dit geval het moment waarop men kan aantonen dat aan alle

criteria voor activering is voldaan, zich aan het einde van de ontwikkelingsperiode bevindt.

Ballester et al. (2003) onderzochten het gedrag van investeerders wanneer een onderneming uitgaven doet voor

onderzoek en ontwikkeling. Hieruit bleek dat investeerders verwachten dat een significant deel van de uitgaven voor

R&D (ongeveer 80 tot 90 %) toekomstige voordelen met zich mee zal brengen. Daarenboven bleek dat het verschil

tussen de marktwaarde en de boekwaarde van het eigen vermogen voor 40 % kan verklaard worden door uitgaven

voor R&D die niet geactiveerd werden. Dit betekent dat investeerders grote voordelen aan R&D toewijzen en

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling aanschouwen als een actief. Ook al worden deze uitgaven niet geboekt als

actief, maar opgenomen als kost. De mate waarin men verwacht dat R&D toekomstige voordelen met zich

meebrengt, verschilt wel van industrie tot industrie. (Ballester et al. , 2003) Shortridge (2004) stelt eveneens dat de

marktwaarde van ondernemingen sterk verschillend is van de boekwaarde en dat dit verschil te wijten is aan het



steeds groeiende belang van intern ontwikkelde immateriële activa, zoals onderzoek en ontwikkeling. Een groot deel

van het verschil tussen de boekwaarde en de marktwaarde van een onderneming kan echter toegeschreven worden

aan de stijging van niet-opgenomen immateriële activa en dan meer in het bijzonder aan de stijgende uitgaven voor

onderzoek en ontwikkeling.

Lanswyer en Spek (2005) stellen dat beleggers en analisten verwachten dat ondernemingen die veel geld en tijd

besteden aan onderzoek en ontwikkeling deze kosten ook zullen activeren. Op deze manier laat de onderneming

namelijk zien in welke mate ze vertrouwen heeft in het product in ontwikkeling en verwacht dat dit product ook

toekomstige economische voordelen met zich mee zal brengen.

Een aantal auteurs geven aan wat zij voorstellen om de uitgaven van onderzoek en ontwikkeling beter te verwerken

in de boekhouding om zo tot betere informatie voor investeerders te komen. Lev en Zarowin (1999) geven twee

voorstellen. Als eerste stellen zij voor om alle uitgaven voor R&D te activeren. Dit voorstel is gebaseerd op het

uitgangspunt dat de investeringen in onderzoek en ontwikkeling toekomstige economische voordelen met zich

meebrengen en dat door activering het “matching” principe beter tot uiting komt. Zij geven toe dat er een zekere

vorm van onzekerheid gekoppeld is aan deze investeringen, maar stellen dan ook voor om tot activering over te gaan

vanaf het moment dat de onzekerheid over toekomstige voordelen grotendeels opgelost is. Men zou bijvoorbeeld het

project kunnen onderwerpen aan een technologietest. Men stelt ook voor om alle vooraf gemaakte kosten te

activeren vanaf het moment dat de technologietest voldaan is. Dit is in tegenstelling tot IAS/IFRS, waar men de

reeds gemaakte kosten niet meer mag activeren. (Cfr. Paragraaf 3.2.2.2.3, blz. 60 – 62) Ook Cyran (2004) stelt dat

de investeringen in R&D zouden mogen behandeld worden zoals alle andere investeringen en aldus mogen

geactiveerd worden. Shortridge (2004) gaat hier ook mee akkoord. Zij stelt dat de financiële rapporterten geen

compleet beeld geven van de activa van een onderneming, doordat uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling niet

worden opgenomen. Men zou ten minste deze uitgaven moeten opnemen die succesvol blijken te zijn. Uit deze

stellingen zou men kunnen besluiten dat de verwerking van uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling beter is onder

Belgian GAAP, omdat hier meer uitgaven kunnen worden geactiveerd.

Een tweede voorstel van Lev en Zarowin (1999) bestaat erin dat men de financiële rapporten regelmatig aanpast

wanneer meer informatie beschikbaar komt. Wanneer men nu bepaalde investeringen doet, dan heeft men te maken

met veel onzekerheid over de toekomst. Naarmate de toekomst evolueert, wordt een deel van deze onzekerheid

opgelost, met als gevolg dat men de financiële rapporten kan aanpassen. Wanneer men bijvoorbeeld een investering

heeft gedaan in onderzoek en ontwikkeling van een nieuw medicijn, maar men heeft nu nog geen zekerheid van de

toekomstige verkoopsmogelijkheden, dan mag men de investering nog niet activeren. Wanneer echter na een jaar

blijkt, dat men toestemming krijgt om het geneesmiddel te verkopen, dan zou men de boekhouding kunnen

aanpassen om hiermee rekening houden. Op deze manier zal er ook een betere matching tussen uitgaven en

inkomsten zijn.

Hoofdstuk 4: Goodwill en Verworven immateriële activa


Hoofdstuk 4 GOODWILL EN VERWORVEN IMMATERIËLE ACTIVA

Vanaf 1 januari 2005 moet IAS/IFRS gebruikt worden voor het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening van

Belgische beursgenoteerde ondernemingen. In zo een geconsolideerde jaarrekening worden de jaarrekeningen van

meerdere ondernemingen samengevoegd en worden de nodige eliminaties uitgevoerd. Eén van die eliminaties is

deze waarbij de aanschaffingswaarde van de deelneming in de balans van de moederonderneming geëlimineerd

wordt tegen het aandeel in het eigen vermogen van de dochter op datum van de verwerving. In vele gevallen zal het

bedrag dat de moeder betaalde voor de dochter niet exact overeenstemmen met het aandeel in het eigen vermogen

van de dochter op datum van de verwerving, waardoor er goodwill of badwill ontstaat. In de eerste paragraaf van dit

hoofdstuk wordt besproken hoe de waarde van de goodwill bepaald wordt evenals de verdere boekhoudkundige

verwerking van goodwill. Goodwill is bij zeer veel ondernemingen een zeer belangrijk immaterieel actief. (Cfr.

Paragraaf 5.3, blz. 93 – 96) Onder IAS/IFRS volgt goodwill echter niet de algemene regels voor de verwerking van

een immaterieel actief zoals besproken in hoofdstuk 2: “Algemene boekhoudkundige verwerking van een

immaterieel actief”. Goodwill valt namelijk niet onder het toepassingsgebied van IAS 38 “Immateriële activa”,

maar onder dat van IFRS 3 “Bedrijfscombinaties”. In de tweede paragraaf wordt de verwerking van badwill

uiteengezet. Bij bedrijfscombinaties zal men in vele gevallen ook andere immateriële activa dan goodwill

verkrijgen. De verwerking in een geconsolideerde jaarrekening van deze immateriële activa wordt behandeld in de

derde paragraaf. Ten slotte worden, in de laatste paragraaf, een aantal bedenkingen uit de literatuur besproken.

Algemeen kan de relatie tussen immateriële activa en goodwill aan de hand van de volgende tekening worden

weergegeven.

Figuur 2: Relatie tussen immateriële activa en goodwill

Bron: Corporate Reporting on Intangibles – A Proposal from a German Background - , 2005

Op basis van deze figuur kunnen we stellen dat goodwill bestaat uit een aantal immateriële activa die niet in de

balans (mogen of kunnen) worden opgenomen, maar waar men als overnemer wel bereid is om voor te betalen.

Daarnaast kan goodwill ook bestaan uit de zuivere meerprijs, die men bereid is te betalen, zonder dat hiervoor



niet opgenomen immateriële activa moeten aanwezig zijn. De overgenomen onderneming kan bijvoorbeeld een zeer

slimme onderhandelingsmethode gebruikt hebben, waardoor de overnemer meer betaalde zonder dat er hier iets

tegenover staat. (Corporate Reporting on Intangibles – A Proposal from a German Background - , 2005) Merken en

merknamen spelen eveneens een zeer belangrijke rol bij overnames. Zo worden veel ondernemingen worden

overgenomen voor hun merken, die soms belangrijker zijn dan de materiële activa. (Stolowy et al. , 2001)

In de figuur gaat men ervan uit dat de balansposten van de overgenomen onderneming gewaardeerd zijn tegen reële

waarde. Dit is dus in overeenstemming met IAS/IFRS. Onder Belgian GAAP kan goodwill in bepaalde gevallen ook

bestaan uit de meerwaarde van een aantal opgenomen activa, maar enkel indien men deze activa niet herwaardeerd

om het consolidatieverschil te verklaren.

4.1 Goodwill

4.1.1 Principe

4.1.1.1 BELGIAN GAAP Bij het samenvoegen van de jaarrekeningen van twee of meerdere ondernemingen vergelijkt men in de eerste plaats

de waarde van de deelneming in de dochter in de jaarrekening van de moederonderneming met het aandeel in het

eigen vermogen op datum van de verwerving van de dochteronderneming. (K.B. 30/01/2001 art. 137) In de meeste

gevallen zullen deze twee bedragen niet exact hetzelfde zijn. Er kunnen zich twee soorten verschillen voordoen:

positieve en negatieve consolidatieverschillen. De positieve consolidatieverschillen, ook wel goodwill genoemd,

worden in deze paragraaf besproken. In de volgende paragraaf wordt ingegaan op de negatieve

consolidatieverschillen of badwill. Het verschil tussen de aanschaffingswaarde van de dochteronderneming en het

aandeel in het eigen vermogen van de dochter geeft ons het eerste consolidatieverschil. Dit eerste

consolidatieverschil kan beschouwd worden als hetgeen men extra betaald heeft voor de dochteronderneming, met

andere woorden de waarde waarmee de aanschaffingswaarde het aandeel in het eigen vermogen van de dochter

overtreft. Hiervoor kunnen verschillende redenen zijn (De Lembre en Podevijn, 2004c, blz. 43):

� de activa van de dochter zijn ondergewaardeerd;

� de passiva van de dochter zijn overgewaardeerd;

� er zijn gunstige rentabiliteitsvooruitzichten; of

� de dochter kan bepaalde intrinsieke voordelen aanbieden.

Dit eerste consolidatieverschil wordt zoveel mogelijk toegerekend aan die actief- of passiefbestanddelen waarvan de

waarde verschillend is van de boekwaarde. Het verschil dat overblijft na deze toerekening, wordt op het actief

geboekt onder de post “Goodwill” . (K.B. 30/01/2001 art. 140) Er kan bij deze toerekening echter niet meer worden

toegerekend dan het verschil. (De Lembre en Podevijn, 2004c, blz. 51)

4.1.1.2 IAS/IFRS Goodwill wordt aanschouwd als de waarde waarmee de kostprijs van de bedrijfscombinatie de netto reële waarde

van de identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen van de overgenomen vennootschap overstijgt.

(IFRS 3 – 51(b)) Men is bereid deze prijs te betalen omdat men verwacht dat er toekomstige economische voordelen

uit activa, die niet geïdentificeerd en niet afzonderlijk opgenomen kunnen worden, zullen vloeien. (IFRS 3 – 52)

Deze toekomstige economische voordelen kunnen voortvloeien uit de synergie tussen de overgenomen



identificeerbare activa of uit activa die individueel niet in aanmerking komen voor opname in de balans maar

waarvoor de overnemer wel bereid is te betalen. (IAS 38 – 11)

Onder IAS/IFRS zal men, in tegenstelling tot Belgian GAAP, rekening houden met de voorwaardelijke

verplichtingen van de overgenomen onderneming, voor zover de reële waarde van deze verplichtingen betrouwbaar

kan worden gewaardeerd. “Een voorwaardelijke verplichting is (IAS 37 – 18):

� een mogelijke verplichting die voortvloeit uit gebeurtenissen in het verleden en waarvan het bestaan alleen

wordt bevestigd door het al dan niet plaatsvinden van een of meer toekomstige gebeurtenissen waarover de

onderneming niet de volledige controle heeft; of

� een bestaande verplichting die voortvloeit uit gebeurtenissen in het verleden, maar die niet is opgenomen

omdat:

o het niet waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich dragen

vereist zal zijn om de verrichting af te wikkelen; of

o het bedrag van de verplichtingen niet met voldoende betrouwbaarheid kan worden gewaardeerd.”

Onder Belgian GAAP worden deze verplichtingen niet in de balans opgenomen. (PWC, 2005, blz. 38) Men moet

deze voorwaardelijke verplichtingen onder Belgian GAAP wel opnemen bij de niet in de balans opgenomen rechten

en verplichtingen.

4.1.2 Berekening van het consolidatieverschil

4.1.2.1 BELGIAN GAAP De twee elementen die belangrijk zijn om het eerste consolidatieverschil te bepalen zijn de aanschaffingswaarde van

de deelneming en het aandeel van de moederonderneming in het eigen vermogen van de dochter. Hierna wordt elk

van deze elementen besproken.

4.1.2.1.1 Aanschaffingswaarde Wat precies onder de aanschaffingswaarde valt, wordt niet specifiek behandeld onder Belgian GAAP. De eventuele

directe kosten die aan de overname verbonden zijn, kunnen bij de aanschaffingsprijs worden geteld. Dit is echter

geen verplichting. (De Lembre en Podevijn, 2004c, blz. 36) Hierna worden een aantal specifieke elementen

besproken die de aanschaffingswaarde kunnen beïnvloeden.

� Verbintenissen van de overnemende partij

De overnemende onderneming kan zich tot een aantal dingen verbinden. Bijvoorbeeld kan ze garanderen dat er na

de overname geen ontslagen zullen vallen. In bepaalde gevallen kan dit aanleiding geven tot een prijsherziening of

tot de betaling van een extra vergoeding. Dit wordt in de boekhouding verwerkt als een aanpassing van de

aanschaffingswaarde. (CBN, 1999, blz.10)

� Toekomstige gebeurtenissen

Wanneer men na de overname bereid is om een extra bedrag te betalen afhankelijk van toekomstige gebeurtenissen,

dan wordt deze extra prijs opgenomen wanneer deze toekomstige gebeurtenis zich voordoet. In dit geval is het

bedrag slechts verschuldigd als er aan een opschortende voorwaarde is voldaan. Men moet deze mogelijkheid wel

opnemen bij de niet in de balans opgenomen rechten en plichten. (CBN, 1990, blz. 11 – 12)



Voorbeeld: Onderneming A verwerft een 100 % deelneming in onderneming B op 01/01/20N0. Indien onderneming

B per 31/12/20N1 een winst realiseert van 20 000 EUR, dan is onderneming A bereid om 50 000 EUR extra te

betalen voor onderneming B. Op 01/01/20N0 verwerkt men de deelneming zonder rekening te houden met deze

additionele betaling. Indien op 31/12/20N1 een winst gerealiseerd wordt van 20 000 EUR, dan boekt men:

21200 Goodwill 50 000,00 48900 aan Andere diverse schulden 50 000,00


� Gespreide betalingen

Betaalt men het bedrag voor de verwerving van de onderneming niet in één keer, dan neemt men het totaal te

betalen bedrag op datum van de verwerving op onder de post “Financiële vaste activa”. Tegelijk neemt men ook

een schuld op voor het bedrag dat nog te betalen is. Het disconto, dat berekend wordt op basis van de marktrente,

wordt op een overlopende rekening van het actief geboekt en pro rata temporis in resultaat opgenomen.

(CBN, 1990, blz. 11 – 12)

� Belastingsvoordeel uit fiscale verliezen24

Belgian GAAP heeft geen specifieke criteria hoe dit verwerkt moet worden. (PWC, 2005, blz. 38)

4.1.2.1.2 Aandeel in het eigen vermogen van de dochteronderneming Het tweede element bij het bepalen van de goodwill is het aandeel in het eigen vermogen van de dochter op datum

van de overname. Dit betekent dat er ook rekening moet gehouden worden met de eventuele pre-acquisitiewinst. Is

er op deze pre-acquisitiewinst echter een interim-dividend uitgekeerd, dan moet de winst met dit interim-dividend

verminderd worden. Daarnaast wordt het aandeel in het eigen vermogen ook aangepast, door (De Lembre en

Podevijn, 2004c, blz. 37):

� Het aanpassen van de waarderingsregels van de dochteronderneming aan de waarderingsregels van de

geconsolideerde jaarrekening. (Bij het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening moeten uniforme

waarderingsregels worden gebruikt. (K.B. 30/01/2001 art. 125))

� Latente belastingen voor zover mag worden aangenomen dat daaruit voor een in de consolidatie

opgenomen onderneming in de toekomst inderdaad kosten zullen voortvloeien.

� Aanpassingen van fiscale afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen aan bedrijfseconomisch

noodzakelijke.

4.1.2.1.3 Verschil tussen de aanschaffingswaarde en het aandeel in het eigen vermogen Nadat men het eerste consolidatieverschil heeft bepaald, zal men dit verschil zoveel mogelijk toerekenen aan de

actief- en passiefbestanddelen waarvan de waarde verschillend is van de boekwaarde. Het verschil dat overblijft na

deze toerekening, wordt op het actief geboekt onder de post “Goodwill” . (K.B. 30/01/2001 art. 140)

24 De in het verleden gemaakte verliezen mogen in mindering worden gebracht bij het bepalen van de belastbare grondslag.

(Beghin et al., 2005, blz. 323)



Voorbeeld: Een moederonderneming verwerft op 01/01/N1 een 100 % participatie in een dochteronderneming met

een eigen vermogen van 1 000 EUR. De moeder betaalt 1 200 EUR.

Uit deze gegevens kunnen we afleiden dat het consolidatieverschil 200 EUR zal bedragen. De volgende boeking zal

gebeuren:

10000 Kapitaal 1 000,00 21400 Goodwill 200,00 28000 aan F.V.A.: deelneming 1 200,00

Stel echter dat de dochter een machine heeft die ondergewaardeerd is voor 200 EUR. Dan zal men, in plaats van de

vorige boeking, het volgende boeken:

10000 Kapitaal 1 000,00

23008 Geboekte meerwaarden op installaties, machines en uitrusting 200,00

28000 aan F.V.A.: deelneming 1 200,00 Bron: Eigen werk

4.1.2.2 IAS/IFRS Zoals reeds aangehaald, is goodwill het verschil tussen de kostprijs van de bedrijfscombinatie en de netto reële

waarde van de identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen. (Cfr. Paragraaf 4.1.1.2, blz. 75 – 76)

4.1.2.2.1 Kostprijs De eerste stap bij het bepalen van de goodwill, is de bepaling van de kostprijs van de bedrijfscombinatie25. Deze

kostprijs is het totaal van (IFRS 3 – 24):

� De reële waarde, op datum van de ruil, van de afgestane activa, aangegane of overgenomen verplichtingen

en uitgegeven eigen-vermogensinstrumenten van de overnemende partij in ruil voor zeggenschap over de

onderneming. (IFRS 3 – 24) De reële waarde van verhandelbare effecten, uitgegeven door de overnemende

onderneming, is normaal de marktprijs op datum van de ruiltransactie. Andere waarderingsmethodes

worden slechts zelden toegepast, bijvoorbeeld indien de overnemer kan aantonen dat de marktprijs geen

betrouwbaar beeld geeft van de reële waarde van het effect. (Bijvoorbeeld in het geval van een beperkt

liquide markt). Zijn de effecten niet beursgenoteerd of is de markt onbetrouwbaar, dan kan de reële waarde

van de uitgegeven effecten worden bepaald op basis van hun proportioneel belang in de reële waarde van

de overgenomen onderneming. (De Lembre en Podevijn, 2004b) En

� alle rechtstreeks aan de bedrijfscombinatie toerekenbare kosten. (IFRS 3 – 24) Alleen rechtstreeks

toerekenbare kosten worden bij de kostprijs in rekening genomen, dit zijn bijvoorbeeld kosten voor

accountants, juristen, enzovoort. Algemeen administratieve kosten vallen niet onder deze categorie. Kosten

van regeling en uitgifte van financiële verplichtingen mogen eveneens niet opgenomen worden in de

kostprijs van de bedrijfscombinatie. (IFRS 3 – 29, 30)

25 Onder IAS/IFRS spreekt men van bedrijfscombinaties. Een bedrijfscombinatie doet zich voor wanneer afzonderlijke entiteiten

of activiteiten samengebracht worden in één verslaggevende entiteit. (IFRS 3 – 4)



Ook onder IAS/IFRS zijn er een aantal specifieke elementen die de kostprijs kunnen beïnvloeden:

� Verbintenissen van de overnemende partij

Indien er zich verdere verliezen of andere kosten naar verwachting zouden voordoen als gevolg van de

bedrijfscombinatie, dan zijn dit geen verplichtingen die men heeft aangegaan of overgenomen in ruil voor

zeggenschap over de overgenomen onderneming. Deze kosten maken aldus geen deel uit van de kostprijs van de

bedrijfscombinatie. (IFRS 3 – 28)

In bepaalde gevallen moet de onderneming een nabetaling verrichten als vergoeding voor een waardeverlaging van

de afgestane activa of van de door de overnemende partij aangegane of overgenomen verplichtingen in ruil voor de

zeggenschap van de overgenomen partij. Deze nabetaling maakt evenmin deel uit van de kostprijs van de

bedrijfscombinatie. (IFRS 3 – 35)

Verplichtingen die voortvloeien uit een reorganisatieplan, waarvan de realisatie afhankelijk is van de overname,

maken geen deel uit van de kostprijs van de bedrijfscombinatie. De reden hiervoor is dat er noch een bestaande

verplichting, noch een voorwaardelijke verplichting26 bestaat vóór de bedrijfscombinatie. (IFRS 3 – 43) Heeft men

een bestaande schuld van herstructurering, dan wordt dit wel opgenomen bij de kostprijs aangezien dit een

bestaande verplichting is vlak voor de bedrijfscombinatie. Belgian GAAP behandelt dit probleem niet specifiek,

maar in de praktijk zal men rekening houden met de intenties van de overnemer. (PWC, 2005, blz. 37) Dit betekent

dat indien het de bedoeling is van de overnemer om herstructureringen uit te voeren, deze verplichtingen onder

Belgian GAAP zullen opgenomen worden en deel zullen uitmaken van de kostprijs van de bedrijfscombinatie.

� Toekomstige gebeurtenissen

In sommige omstandigheden wordt de kostprijs van een bedrijfscombinatie aangepast voor toekomstige

gebeurtenissen. Is deze mogelijkheid het gevolg van een overeenkomst, dan moet de overnemende partij die

aanpassing opnemen in de kostprijs op de overnamedatum, wanneer deze aanpassing waarschijnlijk is en

betrouwbaar kan worden gewaardeerd. Wanneer deze toekomstige gebeurtenissen uiteindelijk toch niet

plaatsvinden, zal de kostprijs van de bedrijfscombinatie moeten aangepast worden. (IFRS 3 – 32, 33) Dit heeft ook

gevolgen voor de goodwill, aangezien de goodwill aanschouwd wordt als het verschil tussen de kostprijs en de

waarde van het netto actief. Wanneer de kostprijs wijzigt, zal dus ook de goodwill wijzigen. Onder Belgian GAAP

wordt deze extra prijs pas opgenomen op het moment dat de gebeurtenis zich voordoet (Cfr. Paragraaf 4.1.2.1.1, blz.

76 – 77), terwijl men onder IAS/IFRS er reeds rekening mee houdt wanneer de gebeurtenis waarschijnlijk is en

betrouwbaar kan worden gewaardeerd. Dit moment kan echter wel verschillend zijn van het moment van de

betaling.

26 Verplichtingen die voortvloeien uit een reorganisatieplan zijn geen voorwaardelijke verplichtingen. De reden hiervoor is dat er

vóór de bedrijfscombinatie geen mogelijke verplichting bestaat die voortvloeit uit een gebeurtenis in het verleden waarvan het

bestaan alleen bevestigd wordt door een of meer onzekere toekomstige gebeurtenissen waarover de overnemende onderneming

niet de volledige controle heeft. (IFRS 3 – 43)



� Gespreide betalingen

Wanneer een bedrijfscombinatie in fasen tot stand komt, moet voor elke ruiltransactie afzonderlijk de kostprijs van

deze transactie en het belang van de overnemer in de reële waarde van de identificeerbare activa en

(voorwaardelijke) verplichtingen op datum van elke ruiltransactie worden bepaald. Door deze twee bedragen met

elkaar te vergelijken, kan men de goodwill, die aan die ruiltransactie is toegerekend, bepalen. (IFRS 3 – 58)

� Belastingsvoordeel uit fiscale verliezen

Een belastingsvoordeel uit fiscale verliezen dat niet werd opgenomen bij de overgenomen onderneming kan deel

uitmaken van de activa van de overgenomen onderneming. Het moet wel waarschijnlijk zijn dat de overnemende

partij in de toekomst fiscale winsten zal realiseren waarmee het niet-opgenomen belastingsvoordeel kan worden

verrekend. (IFRS 3 – 44) Indien men na de overname een belastingsvoordeel verkrijgt door de vroegere fiscale

verliezen, maar op het moment van de overname beantwoordde het belastingsvoordeel niet aan de criteria om te

worden opgenomen als actief, dan moet men dit voordeel opnemen als opbrengst volgens IAS 12

“Winstbelastingen”. Daarnaast moet men ook de goodwill verlagen tot het bedrag dat zou zijn opgenomen indien de

belastingsvordering als een identificeerbaar actief aanschouwd werd en dit vanaf de overnamedatum. Deze verlaging

van de boekwaarde van het actief moet als last worden opgenomen. (IFRS 3 – 65)

De volgende figuur geeft weer waaruit de kostprijs van de overname bestaat.

Figuur 3: De onderdelen van de kostprijs van de overname

Boekwaarde van

de opgenomen

activa

Aanpassing voor

de reële waarde

Identificeerbare

immateriële

activa

Goodwill

Boekwaarde van

de opgenomen

activa

Verschil tussen

de kostprijs van

de overname en

de boekwaarde

van de

opgenomen

activa

Overnameprijs +

rechtstreeks

toewijsbare

kosten

Voorwaardelijke

verplichtingen

= =

Kostprijs van de

overname =

Bron: Spillane, 2005



4.1.2.2.2 Reële waarde van de identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen Op de overnamedatum27 neemt de overnemende onderneming de identificeerbare activa en (voorwaardelijke)

verplichtingen van de overgenomen onderneming afzonderlijk op, wanneer zij op die datum aan de volgende

vereisten voldoen (IFRS 3 – 37):

� Voor de activa, met uitzondering van de immateriële activa, moet het waarschijnlijk zijn dat alle

gerelateerde toekomstige economische voordelen naar de overnemende onderneming zullen vloeien en

moet de reële waarde betrouwbaar kunnen worden bepaald.

� Voor de verplichtingen, met uitzondering van de voorwaardelijke verplichtingen, moet het waarschijnlijk

zijn dat er een uistroom van middelen vereist zal zijn voor de afwikkeling van de verplichting.

Daarenboven moet de reële waarde van de verplichting betrouwbaar kunnen worden vastgesteld.

� Voor de immateriële activa en de voorwaardelijke verplichtingen moet de reële waarde betrouwbaar

kunnen worden bepaald.

Deze activa en verplichtingen worden in de balans opgenomen tegen reële waarde. (IFRS 3 – 36)

4.1.2.2.3 Voorlopige waarden Indien ofwel de kostprijs van de overname ofwel de reële waarde van de verworven identificeerbare activa en

(voorwaardelijke) verplichtingen slechts voorlopig kan worden bepaald, dan is dit geen reden om deze dochter niet

op te nemen in de jaarrekening van de moederonderneming. In dit geval maakt men bij de opname gebruik van deze

voorlopige waarden. Eventuele aanpassingen aan deze bedragen moeten wel binnen de twaalf maanden na de

overnamedatum gebeuren en men is verplicht om deze waarden te gebruiken vanaf de overnamedatum. Dit betekent

dat de waarde van de goodwill op de overnamedatum moet bepaald worden door gebruik te maken van deze nieuwe

informatie. (IFRS 3 – 62) Men neemt de goodwill met andere woorden op volgens de retroactieve methode, alsof de

fout nooit gemaakt werd. (IFRS 3 – 64) Belgian GAAP behandelt de problematiek met betrekking tot deze

voorlopige waarden niet.

4.1.2.2.4 Opname Op de overnamedatum moet de verworven goodwill opgenomen worden op het actief van de geconsolideerde

jaarrekening tegen zijn kostprijs. (IFRS 3 – 51) Alle niet-individueel identificeerbare activa of (voorwaardelijke)

verplichtingen van de overgenomen onderneming die niet afzonderlijk kunnen worden opgenomen in de balans op

overnamedatum, worden eigenlijk opgenomen onder goodwill. Want deze elementen zullen de prijs die men betaalt

voor de overname beïnvloeden. (IFRS 3 – 53)

Voorbeeld 1: Onderneming A verwerft een 100 % dochteronderneming B voor 1 000 EUR. De reële waarde van

activa en de (voorwaardelijke) verplichting van B bedraagt 900 EUR. Hieruit volgt dat het positieve

consolidatieverschil 100 EUR bedraagt. De volgende boeking zal gebeuren:

Passiefrekening: Kapitaal 900,00 Actiefrekening: Goodwill 100,00 aan Actiefrekening: Deelneming 1 000,00

Bron: Eigen werk

27 Dit is de datum waarop zeggenschap verkregen wordt. (IFRS 3 – A) “Zeggenschap is de macht om het financiële en

operationele beleid van een entiteit of bedrijfsactiviteit te sturen teneinde voordelen te verkrijgen uit haar activiteiten” (IFRS 3 –

19)



Voorbeeld 2: Onderneming A verwerft op 01/01/20N0 een 100 % dochteronderneming B. Onderneming A betaalt

hiervoor:

� 1 miljoen aandelen met een nominale waarde van 1 EUR. De marktprijs van deze aandelen bedraagt op

datum van de overname 1,5 EUR.

� 500 000 EUR cash op datum van de overname

� 500 000 EUR cash, te betalen op 01/01/20N1 (discontovoet 5 %)

� Als gevolg van de overname betaalt men aan de consultant 10 000 EUR.

� De reële waarde van de identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen bedraagt op 01/01/20N0

2 000 000 EUR.

Kostprijs van de overname:

Aandelen = 1 000 000 * 1,5 1 500 000 Cash 500 000 Uitgestelde vergoeding = 500 000 / (1+0,05) 476 190

Vergoeding consultant 10 000

Totaal Kostprijs 2 486 190

De goodwill bedraagt in dit geval 486 190 EUR.

Op datum van de overname wordt het volgende geboekt:

Passiefrekening: Kapitaal 2 000 000 Actiefrekening: Goodwill 486 190 aan Actiefrekening: Deelneming 2 486 190

Bron: Eigen berekening op basis van De Lembre en Podevijn, 2004b

Op basis van deze voorbeelden zou men kunnen besluiten dat er zich niet veel verschil voordoet tussen IAS/IFRS en

Belgian GAAP. Het is echter wel zo dat men bij Belgian GAAP eerst de elementen van de balans zal opnemen tegen

hun boekwaarde. Het eventuele verschil dat dan ontstaat, zal men dan proberen verklaren door de reële waarde van

een aantal activa en passiva te bepalen die afwijkt van hun respectievelijke boekwaarden. Men kan deze activa en

passiva slechts opnemen tegen reële waarde voor zover dit het verschil verklaart. Bij IAS/IFRS vertrekt men van de

reële waarde van de activa en (voorwaardelijke) verplichtingen en het verschil dat dan ontstaat, is de goodwill.

(De Lembre en Podevijn, 2004c, blz. 44)

4.1.3 Waardering na eerste opname

4.1.3.1 BELGIAN GAAP Eens de goodwill is opgenomen op de balans, wordt deze normaal afgeschreven over een periode van vijf jaar.

Wanneer men goodwill wil afschrijven over een periode langer dan vijf jaar, dan moet dit in de toelichting vermeld

worden. (K.B. 30/01/2001 art. 141) Er wordt hierbij geen maximum gebruiksduur voorgesteld. Dit wordt toegepast

omwille van het voorzichtigheidsbeginsel. De verworven goodwill heeft slechts een beperkte levensduur omdat na

de overname van de andere onderneming de “gekochte” goodwill samenvloeit met de karakteristieken van de

overnemende onderneming. (De Lembre, 2001, blz. 107)



4.1.3.2 IAS/IFRS Na de eerste opname wordt goodwill gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met eventuele geaccumuleerde

bijzondere waardeverminderingsverliezen. (IFRS 3 – 54) Deze test op bijzondere waardeverminderingsverliezen

dient zowel jaarlijks te gebeuren als telkens wanneer er zich een indicatie voordoet dat de goodwill een bijzonder

waardeverminderingsverlies heeft ondergaan. (IAS 36 – 9, 10, 55) Men kan dit uitvoeren op een willekeurig

moment voor zover het elk jaar op hetzelfde tijdstip wordt uitgevoerd. Indien de goodwill tijdens de lopende

verslagperiode is verworven, dan moet men de test uitvoeren voor het einde van de verslagperiode. (IAS 36 – 96)

Goodwill wordt in tegenstelling tot Belgian GAAP niet afgeschreven. (IFRS 3 – 55)

Wanneer goodwill getest wordt op een bijzonder waardeverminderingsverlies, dan moet men in principe zijn

realiseerbare waarde vergelijken met zijn boekwaarde. (IAS 36 – 1) Het is echter niet eenvoudig om de realiseerbare

waarde van goodwill te bepalen, omdat goodwill op zichzelf geen instroom van kasmiddelen genereert. Het is

slechts in samenwerking met andere activa dat goodwill kasmiddelen voortbrengt. Daarenboven zal goodwill

meestal aan meerdere kasstroomgenererende eenheden bijdragen. (IAS 36 – 81) Daarom zal men de realiseerbare

waarde van de kasstroomgenererende eenheid waartoe goodwill behoort vergelijken met de boekwaarde van deze

kasstroomgenererende eenheid. (IAS 36 – 66) Zo een kasstroomgenererende eenheid is “de kleinst identificeerbare

groep van activa waartoe de goodwill behoort en die een instroom van kasmiddelen genereert die in ruime mate

onafhankelijk is van de instroom van kasmiddelen van andere activa of groepen van activa”. (IAS 36 – 6) Deze

kasstroomgenererende eenheden moeten voor elke periode consistent blijven tenzij een wijziging gerechtvaardigd is.

(IAS 36 – 72) Vanaf de datum van de overname moet goodwill toegerekend worden aan alle kasstroomgenererende

eenheden, die naar verwachting voordeel zullen halen uit de synergie in de bedrijfscombinatie. Zo een

kasstroomgenererende eenheid waaraan goodwill wordt toegerekend moet het laagste niveau zijn binnen de

onderneming waarop goodwill opgevolgd wordt voor interne management doeleinden en mag niet groter zijn dan

een segment dat gebaseerd is op de primaire of op de secundaire basis die een onderneming gebruikt voor de

presentatie van haar gesegmenteerd informatie. (IAS 36 – 80)

Bij het bepalen van de boekwaarde van de kasstroomgenererende eenheid, neemt men de boekwaarde van die activa

die direct kunnen worden toegeschreven aan de kasstroomgenererende eenheid of die er op een redelijke en

consistente manier aan kunnen worden toegerekend en die een toekomstige instroom van geldmiddelen genereren.

Deze waarde omvat niet de boekwaarde van opgenomen verplichtingen, tenzij de realiseerbare waarde van de

kasstroomgenererende eenheid niet kan bepaald worden zonder rekening te houden met deze verplichtingen. (IAS

36 – 76)

Indien de boekwaarde van de kasstroomgenererende eenheid zijn realiseerbare waarde overtreft, dan heeft deze

kasstroomgenererende eenheid een bijzonder waardeverminderingsverlies ondergaan. (IAS 36 – 90) Dit verlies

wordt in de eerste plaats toegerekend aan de goodwill. Slechts wanneer de goodwill volledig in waarde is verlaagd,

wordt het verdere verlies aan de andere activa toegerekend en dit a rato van de boekwaarde van elk actief in de

eenheid. (IAS 36 – 104)



Voorbeeld: Eén productielijn wordt aanschouwd als een kasstroomgenererende eenheid. De boekwaarde van deze

kasstroomgenererende eenheid bedraagt 100 000 EUR. De goodwill staat genoteerd tegen 5 000 EUR. Bij een

grondige analyse blijkt dat de realiseerbare waarde van de productielijn slechts 98 000 EUR bedraagt. Aangezien de

boekwaarde groter is dan de realiseerbare waarde, doet zich een bijzonder waardeverminderingsverlies voor. Dit

verlies bedraagt 2 000 EUR en wordt in de eerste plaats toegerekend aan de goodwill. De volgende boeking zal

plaatsvinden:

Resultatenrekening: Bijzonder waardeverminderingsverlies 2 000,00

aan Balansrekening: Goodwill 2 000,00 Bron: Eigen werk

Stel dat de realiseerbare waarde slechts 90 000 EUR bedraagt. Dan zal 5 000 EUR toegerekend worden aan

goodwill, waardoor de boekwaarde van goodwill op 0 EUR komt. De resterende 5 000 EUR wordt vervolgens

toegerekend aan de activa van de kasstroomgenererende eenheid.

Stel dat de activa als volgt zijn samengesteld:

Goodwill 5 000,00

Gebouw 35 000,00

Terrein 40 000,00

Machines 10 000,00

Installaties 10 000,00

Totaal 100 000,00

De resterende 5 000 EUR zal op de volgende manier aan de verschillende activabestanddelen worden toegerekend:

� Gebouw : 000 95

000 35 * 5 000 = 1 842, 11

� Terrein : 000 95

000 40* 5 000 = 2 105, 25

� Machines : 000 95

000 10 * 5 000 = 526, 32

� Installaties: 000 95

000 10 * 5 000 = 526, 32

In dit geval zal men het volgende boeken:

Resultatenrekening: Bijzonder waardeverminderingsverlies 10 000,00

aan Balansrekening: Goodwill 5 000,00 Balansrekening: Gebouwen 1 842,11 Balansrekening: Terreinen 2 105,25 Balansrekening: Machines 526,32 Balansrekening: Installaties 526,32

Bron: Eigen werk

De terugboeking van een bijzonder waardeverminderingsverlies moet worden verwerkt zoals in hoofdstuk 2:

“Algemene boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief” beschreven. (Cfr. Paragraaf 2.3.5.2.1, blz. 42)



Hierbij moet echter opgemerkt worden dat in het geval van een kasstroomgenererende eenheid, deze terugboeking

naar evenredigheid zal gebeuren van de boekwaarde van de activa in de eenheid. De waarde van goodwill mag

echter niet worden aangepast. (IAS 36 – 122, 124) Dit betekent dat de boekwaarde van goodwill niet meer zal

kunnen terugkeren naar zijn oorspronkelijk bedrag, louter door een terugboeking van een bijzonder

waardeverminderingsverlies.

De verwerking van goodwill is één van de elementen waarbij er een groot verschil bestaat tussen Belgian GAAP en

IAS/IFRS. Belgian GAAP schrijft de goodwill jaarlijks af en dit over een normale afschrijvingsperiode van 5 jaar

(Indien over een langere periode wordt afgeschreven, moet dit in de toelichting vermeld worden). Onder IAS/IFRS

schrijft men goodwill echter niet af, maar test men goodwill jaarlijks op een bijzondere waardeverminderingsverlies.

We kunnen aannemen dat dit een impact zal hebben op het resultaat van ondernemingen.

4.2 Badwill

4.2.1 Belgian GAAP

Badwill of een negatief consolidatieverschil kan zich voordoen wanneer de aanschaffingswaarde van de deelneming

in een dochteronderneming lager is dan het aandeel in het eigen vermogen van deze dochteronderneming. Ook hier

kunnen er verschillende redenen zijn voor dit negatief consolidatieverschil, namelijk (De Lembre en Podevijn,

2004c, blz. 43):

� de activa van de dochter zijn overgewaardeerd;

� de passiva van de dochter zijn ondergewaardeerd; of

� er zijn negatieve rentabiliteitsvooruitzichten.

Ook hier zal men het eerste consolidatieverschil zo veel mogelijk toerekenen aan de actief- en passiefbestanddelen

waarvan de boekwaarde verschillend is van de reële waarde. Het negatieve consolidatieverschil dat hierna overblijft,

wordt op de passiefzijde van de balans geboekt. (K.B. 30/01/2001 art. 140)

Negatieve consolidatieverschillen mogen in principe niet in de geconsolideerde resultatenrekening worden

opgenomen, wat betekent dat men deze niet zal “afschrijven”. Ze kunnen echter wel in de geconsolideerde

resultatenrekening opgenomen worden, wanneer (K.B. 30/01/2001 art. 141 § 2):

� men verwacht dat er zich ongunstige ontwikkelingen van de toekomstige resultaten van de betrokken

dochter zullen voordoen; of

� het negatieve consolidatieverschil verklaard kan worden uit kosten die de dochter naar verwachting zal

veroorzaken.

In deze gevallen neemt men het negatieve consolidatieverschil op in de geconsolideerde resultatenrekening voor

zover en op het ogenblik dat deze vooruitzichten werkelijkheid worden. (K.B. 30/01/2001 art. 141 § 2) Men kan het

negatieve consolidatieverschil ook interpreteren als een voorziening. Deze voorziening zal aangewend worden in

functie van een vooraf opgesteld plan. (De Lembre en Podevijn, 2004c, blz. 57)



Voorbeeld: Onderneming A verwerft een 100 % deelneming in onderneming B voor 1 000 EUR. Het eigen

vermogen van B op datum van overname bedraagt 1 200 EUR. Hieruit kunnen we concluderen dat het negatieve

consolidatieverschil 200 EUR bedraagt. De volgende boeking zal gebeuren:

10000 Kapitaal 1 200,00 28000 aan F.V.A.: deelneming 1 000,00 14010 Consolidatieverschillen 200,00

Stel dat de machines echter met 200 EUR overgewaardeerd zijn, dan is de boeking echter:

10000 Kapitaal 1 200,00 28000 aan F.V.A.: deelneming 1 000,00

23009 Geboekte afschrijvingen op installaties,

machines en uitrusting 200,00 Bron: Eigen werk

4.2.2 IAS/IFRS

Negatieve goodwill doet zich voor wanneer de overnameprijs vermeerderd met de kosten die direct kunnen worden

toegerekend aan de bedrijfscombinatie lager is dan de reële waarde van de activa en de (voorwaardelijke)

verplichtingen van de overgenomen onderneming. Aangezien een negatief consolidatieverschil als zeldzaam wordt

beschouwd onder IAS/IFRS, moet men, in dit geval, de identificatie en de waardering van de identificeerbare activa

en (voorwaardelijke) verplichtingen opnieuw beoordelen, alsook de kostprijs van de bedrijfscombinatie. Blijkt

hierna nog steeds dat er een negatieve goodwill aanwezig is, dan moet deze onmiddellijk opgenomen worden in de

winsten verliesrekening. (IFRS 3 – 56)

Voorbeeld: De reële waarde van de activa en de (voorwaardelijke) verplichtingen van dochteronderneming B

bedraagt 1 000 EUR. Moederonderneming A heeft een 100 % participatie in B en betaalde voor de participatie 800

EUR. Het negatieve consolidatieverschil bedraagt 200 EUR en wordt onmiddellijk als opbrengst opgenomen.

Passiefrekening: Kapitaal 1 200,00 aan Actiefrekening: Deelneming 1 000,00

Resultatenrekening: Negatieve Consolidatieverschillen 200,00

Bron: Eigen werk

4.3 Verworven immateriële activa

4.3.1 Belgian GAAP

Immateriële activa die verworven zijn in een bedrijfscombinatie worden in de balans van de overnemer opgenomen

tegen de waarde waarvoor zij in de boekhouding van de overgenomen onderneming opgenomen waren en dit op het

tijdstip van de overname. (K.B. 30/01/2001 art. 136) Hierbij moet men er wel voor zorgen dat er uniforme

waarderingsregels gebruikt worden tussen moeder en dochter. (K.B. 30/01/2001 art. 125) Dit betekent dat wanneer

de moeder een ander afschrijvingsritme hanteert, de dochter eerst haar afschrijvingen zal moeten aanpassen. Zoals

reeds in paragraaf 4.1.1.1 (Cfr. blz. 75) vermeld, zullen positieve en negatieve consolidatieverschillen zoveel

mogelijk worden toegerekend aan activa- en passivabestanddelen waarvan de waarde verschillend is van de

boekwaarde. (K.B. 30/01/2001 art. 140) Dit betekent dat immateriële activa, die voorheen niet werden opgenomen



in de balans, kunnen worden opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. Bovendien is het ook mogelijk dat de

waarde van de immateriële activa wijzigt als gevolg van de consolidatie.

Voorbeeld: Onderneming A heeft een 100 % participatie in onderneming B. De aanschaffingswaarde bedroeg

100 000 EUR. Het eigen vermogen op datum van de overname bedroeg 80 000 EUR. Het eerste consolidatieverschil

bedraagt dus 20 000 EUR. Na een analyse blijkt onderneming B echter over een patent te beschikken dat niet is

opgenomen in de boekhouding van onderneming B. De waarde van dit patent bedraagt

10 000 EUR. De volgende boeking zal gebeuren:

10000 Kapitaal 80 000,00 21400 Positieve consolidatieverschillen 10 000,00


en soortgelijke rechten 10 000,00 28000 aan F.V.A.: deelneming 100 000,00

Bron: Eigen werk

We zien hier dus dat er na de overname een nieuw immaterieel actief is opgenomen in de geconsolideerde balans.

Alle bestaande immateriële activa van onderneming B worden eveneens opgenomen in de geconsolideerde balans.

4.3.2 IAS/IFRS

Onder IAS/IFRS neemt men de immateriële activa van de overgenomen onderneming op in de geconsolideerde

jaarrekening als de reële waarde van het immaterieel actief op een betrouwbare wijze kan worden bepaald en

wanneer voldaan is aan de definitie van een immaterieel actief. (Cfr. Paragraaf 1.1.2, blz. 5 – 7 en IFRS 3 – 45)

Deze immateriële activa worden in de geconsolideerde balans opgenomen tegen reële waarde op de

overnamedatum. (IFRS 3 – 40) Onder Belgian GAAP zal men een immaterieel actief altijd eerst opnemen aan

boekwaarde en het eventuele consolidatieverschil kan dan gebruikt worden om de boekwaarde van de activa en

passiva aan te passen aan de reële waarde. Dit brengt met zich mee dat de boekwaarde van de immateriële activa in

de balans van de geconsolideerde onderneming niet altijd de reële waarde van het actief zal zijn. Dit is echter wel

het geval onder IAS/IFRS.

Uit het voorgaande blijkt dat een immaterieel actief slechts afzonderlijk in de balans mag worden opgenomen

wanneer (IFRS 3 – 45):

� het actief voldoet aan de definitie van een immaterieel actief ; en

� wanneer de reële waarde van het actief op een betrouwbare wijze kan worden bepaald.

Om de reële waarde van het actief te bepalen, gebruikt men het best de genoteerde marktprijzen in een actieve

markt. Deze geven de meest betrouwbare schatting van de reële waarde van een immaterieel actief weer. Deze

marktprijs is meestal de actuele biedprijs voor dat actief. Indien deze echter niet beschikbaar is, kan men gebruik

maken van de prijs van de recentste transactie, op voorwaarde dat er zich geen aanzienlijke wijzigingen hebben

voorgedaan tussen de datum van de transactie en de datum waarop de reële waarde van het actief wordt geschat.

(IAS 38 – 39) Bestaat er geen actieve markt voor het immaterieel actief, dan wordt de reële waarde bepaald op basis

van de prijs die men ervoor zou betalen op de verwervingsdatum en dit in een transactie tussen goed geïnformeerde,

onafhankelijke en tot een transactie bereide partijen. (IAS 38 – 40)



Normalerwijze kan de reële waarde van een immaterieel actief verworven in een bedrijfscombinatie, voldoende

betrouwbaar worden bepaald. Verwerft men een immaterieel actief met een beperkte gebruiksduur, dan heeft men

een weerlegbaar vermoeden dat de reële waarde betrouwbaar kan worden bepaald. (IAS 38 – 35) Wanneer bij de

ramingen die gebruikt worden om de reële waarde van een immaterieel actief te schatten verschillende resultaten

gegenereerd worden met elk een verschillend waarde van waarschijnlijkheid, dan is de waardering van deze reële

waarde eerder twijfelachtig. Dit betekent echter niet dat de reële waarde niet betrouwbaar kan worden bepaald. (IAS

38 – 35) Door te vermoeden dat de reële waarde van de verworven immateriële activa betrouwbaar kan worden

bepaald, geeft men aan dat men zoveel mogelijk immateriële activa moet opnemen op de balans, zodat de goodwill

zo klein mogelijk wordt.

IAS 38 geeft die omstandigheden weer waarin het niet mogelijk is om de reële waarde van een immaterieel actief,

verworven in een bedrijfscombinatie, te bepalen. Deze zijn (IAS 38 – 38):

� het immaterieel actief vloeit voort uit juridische of andere contractuele rechten;

� het immaterieel actief is niet afscheidbaar (Dit betekent dat het actief niet verkocht, overgeplaatst, gehuurd

of verruild kan worden als een opzichzelfstaand actief of in combinatie met een verwant contract of een

verplichting (IAS 38 – 12)); of

� het immaterieel actief is wel afscheidbaar, maar historiek of bewijsmateriaal van ruiltransacties ontbreekt

voor hetzelfde of een soortgelijk actief of de raming van de reële waarde is afhankelijk van onmetelijke

variabelen.

In deze gevallen zal het immaterieel actief niet afzonderlijk opgenomen worden in de geconsolideerde balans, maar

opgenomen worden als onderdeel van goodwill. Het is namelijk waarschijnlijk dat de overnemer bij het bepalen van

de prijs voor de overgenomen onderneming rekening heeft gehouden met deze immateriële activa.

In bepaalde omstandigheden is het actief afscheidbaar, maar kan dit actief enkel in combinatie met een ander actief

(materieel of immaterieel) afgescheiden worden. Bijvoorbeeld kan een uitgaverecht van een magazine niet verkocht

worden zonder de gerelateerde database van abonnees. In dit geval neemt de overnemende partij de groep van activa

als één actief op, los van goodwill, maar dit enkel wanneer de reële waarden van de activa binnen die groep niet op

een betrouwbare wijze kunnen worden gewaardeerd. (IAS 38 – 36)

4.4 Literatuur

Goodwill weerspiegelt het verschil tussen de waarde die men betaald heeft en het aandeel in het eigen vermogen van

de onderneming. Goodwill is als het ware de prijs is die men “extra” wenst te betalen voor de overgenomen

onderneming. Dogra (2005) stelt vast dat een overname een complex proces is, waar veel risico’s aan gekoppeld

zijn. Behalve wanneer het de bedoeling is om te groeien, zijn de kansen op faling groot. Bij de “verkoop” van een

onderneming, schatten de verkopers de waarde van hun onderneming meestal te hoog in. Ze denken met andere

woorden dat hun onderneming veel meer waard is. De kopers kunnen door de overname op een aantal vlakken

synergieën creëren. Deze synergieën dragen een welbepaalde waarde in zich, waardoor men bereid is meer voor de

onderneming te betalen. Is de over te nemen onderneming echter beursgenoteerd, dan kan er een tweede potentiële

koper optreden. De “verkoper” zal proberen de hoogste waarde te verkrijgen voor zijn aandeelhouders. Op deze

manier zal de overnemer soms meer betalen voor de onderneming, dan hetgeen men initieel bereid was. (Dogra,



2005) Daarenboven kunnen agency-kosten28 een verklaring bieden voor het ontstaan van goodwill. (Churyk, 2005)

Managers van ondernemingen met een lage performantie hebben angst dat ze hun job zullen verliezen. Daarom

zullen ze proberen om nieuwe businesses te betreden, waarin ze beter kunnen zijn. (Churyk, 2005)

Rosen (2005) stelt dat goodwill van verschillende ondernemingen niet kan vergeleken worden met elkaar. In

sommige ondernemingen bestaat goodwill uit een sterk merkimago, goede relaties met de verkopers van hun

producten, enzovoort. Het is niet zo eenvoudig om deze elementen een prijs te geven, maar deze zijn een kritisch

element voor het succes van de onderneming. Dit is echter niet het geval in alle ondernemingen. Als investeerder

moet men hiermee rekening houden. Clem et al. (2004) stellen daarenboven dat het moeilijker is om goodwill te

interpreteren, dan enige andere component die afzonderlijk op de balans wordt opgenomen. De reden hiervoor is dat

er in de goodwill immateriële activa worden opgenomen die een verschillende levensduur hebben.

Bij het bestuderen van de goodwill in een onderneming, moet ook rekening gehouden worden met het feit dat

goodwill geen waarde zal vertegenwoordigen bij de liquidatie van de onderneming. (Dogra, 2005) Dit is echter niet

alleen zo voor goodwill, maar ook voor een aantal andere immateriële activa (bijvoorbeeld merken).

IFRS 3 houdt rekening met het stijgend belang van immateriële activa in vele ondernemingen. Doordat steeds meer

ondernemingen gericht zijn op het leveren van diensten, zullen immateriële activa een belangrijk deel uitmaken van

de waarde van veel overgenomen ondernemingen. (Stevenson en McPhee, 2005) Aangezien immateriële activa

kunnen worden opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening wanneer ze voldoen aan de definitie van een

immaterieel actief en wanneer hun reële waarde betrouwbaar kan worden bepaald, kan men soms een aantal

immateriële activa opnemen die niet in de statutaire jaarrekeningen worden opgenomen. De immateriële activa die

niet voldoen aan de definitie worden opgenomen onder “Goodwill” . Deze goodwill wordt niet langer afgeschreven,

maar jaarlijks getest op een bijzonder waardeverminderingsverlies. Davis (2005) stelt dat dit voor sommige

bedrijven voordelen met zich mee kan brengen. Voor de toepassing van IAS/IFRS hadden bedrijven geen keuze;

goodwill moest afgeschreven worden (in België over 5 jaar, tenzij anders vermeld in de toelichting). Dit kan echter

zorgen voor een verkeerd beeld van de goodwill. Ondernemingen, die hun overname op een succesvolle manier

managen, dienden hun goodwill af te schrijven ook al was deze niet in waarde gedaald. In ondernemingen, die

problemen kenden na de overname of die de overname niet goed manageden, werden aanzienlijk minder kosten

opgenomen (als gevolg van de afschrijvingen) dan de werkelijke kosten. Door de goodwill jaarlijks te testen op een

bijzonder waardeverminderingsverlies weerspiegelt de gerapporteerde goodwill veel beter zijn werkelijke waarde.

(Davis, 2005) Deze test zorgt echter ook voor een aantal nadelen. Door niet langer lineaire af te schrijvingen op

goodwill, zal het resultaat van het boekjaar volatieler worden. (Stevenson en McPhee, 2005 en Reason, 2003)

Ook Dogra (2005) stelde vast dat door de impairment test uit te voeren, de resultaten van het jaar beïnvloed worden.

Daarnaast stelde hij echter ook vast dat investeerders en analisten veeleer kijken naar de cash flows. Aangezien deze

cash flows geen rekening houden met afschrijvingen, worden de beslissingen van deze investeerders en analisten

niet beïnvloed. Ook Spillane (2005) kwam tot deze conclusie. Spillane (2005) denkt echter dat er op lange termijn

wel een effect zal zijn. Investeerders zullen het appreciëren wanneer er tijdige en kwalitatief hoogstaande

28 Agency-kosten doen zich voor wanneer één persoon (= de principaal) de bevoegdheid geeft aan een andere persoon (= de

agent) om te handelen in zijn naam. Deze beide partijen hebben niet altijd dezelfde doelstellingen. Om deze doelstellingen op

elkaar af te stemmen, zal men bijvoorbeeld de agent belonen afhankelijk van de gerealiseerde resultaten. (Ooghe et al., 2003, p.

4) Hiervoor moeten kosten gemaakt worden. Deze kosten worden agency–kosten genoemd.



communicatie tot stand zal komen vanwege het management. Ondernemingen die de nieuwe regels snel zullen

toepassen, die de waarde van de overgenomen immateriële activa rond de overnamedatum bepalen en die proactief

zijn in het managen van veranderingen en in het reduceren van onzekerheid, zullen ervoor zorgen dat verwarring en

verrassing zoveel mogelijk vermeden zal worden. Op deze manier zullen deze ondernemingen er in slagen om steun

te verkrijgen van de investeerders, wat op zijn beurt weer zorgt voor een betere aandeelkoers. Churyk (2004) toont

aan dat het beter is om een jaarlijkse impairment-test uit te voeren, dan jaarlijks de goodwill af te schrijven. Ze stelt

dat goodwill meestal niet overgewaardeerd is bij de eerste opname, waardoor de eerste afschrijvingen nog niet

noodzakelijk zijn.

Door de toepassing van IFRS 3 “Bedrijfscombinaties” verkrijgt de onderneming, na de overname een beter beeld

van haar actiefbasis. Op deze manier kan men identificeren welke immateriële activa de key drivers zijn voor de

waarde van de onderneming. Het is belangrijk om deze activa te kennen, omdat het de onderneming kan helpen om

te bepalen in welke activa men meer kan investeren, welke activa men best zal beschermen door patenten,

enzovoort. (Stevenson en McPhee, 2005) IFRS 3 heeft aldus vele voordelen, maar zal nooit volledig de strategische

waarde van een overname weergeven. Een bedrag dat de overnemende partij bereid is te betalen voor bijvoorbeeld

stijgend marktaandeel, mogelijkheid om een geografische markt te betreden, zal nooit afzonderlijk van goodwill

opgenomen worden in de balans. (Stevenson en McPhee, 2005)

Clem et al. (2004) toonden aan dat de aandeelkoersen van ondernemingen met veel uitgaven voor onderzoek en

ontwikkeling negatief reageerden op de mogelijkheid dat er andere en striktere regels kwamen voor de verwerking

van onderzoek en ontwikkeling (IPR&D) bij overnames. Zij concludeerden dit bij Amerikaanse ondernemingen,

toen de Financial Accounting Standards Board zich beraadde over mogelijke wijzigingen in de verwerking van deze

IPR&D. Alhoewel dit onderzoek niet uitgevoerd is in de context van IAS/IFRS kan men wel aannemen dat de

reacties hier ongeveer dezelfde zullen zijn. Dit betekent ook dat de markt meer bezorgd is om strengere regels dan

om de betrouwbaarheid van boekhoudcijfers. De reacties die Clem et al. (2004) waarnamen waren het sterkst in

ondernemingen met historisch hoge R&D uitgaven en dan vooral ondernemingen uit de software-industrie. Grotere

ondernemingen en dan vooral deze met ervaring met overnames met uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling

werden veel minder negatief beïnvloed. Ondernemingen actief in de biotechnologie werden ook minder negatief

beïnvloed. Men kan dus stellen dat de intensiteit van de reactie verschillend was van industrie tot industrie.

Hoofdstuk 5: Empirisch deel


Hoofdstuk 5 EMPIRISCH DEEL

Nadat in de vorige hoofdstukken werd besproken hoe immateriële activa boekhoudkundig moeten verwerkt worden,

wordt in dit deel onderzocht:

� in welke mate immateriële activa belangrijk zijn voor ondernemingen;

� wat de belangrijkste immateriële activa op de balans van een onderneming zijn;

� in welke mate immateriële activa worden opgenomen op de balans van ondernemingen; en

� wat de impact van IAS/IFRS was op de verwerking van immateriële activa.

5.1 Methode

De gegevens die nodig waren voor dit empirisch onderzoek werden verzameld door gebruik te maken van een aantal

jaarrekeningen en door een aantal interviews29 met personen uit de bedrijfswereld. Hierbij werd gebruik gemaakt

van de meest recente geconsolideerde jaarrekening (2005), van de geconsolideerde jaarrekening van 2004, van de

laatste geconsolideerde jaarrekening opgemaakt volgens Belgian GAAP en van de eerste jaarrekening opgemaakt

onder IAS/IFRS. Sommige bedrijven stellen op hun site ook een document ter beschikking waarin meer uitleg

gegeven wordt over de overgang naar IAS/IFRS. Indien dit beschikbaar was, werd ook van dit document gebruik

gemaakt. In de volgende tabel wordt weergegeven welke bedrijven werden onderzocht samen met hun geactiveerde

immateriële activa (inclusief goodwill) en hun totaal actief onder IAS/IFRS (geconsolideerde jaarrekening 2005,

met uitzondering van Telindus Group waar de geconsolideerde jaarrekening van 2005 nog niet beschikbaar was op

het moment dat deze scriptie gepubliceerd werd (beschikbaar vanaf 17 mei 2006). De getallen bij Telindus Group

zijn afkomstig uit de geconsolideerde jaarrekening van 2004).

Tabel 1: Geanalyseerde bedrijven, hun totaal actief, hun immateriële activa en het percentage van hun immateriële

activa in hun totale activa (bedragen in EUR)

Naam Bedrijf Totaal Actief Immaterieel actief Percentage

immateriële activa van het totaal actief

Ariniso International 136 370 496 163 984 0,12 %

Barco 721 365 000 128 376 000 17,80 %

Bekaert 2 231 672 000 125 403 000 5,62%

Inbev 23 561 000 000 11 648 000 000 49,44 %

Innogenetics 139 344 000 34 321 000 24,63 %

Roularta Media Group 511 052 000 132 118 000 25,85 %

Solvay 11 240 000 000 1 849 000 000 16,45 %

Telindus Group 637 047 000 77 534 000 12,17

Umicore 2 936 900 000 116 417 000 3,96 %

Zenitel 89 638 000 10 230 000 11,41 %

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van 2005 (Met uitzondering van Telindus Group:

geconsolideerde jaarrekening van 2004)

5.2 Zijn immateriële activa dé succesfactoren van een onderneming?

Egginton (1990) stelt dat materiële activa nooit voldoende kunnen zijn om succesvol te zijn als onderneming. Er zijn

investeringen in immateriële activa nodig om dit succes te genereren, bijvoorbeeld investeringen in menselijk

29 De gehanteerde vragenlijst werd opgenomen in bijlage 4 (Cfr. blz. XLIII – XLIV).



potentieel, investeringen in onderzoek en ontwikkeling, investeringen in merken enzovoort. Ook Lev (2004) deelt

deze visie. Hij stelt dat de meeste materiële en financiële vaste activa standaardgoederen zijn, die in elke

onderneming hetzelfde zijn. Door immateriële activa samen met deze materiële en financiële activa in te zetten,

geven ze een unieke invulling aan de materiële en financiële activa. Op deze manier kan de onderneming meer winst

genereren. Het zijn dan ook deze immateriële activa die voor de sterke concurrentiële positie van de onderneming

zorgen.

Immateriële activa zijn volgens dhr. Dejaeghere J.P. (interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27

februari 2006, Roeselare) in veel ondernemingen de succesfactoren van een onderneming, omdat ze de uitdrukking

zijn van de verworven kennis, een ontwikkelde productiemethode enzovoort. Bij Roularta Media Group vormen

titels van tijdschriften en andere gepubliceerde werken de belangrijkste immateriële activa en vormen zelfs de “Core

Business”. Het is dan ook belangrijk dat deze titels goed gemanaged en opgevolgd worden. (Interview met dhr.

Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27 februari 2006, Roeselare.)

Dhr. Ooms H. (interview met dhr. Ooms H., Telindus Group, 6 maart 2006, e-mail) is eveneens akkoord met de

stelling dat de immateriële activa de succesfactoren zijn van een onderneming. Hij meent immers dat de kennis van

het personeel en de klantenrelaties determinerend zijn voor het succes van de onderneming. Telindus is actief in de

dynamische IT en Telco–sector waardoor ze geconfronteerd worden met golven van investeringen afgewisseld met

een aantal mindere periodes. Dhr. Ooms H. stelt zich dan ook de vraag hoe de realistische waarde hiervan bepaald

kan worden zonder dat men deze elementen overwaardeert op lange termijn. (Interview met dhr. Ooms H., Telindus

Group, 6 maart 2006, e-mail.)

Dhr. Huysentruyt B. (interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk) wijst daarenboven op het

belang van personeel in de organisatie. Eigenlijk zijn dit de belangrijkste immateriële activa in een organisatie, maar

men mag deze niet activeren omdat men er geen controle over heeft. Personeelsleden hebben namelijk de

mogelijkheid om op elk moment de onderneming te verlaten. Verder wijst hij ook op het belang van het merk

“Bekaert” en op de knowhow van de onderneming als belangrijke succesfactoren voor de onderneming Bekaert. Hij

gaat dan ook akkoord met de stelling dat de immateriële activa dé succesfactoren van de onderneming zijn, waarbij

hij stelt dat je niet alleen mag kijken naar de cijfers in de balans, maar dat er ook veel andere immateriële activa zijn

die zeer belangrijk zijn voor een onderneming. (Interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006,

Kortrijk.)

Ook mevr. De Raedt K. (interview met mevr. De Raedt K., Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail) gaat akkoord met

de stelling en stelt dat in een farmaceutisch en biotechnologisch bedrijf patenten en licenties heel belangrijk zijn

aangezien ze een bescherming vormen voor de toekomstige opbrengsten.

Op heel wat websites en in de meeste jaarverslagen vinden we eveneens terug dat immateriële activa belangrijk zijn

voor succes. Op de website van Inbev zien we zeer duidelijk dat de immateriële activa een cruciale rol spelen voor

de onderneming. Bij Inbev besteedt men veel aandacht aan het managen van hun merken. Men vermeldt zelfs

letterlijk dat deze merken de belangrijkste activa zijn van de onderneming. “Het zijn deze merken die de basis van

de organisatie zijn, die de hoeksteen zijn voor de relaties met de klanten en die de sleutel zijn voor het succes op

lange termijn van de organisatie.” Ook in de missie van Inbev vinden we dit terug, deze zegt: “Onze missie is om



duurzame relaties met de consumenten aan te gaan door de merken en ervaring te leveren die mensen samenbrengt”.

(Inbev, 2004a, blz. 2) In de meeste jaarrekeningen vinden we verder terug dat innovatie en daaraan gekoppeld

onderzoek en ontwikkeling een belangrijke factor is voor het toekomstig succes in de organisatie. Aangezien de

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling ingedeeld worden onder de post “immateriële activa”, kunnen we stellen

dat immateriële activa inderdaad een belangrijke rol spelen in het succes van ondernemingen. Dit is ook het geval

voor Barco. Dhr. Lauwers M. (interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk) stelt dat indien

Barco geen onderzoek en ontwikkeling zou doen of indien men onderzoek en ontwikkeling zou doen dat tot niets

zou leiden, dan zou Barco na een aantal jaren niet meer bestaan. De reden hiervoor is de sterk veranderende

technologiesector waarin Barco actief is. Onderzoek en ontwikkeling is voor Barco dan ook zeer belangrijk.

(Interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk.) Wel moet opgemerkt worden dat de rol die

onderzoek en ontwikkeling speelt in een onderneming niet in elke onderneming even belangrijk zal zijn.

Hieruit kunnen we concluderen dat immateriële activa een belangrijke rol spelen in heel wat ondernemingen en dat

men ze kan aanschouwen als dé succesfactoren van de onderneming.

5.3 Wat zijn de belangrijkste immateriële activa op de balans van een onderneming

5.3.1 Belgian GAAP

Bij de analyse van de jaarrekeningen opgemaakt onder Belgian GAAP werden de geconsolideerde jaarrekeningen

die werden opgemaakt in het jaar voordat het respectievelijke bedrijf de omschakeling maakte naar IAS/IFRS

gebruikt. De Beelde (1992) onderzocht 3 386 Belgische jaarrekeningen (jaarrekening van 1989) en kwam tot de

conclusie dat 21 % van de ondernemingen met een volledig schema en 18 % van de ondernemingen met een verkort

schema immateriële activa in de balans opnemen. Verder stelde hij vast dat de gemiddelde boekwaarde van de

immateriële activa 16 232 000 BEF ( = 402 380 EUR) bedroeg.

Wanneer we de geanalyseerde bedrijven bestuderen, stellen we vast dat de gemiddelde boekwaarde onder Belgian

GAAP 441 327 823 EUR bedraagt. De gemiddelde boekwaarde onder IAS/IFRS is 1 412 156 298 EUR. Hierbij

moet wel rekening gehouden worden met het feit dat gebruik werd gemaakt van geconsolideerde jaarrekeningen,

waar goodwill mogelijks een belangrijk onderdeel vormt van de immateriële activa.

De Beelde (1992) stelde verder vast dat van de ondernemingen met volledig schema 6 % onderzoek en ontwikkeling

activeren, 10 % concessies, octrooien, licenties, merken en knowhow en 8 % goodwill. Vooruitbetalingen worden

slechts weinig geactiveerd. Vooral de posten waarvan de aanschaffingswaarde ondubbelzinnig kan worden

vastgesteld, worden geactiveerd. Meestal kan de aanschaffingswaarde ondubbelzinnig worden vastgesteld wanneer

het gaat om extern aangekochte immateriële activa. Dit betekent dan ook dat vooral concessies, octrooien, enzovoort

geactiveerd zullen worden. (De Beelde, 1992)

De volgende tabel geeft de samenstelling van de post “ immateriële activa” voor de geanalyseerde ondernemingen

weer. (Het jaartal tussen haakjes bij elk bedrijf, geeft weer van welke jaarrekening gebruik werd gemaakt voor de

analyse. Het onderstreepte bedrag geeft weer welke categorie van immateriële activa procentueel het belangrijkste

is.)



Tabel 2: Samenstelling van de post “immateriële activa” onder Belgian GAAP (bedragen in EUR)

Naam Bedrijf Kosten voor onderzoek en ontwikkeling

Concessies, octrooien, patenten, enzovoort

Goodwill Vooruit-

betalingen

Ariniso International (2003) 4 115 7 168 111 Barco (2002) 38 189 000 1 621 000 46 728 000 Bekaert (2000) 34 351 000 49 575 000 Inbev (2000) 46 000 000 2 750 100 000 400 000 Innogenetics (2000) 2 636 000 2 650 000 8 000 Roularta Media Group (2003) 4 845 000 72 906 000 Solvay (a) (2001) 1 000 000 358 000 000 779 000 000 700 000 Telindus Group (2003) 125 000 7 233 000 61 999 000 Umicore(b) (2002) 9 904 000 102 016 000 Zenitel (2000) 357 000 121 000 35 197 000 445 000

(a) : Bij Solvay wordt er verder nog 116 000 000 € opgenomen onder “Andere”. (b) : Bij Umicore wordt er 4 906 000 € opgenomen onder de post “Andere”.

Bron: Eigen werk gebaseerd op de laatste geconsolideerde jaarrekeningen opgemaakt volgens Belgian GAAP

Op basis van deze tabel kunnen we besluiten dat “goodwill” het belangrijkste deel uitmaakt van de boekwaarde van

de post “immateriële activa”. Dit is het resultaat van het gebruik van de geconsolideerde jaarrekeningen. Bij alle

ondernemingen is dit de grootste deelcomponent. Verder stellen we vast dat “Vooruitbetalingen” slechts bij 4

ondernemingen voorkomt.

5.3.2 IAS/IFRS

Op basis van de jaarrekeningen onder IAS/IFRS kon ik niet steeds analyseren welke de verschillende elementen zijn

die opgenomen werden onder de post “immateriële activa”. Slechts een beperkt aantal ondernemingen splitsen de

post verder uit. De volgende tabel geeft de samenstelling van de post “immateriële activa” weer onder IAS/IFRS.

Ook hier is het procentueel belangrijkste bedrag onderlijnd.



Tabel 3: Samenstelling van de post “immateriële activa” onder IAS/IFRS (bedragen in EUR)

Naam Bedrijf Samenstelling van de post "Immateriële activa" Arinso International Immateriële Activa: 163 984 Goodwill: 0 Barco Geactiveerde ontwikkelingskosten: 65 315 000 Goodwill: 60 954 000 Andere immateriële activa: 2 107 000 Bekaert Licenties, patenten en soortgelijke rechten: 15 707 000 Computersoftware: 15 385 000 Gebruiksrecht terreinen30: 9 376 000 Ontwikkelingsuitgaven: 97 000 Andere immateriële activa: 4 959 000 Goodwill: 79 879 000 Inbev Goodwill: 11 108 000 000 Andere immateriële activa: 540 000 000 Innogenetics Patenten en handelsmerken: 3 114 000

Licenties: 27 727 000 Andere (o.a. software en klantenlijsten): 1 493 000 Goodwill: 1 987 000

Roularta Media Group Titels: 93 620 000 Software: 4 822 000 Concessies, eigendomsrechten en andere soortgelijke rechten:

8 378 000 Goodwill: 25 298 000

Solvay Goodwill: 1 079 000 000 Ontwikkelingskosten: 32 000 000 Merken en Octrooien: 715 000 000 Andere immateriële activa: 23 000 000 Telindus Group Goodwill: 64 514 000

Geactiveerde ontwikkelingsuitgaven: 6 716 000 Software en andere licenties: 6 304 000

Umicore Concessies, patenten, licenties, en soortgelijke rechten: 2 778 000 Software: 16 295 000 CO2 emissierechten: 3 377 000 Andere immateriële activa: 1 187 000 Goodwill: 92 781 000

Zenitel Ontwikkelingskosten: 1 079 000 Software en Licenties: 534 000

Goodwill: 8 617 000 Bron: Eigen werk gebaseerd op de geconsolideerde jaarrekeningen van 2005 (met uitzondering van Telindus

Group, waar de geconsolideerde jaarrekening van 2004 werd gebruikt).

Ook hier stellen we vast dat goodwill bij veel ondernemingen de procentueel belangrijkste categorie is. Enkel bij

Arinso International, Barco, Innogenetics en Roularta Media Group merken we dat dit niet het geval is. Bij Barco is

dit vooral te wijten aan de hoge geactiveerde ontwikkelingskosten31. Onderzoek en ontwikkeling kan resulteren in

een patent. Op het moment dat een patent verkregen wordt, verkrijgt men een juridische bescherming van hetgeen

ontwikkeld werd. Er verandert eigenlijk niets aan de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling, enkel dan dat het

30 Gebruiksrecht terreinen heeft betrekking op China. In China mag men geen grond kopen, maar men kan er wel een soort recht

van opstal verkrijgen. Bekaert neemt dit op als immaterieel actief. 31 Let wel kosten voor onderzoek mogen onder IAS/IFRS niet worden geactiveerd.



juridisch beschermd is. (Interview met Dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk.) Dit zal voor de meeste

ondernemingen het geval zijn.

Bij Innogenetics vormen licenties de belangrijkste post op de balans. Ook in de vorige jaren was dit het geval. Deze

licenties vormen daarenboven het belangrijkste actief voor de onderneming. (Interview met mevr. De Raedt K.,

Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail.) Bij Roularta Media Group vormen de titels het belangrijkste immaterieel

actief op de balans. Deze titels vormen de “Core Business” van Roularta Media Group. (Cfr. Paragraaf 5.2, blz. 92)

5.4 In welke mate worden immateriële activa opgenomen op de balans van een onderneming

5.4.1 Onderzoek en ontwikkeling

Onderzoek en ontwikkeling is bij veel bedrijven zeer belangrijk. In veel jaarverslagen wordt er gewezen op het

belang van onderzoek en ontwikkeling. Daarnaast blijkt het belang ook uit de enorme bedragen die eraan

gespendeerd worden. In de meeste ondernemingen worden deze uitgaven echter niet geactiveerd, maar ten laste

genomen wanneer ze zich voordoen. Dit fenomeen doet zich zowel voor onder Belgian GAAP als onder IAS/IFRS,

ondanks de verschillende voorwaarden die beide boekhoudstandaarden stellen voor het activeren van de uitgaven

voor onderzoek en ontwikkeling. Belgian GAAP legt bijna geen voorwaarden op voor het activeren van uitgaven

voor onderzoek en ontwikkeling, daar waar IAS/IFRS strenge regels oplegt. (Cfr. Paragraaf 3.2.2, blz. 56 – 63) Men

zou dus verwachten dat er meer uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling geactiveerd worden onder Belgian GAAP

dan onder IAS/IFRS, maar dit doet zich niet voor. Lev en Zarowin (1999) stelden dat de informatiewaarde van

financiële rapporten daalt door de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling in kost op te nemen. (Cfr. Paragraaf 3.6,

blz. 71) De volgende tabel geeft in de tweede kolom weer wat de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling waren in

de laatste geconsolideerde jaarrekening, opgemaakt onder Belgian GAAP. In de derde kolom werd het bedrag onder

de balanspost “Kosten voor onderzoek en ontwikkeling” uit deze jaarrekening opgenomen. De laatste twee

kolommen geven de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling weer in 2005 evenals het bedrag dat voorkomt op de

balans onder “Uitgaven voor Onderzoek en ontwikkeling” in de geconsolideerde jaarrekening van 2005.

Tabel 4: Uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling en opname op de balans (bedragen in EUR)

Laatste geconsolideerde jaarrekening opgemaakt volgens

Belgian GAAP

Geconsolideerde jaarrekening van 2005 opgemaakt volgens

IAS/IFRS

Naam Bedrijf Uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling

Op de balans Uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling

Op de balans

Arinso International 0 0 0 0 Barco 71 399 000 38 189 000 67 734 000 65 315 000 Bekaert 34 000 000 0 44 975 000 97 000 Inbev 6 600 000 0 18 000 000 N.A. Innogenetics 21 533 000 0 32 450 000 0 Roularta Media Group 0 0 0 0 Solvay 341 000 000 1 000 000 472 000 000 32 000 000 Telindus Group 5 100 000 268 000 (a) 7 100 000 (a) 6 716 000 Umicore 30 000 000 N.A. 112 000 000 0 Zenitel N.A. 357 000 1 364 000 1 079 000

Bron: Eigen werk gebaseerd op de laatste geconsolideerde jaarrekeningen opgemaakt onder Belgian GAAP en op

basis van de geconsolideerde jaarrekening van 2005 (a) : De bedragen van Telindus zijn afkomstig uit de geconsolideerde jaarrekening van 2004.



We kunnen vaststellen dat de bedragen waarmee onderzoek en ontwikkeling op de balans voorkomen, slechts een

fractie vertegenwoordigen van de totale uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Enkel bij Barco, Telindus Group

en Zenitel stellen we relatief grote bedragen vast op de balans. Voor Barco is onderzoek en ontwikkeling het

belangrijkste immaterieel actief. (Interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk.)

Zoals reeds aangegeven zal de informatiewaarde van financiële rapporten dalen door het niet activeren van de

uitgaven van onderzoek en ontwikkeling. Blijven de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling ongeveer

constant dan zal het niet activeren van deze uitgaven de informatiewaarde echter niet aantasten. De reden hiervoor is

dat de afschrijvingen in dit geval ongeveer gelijk zullen zijn aan de uitgaven. Er zal met andere woorden evenveel in

kost opgenomen worden wanneer men de uitgaven activeert als wanneer men ze niet activeert. (Cfr. Paragraaf 3.6,

blz. 71 – 72) In bijlage 5 (Cfr. blz. XLV – L)werd voor de verschillende onderzochte bedrijven een grafiek

opgenomen met de evolutie van hun jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling over de laatste 5 jaar (2005,

2004, 2003, 2002 en 2001) Op basis van deze grafieken kunnen we de ondernemingen in drie categorieën opdelen,

namelijk:

� Ondernemingen waarvan de uitgaven ongeveer constant bleven:

o Arinso International en Roularta Media Group: de uitgaven bedragen hier steeds 0 EUR.

o Barco: de uitgaven schommelen rond 70 000 000 EUR. Wel kunnen we vaststellen dat de uitgaven een

daling vertonen van ongeveer 10 000 000 EUR over 5 jaar. Het gaat hier evenwel om een geleidelijke

daling.

� Ondernemingen waarvan de uitgaven gedurende een deelperiode ongeveer constant bleven:

o Bekaert: van 2000 tot 2003 bedroegen de uitgaven ongeveer 35 000 000 EUR. In 2004 stegen de

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling tot 54 000 000 EUR. In 2005 daalden de uitgaven tot

44 975 000 EUR.

o Inbev: gedurende de periode van 2002 tot 2004 spendeerde men ongeveer 14 000 000 EUR aan

onderzoek en ontwikkeling. In 2001 was dit ongeveer de helft en in 2005 gaf men 18 000 000 EUR uit

aan onderzoek en ontwikkeling.

o Innogenetics: de laatste drie jaar bleven de uitgaven ongeveer constant (rond 33 000 000 EUR). In

2001 en 2002 waren er aanzienlijk minder uitgaven.

o Solvay: de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling kenden de laatste vijf jaar een enorme stijging:

van 341 000 000 EUR in 2001 naar 472 000 000 EUR in 2005. Gedurende de periode van 2002 tot

2004 kenden de uitgaven slechts een beperkte toename.

� Ondernemingen waarvan de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling volatiel zijn

o Telindus Group: we kunnen geen patroon terugvinden in de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling.

o Umicore: de laatste vijf jaar zijn de uitgaven bijna verviervoudigd: van 30 000 000 EUR in 2001 en

2002 naar 112 000 000 EUR in 2005.

o Zenitel: de uitgaven stegen enkel in 2002 en kenden nadien een constante daling.

We kunnen besluiten dat de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling in de meeste bedrijven niet stabiel

zijn. Dit zou als gevolg hebben dat de informatiewaarde van de financiële rapporten lager zou zijn wanneer de

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling ten laste worden genomen van het boekjaar dan wanneer deze uitgaven

geactiveerd zouden worden. Aangezien slechts weinig uitgaven geactiveerd worden (door de strenge eisen die



IAS/IFRS oplegt om deze uitgaven te activeren), zou de informatiewaarde van de financiële rapporten lager zijn. Dit

kan als een gebrek van de financiële rapporten worden beschouwd. Wanneer we Arinso International en Roularta

Media Group buiten beschouwing laten (de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling zijn hier nul) stellen we vast

dat de uitgaven alleen bij Barco relatief constant blijven. Dit zou betekenen dat de informatiewaarde van deze

financiële rapporten dezelfde zou zijn wanneer men de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling activeert als

wanneer men deze onmiddellijk in kost opneemt. In tegenstelling tot vele andere ondernemingen, activeert Barco

een groot deel van haar kosten voor onderzoek en ontwikkeling. De reden waarom men bij Barco zoveel uitgaven

activeert is omdat de meeste uitgaven worden gedaan in het kader van productontwikkeling. Onderzoek maakt

slechts een heel kleine fractie uit van de totale uitgaven. (Interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006,

Kortrijk.) Bij Innogenetics worden er geen uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling geactiveerd. De reden hiervoor

is dat men niet zeker is dat er een markt zal bestaan voor een nieuw te ontwikkelen product en of men de

goedkeuring zal krijgen om het product op de markt te brengen. Één van de voorwaarden om de uitgaven voor

ontwikkeling te activeren is namelijk dat men moet kunnen aantonen dat het immaterieel actief toekomstige

economische voordelen zal genereren. (IAS 38 – 57) Indien men niet zeker is dat er een markt bestaat voor het

nieuwe product of indien men niet zeker is dat men goedkeuring van de overheid zal verkrijgen om het product op

de markt te brengen, kan men niet aantonen dat het actief toekomstige economische voordelen zal genereren en mag

men de uitgaven voor ontwikkeling niet activeren. Innogenetics heeft hier te maken met een zeer groot risico (zowel

regulatief als klinisch), waardoor de onderneming verhinderd wordt om de kosten te activeren. (Interview met mevr.

De Raedt K., Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail.)

Een andere reden voor het niet (of in beperkte mate) activeren van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling is

dat er moeilijk een onderscheid gemaakt kan worden tussen onderzoek en ontwikkeling. (Interview met dhr.

Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk.) In de meeste gevallen kan je slechts na een lange periode van

onderzoek zeggen dat je bezig bent met ontwikkeling. Meestal heb je op dat moment al 90 % van de totale uitgaven

voor onderzoek en ontwikkeling gemaakt. Deze uitgaven mag men echter niet met terugwerkende kracht activeren.

Daarom kiest men er uit praktische overwegingen ook voor om alle uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling in

kost op te nemen en niet te activeren. Het voorstel om alle uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling te activeren is

volgens Dhr. Huysentruyt B. (interview met dhr. Huysentruyt, Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk) niet beter, omdat er

soms wel degelijk fundamentele onderzoeksprojecten uitgevoerd worden. Van deze projecten is men helemaal niet

zeker dat er een product uit voort zal vloeien. Deze uitgaven worden dan beter niet geactiveerd. Meestal heeft men

reeds bij de aanvang van een project een idee over de waarschijnlijkheid dat het project een verkoopbaar product zal

voortbrengen of niet. Indien men inderdaad denkt dat een verkoopbaar product kan gerealiseerd worden, dan zou het

inderdaad beter zijn om de uitgaven gekoppeld aan de onderzoeks- en ontwikkelingsfase van dit project te activeren.

Na verloop van tijd kan men nog altijd de boekwaarde laten dalen door een impairment uit te voeren. Een nadeel

van deze methode is dat er zich veel fluctuaties kunnen voordoen in het resultaat. Ook mevr. De Raedt K. (interview

met mevr. De Raedt K;, Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail) vindt het activeren van alle uitgaven voor onderzoek

en ontwikkeling niet beter. Ook zij verwijst naar het economisch voordeel dat moet voortkomen uit de gemaakte

uitgaven. Indien dit niet het geval zou zijn, zou men de geactiveerde kosten moeten impairen wat tot enorme

fluctuaties in de resultatenrekening kan leiden. Dhr. Huysentruyt B. (interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20

maart 2006, Kortrijk) is van oordeel dat we met IAS/IFRS gaan in de richting van het tweede voorstel, namelijk de

regelmatige aanpassing van de jaarverslagen telkens er nieuwe informatie ter beschikking komt. Er zijn echter twee



nadelen aan deze methode verbonden, namelijk dat de resultaten veel volatieler zullen worden en dat men veel meer

confidentiële informatie zal moeten prijsgeven. Dhr. Huysentruyt B. (interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20

maart 2006, Kortrijk) verwacht namelijk dat men met deze methode veel meer zal moeten aangeven waar men als

onderneming mee bezig is op het vlak van onderzoek en ontwikkeling. Op deze manier verkrijgen de concurrenten

deze informatie echter ook.

Als conclusie kunnen we hier stellen dat de geactiveerde uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling in de meeste

ondernemingen geen representatieve weergave zijn van de uitgaven die een onderneming doet voor onderzoek en

ontwikkeling. Dit heeft als gevolg dat de financiële rapporten een verminderde informatiewaarde hebben.

5.4.2 Merken, merknamen en titels

In een aantal jaarverslagen en op de websites van een aantal ondernemingen kunnen we terugvinden dat merken,

merknamen en titels voor sommige ondernemingen een zeer belangrijke waarde vertegenwoordigen. Een zeer

uitgesproken voorbeeld hiervan is Inbev. (Cfr. Paragraaf 5.2, blz. 92 – 93) Ondanks de belangrijke waarde die

merken vertegenwoordigen voor Inbev, vinden we deze slechts in zeer beperkte mate terug in de balans. Enkel

merken verworven in een bedrijfscombinatie worden opgenomen op het actief zoals voorgeschreven door IFRS 3

“Bedrijfscombinaties”. Intern gegenereerde merken mogen niet worden opgenomen op de balans. (IAS 38 – 63) Dit

heeft tot gevolg dat de waarde waarmee deze merken op de balans voorkomen geen representatieve weergave is van

hetgeen in de organisatie aanwezig is. Interbrand bepaalde in 2005 de waarde van de 100 meest waardevolle

merken. De merken van Inbev vindt men niet terug in de lijst, maar wel Heineken. De waarde van het merk

Heineken wordt geschat op 2 357 000 000 $. (Berner en Kiley, 2005) We zouden evenwel kunnen denken dat de

waarde van alle merken van Inbev in de buurt zal liggen van deze 2 357 000 000 $, aangezien een aantal merken van

Inbev concurrenten zijn van Heineken. We stellen echter vast dat de waarde waarmee de immateriële activa

(exclusief goodwill) op de balans van Inbev worden opgenomen slechts een fractie van dit bedrag is. Verder kunnen

we vaststellen dat verkregen merken pas vanaf 2005 in de jaarrekening opgenomen worden als gevolg van de

invoering van de nieuwe IFRS 3 “Bedrijfscombinaties” op 31 maart 2004.

Zoals merken en merknamen bij Inbev de belangrijkste activa van de organisatie zijn, zijn titels dit voor Roularta

Media Group. Ook hier stellen we vast dat de waarde waarmee deze op de balans worden opgenomen onvoldoende

hun werkelijke waarde weerspiegelen. Evenals bij Inbev mogen ook hier enkel de titels verworven in een

bedrijfscombinatie opgenomen worden. Indien de intern gegenereerde titels zouden worden opgenomen op de

balans, zou dit voor een enorm verschil zorgen voor de post “immateriële activa”. De reden waarom deze merken,

merknamen en titels niet worden opgenomen, is hun subjectief karakter. Dit subjectief karakter zal aanleiding geven

tot veel discussies met revisoren. Zij willen immers zo voorzichtig mogelijk zijn en zullen daardoor een lagere

waarde toerekenen aan het merk, de merknaam of de titel. Dat titels heel belangrijk zijn voor Roularta Media Group,

blijkt ook uit de meerwaarde die men bereid is te betalen bij een overname. Het grootste deel van het verschil tussen

de aanschaffingswaarde van de deelneming en het aandeel in het eigen vermogen is namelijk hetgeen men betaalt

voor verworven titels. (Interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27 februari 2006, Roeselare.)

Ook bij Barco wordt er verwezen naar het belang van merken en merknamen. In het jaarverslag stelt Barco dat

onderzoek heeft aangetoond dat immateriële en emotionele aspecten van merken een steeds belangrijkere rol spelen

in B2B markten. De klant van vandaag hecht veel belang aan de goede reputatie van een merk, evenals aan tastbare

aspecten zoals kwaliteit en functionaliteit. (Barco, 2005, blz. 68) Jaarlijks worden dan ook veel uitgaven



gespendeerd aan wat men noemt “Strategische Marketing”. Dit zijn uitgaven die men doet om aanwezig te zijn op

de markt, zoals bijvoorbeeld uitgaven ter ondersteuning van het merk. Het gaat hier om uitgaven die pas in de

toekomst opbrengsten zullen genereren. Volgens het “matching” principe zouden deze uitgaven dan ook gespreid in

kost genomen moeten worden. Dit gebeurt echter niet. Deze uitgaven worden onmiddellijk ten laste van de

resultatenrekening gelegd en aldus niet geactiveerd. (Interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006,

Kortrijk.)

Dhr. Huysentruyt B. (interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk) verwees ook naar het

belang van het merk “Bekaert”. Bekaert is een zeer sterk merk, maar dit wordt niet weergegeven in de balans. In de

staalkoord–industrie zijn er slechts een beperkt aantal ondernemingen actief. Om op deze markt aanwezig te zijn en

er een belangrijk marktaandeel te hebben is het belangrijk dat men een sterk merk heeft. Dit merk levert dan ook een

belangrijk voordeel op voor de onderneming. Bij een overname zal men merken en merknamen wel activeren omdat

men voor deze merken betaalde bij de overname. Door deze merken en merknamen te activeren, maakt men de

goodwill kleiner. In 2005 heeft Bekaert hiervoor een extern expert ingeschakeld om de waarde van een

overgenomen merk te bepalen. Maar algemeen kan men stellen dat de waarde van de merken op de balans geen

goede weergave is van hetgeen aanwezig is in de onderneming. (Interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20

maart 2006, Kortrijk.)

Bij Innogenetics worden geregistreerde merken wel geactiveerd. (Interview met mevr. De Raedt K., Innogenetics,

23 maart 2006, e-mail.) Hier kunnen we echter stellen dat deze merken meestal uitgedrukt worden als een patent of

een licentie.

In het jaarverslag van 2005 van Zenitel wordt expliciet verwezen naar het belang van merken: “Onze waardevolle

activa zijn merken. Zenitel heeft een portfolio van merknamen opgebouwd dat marktherkenning geniet”. (Zenitel,

2005, blz. 19) Deze merken vinden we echter niet terug in de balans.

We kunnen aldus concluderen dat merken en merknamen (en titels) in heel wat industrieën een belangrijke waarde

vertegenwoordigen voor een onderneming. De waarde van deze merken wordt meestal niet of onvoldoende

weerspiegeld in de balans.

5.4.3 Concessies, octrooien, licenties, knowhow, merken en soortgelijke rechten

Patenten, licenties en andere soortgelijke rechten komen in de balansen van alle onderzochte ondernemingen voor.

Deze categorie van immateriële activa is dan ook een categorie die gemakkelijk geactiveerd kan worden, doordat de

waarde van deze activa relatief betrouwbaar kan worden bepaald. Dit heeft als gevolg dat de waarde waarmee deze

categorie van activa op de balans voorkomt, dicht zal aanleunen bij de reële waarde. Bij sommige ondernemingen

wordt er zeer veel belang gehecht aan deze vorm van immateriële activa en wordt er dan ook naar verwezen in hun

jaarrekening of op hun website. Bij Innogenetics bijvoorbeeld verwijst men zeer expliciet naar “Intellectual

Property”. Één van de elementen van de strategie is zelfs gericht op het uitbesteden van hun sterk “Intellectual

Property Portfolio”. Dit “Intellectual Property Portfolio” bestaat uit patenten, kennis en soortgelijke elementen. Het

is cruciaal voor Innogenetics dat ze een patent kunnen verkrijgen voor een bepaald product omdat het niet verkrijgen

een enorm verlies aan marktaandeel zou betekenen. De grote nadruk op dit intellectueel kapitaal kan verklaard

worden vanuit de biomedische sector waarin zij actief zijn. Men vermeldt in het jaarverslag van 2004 zelfs: “Door

ons “Intellectual Property” verkrijgen we een competitief voordeel vandaag, maar ook een motor om te groeien naar



de toekomst toe.”. (Innogenetics, 2005, blz. 12 en 41) Mevr. De Raedt K. (interview met mevr. De Raedt K.,

Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail) gaf aan dat de licenties de belangrijkste immateriële activa van de

onderneming vormen. Het belang van deze licenties en van het “Intellectual Property” wordt eveneens weerspiegeld

in de jaarrekeningen van Innogenetics en dit zowel in de Belgian GAAP als in de IAS/IFRS jaarrekeningen.

Bij Barco zijn patenten samen met onderzoek en ontwikkeling de belangrijkste immateriële activa. Patenten komen

voort uit ontwikkelingsactiviteiten, waardoor beiden samen mogen worden aanschouwd. (Cfr. Paragraaf 5.3.2., blz.

95 – 96) Het belang van patenten en onderzoek en ontwikkeling kunnen we zowel vaststellen in de Belgian GAAP

als in de IAS/IFRS jaarrekeningen van Barco. Ook bij Bekaert spelen patenten en software een belangrijke rol, wat

ook blijkt uit de jaarrekening. Onder software wordt de ERP–software verstaan. Men zal overgaan tot activering

wanneer het gaat om een volledige implementatie en bij een minimum aanschaffingswaarde van 125 000 EUR. Op

de balans van Bekaert vertegenwoordigen deze software en de licenties een aanzienlijk bedrag. (Interview met dhr.

Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk.)

Concluderend kunnen we stellen dat patenten, licenties en andere soortgelijke rechten meestal worden opgenomen

op de balansen van ondernemingen.

5.4.4 Andere immateriële activa

Klantenrelaties maken, ondanks hun belangrijke waarde voor heel wat ondernemingen, slechts een klein deel uit van

de post “immateriële activa” op de balans. De reden hiervoor is dat intern ontwikkelde cliëntenbestanden volgens

IAS 38 – 63 niet mogen opgenomen worden als immaterieel actief. De cliëntenbestanden die daarentegen verkregen

werden als gevolg van een bedrijfscombinatie mogen wel worden geactiveerd. (IFRS 3 – 45) Dit gebeurde ook bij

Telindus Group bij de overname van het Franse Bedrijf Arche Communications in juni 2005. De intern ontwikkelde

klantenrelaties worden als dusdanig niet opgenomen op het actief. Bij deze recente overname werd een deel van het

orderboek en een deel van de klantenportefeuille geactiveerd. (Interview met dhr. Ooms H., Telindus, 6 maart 2006,

e-mail) Het is aldus logisch dat de waarde waarmee de klantenportefeuille en het orderboek op de balans

voorkomen, slechts een fractie is van de totale klantenportefeuille en van het totale orderboek van Telindus Group.

Voor Bekaert speelt knowhow een belangrijke rol. Een intrede in een nieuwe industrie zal men meestal doen via een

overname. Bij deze intrede is het cruciaal om de nodige knowhow te hebben. Het probleem hierbij is dat de waarde

niet eenvoudig bepaald kan worden. In nieuwe industrieën heeft men meestal te maken met een snelle evolutie en

kan iets snel zijn waarde verliezen. De kans bestaat dan ook dat men deze knowhow overschat. Ook in bestaande

industrieën speelt deze knowhow een belangrijke rol. (Interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006,

Kortrijk.) Ondanks de belangrijke rol van knowhow wordt dit niet opgenomen op de balans van Bekaert omdat niet

voldaan is aan de voorwaarden tot activering.

In het jaarverslag van Innogenetics verwijst men ook naar de waarde die de personeelsleden voor hun organisatie

betekenen. Er wordt gesteld dat de mensen het verschil maken in een organisatie en dat ze dé succesfactor zijn van

een onderneming. (Innogenetics, 2005, blz. 39)

Bij Arinso International wijst men eveneens op het belang van hun klanten en personeelsleden. Arinso is een

dienstverlenend bedrijf en het is dan ook logisch dat deze groepen een belangrijke waarde voor de onderneming

zullen hebben. Deze activa vinden we echter niet terug in de balans van de onderneming. Immateriële activa maken

er zelfs een zeer kleine fractie van het totaal actief uit. (Arinso International,2005, blz. 10 – 11 )



5.5 Wat was de impact van IAS/IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële activa in België?

5.5.1 Worden er onder IAS/IFRS meer immateriële activa opgenomen?

Om de impact van IAS/IFRS na te gaan, vergeleek ik de laatste jaarrekening onder Belgian GAAP en de eerste

jaarrekening opgemaakt onder IAS/IFRS. In deze jaarrekening (of in een daarbij horend document) werd soms

aangegeven wat de reden was voor de stijging of daling van de desbetreffende post. Deze gegevens worden

hieronder weergegeven. Wel merk ik hierbij op dat de overgang van de verschillende ondernemingen naar IAS/IFRS

niet altijd in hetzelfde jaar plaatsvond. Zo maakte Roularta Media Group de overgang pas in 2004, terwijl Inbev dit

al deed in 2001. Ondertussen zijn er echter al een aantal standaarden gewijzigd (onder andere de standaard met

betrekking tot goodwill). Dit brengt met zich mee dat het verschil dat toen werd aangegeven, een andere waarde zou

aannemen indien de nieuwe regels werden toegepast. Toch lijkt het mij zinvol om het gerapporteerde verschil weer

te geven omdat het een indicatie geeft van de wijzigende boekwaarden.

5.5.1.1 GOODWILL (POSITIEVE CONSOLIDATIEVERSCHILLEN) De volgende tabel geeft een overzicht weer van de boekwaarde onder Belgian GAAP en onder IAS/IFRS van

goodwill.

Tabel 5: De impact van IAS/IFRS op de opname van goodwill (bedragen in EUR)

Naam Bedrijf Belgian GAAP IAS/IFRS Verschil Arinso International 7 168 111 6 902 710 - 265 401

Barco 46 728 000 30 538 000 - 16 190 000

Bekaert 50 000 000 48 000 000 - 2 000 000

Inbev 2 738 000 000 2 738 000 000 0

Innogenetics(a) N.A. N.A. N.A.

Roularta Media Group 62 704 000 24 596 000 - 38 108 000

Solvay 198 000 000 178 000 000 - 20 000 000

Telindus Group 61 907 000 61 907 000 0

Umicore 102 016 000 36 757 000 - 65 259 000

Zenitel 35 197 000 18 051 000 -17 146 000 (a) : Innogenetics paste vanaf 2000 US GAAP toe en vanaf 2003 IAS/IFRS. Hierdoor kan men het verschil tussen

Belgian GAAP en IAS/IFRS moeilijk nagaan.

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen en de daarbij horende documenten

De tabel geeft aan dat de boekwaarde van goodwill ofwel daalde ofwel gelijk bleef. Bij geen enkele onderzochte

onderneming steeg de goodwill. Dit is ook logisch aangezien de prijs die men betaalde voor een overgenomen

onderneming niet zal wijzigingen door de toepassing van IAS/IFRS. IAS/IFRS zal er echter voor zorgen dat er een

groter gedeelte van deze prijs toegerekend zal worden aan de actief- en passiefbestanddelen en zo niet onder de post

“goodwill” wordt opgenomen. Bij de meeste ondernemingen kunnen we zelfs spreken van een aanzienlijke daling

van de boekwaarde van goodwill, zoals bijvoorbeeld bij Umicore of bij Roularta Media Group. Hiervoor zijn

verschillende redenen terug te vinden:

� Opname van de activa en de passiva van de overgenomen onderneming tegen reële waarde. Dit zorgt

ervoor dat de waarde van de goodwill daalt, doordat de activa een hogere waarde krijgen toebedeeld en

eventueel de passiva een lagere. Deze reden werd aangegeven bij Barco en Bekaert. (Barco, 2003b, blz.

XIII en Bekaert, 2001b, blz. 4)



� Herclassificatie van goodwill. Dit is het geval bij Roularta Media Group. Het belangrijkste actief bij een

overname is meestal de titel en niet zozeer de materiële of andere activa. Meestal zal men een overname

doen om een welbepaalde titel te verwerven. Vóór de toepassing van IAS/IFRS werd de “prijs” die men

betaalde voor deze titels opgenomen onder “goodwill” . Door toepassing van IAS/IFRS werd deze goodwill

uitgesplitst in “zuivere” goodwill en in titels. Deze titels werden op hun beurt opgenomen onder

“immateriële activa”, wat daar zorgde voor een aanzienlijke stijging. (Cfr. Paragraaf 5.3.2, blz. 96)

(Interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27 februari 2006, Roeselare.)

� Verminderde afschrijvingen en de test op bijzondere waardeverminderingsverliezen. Door toepassing van

IAS/IFRS moet goodwill niet langer worden afgeschreven, maar jaarlijks getest worden op een bijzonder

waardeverminderingsverlies. Solvay geeft aan dat door de eerste toepassing van IAS/IFRS ze een bijzonder

waardeverminderingsverlies dienden te boeken. Dit betekent dat hun goodwill overgewaardeerd was op de

balans. (Solvay, 2002b, blz. 3) Ook Umicore geeft dit als reden aan (Umicore, 2004, blz. 63).

Een belangrijk gevolg van de toepassing van IFRS 3 “Bedrijfscombinaties” is dat goodwill niet langer afgeschreven

dient te worden, maar in plaats daarvan jaarlijks getest moet worden op een bijzonder waardeverminderingsverlies.

Dit kan aanzienlijke gevolgen voor het resultaat van de onderneming met zich meebrengen. Door het niet langer

afschrijven van goodwill, verdwijnt er een grote kost uit de balans. Het boeken van een bijzonder

waardeverminderingsverlies kan echter ook een aanzienlijke kost met zich meebrengen. Zo bedroegen de jaarlijkse

afschrijvingskosten bij Innogenetics voor 2005 (dit is voor de toepassing van IFRS 3) 166 000 EUR. In 2005 was bij

Innogenetics geen impairment noodzakelijk met als gevolg dat het resultaat hierdoor hoger komt te liggen.

(Interview met mevr. De Raedt K., Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail.) Bij Roularta Media Group bedroegen de

afschrijvingen jaarlijks ongeveer 7 000 000 EUR voor goodwill. Er bleek in 2004 geen impairment noodzakelijk te

zijn. Hierdoor bedroeg het resultaat 7 000 000 EUR meer. Wel werd er voor de titels een bijzonder

waardeverminderingsverlies van ongeveer 1 180 000 EUR geboekt. (Interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta

Media Group, 27 februari 2006, Roeselare.) Doordat door toepassing van IAS/IFRS goodwill gedeeltelijk vervangen

werd door titels, zal deze 1 180 000 EUR misschien wel betrekking hebben op wat vroeger opgenomen werd onder

goodwill. Desalniettemin zal het resultaat sowieso hoger zijn onder IAS/IFRS. Anderzijds kan hierdoor het resultaat

volatieler worden en aldus moeilijker te voorspellen door de markt. De markt kan op deze manier verrast worden.

(IFRS 3: No more goodwill, 2004)



5.5.1.2 ANDERE IMMATERIËLE ACTIVA De volgende tabel geeft een overzicht weer van de boekwaarde onder Belgian GAAP en onder IAS/IFRS van

immateriële activa (exclusief goodwill).

Tabel 6: De impact van IAS/IFRS op de opname van immateriële activa (bedragen in EUR)

Naam Bedrijf Belgian GAAP IAS/IFRS Verschil Arinso International 4 115 4 115 0 Barco 39 810 000 56 844 000 17 034 000 Bekaert 34 000 000 27 000 000 - 7 000 000 Inbev 59 000 000 57 000 000 - 2 000 000 Innogenetics(a) N.A. N.A. N.A. Roularta Media Group 15 047 000 45 080 000 30 033 000 Solvay 377 000 000 264 000 000 -133 000 000 Telindus Group 5 091 000 8 919 000 3 828 000 Umicore 14 810 000 15 754 000 944 000 Zenitel 923 000 569 000 - 354 000

(a) : Innogenetics paste vanaf 2000 US GAAP toe en vanaf 2003 IAS/IFRS. Hierdoor kan men het verschil tussen

Belgian GAAP en IAS/IFRS moeilijk nagaan.

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen en de daarbij horende documenten

Op basis van de tabel kunnen we stellen dat de impact van IAS/IFRS verschillend is van onderneming tot

onderneming. Bij sommige ondernemingen daalde de boekwaarde van de immateriële activa, bij andere steeg de

boekwaarde. Ook hier geven sommige ondernemingen de oorzaak van deze stijging respectievelijk daling weer:

� Uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Bij Barco en Telindus worden er meer uitgaven voor onderzoek

en ontwikkeling geactiveerd onder IAS/IFRS dan onder Belgian GAAP. Telindus activeerde onder Belgian

GAAP de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling niet, waar ze dit wel doet onder IAS/IFRS. Als gevolg

hiervan stijgen de geactiveerde uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. (Telindus Groep, 2004b) Barco

geeft verschillende redenen aan voor de stijging van de geactiveerd uitgaven voor onderzoek en

ontwikkeling (Barco, 2003b, blz. VI, VII en XII):

o Een eerste reden stelt dat onder IFRS ook een deel van overheadkosten geactiveerd worden. Onder

Belgian GAAP mag men deze kosten ook activeren, maar Barco gebruikte deze mogelijkheid niet. Op

deze manier komen er onder IAS/IFRS meer kosten geactiveerd in aanmerking.

o Onderzoek wordt onder IAS/IFRS niet langer geactiveerd, waar dit wel het geval is onder Belgian

GAAP. Dit betekent dat er onder IAS/IFRS minder projecten in aanmerking komen voor activering.

o Onder Belgian GAAP schreef men in het eerste afschrijvingsjaar voor een volledig jaar af, daar waar

men onder IFRS pro rata temporis zal afschrijven. (Cfr. Paragraaf 2.3.3, blz. 27 – 34)

� Bij Solvay doet zich het omgekeerde fenomeen voor; ontwikkelingskosten worden er niet langer

geactiveerd. (Solvay, 2002b, blz. 8)

� Nieuw opgenomen immateriële activa. Bij Roularta Media Group neemt men door toepassing van

IAS/IFRS titels op als een component van de immateriële activa, daar waar dit onder Belgian GAAP deel

uitmaakte van de component “goodwill” . (Cfr. Paragraaf 5.5.1.1, blz. 103)

� Afschrijvingskosten. Roularta Media Group verwijst naar het feit dat onder Belgian GAAP de immateriële

activa voor een volledig jaar werden afgeschreven in het jaar van verwerven, daar waar dit pro rata

temporis gebeurt onder IAS/IFRS. Bij Umicore steeg de gebruiksduur van software van 3 naar 5 jaar.



(Umicore, 2003, blz. 63) En Solvay verwijst naar de test op bijzondere waardeverminderingsverliezen om

de daling van de boekwaarde van haar immateriële activa gedeeltelijk te verklaren. (Solvay, 2002b, blz. 8)

5.5.2 Waardering na opname

Eens een immaterieel actief is opgenomen op de balans moet men het daarna verwerken volgens het kostprijsmodel

of volgens het herwaarderingsmodel. (Cfr. Paragraaf 2.3.1.2, blz. 24 – 26) Alle geanalyseerde ondernemingen kozen

ervoor om het kostprijsmodel toe te passen. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat het kostprijsmodel minder

ruimte laat voor discussie. Door het subjectief karakter van een aantal immateriële activa, zullen revisoren de

waarde van deze activa proberen zo laag mogelijk te houden. De bedrijfsleiding daarentegen zal deze activa tegen

een hoger bedrag wensen op te nemen, omdat deze belangrijk zijn voor de onderneming. Om discussies zo veel

mogelijk te vermijden, zal men eerder geneigd zijn het kostprijsmodel toe te passen. Daarenboven baseert men zich

bij de aankoop van een immaterieel actief op de marktprijs, waardoor het logisch is te vertrekken van het bedrag dat

men toen betaalde. Men gaat dan eigenlijk na in welke mate de prijs die men toen betaalde nog altijd de waarde van

het actief weerspiegelt. (Interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27 februari 2006, Roeselare.)

Dhr. Lauwers M. wijst eveneens op het subjectief karakter bij het bepalen van de reële waarde van de immateriële

activa. Daarenboven is het veel eenvoudiger om het kostprijsmodel te gebruiken dan het herwaarderingsmodel.

(Interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk.) Dhr. Huysentruyt B. (interview met dhr.

Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk) stelt dat Bekaert nog niet toe is aan het gebruik van het

herwaarderingsmodel (de materiële vaste activa worden evenmin verwerkt volgens het herwaarderingsmodel). Het

herwaarderingsmodel brengt namelijk zeer veel administratieve taken met zich mee en waar mogelijk zal men de

administratieve druk zoveel mogelijk pogen te vermijden. Een bijkomend nadeel van het herwaarderingsmodel is

dat de resultaten volatieler zullen worden. Dhr. Huysentruyt B. (interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20

maart 2006, Kortrijk) stelt dat de meeste ondernemingen het herwaarderingsmodel gebruiken om hun eigen

vermogen op te krikken om op die manier bijvoorbeeld meer geld te kunnen lenen. Bekaert heeft echter een zeer

sterke kapitaalstructuur en heeft dan ook niet de behoefte om het eigen vermogen op te krikken. (Interview met dhr.

Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk.)

Een andere reden zou kunnen zijn dat immateriële activa vaak niet op een actieve markt verhandeld worden. Als

gevolg hiervan zal het moeilijk zijn de reële waarde te bepalen. Daarnaast leunt deze methode zeer dicht aan bij de

methode die gebruikt wordt onder Belgian GAAP. (Cfr. Paragraaf 2.3.1.1, blz. 24)

5.5.3 Afschrijvingen

IAS 38 – 97 stelt dat immateriële activa met een beperkte gebruiksduur moeten afgeschreven worden. De

afschrijvingsmethode die hierbij gebruikt wordt, moet de mate weergeven waarin toekomstige economische

voordelen naar de onderneming zullen vloeien. Indien dit niet betrouwbaar kan worden bepaald, dan moet men de

lineaire methode gebruiken. Dit betekent dat men in tegenstelling tot Belgian GAAP ook andere methodes kan

gebruiken dan de lineaire methode. (Cfr. paragraaf 2.3.3.1.3, blz. 28 – 30 en paragraaf 2.3.3.2.3, blz. 32)

Alle onderzochte bedrijven gebruiken de lineaire methode om hun immateriële activa met beperkte gebruiksduur af

te schrijven. Hier zal er zich dus weinig verschil voordoen met Belgian GAAP. De reden waarom alle onderzochte

ondernemingen de lineaire afschrijvingsmethode gebruiken zou kunnen gevonden worden in het feit dat men niet

betrouwbaar kan bepalen hoeveel van de totale economische voordelen elk jaar naar de onderneming zullen vloeien.



Egginton (1990) gaat niet akkoord met deze lineaire methode. Hij stelt dat de meeste economische voordelen van

een immaterieel actief in het begin van de levensduur gegenereerd zullen worden. Men zou als gevolg hiervan de

degressieve afschrijvingsmethode moeten gebruiken. In de meeste bedrijven zal men meestal een arbitraire methode

kiezen om de immateriële activa af te schrijven. De reden hiervoor is dat het meestal niet eenvoudig is om te

bepalen hoeveel economische voordelen een immaterieel actief jaarlijks zal genereren. Men kan wel de totale

toekomstige economische voordelen bepalen, maar niet de manier waarop dit immaterieel actief deze voordelen zal

genereren. Verder zou het veel werk met zich meebrengen om te bepalen hoe economische voordelen naar de

onderneming zullen vloeien. Daarom ligt de lineaire methode voor de hand. Dit geldt ook om te bepalen over

hoeveel jaar afgeschreven zal worden. Men stelt een standaardperiode voorop en indien men dat wenst, kan men

daarvan afwijken. Dit zal echter niet zo vaak gebeuren. (Interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group,

27 februari 2006, Roeselare; interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk en interview met dhr.

Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk.) Zo wordt de standaard afschrijvingsperiode van de uitgaven voor

onderzoek en ontwikkeling bij Barco vastgesteld op 2 jaar. Indien men dat wenst kan men hier wel van afwijken en

de uitgaven over maximaal 4 jaar afschrijven. In de meeste gevallen wordt de levensduur van elk individueel

ontwikkelingsproject niet ingeschat en schrijft men eenvoudigweg af over 2 jaar. (Interview met dhr. Lauwers M.,

Bekaert, 7 maart 2006, Kortrijk.)

5.5.4 Bijzonder waardeverminderingsverlies

Het testen op bijzondere waardeverminderingsverliezen werd tijdens de interviews aangegeven als dé belangrijkste

verandering bij de overschakeling van Belgian GAAP naar IAS/IFRS met betrekking tot de component immateriële

activa. Vooral het jaarlijks testen van goodwill op bijzondere waardeverminderingsverliezen in plaats van goodwill

af te schrijven was een belangrijke wijziging. (Interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27

februari 2006, Roeselare; interview met mevr. De Raedt K., Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail en interview met

dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk.) Enkel mevr. De Raedt K. (interview met mevr. De Raedt K.,

Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail) gaf aan dat ook de gewijzigde voorwaarden voor het activeren van de uitgaven

voor onderzoek en ontwikkeling een belangrijke verandering met zich mee heeft gebracht bij de overgang van

Belgian GAAP naar IAS/IFRS.

In de jaarrekeningen vinden we weinig informatie terug over de manier waarop de realiseerbare waarde van een

immaterieel actief wordt bepaald. Deze realiseerbare waarde moet worden vergeleken met de boekwaarde om te

testen of het actief een bijzonder waardeverminderingsverlies heeft ondergaan. (Cfr. Paragraaf 2.3.4.2.1, blz. 35 –

40)

Bij Roularta Media Group wordt elke titel afzonderlijk getest op een bijzonder waardeverminderingsverlies. Hier

vertrekt men van de bedrijfswaarde om de realiseerbare waarde te schatten. Om deze bedrijfswaarde te schatten,

gaat men als volgt te werk (interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27 februari 2006, Roeselare):

Stap 1: Men berekent het gemiddelde van 75 % van de omzet van de titel en 8,5 keer de EBIT-marge van deze titel.

Deze twee criteria worden ook gebruikt bij de aankoop van een titel (via een bedrijfscombinatie). Dit

resultaat geeft weer hoe goed een welbepaalde titel het doet en geeft aldus een eerste indruk van de

bedrijfswaarde. Door de opvolging van deze resultaten heeft men eveneens een zicht op de evolutie van de

voordelen die deze titel zal genereren en de interpretatie van de markt van deze titel. Dit geeft met andere

woorden een eerste indicatie voor het al of niet boeken van een bijzonder waardeverminderingsverlies.



Stap 2: Het volstaat echter niet om alleen naar financiële cijfers te kijken om de bedrijfswaarde te bepalen. Men zal

vervolgens rekening moeten houden met een aantal subjectieve elementen. Deze subjectieve elementen

laten echter heel wat ruimte voor discussie en zorgen er dan ook voor dat de impairment test meestal één

van de belangrijkste discussiepunten met de revisoren vormt.

Voor de overige immateriële activa werden in het verleden nog geen bijzondere waardeverminderingen geboekt.

Bij Roularta Media Group wordt deze test twee keer per jaar uitgeoefend, namelijk één keer op 30 juni en één keer

op 31 december. De nadruk ligt wel op 31 december en daar zal men dan ook het meest aandacht aan besteden. Men

voert de test toch al eens in de loop van het jaar uit, om de evolutie van de verschillende titels op te volgen en om

het verrassingseffect minder groot te maken. Dhr. Dejaeghere J.P. (interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta

Media Group, 27 februari 2006, Roeselare) stelde dat het in ondernemingen weinig zal voorkomen dat een in het

verleden opgenomen bijzonder waardeverminderingsverlies zal worden teruggenomen. De reden hiervoor is dat men

dit bijzonder waardeverminderingsverlies pas zal opnemen wanneer het actief duurzaam in waarde is gedaald. Het

zal zelden voorkomen dat een immaterieel actief daarna weer in waarde zal stijgen, waardoor het bijzonder

waardeverminderingsverlies overbodig blijkt.

Bij Bekaert zal men de immateriële activa toewijzen aan een kasstroomgenererende eenheid (zoals bij goodwill) om

te bepalen of men te maken heeft met een bijzonder waardeverminderingsverlies. De reden hiervoor is dat er voor

een immaterieel actief meestal geen marktcijfers beschikbaar zijn. In de meeste gevallen bestaat er daarenboven

geen gelijkaardig actief op de markt. Indien men vaststelt dat de boekwaarde van de kasstroomgenererende eenheid

hoger is dan de realiseerbare waarde, dan zal men in de eerste plaats goodwill in waarde verminderen. Is de

boekwaarde van de goodwill nul, dan zal men vervolgens de boekwaarde van de immateriële activa verminderen. Is

ook deze waarde onvoldoende, dan zal men pas de boekwaarde van de materiële vaste activa doen dalen. Onder de

immateriële activa zal men sneller overgaan tot het impairen van merken, licenties en knowhow dan tot het impairen

van software. In de praktijk zal men in de meeste gevallen pas impairen als er indicaties zijn dat het actief een

bijzonder waardeverminderingsverlies heeft ondergaan. Zelfs voor de activa bij dewelke men dit jaarlijks moet

nagaan, kijkt men meestal op het einde van het jaar of er een indicatie is. Is deze er niet dan beslist men vrij snel om

niet over te gaan tot het boeken van een bijzonder waardeverminderingsverlies. (Interview met dhr. Huysentruyt B.,


Bij Innogenetics bekijkt men op regelmatige tijdstippen de patentenportefeuille. Men gaat dan na welke patenten

verder onderhouden zullen worden en welke niet. Indien een patent van geen verder nut zal zijn, dan komen deze in

aanmerking voor een impairment. Bij Innogenetics voert men de impairment–test op zeer regelmatige tijdstippen uit.

(Interview met mevr. De Raedt K., Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail.)

Om te testen of goodwill een bijzonder waardeverminderingsverlies heeft ondergaan, baseert Telindus Group zich

op de bedrijfswaarde. Bij deze berekening maakt men gebruik van de door het management goedgekeurde financiële

budgetten voor de komende drie jaar. Deze budgetten worden dan geëxtrapoleerd over vijf jaar aan een afnemend

groeipercentage. Verder zal rekening worden gehouden met de volgende factoren (interview met dhr. Ooms H., 13

maart 2006, e-mail):

� De disconteringsfactor die wordt gebruikt om de kasstromen te verdisconteren is het gewogen gemiddelde

van de kapitaalkost (WACC). Deze WACC ligt tussen 9,3 % en 9,5 %. Hierbij werd rekening gehouden

met de sectorparameters verkregen van verschillende investeringsbanken en analisten.



� De geschatte brutowinstmarge op de verkoop van producten. Hierbij werd rekening gehouden met de

marktevolutie.

� De geschatte groei in de opbrengsten uit diensten. Dit is een zeer belangrijke strategische doelstelling van

de groep en zal de evolutie van de indirecte kosten enorm beïnvloeden.

Bij Innogenetics zal men op een gelijkaardige manier te werk gaan, daar zal men per legale eenheid rekening

houden met de kasstromen voor de volgende vier jaar, waarbij eveneens rekening wordt gehouden met de

discontovoet, de groeivoet en de verwachte veranderingen in de kasstromen. (Interview met mevr. De Raedt K.,

Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail.)

5.5.5 Getrouwer beeld?

Het belangrijkste verschil dat zich bij Roularta Media Group heeft voorgedaan bij de overstap van Belgian GAAP

naar IAS/IFRS, heeft betrekking op de impairment. Onder Belgian GAAP werden titels afgeschreven over 5, 10 of

20 jaar afhankelijk van het type titel. Onder IAS/IFRS schrijft men deze titels niet langer af, maar worden ze

jaarlijks getest of ze geen bijzonder waardeverminderingsverlies hebben ondergaan. De jaarlijkse afschrijvingen van

alle titels samen bedroegen ongeveer 7 miljoen EUR. Door de toepassing van IAS/IFRS werd er in 2004 geen

bijzonder waardeverminderingsverlies geboekt. Dit is een aanzienlijk verschil. Hierdoor geeft IAS/IFRS dan ook

een getrouwer beeld van de jaarrekening. Ook de opname van titels afzonderlijk van goodwill zorgt voor een

getrouwer beeld. Anderzijds stelt dhr. Dejaeghere J.P. (interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group,

27 februari 2006, Roeselare) dat afschrijven ook voordelen heeft, namelijk er zijn veel minder discussies met de

revisoren. (Interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27 februari 2006.)

Dhr. Ooms H. (interview met dhr. Ooms H., Telindus, 6 maart 2006, e-mail) vindt dat de immateriële activa op de

balans van Telindus Group een representatieve weergave zijn van de immateriële activa die aanwezig zijn in de

organisatie. De immateriële activa die op de balans worden opgenomen zijn software en licenties en intern

gegenereerde immateriële activa, namelijk ontwikkeling. Ondanks het feit dat merken en klantenrelaties niet of

slechts in beperkte mate worden opgenomen op de balans, vindt hij dat de immateriële activa toch een goed beeld

geven van wat in de onderneming aanwezig is.

Dhr. Lauwers M. (interview met dhr. Lauwers M., Barco,17 maart 2006, Kortrijk) is het hier niet mee eens. Hij

vindt dat de immateriële activa op de balans geen getrouw beeld geven van wat in de onderneming aanwezig is.

Vooral de weergave van goodwill vindt hij niet goed. Hiervoor duidt hij aan dat financiële analisten en

kredietverschaffers bij hun analyse van de jaarrekening weinig tot geen rekening houden met goodwill op de balans.

Men zal dit meestal schrappen en het eigen vermogen ermee verminderen. De bedoeling van IAS/IFRS was om

jaarrekeningen op een uniforme manier weer te geven. Hij vindt echter dat er nog steeds zeer veel subjectieve

factoren verbonden zijn aan de jaarrekening onder IAS/IFRS en dit in het bijzonder voor de immateriële activa.

Vroeger diende men goodwill af te schrijven. Theoretisch was dit misschien niet de beste methode, maar ze was wel

duidelijk. Nu, stelt hij, moet men goodwill testen op een bijzonder waardeverminderingsverlies. Het is echter veel

moeilijker om aan mensen uit te leggen hoe men dit precies gedaan heeft, met welke factoren men rekening

gehouden heeft, enzovoort. Voor communicatiedoeleinden vindt hij IAS/IFRS dan ook niet beter. Onder Belgian

GAAP was de communicatie eenvoudiger. Daarnaast gaat de impairment gepaard met zeer veel subjectieve

factoren, zeker in de technologiesector waarin Barco actief is. Dit betekent dat men denkt dat IAS/IFRS objectief is



en een getrouwere weergave is, maar dit is eigenlijk niet zo. Het is nog steeds subjectief. Zo dient men onder andere

een inschatting te maken van de toekomstige resultaten, wat niet altijd eenvoudig is. Dhr. Lauwers M. (interview

met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk) gaf twee voorbeeldjes aan om te illustreren dat het niet

eenvoudig is om de impairment–test uit te voeren en om daarenboven het subjectieve karakter aan te duiden van

deze impairment-test.

Voorbeeld 1:

Jaar 0: Je hebt een overname gedaan en daarbij had je een aantal verwachtingen over het toekomstige verloop van

de resultaten.

Jaar 1: Er is niet voldaan aan de verwachtingen, bijvoorbeeld omdat er een aantal problemen waren, maar je hebt

dezelfde verwachtingen als in jaar 0 over de toekomstige resultaten. Dit betekent dat men in principe geen

bijzonder waardeverminderingsverlies zou moeten boeken.

Jaar 2: Ook hier doet zich hetzelfde voor. Er is niet voldaan aan de verwachtingen, maar je hebt dezelfde

verwachtingen als in jaar 0 over de toekomst. Ook hier zou geen bijzonder waardeverminderingsverlies

moeten geboekt worden, want de realiseerbare waarde is niet lager dan de boekwaarde.

We zien dus dat er nooit voldaan wordt aan de verwachtingen, terwijl we nooit een bijzonder

waardeverminderingsverlies boeken omdat we denken dat het in de toekomst beter zal gaan. De vraag is echter of

het in de toekomst wel beter zal gaan.

Voorbeeld 2:

Jaar 0: Er wordt een bedrijf overgenomen met de bedoeling dat er een synergie tot stand komt tussen de

onderneming en de overgenomen onderneming. Als gevolg van de overname ontstaat er goodwill.

Jaar 1: Het overgenomen bedrijf kan nog steeds goed “teruggevonden” worden in de moederonderneming. Er kan

dan ook nog duidelijk bepaald worden wat de realiseerbare waarde is van deze kasstroomgenererende

eenheid.

Jaar 2: Het is al veel moeilijker om de overgenomen onderneming terug te vinden in het moederbedrijf. Men heeft

dit bedrijf namelijk geïntegreerd in de moederonderneming. Het is dan ook moeilijk om de realiseerbare

waarde te bepalen en om na te gaan of er een bijzonder waardeverminderingsverlies geboekt moet worden.

Hoeveel is de goodwill nog waard?

Een tweede probleem ligt volgens dhr. Lauwers M. (interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk)

bij de indeling van de balans en de resultatenrekening. Onder IAS/IFRS is er geen vaste indeling meer, wat de

vergelijkbaarheid van jaarrekeningen tussen ondernemingen niet altijd gemakkelijk maakt. Hierdoor zal eveneens de

communicatiewaarde van de jaarrekening verminderen. En de jaarrekening is eigenlijk het communicatiemiddel bij

uitstek van een onderneming. De weergave van de geactiveerde ontwikkelingskosten vindt hij daarentegen wel

goed. Er zit namelijk een duidelijke logica achter, namelijk de uitgaven die je nu doet in het kader van ontwikkeling,

zullen pas in de toekomst opbrengsten met zich meebrengen. Door het activeren van deze uitgaven om deze daarna

af te schrijven, worden de kosten en de opbrengsten met elkaar in overeenstemming gebracht. (Interview met dhr.

Lauwers M., Barco, 17 maart 2006, Kortrijk.) We zien bij de overige bedrijven echter dat men weinig tot geen

uitgaven voor ontwikkeling zal activeren, waardoor niet aan het “matching” principe wordt voldaan.



Dhr. Huysentruyt B. (interview met dhr. Huysentruyt B., Bekaert, 20 maart 2006, Kortrijk) vindt dat de presentatie

op de balans van de immateriële activa geen goede weergave van de immateriële activa die in de onderneming

aanwezig zijn. De belangrijkste reden hiervoor is dat intern gegenereerde immateriële activa niet op de balans

opgenomen mogen worden, ondanks dat deze activa een belangrijke waarde voor de onderneming kunnen

betekenen. Op dit vlak kan men dan ook niet spreken van een getrouwer beeld onder IAS/IFRS. Onder Belgian

GAAP mocht men namelijk veel meer uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling activeren. IAS/IFRS zorgt echter

wel voor een getrouwer beeld bij de boekhoudkundige verwerking van acquisities. Door het toewijzen van de

aanschaffingswaarde van de acquisitie aan verschillende immateriële activa, verantwoordt men beter de

aankoopprijs. Op dit vlak is IAS/IFRS dan ook beter dan Belgian GAAP. (Interview met dhr. Huysentruyt B.,


Mevr. De Raedt K. (interview met mevr. De Raedt K., Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail) vindt dat de

rapportering onder IAS/IFRS een getrouwer beeld geeft van de immateriële activa die in de onderneming aanwezig

zijn, doordat de indeling onder IAS/IFRS gedetailleerder is dan de indeling onder Belgian GAAP.

5.6 Conclusie

Immateriële activa spelen een zeer belangrijke rol in heel wat ondernemingen. Onderzoek en ontwikkeling zorgt

voor het toekomstig succes van ondernemingen, merken voor klantentrouw en dus ook voor het toekomstig succes

van de onderneming, enzovoort. Ondanks hun belang worden deze immateriële activa slechts in beperkte mate

opgenomen op de balansen van ondernemingen. We stelden vast dat een zeer kleine fractie van de enorme uitgaven

van onderzoek en ontwikkeling geactiveerd worden. Hetzelfde doet zich voor bij merken. Ondanks de enorme

waarde die deze merken kunnen aannemen, vinden we ze in zeer beperkte mate terug in de balans. Voor de meeste

ondernemingen is goodwill de grootste component van de immateriële activa. De belangrijkste reden hiervoor is dat

de waarde van goodwill gemakkelijk kan worden bepaald, wat niet altijd het geval is voor de andere immateriële

activa. Dit heeft als gevolg dat de immateriële activa op de balans van een onderneming geen duidelijk beeld geven

van welke immateriële activa in de onderneming aanwezig zijn. Als onderneming zou men dit kunnen verhelpen,

door bij de jaarrekening meer informatie te vermelden over deze immateriële activa. We stelden echter vast dat dit

slechts in zeer beperkte mate gebeurt.

Eens de immateriële activa opgenomen werden in de balans, worden ze meestal verwerkt volgens het kostprijsmodel

en volgens de lineaire methode afgeschreven. Dit betekent dat er zich niet zoveel verschil zal voordoen tussen de

verwerking van een immaterieel actief onder Belgian GAAP en de verwerking onder IAS/IFRS. Het grootste

verschil vinden we terug bij goodwill die niet langer wordt afgeschreven, maar jaarlijks getest wordt op een

bijzonder waardeverminderingsverlies.

Ten slotte wil ik nog vermelden dat men bij de geïnterviewde bedrijven aangaf dat men niet veel problemen gekende

heeft bij de overgang van Belgian GAAP naar IAS/IFRS. De overgang bracht enkel veel werk en dus ook veel tijd

met zich mee. (Interview met dhr. Dejaeghere J.P., Roularta Media Group, 27 februari 2006, Roeselare, Interview

met mevr. De Raedt K., Innogenetics, 23 maart 2006, e-mail en Interview met dhr. Lauwers M., Barco, 17 maart

2006, Kortrijk)

Algemeen besluit


ALGEMEEN BESLUIT

In deze scriptie werd de impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële activa in België

behandeld. Immateriële activa worden vaak dé succesfactoren van een onderneming genoemd, waardoor het

belangrijk is om na te gaan hoe deze immateriële activa boekhoudkundig verwerkt worden. Daarenboven moeten de

geconsolideerde jaarrekeningen van Belgische beursgenoteerde ondernemingen vanaf 1 januari 2005 opgemaakt

worden volgens de International Financial Reporting Standards (IFRS). Daarom is het belangrijk om na te gaan wat

de verschillen zijn tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS inzake de verwerking van immateriële activa. In deze scriptie

werd een verschillenanalyse gemaakt voor het hele verwerkingsproces van een immaterieel actief: vanaf eerste

opname tot verwijdering uit de balans. Hierbij werd vooral aandacht geschonken aan de immateriële activa die

vallen onder IAS 38 “Immateriële Activa”. Een schematisch overzicht van het verschil tussen Belgian GAAP en

IAS/IFRS werd opgenomen in bijlage 1: “Samenvattend overzicht van de boekhoudkundige verwerking van een

immaterieel actief”. Door middel van een aantal interviews en door analyse van een aantal jaarverslagen werd

daarenboven nagegaan hoe immateriële activa in de praktijk verwerkt worden en welke de belangrijkste verschillen

waren bij overgang van Belgian GAAP naar IAS/IFRS. Hierbij werden de volgende tien bedrijven onder de loep

genomen: Arinso International, Barco, Bekaert, Inbev, Innogenetics, Roularta Media Group, Solvay, Telindus

Group, Umicore en Zenitel. Op deze manier werd een praktisch luik gekoppeld aan het theoretisch gedeelte.

De stelling dat immateriële activa dé succesfactoren van een onderneming zijn, werd tijdens de interviews

voorgelegd. Iedereen verklaarde zich akkoord met deze stelling, waaruit blijkt dat immateriële activa belangrijk zijn

voor veel ondernemingen. Er werden verschillende redenen aangehaald om aan te tonen dat immateriële activa

succesfactoren zijn. Er werd gewezen op het belang van merken, knowhow, personeelsleden, klantenrelaties,

patenten en licenties en onderzoek en ontwikkeling.

Een sterk merk kan ervoor zorgen dat je aanwezig bent op een welbepaalde markt en er een welbepaald

marktaandeel kan opbouwen. Bekaert, Stella Artois (Inbev), Knack (Roularta Media Group) klinken bij iedereen

waarschijnlijk bekend in de oren. Merken en merknamen kunnen ook zorgen voor klantenloyaliteit en is op die

manier een waardevol actief. Deze merken zorgen dan ook voor een meerwaarde aan een standaardproduct.

Het personeel en de knowhow kunnen eveneens een meerwaarde genereren. Zij kunnen er immers voor zorgen dat

een kwaliteitsvol product afgeleverd wordt en dat de klant tevreden is over het verkregen product.

Verder kunnen klantenrelaties een belangrijke rol spelen. Zij kunnen er namelijk voor zorgen dat men binnen het

bedrijf een idee krijgt van wat de markt wenst. Bestaande klanten kunnen immers een signaal uitsturen over de

verwachtingen van consumenten. Daarenboven kunnen deze klantenrelaties een zekere stabiliteit in de verkopen met

zich meebrengen.

Patenten, licenties en andere soortgelijke rechten vertegenwoordigen een juridische bescherming van het product.

Op deze manier kunnen concurrenten het ontwikkelde product niet zomaar kopiëren. Dit kan dan ook een belangrijk

voordeel voor een onderneming betekenen.

Als laatste werd ook gewezen op het belang van onderzoek en ontwikkeling. Onderzoek en ontwikkeling is

belangrijk voor de toekomst van een onderneming. Indien men niet aan onderzoek en ontwikkeling zou doen, dan

kan men noch nieuwe producten op de markt brengen noch veranderingen aan producten aanbrengen. Vooral in

Algemeen besluit


dynamische sectoren is dit uitermate belangrijk. Bij Barco stelde men zelfs dat indien zij niet langer aan onderzoek

en ontwikkeling zouden doen, ze binnen twee jaar niet langer zouden bestaan.

In het eerste hoofdstuk van deze scriptie werd ingegaan op de vraag wat immateriële activa juist zijn. Immateriële

activa kunnen zeer veel verschillende vormen aannemen. Zo heeft men bijvoorbeeld software, patenten, concessies,

licenties, goodwill, merken, personeelsleden, kennis, klantenrelaties, leveranciersrelaties, enzovoort. Belgian GAAP

geeft geen definitie van wat een immaterieel actief is. Er worden enkel vier categorieën van immateriële activa

gedefinieerd: Kosten voor onderzoek en ontwikkeling; concessies, patenten, octrooien en andere soortgelijke

rechten; goodwill en vooruitbetalingen. IAS/IFRS daarentegen legt een zeer strikte definitie op van een immaterieel

actief. Een immaterieel actief is “een identificeerbaar, niet-monetair actief zonder fysieke vorm”. Daarenboven

wordt er ook een definitie gegeven van een actief: “Een actief is een middel dat uit gebeurtenissen in het verleden is

voortgekomen en waarover de entiteit de zeggenschap heeft en waaruit naar verwachting toekomstige economische

voordelen naar de entiteit zullen vloeien.”. Om te voldoen aan de definitie van een immaterieel actief moet er

voldaan zijn aan drie voorwaarden: de onderneming moet zeggenschap hebben over het immaterieel actief, het

immaterieel actief moet identificeerbaar zijn en het moet toekomstige economische voordelen met zich meebrengen.

Naast de definitie van een immaterieel actief worden in het eerste hoofdstuk eveneens de voorwaarden voor het

activeren van immateriële activa besproken. Ook hier doet zich een verschil voor tussen Belgian GAAP en

IAS/IFRS. Belgian GAAP legt geen specifieke vereisten op voor de opname van immateriële activa. IAS/IFRS is

hierin veel strikter. Om een immaterieel actief te activeren moet er niet alleen voldaan zijn aan de definitie, maar

ook aan de opnamecriteria. Deze opnamecriteria stellen dat het waarschijnlijk moet zijn dat de verwachte

toekomstige economische voordelen verbonden aan het immaterieel actief naar de onderneming zullen vloeien en

dat de kostprijs van het immaterieel actief betrouwbaar kan worden bepaald.

In hoofdstuk 2 werd vervolgens ingegaan op de algemene boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief.

Hier doen zich eveneens een aantal belangrijke verschillen voor tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS. Bij de eerste

opname wordt een immaterieel actief opgenomen tegen aanschaffingswaarde volgens Belgian GAAP en tegen

kostprijs volgens IAS/IFRS. Een actief kan op verschillende manieren verworven worden en afhankelijk van deze

manier zal de aanschaffingswaarde respectievelijk de kostprijs op een andere manier zijn samengesteld. In sommige

gevallen is de aanschaffingswaarde gelijk aan de kostprijs en doen er zich geen verschillen voor tussen de twee

boekhoudstandaarden.

� Wordt een immaterieel actief afzonderlijk verworven, met andere woorden wordt een immaterieel actief

aangekocht, dan is de aanschaffingswaarde gelijk aan de aanschaffingsprijs vermeerderd met de direct

toerekenbare kosten. De kostprijs is in dit geval de aankoopprijs (rekening houdend met de invoerrechten,

niet-restitueerbare omzetbelastingen, handelskortingen en andere kortingen) verhoogd met de direct

toerekenbare kosten. Hier doen er zich aldus geen verschillen voor tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS.

� Wordt een immaterieel actief verkregen bij een bedrijfscombinatie, dan zal men onder Belgian GAAP het

immaterieel actief in principe opnemen tegen zijn boekwaarde. De toerekening van het eerste

consolidatieverschil kan de boekwaarde van dit immaterieel actief doen dalen of doen stijgen. Onder

IAS/IFRS neemt men deze immateriële activa op tegen hun reële waarde. Dit heeft als gevolg dat onder

bepaalde omstandigheden de verwerking van de verworven immateriële activa op dezelfde wijze zal

worden verwerkt onder Belgian GAAP als onder IAS/IFRS, maar dat de verwerking ook kan verschillen.

Algemeen besluit


� Verkrijgt men een immaterieel actief via een overheidssubsidie, dan verkrijgt men het immaterieel meestal

gratis of bijna gratis. In dit geval neemt men het actief onder Belgian GAAP niet op tegen zijn nominale

waarde (dit is het bedrag dat men voor het actief betaalde), maar tegen zijn reële waarde. Onder IAS/IFRS

kan men het actief wel opnemen tegen zijn nominale waarde. Men kan er echter ook voor kiezen om het

actief op te nemen tegen zijn reële waarde.

� Wordt een immaterieel actief verkregen als gevolg van een ruiltransactie, dan zal men het actief boeken

tegen de reële waarde van het afgestane actief en dit zowel onder Belgian GAAP als onder IAS/IFRS.

Onder IAS/IFRS kan men het actief boeken tegen de reële waarde van het ingebrachte actief indien deze

reële waarde betrouwbaarder kan worden bepaald.

� Zowel onder Belgian GAAP als onder IAS/IFRS mag intern gegenereerde goodwill niet geactiveerd

worden.

� Ontwikkelt men zelf immateriële activa dan is de aanschaffingswaarde de vervaardigingsprijs. Deze

vervaardigingsprijs bestaat uit de kosten die direct toe te rekenen zijn aan het actief. De indirecte kosten

mogen eveneens deel uitmaken van deze vervaardigingsprijs, maar men is hiertoe niet verplicht. De

kostprijs (IAS/IFRS) bestaat in dit geval uit het totaal van de uitgaven gemaakt voor dit immaterieel actief

vanaf het moment dat voldaan is aan de opnamecriteria en die rechtstreeks toe te rekenen zijn aan het tot

stand brengen, de productie en de voorbereiding van het actief. De indirecte kosten mogen geen deel

uitmaken van deze kostprijs. Zowel onder Belgian GAAP als onder IAS/IFRS mag de rente op vreemd

vermogen opgenomen worden als onderdeel van de vervaardigingsprijs respectievelijk kostprijs.

Indien een immaterieel actief niet aan de voorwaarden voldoet om te worden geactiveerd, dan worden de uitgaven

ten laste genomen op het moment dat ze zich voordoen. Eens een immaterieel actief geactiveerd is, kunnen er zich

uitgaven voordoen die betrekking hebben op dit immaterieel actief. De vraag is dan in welke mate deze uitgaven

geactiveerd kunnen worden om op deze manier de boekwaarde van het actief te verhogen. IAS/IFRS is hier zeer

strikt in: er moet, zoals bij de eerste opname van een immaterieel actief, voldaan zijn aan de definitie en aan de

opnamecriteria. Dit heeft als gevolg dat men in de meeste gevallen deze latere uitgaven ten laste moet nemen van

het boekjaar.

Eens een immaterieel actief is opgenomen, stelt zich de vraag hoe dit verder verwerkt dient te worden. Onder

IAS/IFRS heeft men de keuze tussen twee modellen: het kostprijsmodel of het herwaarderingsmodel. Verwerkt men

een immaterieel actief volgens het kostprijsmodel dan zal men dit actief opnemen tegen haar kostprijs verminderd

met de eventuele geaccumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen. Past men het

herwaarderingsmodel toe, dan boekt men het immaterieel actief tegen haar reële waarde op datum van de

herwaardering verminderd met de eventuele latere afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen.

Indien men dit herwaarderingsmodel gebruikt, dan moet men dit model toepassen voor de volledige categorie van

immateriële activa waartoe het actief behoort. In de praktijk stellen we vast dat het kostprijsmodel meer toegepast

wordt. Bij de tien onderzochte bedrijven paste geen enkel bedrijf het herwaarderingsmodel toe. Als belangrijkste

redenen hiervoor gaf men aan dat het kostprijsmodel veel eenvoudiger toe te passen is en dat er zeer veel subjectieve

factoren betrokken zijn bij het bepalen van de reële waarde van een immateriële activa. In de meeste gevallen

bestaat er namelijk geen actieve markt voor de immateriële activa. Dit heeft tot gevolg dat er ook geen echte prijzen

beschikbaar zijn voor het actief en het aldus moeilijk is om de reële waarde te bepalen.

Algemeen besluit


Onder Belgian GAAP heeft men geen keuze. Hier gebruikt men een model dat gelijkaardig is aan het

kostprijsmodel. Men zal het immaterieel namelijk opnemen tegen de boekwaarde verminderd met de afschrijvingen

en eventuele waardeverminderingen. Doordat men in de praktijk meestal het kostprijsmodel onder IAS/IFRS

toepast, betekent dit dat men zeer dicht aanleunt bij de methode die gebruikt wordt onder Belgian GAAP.

Bij de verwerking van immateriële activa is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen immateriële activa

met een beperkte en immateriële activa met een onbepaalde levensduur. Onder Belgian GAAP gebruikt men niet de

term onbepaalde levensduur, maar wel onbeperkte levensduur. IAS/IFRS is echter van oordeel dat onbepaald een

betere term is, omdat na verloop van tijd kan blijken dat de gebruiksduur plots toch beperkt is. Dit kan bijvoorbeeld

het gevolg zijn van een economische verandering. IAS/IFRS geeft, in tegenstelling tot Belgian GAAP, weer waar

men rekening mee moet houden bij het bepalen van de gebruiksduur van het immaterieel actief. De gebruiksduur

moet daarenboven op regelmatige tijdstippen worden beoordeeld om na te gaan of deze nog niet gewijzigd is.

Immateriële activa met een beperkte gebruiksduur moeten afgeschreven worden. Hierbij zal men de

aanschaffingswaarde verminderd met de eventuele residuwaarde spreiden over de gebruiksduur. Onder Belgian

GAAP geeft men niet weer hoe deze restwaarde moet worden bepaald. IAS/IFRS veronderstelt dat deze restwaarde

nul is tenzij men een overeenkomst heeft met een derde partij die het actief wil kopen op het einde van de

gebruiksduur of indien er een actieve markt is voor het actief en de restwaarde betrouwbaar kan worden bepaald.

Daarenboven moet het zeker zijn dat deze actieve markt nog zal bestaan op het einde van de levensduur. Onder

Belgian GAAP is men verplicht de lineaire afschrijvingsmethode te gebruiken bij het afschrijven van de immateriële

activa. Voor de kosten van onderzoek en ontwikkeling en voor goodwill wordt een normale afschrijvingsperiode van

vijf jaar vooropgesteld. Wil men deze activa over een langere periode afschrijven, dan moet dit vermeld worden in

de toelichting. Fiscaal stelt men dat de minimale afschrijvingsmethode voor immateriële activa vijf jaar is, met

uitzondering van kosten voor onderzoek en ontwikkeling waar de minimumafschrijvingsperiode drie jaar bedraagt.

IAS/IFRS stelt dat de gebruikte afschrijvingmethode moet weergeven in welke mate de onderneming de

toekomstige voordelen verbonden aan het actief verwacht te gebruiken. Dit betekent dat men zowel de lineaire, de

degressieve of de afschrijvingsmethode op basis van de verbruikte werkeenheden mag gebruiken. Wanneer men niet

betrouwbaar kan bepalen hoe men de toekomstige voordelen zal gebruiken, moet de lineaire methode toegepast

worden. In de praktijk zien we dat men onder IAS/IFRS meestal de lineaire methode gebruikt. Geen enkel van de

tien geanalyseerde bedrijven gebruikte een andere methode. Men gaf als belangrijkste reden aan, dat het niet

eenvoudig is om te bepalen hoe de toekomstige voordelen naar de onderneming zullen vloeien. Het eenvoudigste is

dan ook om de lineaire methode te gebruiken. Verder stelt IAS/IFRS geen standaard afschrijvingsperiode voorop.

Een actief wordt steeds afgeschreven over haar gebruiksduur. De grote verschillen tussen IAS/IFRS en Belgian

GAAP met betrekking tot de afschrijvingen brengen met zich mee dat het resultaat sterk beïnvloed kan worden. In

de praktijk zien we echter dat deze impact eerder beperkt blijft.

Onder Belgian GAAP kunnen immateriële activa met een onbeperkte levensduur aan waardeverminderingen

onderhevig zijn. Het moet hier echter wel gaan om een duurzame waardevermindering vooraleer men deze

waardevermindering mag boeken. Voor immateriële activa met een beperkte levensduur mag men niet overgaan tot

het boeken van een waardevermindering. In plaats daarvan kan men wel aanvullende afschrijvingen boeken, wat

ongeveer op hetzelfde neerkomt. Onder IAS/IFRS spreekt men van bijzondere waardeverminderingsverliezen (of

impairment). Zowel immateriële activa met een beperkte als immateriële activa met een onbepaalde gebruiksduur

Algemeen besluit


kunnen een bijzonder waardeverminderingsverlies ondergaan. Om te bepalen of een bijzonder

waardeverminderingsverlies geboekt moet worden, vergelijkt men de realiseerbare waarde van het actief met zijn

boekwaarde. Is de boekwaarde groter dan de realiseerbare waarde, dan moet een bijzonder

waardeverminderingsverlies worden geboekt.

Herwaarderingen van immateriële activa zijn onder Belgian GAAP verboden. Het is echter wel toegelaten om een in

het verleden geboekte waardevermindering terug te nemen. Dit is namelijk geen zuivere meerwaarde, maar een

reconstructie van de oorspronkelijke waarde. Past men onder IAS/IFRS het herwaarderingsmodel toe, dan kan de

boekwaarde van een immaterieel actief wel stijgen als gevolg van een herwaardering.

Een volgend probleem bij de verwerking van een immaterieel actief is de vraag wanneer het actief niet langer op

balans mag worden opgenomen. Wanneer het actief verkocht is, is het duidelijk dat het niet langer mag voorkomen

op de balans. IAS/IFRS specificeert daarenboven nog een andere omstandigheid, namelijk wanneer er geen

toekomstige economische voordelen te verwachten zijn uit het gebruik of uit de vervreemding van het actief. Onder

Belgian GAAP mag een actief dat geen verwachte toekomstige economische voordelen meer met zich meebrengt,

wel op de balans blijven staan. Houdt men een actief aan om het te verkopen, dan moet dit actief afzonderlijk op de

balans gepresenteerd worden volgens IAS/IFRS. Dit betekent dat het actief niet geboekt zal worden onder de

immateriële activa, maar wel onder “Activa aangehouden voor verkoop”. Voor deze problematiek zijn geen

specifieke regels opgenomen onder Belgian GAAP.

In hoofdstuk 3 werd dieper ingegaan op de verwerking van uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Deze

categorie van immateriële activa is namelijk een categorie waar zich veel verschillen voordoen tussen Belgian

GAAP en IAS/IFRS. Belgian GAAP stelt dat de uitgaven voor toegepast onderzoek en ontwikkeling geactiveerd

mogen worden, zonder dat er hierbij specifieke voorwaarden opgelegd worden. IAS/IFRS legt daarentegen zeer

strikte regels op voor het activeren van deze uitgaven. Uitgaven voor onderzoek mogen nooit geactiveerd worden,

maar dienen steeds ten laste worden genomen. Om de uitgaven voor ontwikkeling te mogen activeren, moet men

kunnen aantonen dat aan de volgende 6 voorwaarden is voldaan:

� Het moet technisch uitvoerbaar zijn om het immaterieel actief te voltooien, zodat het beschikbaar zal zijn

voor gebruik of verkoop.

� De onderneming moet de intentie hebben om het immaterieel actief te voltooien en te gebruiken of te

verkopen.

� De onderneming moet het vermogen hebben om het immaterieel actief te gebruiken of te verkopen.

� Het immaterieel actief moet waarschijnlijke toekomstige economische voordelen genereren. Hiertoe kan de

onderneming onder andere aantonen dat er een markt bestaat voor de goederen of diensten die met het

immaterieel actief worden voortgebracht dan wel voor het immaterieel actief zelf of, als het intern wordt

gebruikt, moet de bruikbaarheid van het immaterieel actief worden aangetoond.

� Adequate technische, financiële en andere middelen om de ontwikkeling te voltooien en het immaterieel

actief te gebruiken of te verkopen moet beschikbaar zijn in de onderneming.

� De onderneming moet het vermogen hebben om de uitgaven die aan het immaterieel actief kunnen worden

toegerekend tijdens zijn ontwikkeling, betrouwbaar te waarderen.

Indien men al deze voorwaarden kan aantonen, dan moeten de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling geactiveerd

worden. Ook de manier van activeren verschilt tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS. Onder Belgian GAAP zal men

Algemeen besluit


alle uitgaven eerst in kost opnemen, om dan via de post “Geproduceerde vaste activa” over te gaan tot activering.

Eens men iets geboekt heeft als kost, mogen volgens IAS/IFRS deze kosten geen deel meer uitmaken van de

kostprijs van het actief. Dit betekent dat men alle gemaakte uitgaven vanaf het moment dat voldaan is aan de criteria

voor activering onmiddellijk op de actiefrekening moet boeken. Door de strikte voorwaarden die IAS/IFRS oplegt

voor het activeren van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling, kunnen slechts weinig uitgaven geactiveerd

worden. In de literatuur wordt hierdoor veel kritiek gegeven op de vele voorwaarden die men stelt om te kunnen

overgaan tot activering. Men stelde vast dat de informatiewaarde van de financiële rapporten vermindert door het

niet activeren van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Enkel indien de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek

en ontwikkeling relatief constant blijven, daalt de informatiewaarde niet. Verder stelde men vast dat het moment

waarop voldaan is aan de voorwaarden om de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling te activeren, meestal aan het

einde van de ontwikkelingsperiode ligt. Dit heeft tot gevolg dat het grootste deel van de uitgaven voor onderzoek en

ontwikkeling niet geactiveerd kan worden. Bekaert gaf dit ook aan als het belangrijkste probleem voor het activeren

van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling.

In de praktijk stelden we vast dat er zeer veel geld gespendeerd wordt aan onderzoek en ontwikkeling, maar dat deze

uitgaven niet of slechts voor een zeer kleine fractie geactiveerd worden. Enkel Barco, Telindus Group en Zenitel

vormden een uitzondering bij de geanalyseerde bedrijven. Zij activeren het merendeel van hun uitgaven voor

onderzoek en ontwikkeling. Ondanks de beperkte voorwaarden voor het activeren van de uitgaven voor onderzoek

en ontwikkeling onder Belgian GAAP, worden er slechts weinig uitgaven geactiveerd. De overgang van Belgian

GAAP naar IAS/IFRS zorgde niet voor zo een groot verschil op het vlak van onderzoek en ontwikkeling. Dit is

verrassend door de veel strengere eisen onder IAS/IFRS voor het activeren van deze uitgaven. Bij het analyseren

van de evolutie van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling stelden we vast dat de uitgaven bij de meeste

bedrijven een volatiel verloop kenden. Dit heeft als gevolg dat de informatiewaarde van financiële rapporten lager is

bij het opnemen van de uitgaven als kost, dan indien men deze uitgaven zou activeren. Beleggers en analisten

verwachten dat ondernemingen die veel tijd en geld besteden aan onderzoek en ontwikkeling deze kosten zullen

activeren. Op deze manier laat de onderneming namelijk zien in welke mate zij vertrouwen heeft in het product in

ontwikkeling en verwacht dat dit product ook toekomstige economische voordelen met zich mee zal brengen. In de

praktijk doet zich dit niet voor.

Ook bij de boekhoudkundige verwerking van software doen er zich verschillen voor tussen Belgian GAAP en

IAS/IFRS. Onder Belgian GAAP maakt men een indeling in een aantal specifieke categorieën van software en

afhankelijk van de categorie worden de investeringen in software op een andere manier verwerkt. Indien het gaat

over toepassingssoftware voor intern gebruik, dan komen de uitgaven voor “coding”, “testing” en in bepaalde

gevallen “maintenance” voor activering in aanmerking. Toepassingssoftware voor commercialiseringsdoeleinden

die volledig op maat van de klant gemaakt wordt, wordt niet opgenomen als een immaterieel actief. Gaat het hier

echter om standaardsoftware, dan worden de kosten verbonden aan het maken van de standaardversie geactiveerd

onder de post “Immateriële activa”. IAS/IFRS behandelt het ontwikkelen van software op dezelfde manier als

onderzoek en ontwikkeling.

Uitgaven gemaakt voor het ontwikkelen van een website worden niet specifiek behandeld onder Belgian GAAP.

IAS/IFRS behandelt deze uitgaven daarentegen wel in detail. Uitgaven gedaan voor de ontwikkeling van

toepassingen en infrastructuur, voor de ontwikkeling van het grafisch ontwerp en voor de ontwikkeling van de

Algemeen besluit


inhoud mogen worden geactiveerd voor zover de website ontwikkeld werd voor andere doeleinden dan voor de

promotie en reclame van eigen producten en diensten. Let wel er moet daarenboven ook voldaan zijn aan de

voorwaarden voor het activeren van de uitgaven voor ontwikkeling. Uitgaven in verband met de planning en

uitgaven gedaan in het operationele stadium moeten sowieso als last worden opgenomen en kunnen aldus niet

geactiveerd worden.

Als onderneming kan men in bepaalde omstandigheden subsidies krijgen voor haar onderzoeks- en

ontwikkelingsactiviteiten. Onder Belgian GAAP zal men deze subsidies verwerken in overeenstemming met het

“matching” principe. In het geval van kapitaalsubsidies zal men deze initieel boeken op het passief (onder het eigen

vermogen) en dan geleidelijk aan in resultaat opnemen in overeenstemming met de afschrijvingen voor deze

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Onder IAS/IFRS past men eveneens dit “matching” principe toe, maar

kan de subsidie op twee manieren verwerkt worden. Ofwel kan men de subsidie boeken als een “uitgestelde bate”

ofwel kan men de boekwaarde van het actief ermee in mindering brengen. Volgens de beide methodes worden de

subsidies in resultaat genomen in overeenstemming met de afschrijvingen die men boekt voor de geactiveerde

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. De manier waarop de subsidies verwerkt worden, is verschillend onder

Belgian GAAP en onder IAS/IFRS, maar de impact op het resultaat blijft gelijk.

Hoofdstuk 4 ging dieper in op goodwill en verworven immateriële activa. Goodwill, ook positieve

consolidatieverschillen genoemd, valt niet onder IAS 38 “Immateriële activa” , maar onder IFRS 3

“Bedrijfscombinaties”. Dit betekent dat de normale regels voor de verwerking van een immaterieel actief niet van

toepassing zijn op goodwill. Bij de meeste geanalyseerde bedrijven blijkt goodwill, zowel onder Belgian GAAP als

onder IFRS, het procentueel belangrijkste immaterieel actief te zijn. Goodwill is een immaterieel actief waarbij zich

veel verschillen voordoen tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS. In de eerste plaats doet zich een verschil voor bij de

berekening van de goodwill. Onder Belgian GAAP berekent men het verschil tussen de aanschaffingswaarde en het

aandeel in het eigen vermogen van de dochteronderneming om het eerste consolidatieverschil te bepalen. Dit

verschil zal men dan zoveel mogelijk toerekenen aan de activa- en passivabestanddelen waarvan de waarde

verschillend is van de boekwaarde. Men kan echter niet meer toerekenen dan het consolidatieverschil. IAS/IFRS

beschouwt goodwill als de waarde waarmee de kostprijs van de bedrijfscombinatie de netto reële waarde van de

identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen van de overgenomen onderneming overstijgt. Dit

betekent dat alle activa en passiva onmiddellijk zullen gewaardeerd worden tegen reële waarde. Het grote verschil

tussen Belgian GAAP en IAS/IFRS doet zich voor bij de waardering van goodwill na de eerste opname. Onder

Belgian GAAP dient goodwill afgeschreven te worden over een periode van vijf jaar. Indien men over een langere

periode wenst af te schrijven, dan moet dit in de toelichting vermeld worden. Goodwill wordt niet langer

afgeschreven onder IAS/IFRS, maar wordt jaarlijks getest op een bijzonder waardeverminderingsverlies. Dit kan

aanzienlijke implicaties met zich mee brengen voor het resultaat van de onderneming. Dit werd ook vastgesteld bij

de onderzochte bedrijven. In de literatuur is men verdeeld over deze test op bijzondere

waardeverminderingsverliezen. Sommigen zijn van oordeel dat het inderdaad beter is om goodwill jaarlijks te testen

op bijzondere waardeverminderingsverliezen omdat op deze manier een beter beeld van goodwill gegeven wordt.

Anderen leggen de nadruk op de meer volatiele resultaten die tot stand zullen komen door de test, wat aanschouwd

wordt als een nadeel van de test.

Algemeen besluit


Naast positieve consolidatieverschillen bestaan er ook negatieve consolidatieverschillen of badwill. Deze

consolidatieverschillen worden onder Belgian GAAP op het passief geboekt. Men zal dit verschil niet afschrijven,

maar slechts onder bepaalde omstandigheden in resultaat opnemen. Negatieve consolidatieverschillen worden als

zeldzaam aanschouwd onder IAS/IFRS. Indien men bij een eerste berekening een negatief consolidatieverschil zou

verkrijgen, dan dient men de volledige berekening opnieuw te beoordelen. Blijft er daarna nog steeds een negatief

consolidatieverschil over, dan wordt dit onmiddellijk opgenomen in de winsten verliesrekening. Het is duidelijk

dat ook hierdoor het resultaat van het boekjaar kan verschillen bij de verwerking onder Belgian GAAP en onder

IAS/IFRS.

In het laatste hoofdstuk werden een aantal bedrijven geanalyseerd. Hier werd nagegaan of immateriële activa

inderdaad belangrijk zijn voor ondernemingen, welke de belangrijkste immateriële activa zijn op de balansen, in

welke mate immateriële activa worden opgenomen op de balansen van ondernemingen en wat de impact van

IAS/IFRS was op de verwerking van immateriële activa. Uit de analyse bleek inderdaad dat immateriële activa een

zeer belangrijke rol speelden in bedrijven, maar dat deze immateriële activa niet altijd op de balans worden

opgenomen. Als gevolg van de invoering van IAS/IFRS daalde de waarde van goodwill op de balans. Hiervoor

werden verschillende redenen gegeven. Verder bleek het niet langer afschrijven van goodwill een belangrijke impact

te hebben op het resultaat. In de meeste ondernemingen werd er een kleiner bijzonder waardeverminderingsverlies

geboekt dan de voordien geboekte afschrijvingen, wat aldus een positieve impact heeft op het resultaat. Over de

immateriële activa kan geen eenduidige conclusie worden getrokken. Bij sommige ondernemingen steeg het bedrag

onder de post “Immateriële activa” als gevolg van de overgang naar IAS/IFRS, bij anderen daalde het bedrag. Er

werd ook gepeild naar de mate waarin men vindt dat de rapportering onder IAS/IFRS een getrouwer beeld geeft van

de immateriële activa die in de onderneming aanwezig zijn. De meningen waren hierover verdeeld. Het verklaren

van het consolidatieverschil, door zoveel mogelijk immateriële activa afzonderlijk van goodwill op te nemen, wordt

als positief aanschouwd. Het jaarlijks testen op bijzondere waardeverminderingsverliezen in plaats van de jaarlijkse

afschrijvingen op goodwill wordt dan weer als minder positief aanschouwd. Men vindt de methode over het

algemeen te subjectief, waar afschrijvingen veel duidelijker zijn. Daarnaast vindt men de communicatiewaarde van

afschrijvingen beter, dan de communicatiewaarde van een impairment. Het is namelijk gemakkelijker om aan de

gebruikers van de jaarrekening uit te leggen hoe men een actief afgeschreven heeft, dan om uit te leggen hoe men

juist beslist heeft dat er een impairment noodzakelijk was.

We kunnen aldus stellen dat immateriële activa een zeer belangrijke rol spelen in heel wat bedrijven. Op basis van

de interviews bleek duidelijk dat deze immateriële activa dé succesfactoren van de onderneming zijn en dat men

zeer veel geld investeert in het uitbouwen van de immateriële activa basis. De balans geeft echter geen volledig

beeld van de immateriële activa die in een onderneming aanwezig zijn. Bepaalde belangrijke immateriële activa

worden niet of tegen een zeer lage waarde op de balans opgenomen. Op deze manier verkrijgt men geen goed beeld

van de immateriële activa die in een onderneming aanwezig zijn en wat zorgt voor een concurrentievoordeel ten

opzichte van andere ondernemingen. Het belang van deze immateriële activa zal in de toekomst nog verder

toenemen. Ondernemingen worden alsmaar meer gericht op het verlenen van diensten en service. Daarenboven

wordt technologie en knowhow alsmaar belangrijker voor bedrijven. Het is dan ook belangrijk dat men meer

aandacht zal besteden aan het nauwkeurig bepalen van de waarde van de immateriële activa, zodat deze ook

makkelijker op de balans kunnen worden opgenomen. Vele ondernemingen vinden namelijk dat er te weinig intern

Algemeen besluit


gegenereerde immateriële activa opgenomen mogen worden op de balans. Doordat momenteel weinig informatie

over de immateriële activa beschikbaar is, weet men ook niet welk rendement deze activa met zich meebrengen. Dit

kan aanleiding geven tot het onderinvesteren in immateriële activa. (Holterman, 2004)

De geïnterviewde personen gaven aan dat er een duidelijk verschil is tussen intern gegenereerde immateriële activa

en extern aangekochte immateriële activa. Extern aangekochte activa kunnen gemakkelijker worden geactiveerd dan

intern gegenereerde immateriële activa. Dit verschil komt zeer duidelijk naar voor in IFRS 3 “Bedrijfscombinaties”.

Intern gegenereerde merken, klantenbestanden, uitgavenrechten en inhoudelijk soortgelijke posten mogen niet

opgenomen worden als een immaterieel actief volgens IAS 38 “Immateriële activa”. Verwerft men deze activa in

een bedrijfscombinatie, dan moeten deze activa wel afzonderlijk van goodwill worden opgenomen. De reden

hiervoor is duidelijk. Men zal namelijk pogen om de waarde van goodwill zo klein mogelijk te maken. Op deze

manier ontstaat er echter wel een onevenwicht tussen intern gegenereerde immateriële activa en activa verworven in

een bedrijfscombinatie. Zo zou het kunnen dat men intern een zeer sterk merk heeft gegenereerd, maar dat niet op de

balans wordt opgenomen. Bij een bedrijfscombinatie neemt men een onderneming over, alsook een merknaam.

Deze merknaam zal wel geactiveerd worden. Het zou kunnen dat deze verworven merknaam op de markt minder

waard is dan de intern gegenereerde merknamen, maar in de balans toch opgenomen wordt tegen een hogere waarde

dan de intern gegenereerde merknaam (aangezien deze intern gegenereerde merknaam niet geactiveerd mag

worden).

Één belangrijk intern gegenereerd immaterieel actief zijn de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. Meestal

worden deze uitgaven niet geactiveerd, maar als kost opgenomen. Op deze manier worden de voordelen die eraan

gekoppeld zijn niet weergegeven.

Ondernemingen zouden zelf meer informatie kunnen publiceren over hun immateriële activa, maar slechts een paar

uitzonderingen doen dit. Inbev is er één van. Zij legt in haar jaarrekening en op haar website sterk de nadruk op het

belang van haar merken. In vele andere jaarverslagen vindt men weinig bijkomende informatie over immateriële

activa. Dit kan gedeeltelijk te wijten zijn aan het feit dat de onderneming er zelf geen inzicht in heeft. Tijdens de

interviews kwam dit duidelijk naar boven. Wanneer gepeild werd naar de immateriële activa die in de onderneming

aanwezig waren, vernoemde men meestal eerst deze uit de jaarrekening. Pas na het uitdrukkelijk vragen welke er

eigenlijk ontbreken (omdat men ze niet mag opnemen of omdat men de waarde niet eenvoudig kan vaststellen),

vermeldde men meestal andere immateriële activa, die soms zelfs belangrijker waren dan de eerder vernoemde

activa.

Ten slotte kunnen we ons de vraag stellen of de rapporteringmethode onder IAS/IFRS een getrouwer beeld geeft van

de immateriële activa die in een onderneming aanwezig zijn. Hierover waren de meningen verdeeld. Algemeen

beschouwde men de verwerking van bedrijfscombinaties als beter dan de methode onder Belgian GAAP. De

uitsplitsing van de meerprijs die men betaalde voor een overname over immateriële activa die voorheen niet werden

opgenomen, blijkt een goede methode te zijn. Over de impairment-test is men minder positief. Deze test brengt veel

werk met zich mee en men is van oordeel dat deze onderhevig is aan zeer veel subjectieve elementen. Afschrijven

was theoretisch gezien misschien niet de ideale methode, maar was eenvoudiger en makkelijker te communiceren.

Het is inderdaad niet zo gemakkelijk uit te leggen aan een individuele belegger hoe men de impairment-test juist

heeft uitgevoerd. Het principe van afschrijvingen uitleggen is veel eenvoudiger.

Algemeen besluit


De presentatie in de balans is een ander discussiepunt. Sommigen vinden de presentatie in de balans beter, omdat

men een bredere uitsplitsing kan maken en men aldus meer informatie kan geven. Men is als het ware minder

gebonden aan een verplichte indeling zoals onder Belgian GAAP. Anderen vinden dan weer dat de

vergelijkbaarheid van jaarrekeningen erdoor bemoeilijkt wordt en het aldus moeilijker wordt voor een investeerder

om de jaarrekeningen te beoordelen en te vergelijken.

Als laatste werd ook gewezen op de beperkte opname van intern gegenereerde immateriële activa, waardoor de

jaarrekening geen getrouw beeld geeft van wat in de organisatie aanwezig is.

Lijst van de geraadpleegde werken

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België IX

L IJST VAN DE GERAADPLEEGDE WERKEN

ABOODY D. en LEV B., 1998, The Value Relevance of Intangibles: The Case of Software Capitalization, Journal

of Accounting Research, Vol. 36 Supplement, pp. 161 – 191.

AMIR E., LEV B. en SOUGIANNIS T., 2003, Do financial analysts get intangibles?, European Accounting

Review, Vol. 12, Issue 4, pp. 635 – 659.

ARINSO, 2001, Jaarverslag 2001, 64 blz.





BARCO, 2001, Jaarverslag 2001, 94 blz.

BARCO, 2002a, Jaarverslag 2002, 121 blz.

BARCO, 2002b, Annex: Overschakeling naar IFRS, XV blz.

BARCO, 2003, Jaarverslag 2003, 148 blz.

BARCO, 2004, Jaarrapport 2004, 157 blz.

BARCO, 2005, Annual Report 2005, 112 blz.

BALLESTER M., GARCIA-AYUSO M. en LIVNAT J., 2003, The economic value of the R&D intangible asset,

European Accounting Review, Vol. 12, Issue 4, pp. 605 – 633.

BEGHIN P., FLAMANT K., PONNET C., 2005, Handboek Vennootschapsbelasting 2005 – 2006, Intersentia,

Antwerpen –Oxford, 463 blz.

BEKAERT, 2000, Jaarverslag 2000, 72 blz.

BEKAERT, 2001a, Annual Report 2001, 98 blz.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België X

BEKAERT, 2001b, Changes in accounting policies

BEKAERT, 2002, Annual Report 2002, 104 blz.

BEKAERT 2003, Annual Report 2003, 108blz.

BEKAERT, 2004, Annual Report 2004, 118 blz.

BEKAERT, 2005, Jaarverslag 2005, 124 blz.

BERNER R. en KILEY D., 2005, Global Brands, Newsweek, 1 August , pp. 86 – 94.

BTW – wetboek versie 2006, 2006, artikel 32, Fisconet, URL:

<http://www.fisconet.fgov.be/nl/?frame.dll&root=V:/sites/FisconetNldAdo.2/&versie=04&type=btw2006!INH&>,

(laatste consultatie: 04/03/2006)

CHURYK N.T., 2005, Reporting goodwill: are the new accounting standards consistent with market valuations?,

Journal of Business Research, Vol. 58, Issue 10, pp. 1353 – 1361.

CLEM A., COWAN A. R. en JEFFREY C., 2004, Market Reaction to Proposed Changes in Accounting for

Purchased Research and Development in R&D-Intensive Industries, Journal of Accounting, Auditing & Finance,

Vol. 19, Issue 4, pp. 405 – 428.

COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, 2003, Framework for the preparation and presentation of

financial statements, Paragraaf 35 en 97.

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1977, Bulletin, CBN advies 104 Royalty’s, nr. 1,

augustus, pp. 15. Fisconet URL:

<http://www.fisconet.fgov.be/nl/?frame.dll&root=V:/sites/FisconetNldAdo.2/&versie=04&type=advj!INH&>

(laatste consultatie: 04/03/2006).

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1978, Bulletin, CBN advies 112/1 Versnelde

afschrijvingen, nr. 3, juli, pp. 15 – 20. Fisconet URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1980, Bulletin, CBN advies 126/1 Aanschaffingsprijs:

bijkomende kosten, nr. 7, juni, pp. 8. Fisconet, URL:




De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XI

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1984, Bulletin, CBN advies 138/1 Kosten van

onderzoek en ontwikkeling, nr. 13, januari, pp. 10 – 13. Fisconet URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1988, Bulletin, CBN advies 138/2 Subsidiëring van

ontwikkelingskosten voor prototypes, nr. 23, december, pp. 7 – 8. Fisconet URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1989, Bulletin, CBN advies 138/3 Subsidiëring van

ontwikkelingskosten voor prototypes, nr. 24, september, pp. 19. Fisconet URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1990, Bulletin, CBN advies 126/9 Verwerving van een

vast actief voor een prijs die bestaat uit een vast contant te betalen gedeelte, een vast gespreid te betalen gedeelte en

een variabel gedeelte dat afhankelijk is van de gerealiseerde bedrijfswinst, nr. 25, juni, pp. 11 – 12. Fisconet URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1991, Bulletin, CBN advies 138/4 Vermelding van de

kosten van onderzoek en ontwikkeling in het jaarverslag, nr. 26, maart, pp. 5 – 6. Fisconet URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1993a, Bulletin, CBN advies 126/11 Opneming van

rente in de aanschaffingswaarde van immateriële en materiële vaste activa, nr. 30, februari, pp. 20 -21. Fisconet

URL: <http://www.fisconet.fgov.be/nl/?frame.dll&root=V:/sites/FisconetNldAdo.2/&versie=04&type=advj!INH&>


COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1993b, Bulletin, CBN advies 137/9 Actualisering van

vorderingen en schulden op korte termijn, nr. 30, februari, pp. 127. Fisconet, URL:




De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XII

COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1993c, Bulletin, CBN advies 125/8 Subsidies voor

onderzoek en ontwikkeling die na verloop van tijd worden geactiveerd, nr. 31, december, pp. 21 – 22. Fisconet

URL: <http://www.fisconet.fgov.be/nl/?frame.dll&root=V:/sites/FisconetNldAdo.2/&versie=04&type=advj!INH&>


COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1995 , Bulletin, CBN advies 138/5 Software, nr. 35,

oktober, pp. 7 – 12. Fisconet, URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 1999, Bulletin, CBN advies 126/15 Aanpassing van de

(aan-) verkoopprijs van een deelneming, nr. 45, februari, pp. 10. Fisconet URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 2002a, Bulletin, CBN advies 126/17 Bepaling van de

aanschaffingswaarde van activa verkregen onder bezwarende titel om niet, nr. 47, mei, pp. 20. Fisconet, URL:



COMMISSIE VOOR BOEKHOUDKUNDIGE NORMEN, 2002b, Bulletin, CBN advies 126/18

Aanschaffingswaarde bij inbreng in natura, nr. 47, mei, pp. 31. Fisconet URL:



CORPORATE REPORTING ON INTNANGIBLES – A PROPOSAL FROM A GERMAN BACKGROUND - ,

2005,Schmalenbach Business Review, Vol. 57, Issue 5, December, pp. 65-100.

CYRAN R., 2004, A harder ride for R&D, Euromoney, Vol. 35, Issue 428, December, pp. 8 – 10.

DAVIS M., 2005, Goodwill Impairment: Improvement or Boondoggle?, The Journal of American Academy of

Business, Cambridge, Vol. 6, Issue 2, March, pp. 230 – 236.

DE BEELDE I., 1992, Activeren van immaterieel vast actief: een praktijkonderzoek, Accountancy en

Bedrijfskunde, kwartaalschrift, jaargang 17, nr. 1.

DE LEMBRE E., 2001, Handboek Boekhouden Deel 2: Het Belgische Boekhoudrecht, Wolters Plantyn, Deurne,

405 blz.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XIII

DE LEMBRE E., 2004a, Handboek Boekhouden Boek 1: De algemeen aanvaarde boekhoudbeginselen en financiële

rapporteringsstandaarden in België en internationaal, Wolters Plantyn, Deurne, 573 blz.

DE LEMBRE E., 2004b, Handboek Boekhouden Boek 4: Grondige studie van de jaarrekening naar Belgisch Recht,

Wolters Plantyn, Deurne, 858 blz.

DE LEMBRE E. en PODEVIJN S., 2004a, Boekhoudzakboekje, ced.samson, Mechelen, 1115 blz.

DE LEMBRE E. en PODEVIJN S., 2004b, IFRS 3: “Business Combinations” : Wat is nieuw ?, Maandschrift

Accountancy en Bedrijfskunde, Vol. 24, No. 8, pp. 4 – 9.

DE LEMBRE E. en PODEVIJN S., 2004c, Handboek Boekhouden Boek 6: Grondige studie van de geconsolideerde

jaarrekening naar Belgisch Recht en naar IFRS, Wolters Plantyn, Deurne, 306 blz.

DOGRA K., 2005, Technical matters: Accounting for goodwill, Financial Management, May, pp. 25-27.

EGGINTON D.A., 1990, Towards Some Principles for Intangible Asset Accounting, Accounting and Business

Research, Vol. 20, No. 79, pp. 193 – 205.

ERNST & YOUNG, 2001, The Ernst & Young Guide to Applying IAS in Belgium, Kluwer, Diegem, 826 blz.

ERNST & YOUNG, 2005, Vergelijking IFRS met de Nederlandse weten regelgeving editie 2005, 6de druk, 260

blz.

HOLTERMAN W., 2004, Immateriële activa – In beweging, Pricewaterhousecoopers Spotlight Jubileum Special,

Vaktechnisch bulletin van Pricewaterhousecoopers Accountants, jaargang 11, nr. 3, pp. 37 – 42.

IFRS 3: NO MORE GOODWILL, 2004, Corporate Finance, Issue 230, April 1, pp. 42 – 43.

INBEV, 2000, Financieel 2000, pp. 55 – 92.

INBEV, 2001, Financieel verslag 2001, pp. 52 – 120.

INBEV, 2002, Financieel rapport 2002, pp. 49 – 120.

INBEV, 2003, Financieel rapport 2003, pp.37 – 96.

INBEV, 2004a, Jaarverslag 2004, 40 blz.

INBEV, 2004b, Financieel rapport 2004, pp. 40 – 104.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XIV

INBEV, 2005, Financial Report 2005.

INNOGENETICS, 2000, Annual Report 2000, 130 blz.

INNOGENETICS, 2001, Annual Report 2001 Results, 48 blz.



INNOGENETICS, 2004, Annual Report, 123 blz.

INNOGENETICS, 2005, Annual Report, 129 blz.

K.B. 30.01.2001 artikel 25, 29, 30, 35, 36, 37, 38, 39, 45, 48, 49 57, 60, 61, 67, 78, 88, 91, 95, 100, 125, 136, 137,

140, 141 (K.B. W. Venn.), 2006, Fisconet, URL :

<http://www.fisconet.fgov.be/nl/?frame.dll&root=V:/sites/FisconetNldAdo.2/&versie=04&type=kbvhis!INH&>,


KUMAR T.K., 2005, Disclosure Norms for Intangible Assets: Suggestions for Improving the Valuation of

Intangibles, IIMB Management Review, Vol. 17, Issue 1, March, pp. 71 – 78.

LANSWYER C. en SPEK A., 2005, Activeren van onderzoeks- en ontwikkelingskosten, SPOTLIGHT *

Vaktechnisch bulletin van PriceWaterhouseCoopers Accountants, IFRS Special, Jaargang 12, Uitgave 2, pp. 37 –

41.

LEV B., 2004, Sharpening the Intangibles Edge, Harvard Business Review, Vol. 28, Issue 6, June, pp.109 – 116.

LEV B. en ZAMBON S., 2003, Intangibles and intellectual capital: an introduction to a special issue, European

Accounting Review, Vol. 12, Issue 4, pp. 597 – 603.

LEV B. en ZAROWIN P., 1999, The Boundaries of Financial Reporting and How to Extend Them, Journal of

Accounting Research, Vol. 37, No. 2, Autumn, pp. 353 – 385.

NATIONALE BANK VAN BELGIË BALANSCENTRALE, 2005a, Geconsolideerde jaarrekening: schema in

duizend euro’s (EUR).

NATIONALE BANK VAN BELGIË BALANSCENTRALE, 2005b, Jaarrekening: Volledig schema voor

ondernemingen in duizenden euro’s (EUR).


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XV

NATIONALE BANK VAN BELGIË BALANSCENTRALE, 2005c, Jaarrekening: Volledig schema voor

ondernemingen in euro’s (EUR).

OOGHE H., DELOOF M. en MANIGART S., 2003, Handboek Bedrijfsfinanciering, Intersentia, Antwerpen – New

York – Oxford, 588 blz.

PRICEWATERHOUSECOOPERS, 2005, Similarities and Differences: A comparison of IFRS, US GAAP and

Belgian GAAP, 100 blz.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 18 “Opbrengsten”,

13/10/2003, pp. 0131 – 0137.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 20 “Administratieve

verwerking van overheidssubsidies en informatieverschaffing over overheidssteun”, 13/10/2003, pp. 0178 – 0183.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 23 “Financieringskosten”,

13/10/2003, pp. 0215 – 0219.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 37 “Voorzieningen,

voorwaardelijke activa en voorwaardelijke verplichtingen”, 13/10/2003, pp. 0320 – 0336.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, Standing Interpretations Committee 32 “Immateriële activa –

Kosten van websites”, 13/10/2003, pp. 0416 – 0418.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 1 “Presentatie van de

jaarrekening”, 31/12/2004, pp. 0004 – 0027.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 8 “Grondslagen van

financiële verslaggeving, schattingswijzigingen en fouten”, 31/12/2004, pp. 0036 – 0053.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Financial Reporting Standard 5 “Vaste activa

aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten”, 31/12/2004, pp. 0063 – 0082.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 16 “Materiële vaste activa”,

31/12/2004, pp. 0060 – 0082.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 17 “Lease-

overeenkomsten”, 31/12/2004, pp. 0083 – 0096.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XVI

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 36 “Bijzondere

waardeverminderingen van activa”, 31/12/2004, pp. 0083 – 0119.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Accounting Standard 38 “Immateriële activa”,

31/12/2004, pp. 0120 – 0145.

PUBLICATIEBLAD VAN DE EUROPESE UNIE, International Financial Reporting Standard 3

“Bedrijfscombinaties”, 31/12/2004, pp. 0004 – 0036.

REASON T., 2003, Goodwill to All Pieces, CFO, Vol. 19, Issue 9, July, pp. 31 – 32.

ROSEN A., 2005, Goodwill games, Canadian Business, Vol. 78, Issue 3, 31/01/2005, pp. 19.

ROULARTA MEDIA GROUP, 2001, Jaarverslag 2001, 99 blz.





SANCHEZ R. en HEENE A., 2004, The New Strategic Management - Organization, Competition, and Competence,

Wiley, 309 blz.

SHORTRIDGE R.T., 2004, Market Valuation of Successful versus Non-successful R&D Efforts in the

Pharmaceutical Industry, Journal of Business Finance & Accounting, Vol. 31, Issue 9/10, November/December, p.

1301 – 1325.

SIAU C., 2003, Fundamenten accountancy: Theorie, Cursus, Vlekho Business School, Departement

Handelswetenschappen.

SOLVAY, 2001, Jaarverslag 2001,72 blz.

SOLVAY, 2002a, Jaarverslag 2002, 84 blz.

SOLVAY, 2002b, Pro forma jaarrekening opgesteld volgens de IFRS-normen (bijlage bij het jaarverslag 2002), 12

blz.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XVII

SOLVAY, 2003, Jaarverslag 2003, 88 blz.



SOUTHWOOD W. en TALBOT N., 2004, A hard landing for software companies?, Accountancy, Vol. 134, Issue

1333, September, pp. 90-91.

SPILLANE S., 2005, Acquisitions Management under IFRS, Accountancy Ireland, Vol. 37, Issue 2, April, pp. 24 –

26.

STEVENSON H. en MCPHEE D., 2005, Acquiring companies: knowing your IAS from your elbow, Accountancy,

Vol. 136, Issue 1343, July, pp. 82-83.

STOLOWY H., HALLER A. en KLOCKHAUS V., 2001, Accounting for brands in France and Germany compared

with IAS 38 (intangible assets): An illustration of the difficulty of international harmonization, The international

Journal of Accounting, Vol. 36, Issue 2, pp. 147 – 168.

TEINDUS GROEP, 2001, Jaarverslag 2001, 82 blz.



TEINDUS GROEP, 2004a, Annual Report 2004, 92 blz.

TELINDUS GROEP, 2004b, Eerste toepassing van IFRS, URL:

<http://www.telindusgroup.com/resources/nl_eerste_toepang_van_ifrs.pdf> , (03/032006).

TIEST R., 2005, Vademecum enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening, Intersentia, Antwerpen, 922 blz.

UMICORE, 2001, Annual Report 2001, 103 blz.





De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XVIII

UMICORE, 2005, 2005 Report to Shareholders and Society, 127 blz.

VANSTEEGER V., 2005, The current state of accounting harmonization: impediments to and benefits from

harmonization, August, Working Paper Universiteit Gent, 30 blz., URL:

<http://www.feb.ugent.be/fac/research/WP/Papers/wp_05_322.pdf> (laatste consultatie: 09/03/2006).

WETBOEK VAN VENNOOTSCHAPPEN, artikel 15 en 617, 2006, Fisconet, URL:

<http://www.fisconet.fgov.be/nl/?frame.dll&root=V:/sites/FisconetNldAdo.2/&versie=04&type=wvnhis!INH&>,


WETBOEK VAN DE INKOMSTENBELASTING 1992 – AANSLAGJAAR 2007 (INKOMSTEN 2006), artikel 63

en 196, 2006, Fisconet, URL:

<http://www.fisconet.fgov.be/nl/?frame.dll&root=V:/sites/FisconetNldAdo.2/&versie=04&type=wib2007!INH&>,


WYATT A., 2001, Accounting for intangibles: The great divide between obscurity in innovation activities and the

balance sheet, Singapore Economic Review, Vol. 46, No. 1, pp. 83 – 117.

ZENITEL, 2000, Annual Report 2000, 67 blz.

ZENITEL, 2001, Annual Report 2001 – Financial Statements, 67 blz.


ZENITEL, 2003, Annual Report 2003 – Financial Statements , 70 blz.


ZENITEL, 2005, Annual Report 2005, 104 blz.

Lijst van de interviews

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XIX

L IJST VAN DE INTERVIEWS

Interview met dhr. Jean Pierre Dejaeghere, Financieel en Administratief Directeur Roularta Media Group, maandag

27 februari 2006, Meiboomlaan 33, 8800 Roeselare.

Interview met mevr. Kristien De Raedt, Innogenetics, donderdag 23 maart 2006, e-mail.

Interview met dhr. Bart Huysentruyt, Group Control Bekaert, maandag 20 maart 2006, Pres. Kennedypark 18, 8500

Kortrijk.

Interview met dhr. Mark Lauwers, Corporate Accounting and Finance Manager Barco, vrijdag 17 maart 2006, Pres.

Kennedypark 35, 8500 Kortrijk.

Interview met dhr. Hans Ooms, Investor Relations & Corporate Communication Manager Telindus Group, maandag

6 maart 2006, e-mail.

Bijlage 1:Samenvattend overzicht van de boekhoudkundige verwerking van een immaterieel actief

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XX

BIJLAGEN

Bijlage 1 SAMENVATTEND OVERZICHT VAN DE BOEKHOUDKUNDIGE

VERWERKING VAN EEN IMMATERIEEL ACTIEF

Op de volgende pagina’s werd een samenvattend overzicht van de boekhoudkundige verwerking van een

immaterieel actief weergegeven.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXI

Belgian GAAP IAS/IFRS

Definitie van een immaterieel actief Geen specifieke definitie, enkel een lijst van elementen die

deel kunnen uitmaken van de immateriële vaste activa.

Een duidelijke definitie: "Een immaterieel actief is een

identificeerbaar, niet-monetair actief zonder fysieke vorm". Er

moet aan drie voorwaarden worden voldaan: zeggenschap,

identificeerbaarheid en toekomstige economische voordelen.

Voorwaarden voor opname Geen echte opnamecriteria. Er moet voldaan zijn aan de definitie van een immaterieel

actief en aan de opnamecriteria. Deze opnamecriteria stellen

dat het actief alleen mag worden opgenomen, indien het

waarschijnlijk is dat er verwachte toekomstige economische

voordelen die toegerekend kunnen worden aan het actief naar

de entiteit zullen vloeien en dat de kostprijs van het actief

betrouwbaar moet kunnen worden bepaald.

Waardering bij eerste opname van het actief Aanschaffingswaarde. Kostprijs.

Afzonderlijke verwerving Aankoopprijs plus de direct toerekenbare kosten. Aankoopprijs, rekening houdend met invoerrechten, niet-

restitueerbare omzetbelastingen, handelskortingen en andere

kortingen, plus de direct toerekenbare kosten.

Verwerving als onderdeel van een

bedrijfscombinatie

De immateriële activa van de overgenomen onderneming

worden in de geconsolideerde balans opgenomen tegen de

boekwaarde waarmee zij in de balans van de overgenomen

onderneming opgenomen waren op het moment van

overname. Eventuele eerste consolidatieverschillen moeten

worden toegerekend aan de activa en de passiva die over- of

ondergewaardeerd zijn.

De verworven activa van de overgenomen onderneming

worden in de geconsolideerde balans opgenomen tegen de

reële waarde op de overnamedatum.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXII

Verwerving via overheidssubsidie Het immaterieel actief wordt opgenomen tegen werkelijke

waarde.

Het immaterieel actief wordt geboekt tegen:

- nominale waarde (het betaalde bedrag) vermeerderd met de

directe kosten; of

- reële waarde.

Verwerving via ruil van activa Reële waarde van het afgestane actief. Reële waarde van het afgestane actief. Indien de reële waarde

van het ingebrachte actief meer betrouwbaar kan worden

bepaald, dan reële waarde van het ingebrachte actief.

Intern gegenereerde goodwill Niet activeren. Niet activeren.

Intern gegenereerde immateriële activa Vervaardigingsprijs; de kosten worden eerst geboekt naar hun

soort om daarna via "Geproduceerde vaste activa" te worden

geactiveerd. Rente op vreemd vermogen mag onder bepaalde

voorwaarden deel uitmaken van de vervaardigingsprijs.

Totaal van de uitgaven vanaf het moment dat voldaan is aan

de opnamecriteria, plus directe kosten, deze kosten worden

onmiddellijk geactiveerd en niet eerst als kost opgenomen

Rente op vreemd vermogen mag worden opgenomen in de

kostprijs. Ook hier moet aan een aantal voorwaarden worden

voldaan.

Vooruitbetalingen Gewaardeerd tegen nominale waarde Gewaardeerd tegen nominale waarde

Geleasede immateriële activa Financiële lease:

Lessor: boekt een vordering voor het te verkregen bedrag.

Lessee: boekt geen immaterieel actief. Men neemt het

geleasede goed op onder “Vaste activa in leasing of op grond

van soortgelijke rechten”. Daarenboven wordt een schuld

opgenomen.

Operationele lease: wordt verwerkt zoals een

huurovereenkomst. De lessor neemt het actief op onder de

overige materiële vaste activa en een opbrengst bij ontvangst

van de huur, de lessee boekt een kost bij betaling van de huur.

Financiële lease:

Lessor: neemt een vordering op voor het bedrag van de netto-

investering in de lease.

Lessee: opname van het immaterieel actief en een

verplichting.

Operationele lease:

Lessor: neemt een immaterieel actief op alsook de

leaseontvangsten als een bate.

Lessee: neemt de leasebetalingen als lasten op.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXIII

Latere uitgaven Kosten van onderzoek en ontwikkeling: kunnen geactiveerd

worden als aan de voorwaarden tot activering is voldaan.

Concessies, octrooien, licenties, enz.: latere uitgaven worden

opgenomen als kost.

Goodwill: kan eventueel nog wijzigen.

Vooruitbetaling: kan nog wijzigen.

Er moet voldaan zijn aan de definitie van een immaterieel

actief en aan de opnamecriteria. Meestal zullen deze uitgaven

niet opgenomen worden in de boekwaarde van het actief.

Waardering na opname Aanschaffingswaarde verminderd met de afschrijvingen en

eventuele waardeverminderingen.

Herwaarderingen: niet toegestaan.

Keuze tussen twee modellen:

Kostprijsmodel: kostprijs verminderd met de eventuele

afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen.

Herwaarderingsmodel: geherwaardeerd bedrag (reële waarde

op datum van de herwaardering verminderd met de eventuele

latere afschrijvingen en bijzondere

waardeverminderingsverliezen).

Gebruiksduur Geen specifieke regels. Afschrijvingen moeten gebeuren

volgens een bepaald plan.

Voor het bepalen van de gebruiksduur moet vele factoren in

overweging nemen zoals o.a.:

� het verwachte gebruik van het actief door de

onderneming

� technische, technologische of commerciële veroudering

� verwachte acties van concurrenten

� onderhoudsuitgaven om de verwachte toekomstige

economische voordelen in stand te houden.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXIV

Afschrijvingen Enkel activa met een beperkte gebruiksduur worden jaarlijks

afgeschreven. De aanschaffingswaarde verminderd met de

restwaarde wordt gespreid over de gebruiksduur van het

actief.

Naast de gewone afschrijvingen kan men ook aanvullende

afschrijvingen boeken.

Enkel activa met een beperkte gebruiksduur worden

afgeschreven. De kostprijs verminderd met de restwaarde

wordt gespreid over de gebruiksduur.

Bepaling restwaarde Niet gespecificeerd. Wordt normaal geacht nul te zijn, tenzij

� een derde zich ertoe heeft verbonden het actief te kopen

aan het einde van de gebruiksduur; of

� er een actieve markt voor het actief bestaat en de

restwaarde bepaald kan worden op basis van die markt of

het waarschijnlijk is dat er nog een actieve markt voor het

actief zal bestaan op het einde van de gebruiksduur van

het actief.

Begin afschrijvingen Niet gespecificeerd. Wanneer het actief klaar is voor gebruik.

Einde afschrijvingen Wanneer de boekwaarde nul wordt of wanneer het actief niet

langer in de balans wordt opgenomen.

Als het actief geclassificeerd wordt als aangehouden voor

verkoop of op het moment dat het actief niet langer in de

balans wordt opgenomen.

Afschrijvingsperiode Kosten van onderzoek en ontwikkeling en goodwill: normaal

afgeschreven over 5 jaar, indien over een langere periode

vermelden in de toelichting.

Fiscaal moeten immateriële activa over minimum 5 jaar

afgeschreven worden, met uitzondering van onderzoek en

ontwikkeling over minimum 3 jaar.

Er wordt geen minimum- of maximumperiode opgelegd.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXV

Afschrijvingsmethode Lineaire methode. De afschrijvingsmethode moet weergeven in welke mate de

onderneming de toekomstige economische voordelen van het

actief verwacht te gebruiken. Kan dit niet betrouwbaar worden

bepaald, dan moet de lineaire methode worden gebruikt.

Waardeverminderingen Immaterieel actief met een onbeperkte gebruiksduur: Een

waardevermindering wordt geboekt wanneer een actief een

duurzame waardevermindering heeft ondergaan. Deze

waardevermindering moet worden teruggenomen wanneer ze

niet meer van toepassing is.

Immateriële activa met een beperkte gebruiksduur:

bijkomende afschrijvingen.

Een bijzonder waardeverminderingsverlies moet worden

geboekt indien realiseerbare waarde lager is dan de

boekwaarde.

Waardestijgingen Immateriële activa mogen niet worden geherwaardeerd. Een

geboekte waardevermindering die niet langer noodzakelijk is,

moet worden teruggenomen.

Herwaarderingsmodel: waarde kan toenemen.

Beide modellen: elk jaar nagaan of een opgenomen bijzonder

waardeverminderingsverlies nog altijd bestaat.

Buitengebruikstelling en vervreemding Geen specifieke richtlijnen.

Na de verkoop mag het actief niet langer in de balans

opgenomen worden.

Gebruikt men het actief niet langer, dan mag het wel nog op

de balans opgenomen blijven.

Het actief mag niet langer in de balans worden opgenomen als

er geen toekomstige economische voordelen meer te

verwachten zijn uit het gebruik of uit de vervreemding of na

de vervreemding.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXVI

Immateriële activa aangehouden voor

verkoop

Geen specifieke richtlijnen. Na de verkoop zal het actief niet

langer opgenomen worden in de balans.

IFRS 5 wordt toegepast. Het actief wordt afzonderlijk van de

andere immateriële activa op de balans opgenomen en wordt

gewaardeerd tegen de laagste waarde van zijn boekwaarde en

zijn reële waarde minus de verkoopkosten. Op deze activa

mag niet langer worden afgeschreven. Er kan echter wel een

bijzonder waardeverminderingsverlies worden geboekt

wanneer de opbrengstwaarde van het actief verder afneemt.

Presentatie van de immateriële activa in de

balans

De balans moet worden opgesteld volgens een welbepaald

schema.

Geen specifieke regels voor het opmaken van de balans. Wel

een aanduiding welke informatie mimimaal moet worden

opgenomen.

Immateriële activa in de toelichting Het Belgisch Boekhoudrecht eist een aantal gegevens omtrent

de aanschaffingswaarde, de afschrijvingen en de

waardevermindering van elke klasse van immateriële activa.

IFRS eist meer informatie. Er moet ook informatie worden

gegeven over activa die geclassificeerd worden als

aangehouden voor verkoop, informatie over activa met

onbepaalde gebruiksduur, enzovoort.

Onderzoek en ontwikkeling Geen onderscheid tussen onderzoeks- en ontwikkelingskosten.

Geen duidelijke definities van onderzoek en ontwikkeling.

Een sterk onderscheid tussen onderzoeks- en

ontwikkelingsfase. Duidelijk gedefinieerde definities van

onderzoek en ontwikkeling

Onderzoek betreft het vernieuwend en planmatig

onderzoekswerk met het oog op het verwerven van nieuwe

wetenschappelijke of technische kennis en inzichten.

Ontwikkeling betreft de toepassing van kennis verkregen door

onderzoek of op een andere wijze, leidend tot een plan of

ontwerp voor de productie van nieuwe of aanzienlijk

verbeterde materialen, apparaten, producten, processen,

systemen of diensten, voorafgaand aan het begin van

commerciële productie of gebruik.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXVII

Welke uitgaven kunnen worden geactiveerd? Uitgaven voor basisonderzoek en onderhoudsonderzoek

moeten als last worden opgenomen en kunnen niet worden

geactiveerd. Uitgaven van toegepast onderzoek en

ontwikkeling kunnen worden geactiveerd. Men kan er ook

voor kiezen om deze uitgaven niet te activeren.

Uitgaven voor onderzoek moeten worden opgenomen als last

op het moment dat deze uitgaven zich voordoen.

Uitgaven voor ontwikkeling: moeten worden geactiveerd als

aan een aantal voorwaarden is voldaan.

Manier van activering voor uitgaven voor

onderzoek en ontwikkeling vervaardigd door

eigen werken

Uitgaven worden eerst geboekt als kosten en via

"Geproduceerde vaste activa" geactiveerd.

De kosten die voor activering in aanmerking komen, worden

onmiddellijk op het actief geboekt zonder via de winsten

verliesrekening te gaan.

Uitgaven gemaakt voor het ontwikkelen van

software

Toepassingssoftware voor intern gebruik: de uitgaven voor

coding, testing en in bepaalde gevallen maintenance kunnen

worden geactiveerd.

Kosten voor de standaardversie van toepassingssoftware voor

commercialisatiedoeleinden kunnen worden geactiveerd.

Geen specifieke bepalingen. Uitgaven voor het ontwikkelen

van software worden op dezelfde manier behandeld als de

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling.

Uitgaven voor het ontwikkelen van een website Geen specifieke bepalingen. Enkel indien een website ontwikkeld wordt voor andere

doeleinden dan voor de promotie en reclame van de eigen

producten en diensten en indien voldaan aan de voorwaarden

voor het activeren van de uitgaven voor onderzoek en

ontwikkeling kunnen de uitgaven worden geactiveerd.

Subsidies voor onderzoek en ontwikkeling Subsidies worden opgenomen op het passief en geleidelijk aan

in resultaat opgenomen. Dit is de toepassing van het

“matching” principe.

De subsidie kan op twee manieren worden voorgesteld: ofwel

wordt de subsidie geboekt als uitgesteld inkomen ofwel

afgetrokken van de boekwaarde van het actief. Ook hier wordt

het “matching” principe toegepast.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXVIII

Goodwill

Algemeen Alle activa en passiva worden in de eerste plaats opgenomen

in de geconsolideerde jaarrekening tegen hun boekwaarde.

Het eerste consolidatieverschil moet toegerekend worden aan

die activa en passiva die onder- of overgewaardeerd zijn.

Alle identificeerbare activa en (voorwaardelijke)

verplichtingen worden in de geconsolideerde jaarrekening

opgenomen tegen reële waarde.

Positieve consolidatieverschillen Op het actief geboekt en normaal afgeschreven over vijf jaar. Op het actief geboekt. Positieve consolidatieverschillen

worden niet afgeschreven, maar wel jaarlijks getest op een

bijzondere waardeverminderingsverlies.

Negatieve consolidatieverschillen Opgenomen op het passief. Onder bepaalde omstandigheden

worden deze consolidatieverschillen als “opbrengst”

opgenomen.

De identificatie en de waardering van de identificeerbare

activa en (voorwaardelijke) verplichtingen moeten opnieuw

beoordeeld worden. Heeft men daarna opnieuw een negatief

consolidatieverschil, dan moet dit onmiddellijk opgenomen

worden in de winsten verliesrekening.

Verworven immateriële activa In principe opgenomen tegen boekwaarde. Toerekening van

het eventuele eerste consolidatieverschil kan de waarde van

een verworven immaterieel actief doen toenemen, waardoor

het actief geboekt kan worden tegen de reële waarde.

Verworven immateriële activa worden opgenomen tegen reële

waarde.

Bijlage 2: Informatieverschaffing onder Belgian GAAP

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXIX

Bijlage 2 INFORMATIEVERSCHAFFING ONDER BELGIAN GAAP

In de toelichting moeten volgende gegevens over de rubriek “Immateriële vaste activa” gegeven worden:

� Geconsolideerde Jaarrekening (Nationale Bank van België Balanscentrale, 2005a)


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXX

� Volledig Schema (Nationale Bank van België Balanscentrale, 2005b):


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXI

� Verkort schema (Nationale Bank van België Balanscentrale, 2005c)


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXII

Daarnaast dient de onderneming nog informatie te vermelden in verband met de gebruikte waarderingsregels. (K.B.

30/01/2001 art. 91) Voor ondernemingen die rapporteren volgens het volledig schema wordt hiervoor geen

standaardformulier ter beschikking gesteld. Ondernemingen die rapporteren volgens het verkort schema vullen het

volgende formulier in (Nationale Bank van België Balanscentrale, 2005c):

Onder de samenvatting van de waarderingsregels dient het volgende vermeld te worden (Nationale Bank van België

Balanscentrale, 2005c):

Rapporteert men onder het volledig schema, dan moet men bij de jaarrekening informatie voegen in verband met de

werkzaamheden op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. (Nationale Bank van België Balanscentrale, 2005b)


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXIII

De verplichtingen tot aan- en verkoop van immateriële activa wordt vermeld in de toelichting onder de niet in de

balans opgenomen rechten en verplichtingen, indien deze een belangrijke invloed kan hebben op het vermogen of

het resultaat (De Lembre en Podevijn, 2004, blz. 84)

Bijlage 3: Informatieverschaffing onder IAS/IFRS

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXIV

Bijlage 3 INFORMATIEVERSCHAFFING ONDER IAS/IFRS

Bijlage 3.1 Informatie vereist volgens IAS 38 “Immateriële activa”

De volgende informatie moet voor elke categorie van immateriële activa (Cfr. 1.1.2, blz. 7) vermeld worden, waarbij

een onderscheid gemaakt wordt tussen intern gegenereerde immateriële activa en andere immateriële activa: (IAS 38

– 118)

� of de gebruiksduur onbepaald of beperkt is en indien deze beperkt is, de gebruiksduur of de toegepaste

afschrijvingspercentages;

� de toegepaste afschrijvingsmethoden voor immateriële activa met een beperkte gebruiksduur;

� de brutoboekwaarde en alle geaccumuleerde afschrijvingen (samengevoegd met de geaccumuleerde

waardeverminderingsverliezen), aan het begin en einde van de periode;

� de post(en) van de winsten verliesrekening waarin alle afschrijvingen van de immateriële activa zijn

opgenomen;

� een aansluiting van de boekwaarde aan het begin en einde van de periode, met vermelding van:

o toevoegingen, met afzonderlijke opgave van intern ontwikkelde, afzonderlijk verworven en door

bedrijfscombinaties verworven investeringen;

o activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop of opgenomen in een groep activa die wordt

afgestoten geclassificeerd als aangehouden voor verkoop overeenkomstig de IFRS 5 “Vaste activa

aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten” en andere vervreemdingen;

o stijgingen of dalingen tijdens de periode die voortvloeien uit herwaarderingen en uit eventuele

bijzondere waardeverminderingsverliezen die direct in het eigen vermogen zijn opgenomen of

teruggeboekt volgens IAS 36 “Bijzondere waardeverminderingsverliezen van activa” (in voorkomend

geval);

o bijzondere waardeverminderingsverliezen die gedurende de periode in de winsten verliesrekening

zijn opgenomen volgens IAS 36 “Bijzondere waardeverminderingsverliezen van activa” (in

voorkomend geval);

o bijzondere waardeverminderingsverliezen die gedurende de periode in de winsten verliesrekening

zijn teruggeboekt volgens IAS 36 “Bijzondere waardeverminderingsverliezen van activa” ;

o alle in de periode opgenomen afschrijvingen;

o netto valutakoersverschillen die voortvloeien uit de omrekening van de jaarrekening in de

presentatievaluta en uit de omrekening van een buitenlandse activiteit in de presentatievaluta van de

entiteit; en

o andere wijzigingen in de boekwaarde tijdens de periode.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXV

Daarnaast vereist IAS 8 “Grondslagen voor financiële verslaggeving, verwerkingswijze voor schattingswijzigingen

en fouten” dat een onderneming de aard en het bedrag van schattingswijzigingen vermeldt die een materieel effect

hebben in de lopende periode of die naar verwachting een materieel effect zal hebben in toekomstige perioden. (IAS

38 – 121) Deze vermelding kan het gevolg zijn van wijzigingen in

� de beoordeling van de gebruiksduur van een immaterieel vast actief;

� de afschrijvingsmethode; of

� de restwaarden. (IAS 38 – 121)

Een onderneming moet ook het volgende vermelden (IAS 38 – 122):

� Voor een actief met onbepaalde gebruiksduur: de boekwaarde van dat actief en de redenen die de bepaling

van een onbepaalde gebruiksduur onderbouwen. Bij de vermelding van deze redenen moet de onderneming

de factor(en) beschrijven die een belangrijke rol heeft (hebben) gespeeld bij de bepaling dat het actief een

onbepaalde gebruiksduur heeft.

� Een omschrijving, de boekwaarde en de resterende afschrijvingsduur van ieder individueel immaterieel

actief dat een post van materieel belang vormt in de jaarrekening van de onderneming.

� Voor immateriële activa die verworven zijn door middel van overheidssubsidies en bij de eerste opname

zijn opgenomen tegen reële waarde:

o de reële waarde bij de eerste opname van deze activa;

o hun boekwaarde; en

o of ze na de opname volgens het kostprijsmodel of het herwaarderingsmodel zijn gewaardeerd.

� Het bestaan en de boekwaarde van immateriële activa met beperkte eigendomsrechten en de boekwaarde

van immateriële activa die werden verpand als zekerheid voor verplichtingen.

� Het bedrag van de contractuele verbintenissen in verband met de verwerving van immateriële activa.

Indien immateriële activa na de eerste opname verwerkt worden volgens het herwaarderingsmodel, dan moet de

onderneming ook nog het volgende vermelden (IAS 38 – 124):

� Per categorie van immateriële activa:

o de ingangsdatum van de herwaardering;

o de boekwaarde van de geherwaardeerde immateriële activa; en

o de boekwaarde die zou zijn opgenomen als de geherwaardeerde categorie van immateriële activa na

opname was gewaardeerd volgens het kostprijsmodel.

� Het bedrag van de herwaarderingsreserve die betrekking heeft op immateriële activa aan het begin en einde

van de periode, met vermelding van de wijzigingen in de loop van de periode en eventuele beperkingen

inzake de uitkering van het saldo aan de aandeelhouders.

� De methoden en belangrijke veronderstellingen die zijn toegepast bij de schatting van de reële waarde van

de activa.

Op het gebied van onderzoek en ontwikkeling moet er informatie verschaft worden over het totaalbedrag van de

uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling die over de periode zijn opgenomen als last. (IAS 38 – 126) Uitgaven

voor onderzoek en ontwikkeling omvatten alle uitgaven die direct kunnen worden toegerekend aan de onderzoeks-

of ontwikkelingsactiviteiten. (IAS 38 – 127)


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXVI

Daarnaast wordt de onderneming ook aangemoedigd, maar niet verplicht om de volgende informatie te verschaffen

(IAS 38 – 128):

� een beschrijving van de eventuele volledig afgeschreven immateriële activa die nog in gebruik zijn; en

� een beknopte beschrijving van significante immateriële activa waarover de entiteit de zeggenschap heeft,

maar die niet zijn opgenomen als activa omdat ze niet voldoen aan de opnamecriteria in standaard IAS 38

“Immateriële activa” of omdat ze werden verworven of gegenereerd voordat de in 1998 uitgegeven versie

van IAS 38 “Immateriële activa” van kracht werd.

Bijlage 3.2 Informatie vereist voor bijzondere waardeverminderingsverliezen

Een onderneming moet in haar toelichting de volgende informatie vermelden voor elk materieel bijzonder

waardeverminderingsverlies dat voor een individueel actief, met inbegrip van goodwill, of een

kasstroomgenererende eenheid, tijdens de periode opgenomen of teruggeboekt is (IAS 36 – 130):

� de gebeurtenissen en omstandigheden die tot de opname of terugboeking van het bijzonder

waardeverminderingsverlies hebben geleid;

� het bedrag van het opgenomen of teruggeboekte bijzonder waardeverminderingsverlies;

� voor een individueel actief:

o de aard van het actief en

o als de onderneming gesegmenteerde informatie in overeenstemming met IAS 14 “Gesegmenteerde

informatie” rapporteert, het te rapporteren segment waartoe het actief behoort, op basis van de

primaire segmentatiebasis van de onderneming.

� voor een kasstroomgenererende eenheid:

o een beschrijving van de kasstroomgenererende eenheid (bijvoorbeeld of het gaat om een productielijn,

een bedrijfsactiviteit, een geografisch gebied of een te rapporteren segment zoals gedefinieerd in IAS

14 “Gesegmenteerde informatie”);

o het bedrag van het opgenomen of teruggeboekte bijzonder waardeverminderingsverlies per categorie

van activa en, indien de onderneming gesegmenteerde informatie rapporteert overeenkomstig IAS 14

“Gesegmenteerde informatie”, dezelfde informatie voor elk te rapporteren segment op basis van de

primaire segmentatiebasis van de onderneming; en

o als de samenvoeging van activa voor de identificatie van de kasstroomgenererende eenheid is

gewijzigd sinds de eventuele vorige schatting van de realiseerbare waarde van de

kasstroomgenererende eenheid, een beschrijving van de huidige en vroegere wijze waarop activa

worden en werden samengevoegd, alsmede de reden voor de wijziging van de manier waarop de

kasstroomgenererende eenheid wordt geïdentificeerd.

� of de realiseerbare waarde van het actief (kasstroomgenererende eenheid) de opbrengstwaarde of de

bedrijfswaarde is;

� als de realiseerbare waarde de opbrengstwaarde is, de gehanteerde basis voor de bepaling van de

opbrengstwaarde (zoals de vraag of de reële waarde werd bepaald op basis van een actieve markt);

� als de realiseerbare waarde de bedrijfswaarde is, de gehanteerde disconteringsvoet(en) voor de huidige

schatting en de eventuele vorige schatting van de bedrijfswaarde.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXVII

Indien een gedeelte van de goodwill, die in een bedrijfscombinatie werd verworven, op de verslagdatum niet

aan een kasstroomgenererende eenheid (of groep van eenheden) is toegerekend, dan moet het bedrag van de niet

toegerekende goodwill worden vermeld. Daarbij moet ook de reden waarom het bedrag nog niet is toegerekend,

vermeld worden. (IAS 36 – 133)

De volgende informatie is vereist voor elke kasstroomgenererende eenheid (of groep van eenheden) waaraan

goodwill of immateriële activa met een onbeperkte gebruiksduur met een significante boekwaarde in

vergelijking met de totale boekwaarde van goodwill of immateriële activa met onbeperkte gebruiksduur van de

onderneming is toegerekend (IAS 36 – 134):

� de boekwaarde van de aan de kasstroomgenererende eenheid (of groep van eenheden) toegerekende

goodwill;

� de boekwaarde van de aan de kasstroomgenererende eenheid (of groep van eenheden) toegerekende

immateriële activa met onbeperkte gebruiksduur;

� de basis die gebruikt is voor de bepaling van de realiseerbare waarde van de eenheid (groep van eenheden);

� indien de realiseerbare waarde van de eenheid (of groep van eenheden) gebaseerd was op de

bedrijfswaarde:

o Een beschrijving van elke belangrijke veronderstelling waarop het management zijn

kasstroomvoorspelling gebaseerd heeft voor de periode waarop de meest recente

budgetten/voorspelling betrekking hebben. Een belangrijke veronderstelling is die voorspelling waarop

de realiseerbare waarde van de eenheid (of groep van eenheden) snel reageert.

o Een beschrijving van de methode van het management om aan elke belangrijke veronderstelling

toegewezen waarde(n) te bepalen, of (een) dergelijke waarde(n) de ervaring uit het verleden weergeeft

(weergeven) en of, in voorkomend geval, ze consistent zijn met externe informatiebronnen en zo niet,

op welke wijze en waarom ze afwijken van ervaringen uit het verleden of van externe

informatiebronnen.

o De periode waarover het management kasstromen, gebaseerd op het door het management

goedgekeurde financiële budgetten / voorspellingen, heeft geraamd en wanneer voor een

kasstroomgenererende eenheid (of groep van eenheden) een langere periode wordt gebruikt dan vijf

jaar, een verklaring waarom die langere periode gerechtvaardigd is.

o Het groeipercentage dat toegepast wordt bij de extrapolatie van kasstroomramingen die buiten de

periode vallen waarop de meest recente budgetten/voorspellingen betrekking hebben en de verklaring

voor het gebruik van een eventueel hoger groeicijfer dan het gemiddelde groeicijfer op lange termijn

voor de producten, de sectoren, het land of de landen waarin de onderneming actief is, of voor de

markt waarin de eenheid (of groep van eenheden) dienstbaar is.

o De op de kasstroomramingen toegepaste disconteringsvoet(en).


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXVIII

� Indien de realiseerbare waarde van de eenheid (of groep van eenheden) gebaseerd is op de

opbrengstwaarde, de methode die gebuikt is om de opbrengstwaarde te bepalen. Indien de opbrengstwaarde

niet bepaald is aan de hand van de marktprijs voor de eenheid (groep van eenheden), moet de volgende

informatie worden verschaft:

o Een beschrijving van elke belangrijke veronderstelling waarop het management zijn bepaling van de

opbrengstwaarde heeft gebaseerd. Belangrijke veronderstellingen zijn die veronderstellingen waarop

de realiseerbare waarde van de eenheid (of groep van eenheden) snel reageert.

o Een beschrijving van de methode van het management om de aan elke belangrijke veronderstelling


(weergeven) en of, in voorkomend geval, ze consistent zijn met externe informatiebronnen en zo niet,

op welke wijze en waarom ze afwijken van ervaringen uit het verleden of van externe

informatiebronnen.

� Als redelijkerwijs een mogelijke wijziging in een belangrijke veronderstelling, waarop het management de

opbrengstwaarde van de eenheid (groep van eenheden) heeft gebaseerd, ertoe zou leiden dat de boekwaarde

van de eenheid (groep van eenheden) haar realiseerbare waarde zou overtreffen:

o het bedrag waarmee de realiseerbare waarde van de eenheid (groep van eenheden) haar boekwaarde

overtreft;

o de waarde die toegerekend is aan de belangrijke veronderstelling;

o het bedrag waarmee de waarde die aan de belangrijkste veronderstelling is toegerekend gewijzigd moet

worden, na opname van eventuele resulterende gevolgen van die wijziging op de andere variabelen die

gebruikt zijn om de realiseerbare waarde te waarderen, zodat de realiseerbare waarde van de eenheid

(groep van eenheden) gelijk is aan haar boekwaarde.

Als sommige of alle boekwaarden van goodwill of immateriële activa met een onbeperkte gebruiksduur toegerekend

zijn aan verschillende kasstroomgenererende eenheden (of groepen van eenheden) en wanneer het bedrag dat op die

wijze toegerekend is aan elke eenheid (groep van eenheden) niet relevant is ten opzichte van de totale boekwaarde

van de entiteit voor goodwill of immateriële activa met onbeperkte gebruiksduur, moet dat feit worden vermeld,

alsook de totale boekwaarde van goodwill of immateriële activa met onbeperkte gebruiksduur die aan die eenheden

(groepen van eenheden) is toegerekend. Als daarenboven de realiseerbare waarde van één van deze eenheden

(groepen van eenheden) gebaseerd is op dezelfde belangrijke veronderstelling(en) en de aan hen toegerekende totale

boekwaarde van goodwill of immateriële activa met onbeperkte gebruiksduur betekenisvol is in verhouding tot de

totale boekwaarde van goodwill of immateriële activa met onbeperkte gebruiksduur van de entiteit, moet de

onderneming dat feit vermelden, alsook (IAS 36 – 135):

� de totale boekwaarde van de goodwill toegerekend aan die eenheden (groepen ven eenheden);

� de totale boekwaarde van immateriële activa met onbeperkte gebruiksduur toegerekend aan die eenheden

(groepen van eenheden);

� een beschrijving van de belangrijkste veronderstelling(en);


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XXXIX

� een beschrijving van de methode van het management om de aan de belangrijkste veronderstelling(en)


(weergeven) en of, in voorkomend geval, ze consistent zijn met externe informatiebronnen en zo niet, op

welke wijze en waarom ze afwijken van ervaringen uit het verleden of van externe informatiebronnen;

� als redelijkerwijs een mogelijke wijziging in de belangrijkste veronderstelling(en) ertoe zou kunnen leiden

dat de totale boekwaarde van de eenheid (of groepen van eenheden) het totaal van haar realiseerbare

waarde overtreft:

o Het bedrag waarmee de totale realiseerbare waarde van de eenheden (of groepen van eenheden) hun

totale boekwaarde overtreft.

o De waarde(n) die toegerekend is (zijn) aan de belangrijkste veronderstelling(en).

o Het bedrag waarmee de waarde(n) toegerekend aan de belangrijkste veronderstelling(en) moeten

wijzigen, na opname van om het even welke voortvloeiende gevolgen van de wijziging op de andere

variabelen die gebruikt zijn om de realiseerbare waarde te waarderen, zodat de totale realiseerbare

waarde van de eenheden (groepen van eenheden) gelijk is aan hun totale boekwaarde.

Bijlage 3.3 Informatie vereist met betrekking tot goodwill en verworven immateriële activa

IFRS 3 – 67 (f) vereist informatie over de bedragen van elke categorie van overgenomen activa, verplichtingen en

voorwaardelijke verplichtingen in de geconsolideerde jaarrekening en, tenzij informatieverschaffing praktisch niet

haalbaar zou zijn, de boekwaarde van elk van deze categorieën vlak vóór de bedrijfscombinatie. Indien dit praktisch

niet haalbaar zou zijn moet men dit feit vermelden samen met een verklaring waarom dit het geval is.

Daarnaast is vereist dat men een beschrijving van de factoren geeft die bijgedragen hebben aan een kostprijs die

resulteert in de opname van goodwill. Hierbij is een beschrijving van elk immaterieel actief dat niet afzonderlijk van

goodwill werd opgenomen en een verklaring waarom deze reële waarde niet op een betrouwbare manier kon worden

vastgesteld. Heeft men te maken met een negatief consolidatieverschil dan moet men een beschrijving van de aard

van dit verschil verstrekken. (IFRS 3 – 67 (h))

Verder is informatie vereist die gebruikers van de jaarrekening in staat stellen wijzigingen in de boekwaarde van de

goodwill gedurende de periode te evalueren. (IFRS 3 – 74) Om aan dit principe te voldoen, moet men de

boekwaarde van goodwill aan het begin en einde van de periode vermelden, met afzonderlijke vermelding van

(IFRS 3 – 75):

� het brutobedrag en de geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingsverliezen aan het begin van de

periode;

� aanvullende goodwill die gedurende de periode opgenomen is, met uitzondering van goodwill die is

opgenomen in een groep activa die wordt afgestoten en die, bij overname, voldoet aan de criteria om te

worden geclassificeerd als aangehouden voor verkoop in overeenstemming met IFRS 5 “Vaste activa

aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten”;

� aanpassingen die voortvloeien uit de latere opname van uitgestelde belastingsvorderingen gedurende de

periode;


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XL

� goodwill opgenomen in een groep activa die afgestoten wordt en die geclassificeerd is als aangehouden

voor verkoop overeenkomstig IFRS 5 “Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde

bedrijfsactiviteiten”, en goodwill die tijdens de periode niet langer in de balans wordt opgenomen zonder

voorheen te zijn opgenomen in een groep activa die zijn geclassificeerd als aangehouden voor verkoop;

� bijzondere waardeverminderingsverliezen die gedurende de periode zijn opgenomen overeenkomstig IAS

36 “Bijzondere waardeverminderingsverliezen van activa” ;

� nettokoersverschillen die in de periode zijn ontstaan overeenkomstig IAS 21 “De gevolgen van

wisselkoerswijzigingen”;

� eventuele andere wijzigingen in de boekwaarde tijdens de periode; en

� het brutobedrag en de geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingsverliezen aan het einde van de

periode.

Bijlage 3.4 Informatie vereist voor vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde

bedrijfsactiviteiten

De onderneming moet informatie vermelden die gebruikers van jaarrekeningen in staat stellen om de financiële

gevolgen van beëindigde bedrijfsactiviteiten en afstoting van vaste activa (of groepen activa die worden afgestoten)

te evalueren. (IFRS 5 – 30)

De volgende informatie is vereist in de toelichting voor een vast actief (of groep activa die wordt afgestoten) dat

ofwel geclassificeerd is als aangehouden voor verkoop, ofwel verkocht is (IFRS 5 – 41):

� een beschrijving van het vast actief (of groep activa die wordt afgestoten);

� een beschrijving van de feiten en omstandigheden van de verkoop, of die zullen leiden tot de verwachte

afstoting en de wijze en het tijdstip waarop die afstoting naar verwachting plaats zal vinden;

� de winst die of het verlies dat voortvloeit uit elke latere vermeerdering van de opbrengstwaarde van het

actief die is opgenomen en, wanneer niet afzonderlijk gepresenteerd in de winsten verliesrekening, de

rubriek waarin die winst of dat verlies is opgenomen; en

� in voorkomend geval, het segment waarin het vast actief (of groep activa die wordt afgestoten)

gepresenteerd is overeenkomstig IAS 14 “Gesegmenteerde informatie”.

Indien men het plan tot verkoop van het vast actief (of de groep van activa die wordt afgestoten) wijzigt, dan moet

men in de periode waarin men dat beslist, een beschrijving vermelden van de feiten en omstandigheden die tot de

beslissing hebben geleid evenals de gevolgen van de beslissing op de resultaten van de activiteiten voor de periode

en voor alle eerder gepresenteerde perioden. (IFRS 5 – 42)


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLI

Bijlage 3.5 Informatie vereist voor geleasede immateriële activa: Lessee

Bijlage 3.5.1 Financiële lease (IAS 17 – 31)

� de nettoboekwaarde op balansdatum voor elke categorie van activa;

� een aansluiting tussen het totaal van de toekomstige minimale leasebetalingen op de balansdatum en de

constante waarde daarvan. Daarenboven moet de onderneming het totaal van de minimale, toekomstige

leasebedragen op de balansdatum vermelden, samen met de contante waarde daarvan, voor elk van de

volgende perioden:

o de periode niet langer dan één jaar na balansdatum;

o de periode langer dan één jaar en niet langer dan vijf jaar na balansdatum;

o de periode langer dan vijf jaar na balansdatum;

� voorwaardelijke leasebetalingen die in de periode als last zijn opgenomen;

� het totaal van de toekomstige minimale subleasebetalingen die men op de balansdatum verwacht te

ontvangen ter zaken van niet-opzegbare sublease-overeenkomsten;

� een algemene beschrijving van de materiële lease-overeenkomsten van de lessee, met inbegrip van, maar

niet beperkt tot het volgende:

o de grondslag volgens welke de te betalen voorwaardelijke leasebetalingen worden bepaald;

o het bestaan en de voorwaarden van verlenings- of koopopties en escalatieclausules; en

o beperkingen die door lease-overeenkomsten worden opgelegd, zoals beperkingen ten aanzien van

dividenden, uitbreidingen van schulden en verdere leasetransacties

� daarnaast moet ook de informatie verschaft worden volgens IAS 38 “Immateriële activa”. (IAS 17 – 32)

Bijlage 3.5.2 Operationele lease (IAS 17 – 35)

� het totaal van de toekomstige minimale leasebetalingen ter zake van niet-opzegbare operationele leases

voor elk van de volgende perioden:



o de periode langer dan vijf jaar.

� het totaal van de toekomstige minimale subleasebetalingen die men op de balansdatum verwacht te

ontvangen ter zake van niet-opzegbare sublease-overeenkomsten;

� de lease- en subleasebetalingen die in de verslagperiode als last zijn opgenomen, onder afzonderlijke

vermelding van de bedragen voor minimale leasebetalingen, voorwaardelijke leasebetalingen en

subleasebetalingen;

� een algemene beschrijving van de belangrijke lease-overeenkomsten van de lessee met inbegrip van maar

niet beperkt tot het volgende:

o de grondslag waarop de te betalen voorwaardelijke leasebetaling is bepaald;

o het bestaan en de voorwaarden van verlengings- of koopopties en escalatieclausules; en

o beperkingen die door lease-overeenkomsten worden opgelegd, zoals beperkingen ten aanzien van

dividenden, uitbreidingen van de schulden en verdere leasetransacties.


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLII

Bijlage 3.6 Informatie vereist voor geleasede immateriële activa: Lessor

Bijlage 3.6.1 Financiële lease (IAS 17 – 47)

� een aansluiting tussen de bruto-investering in de lease op de balansdatum en de contante waarde van de op

de balansdatum invorderbare minimale leasebetalingen. Bovendien moet een onderneming de bruto-

investering in de lease en de contante waarde van de op de balansdatum invorderbare minimale

leasebetalingen vermelden voor elk van de volgende perioden:



o de periode langer dan vijf jaar na balansdatum

� de onverdiende financieringsbaten;

� de ongegarandeerde restwaarden die de lessor toekomen;

� de cumulatieve waardeverminderingen voor oninbare te vorderen minimale leasebetalingen;

� de voorwaardelijke leasebetalingen die in de periode als bate zijn opgenomen; en

� een algemene beschrijving van de materiële lease-overeenkomsten van de lessor.

Bijlage 3.6.2 Operationele lease (IAS 17 – 56)

� de toekomstige minimale leasebetalingen ter zake van niet-opzegbare operationele lease-overeenkomsten,

in totaal en voor elk van de volgende perioden:



o de periode langer dan vijf jaar na balansdatum.

� het totaalbedrag van de voorwaardelijke leasebetalingen die in de periode als bate zijn opgenomen;

� een algemene beschrijving van de lease-overeenkomsten van de lessor,

� daarnaast moet ook de informatie in overeenstemming met IAS 38 “Immateriële activa” worden verschaft.

(IAS 17 – 57)

Bijlage 3.7 Informatie vereist volgens IAS 20 “Administratieve verwerking van

overheidssubsidies en informatieverschaffing over overheidssteun”

De volgende informatie is vereist voor de ontvangen subsidies (IAS 20 – 39):

� de grondslagen voor de financiële verslaggeving die werden toegepast voor overheidssubsidies, met

inbegrip van de in de jaarrekening toegepaste presentatiemethoden;

� de aard en de omvang van overheidssubsidies die werden opgenomen in de jaarrekening en een

indicatie van andere vormen van overheidssteun waarbij de onderneming rechtstreeks baat heeft

gehad; en

� niet–vervulde voorwaarden en andere voorwaardelijke gebeurtenissen die verband houden met

overheidssteun die werd opgenomen.

Bijlage 4: Gehanteerde vragenlijst

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLIII

Bijlage 4 GEHANTEERDE VRAGENLIJST

ALGEMENE VRAGEN

1. Wat zijn de belangrijkste immateriële activa (ongeacht of deze op de balans worden opgenomen) van uw

onderneming?

2. Worden deze immateriële activa opgenomen in de balans (opgemaakt onder Belgian GAAP en onder

IAS/IFRS) van uw onderneming?

3. a. Uit welke componenten bestaat de post “Immateriële activa” (inclusief goodwill) in de balans

(opgemaakt onder Belgian GAAP en onder IAS/IFRS) van uw onderneming?

b. Welke component is hierin procentueel de belangrijkste?

c. Welke component is de belangrijkste voor het belang van de onderneming?

4. Worden merken en merknamen opgenomen op de balans (opgemaakt onder Belgian GAAP en onder

IAS/IFRS) van uw onderneming? Waarom (niet)?

5. Vindt u dat de presentatie op de balans (opgemaakt onder Belgian GAAP en onder IAS/IFRS) van de

immateriële activa (inclusief goodwill) een representatieve weergave is van de immateriële activa die in

uw onderneming aanwezig zijn? Waarom (niet)?

6. Welk immaterieel actief, dat op dit moment niet opgenomen is in de balans van uw onderneming, vindt u

dat het meest ontbreekt op de balans van uw onderneming?

7. Wat vindt u van de stelling: “De immateriële activa zijn dé succesfactoren van de onderneming”? En in

welke mate is deze stelling van toepassing op uw onderneming?

OVERGANG NAAR IAS/IFRS

8. Wat is de belangrijkste verandering geweest bij de overgang van Belgian GAAP naar IAS/IFRS met

betrekking tot de immateriële activa (inclusief goodwill)?

9. Heeft de overgang naar IAS/IFRS met betrekking tot immateriële activa (inclusief goodwill) het resultaat

van het boekjaar beïnvloed? En zo ja, op welke manier?

10. Vindt u dat de rapportering onder IAS/IFRS een getrouwer beeld geeft over de immateriële activa

(inclusief goodwill) van uw onderneming dan de rapportering onder Belgian GAAP? Waarom (niet)?

11. Heeft u veel problemen gekend bij de overgang naar IAS/IFRS met betrekking tot de component

immateriële activa (inclusief goodwill)? Zo ja, wat waren de belangrijkste problemen?

ONDERZOEK EN ONTWIKKELING

12. Welk percentage van uw totale uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling besteedt u aan onderzoek

respectievelijk ontwikkeling?

13. Blijven deze uitgaven voor onderzoek respectievelijk ontwikkeling jaarlijks ongeveer gelijk, of

schommelen ze veel?

14. Hoe wordt in uw onderneming het onderscheid gemaakt tussen de onderzoeks- en de ontwikkelingsfase?

Gebruiken jullie hiervoor een speciale methode?

Bijlage 4: Gehanteerde vragenlijst

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLIV

15. Worden door de toepassing van IAS/IFRS aanzienlijk minder uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling

geactiveerd?

16. a. Wat vindt u van de huidige methode onder IAS/IFRS voor de opname van de uitgaven voor onderzoek

en ontwikkeling?

b. Vindt u de methode beter dan deze onder Belgian GAAP? Waarom?

c. Zou u het beter vinden indien alle uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling geactiveerd worden?

Waarom (niet)?

d. Zou u het beter vinden indien de jaarverslagen telkens aangepast zouden worden wanneer er nieuwe

informatie met betrekking tot onderzoek en ontwikkeling ter beschikking komt? Waarom (niet)?

WAARDERING NA OPNAME

17. Hoe wordt de realiseerbare waarde van de immateriële activa in uw onderneming bepaald? (Impairment)

Op basis van welke criteria wordt deze waarde bepaald? Waar wordt in het bijzonder rekening mee

gehouden?

18. Wordt de impairment-test bij jullie meestal 1 keer per jaar uitgevoerd of meer dan eens per jaar? Wat is

de reden hiervoor?

19. Nemen jullie de immateriële activa (inclusief goodwill) op volgens het kostprijsmodel of volgens het

herwaarderingsmodel? Of gebruiken jullie beide modellen naast elkaar? Waarom dit (deze) model(len)?

20. Hoe bepalen jullie over hoeveel jaar een immaterieel actief wordt afgeschreven?

Bijlage 5: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij de geanalyseerde bedrijven

De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLV

Bijlage 5 EVOLUTIE VAN DE JAARLIJKSE UITGAVEN VOOR ONDERZOEK E N

ONTWIKKELING BIJ DE GEANALYSEERDE BEDRIJVEN

Tabel 5 - 1: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (in duizend EUR)

Naam Bedrijf 2001 2002 2003 2004 2005 Arinso International 0 0 0 0 0 Barco 78 719 71 399 69 724 66 758 67 734 Bekaert 33 496 36 068 35 928 53 867 44 975 Inbev 7 600 15 000 14 000 14 000 18 000 Innogenetics 23 936 28 750 32 760 33 280 32 450 Roularta Media Group 0 0 0 0 0 Solvay 341 000 397 000 404 000 413 000 472 000 Telindus Group 6 300 5 100 6 600 7 100 N.A. Umicore 30 000 30 000 42 000 89 000 112 000 Zenitel 1 870 2 010 1 885 1 602 1 364

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen (de geconsolideerde jaarrekening van Telindus

Group is pas beschikbaar vanaf 17 mei 2006)

Figuur 5 - 1: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Arinso International

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Arinso International

A rinso International

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLVI

Figuur 5 - 2: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Barco

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Barco

Figuur 5 - 3: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Bekaert

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Bekaert

Barco

0100002000030000400005000060000700008000090000

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R

Bekaert

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLVII

Figuur 5 - 4: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Inbev

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Inbev

Figuur 5 - 5: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Innogenetics

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Innogenetics

Inbev

0

5000

10000

15000

20000

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R

Innogenetics

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLVIII

Figuur 5 - 6: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Roularta Media Group

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Roularta Media Group.

Figuur 5 - 7: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Solvay

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Solvay

Rou larta M edia Group

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R

Solvay

0

100000

200000

300000

400000

500000

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België XLIX

Figuur 5 - 8: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Telindus Group

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Telindus

Figuur 5 - 9: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Umicore

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Umicore

Telindus Group

0

10002000

30004000

5000

60007000

8000

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R

Umicore

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

2001 2002 2003 2004 2005

Jaar

Dui

zend

EU

R


De impact van IFRS op de verwerking en presentatie van immateriële vaste activa in België L

Figuur 5 - 10: Evolutie van de jaarlijkse uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling bij Zenitel

Bron: Eigen werk op basis van de geconsolideerde jaarrekeningen van Zenitel

Z e n ite l

0

500

1000

1500

2000

2500

2001 2002 2003 2004 2005

J aar

Dui

zend

EU

R

Scriptie 2006 De Raes Sofie -...

Documents

Transcript of Scriptie 2006 De Raes Sofie -...