Scheepsongevallen-registratie, waarom eigenlijk?

Dimitri van der Heiden

Rijkswaterstaat –WVL

voor

Rijkswaterstaat

Scheepsongevallen registratie in NL

Rijkswaterstaat, havens Rotterdam, Amsterdam en Scheveningen, Kustwacht, IenM en Marine hebben samen een landelijke richtlijn ondertekend om via de ongevalsregistratie te zorgen dat de nautische veiligheid verbetert.

Registratie richtlijn Scheepsongevallen (2013)

• een volledige landelijke registratie van significante scheepongevallen

• zo volledig mogelijke landelijke registratie van overige scheepsongevallen

• een gelijk niveau van landelijke melding

• rapportage met evenwichtig beeld van de verschillende beheergebieden

Jaarlijks rapporteert RWS de voortgang van de nautische veiligheid aan beleid (DGB) en Minister.

Rijkswaterstaat

Waarom registeren we?

Registeren we alleen voor beleid en Minister?

Nee, we doen het voor ons zelf….

Rijkswaterstaat

Een voorbeeld…

Ik woon in Delft centrum en fiets vaak

langs het kanaal….

Zo ook op 28 september 2016 om 13.37u.

Het schip de Watergeus voer bijna met

stuurhut tegen de Sebastiaansbrug

(die niet omhoog ging). De schipper sloeg

vol achteruit om aanvaring te voorkomen.

Zie foto van mijn smartphone

Rijkswaterstaat

Een voorbeeld

Hoe ging het hierna verder?

De bediening op afstand (in Leidschendam) van de provincie Zuid-Holland heeft waarschijnlijk contact gehad met de schipper en de brug is later technisch onderzocht ivm het niet omhoog gaan….

Negeerde de schipper de doorvaartlichten, zodat deze situatie onnodig gevaarlijk werd? Kan dit vaker gebeuren? Gebeurde het al vaker?

Vragen genoeg. Zijn we er dan?

Volgens mij niet…we hadden toch een registratieplicht?

Wat zegt de registratierichtlijn over “bijna ongevallen”?

Er was geen aanvaring, maar de schipper moest wel ingrijpen om erger te voorkomen en inspectie van de brug was noodzakelijk.

Rijkswaterstaat

Op onderzoek uit…

Staat deze “bijna aanvaring” in de SOS (scheepsongevallen) database?

In ieder geval (nog*) niet in geval in geo-web, de geografische weergave van ongevallen op de landkaart.

Dus in de SOS database is niets gevonden.

(* Tussen aanlevering SOS melding en verwerking kan tijd zitten)

Rijkswaterstaat

Verder onderzoeken

Nieuwsgierig als ik ben, zoek verder….in 2016

Geen ongeval op de kaart…

Gelukkig is er google….!!!

Aanvaring Oostpoortbrug 2016, dat is maar

250 meter verderop…

Komt dit vaker voor, die aanvaringen

met bruggen of bijna aanvaringen?

Ja, dus….

Rijkswaterstaat

Een voorbeeld

Wat kan je leren van dit bijna ongeval?

Was dit toeval of gebeurt dit vaker in Delft of op andere plekken?

Is er een trend te ontdekken?

Beetje lastig om te achterhalen als meldingen van (bijna) ongevallen de SOS database niet bereiken….

Aanvaringen met infra

nemen wel toe….

(landelijk gezien in de

SOS database)

Rijkswaterstaat

Wat theorie over ongevallen en de SOS database…

De SOS database kent dezelfde opbouw als de ongevalspiramide van Heinrich. Goed in zicht en vertegenwoordigt in de SOS database is de bovenkant van de piramide. De uitdaging en opdracht voor deelnemende partijen ligt echter aan de een betere registratie van voorvallen aan de onderkant. Analyse van de onderkant en daarbij preventieve of zelfs pro-actievemaatregelen zou de zwaarste ongevallen in de top kunnen helpen voorkomen!

Rijkswaterstaat

Theorie over ongevallen

In de SOS database zijn de significante ongevallen goed vertegenwoordigd. De registratiegraad is hoog…

Waarom is dat zo? Significante ongevallen door scheepschade, vaarwegschade, milieuschade, stremming door ongeval of door gewonden of slachtoffers, worden door betrokkenen goed geregistreerd.

Er is veel schade, wordt (straf)rechtelijk onderzoek gedaan naar oorzaken….media komt er bij en iedereen is betrokken….

Maar zijn significante ongevallen te verwachten/voorspellen…?

Waarschijnlijk wel…(denk maar terug aan de ongevalspiramide)

Rijkswaterstaat

Theorie over ongevalsdata

Significante ongevallen worden vaak vooraf gegaan door meerdere gevaarlijke voorvallen of bijna ongevallen…

Onder het motto: voorkomen is beter dan….

Ook bij Rijkswaterstaat zien we dit terug….

Er valt veel winst te behalen als we meer grip krijgen op de bijna ongevallen en near misses.., want met die informatie kan een organisatie aan de slag, voordat de echte “klapper” valt en preventieve of zelfs pro-actieve maatregelen nemen.

Ook RWS heeft helaas onlangs een “klapper” gehad in dichte mist…

De vraag is hoe vaak op deze of vergelijkbare locaties voorvallen of bijna aanvaringen zijn voorgekomen…?

Rijkswaterstaat

Wat is de meerwaarde van die ongevalsdata?

Met de ongevalsdata maken we analyses van:

• risicogroepen van vaarweggebruikers die relatief vaak betrokken zijn of tot veel schade leiden bij scheepsongevallen

• de aard en omvang van schade die voortkomt uit scheepsongevallen (bijvoorbeeld omvang van schade aan de infrastructuur; de omvang van de maatschappelijke kosten van onveiligheid)

• de kwetsbaarheid van bepaalde objecten (zoals faalkansen van stuwen en sluizen)

• specifieke locaties met concentraties van ongevallen (hotspots)

• de aard van nautische veiligheidsrisico’s in een bepaald gebied

• de vermoedelijke oorzaken van scheepsongevallen

• trends en ontwikkelingen in de tijd

Rijkswaterstaat

Uitgebreide mogelijkheden voor filteren en exporteren van data

Voorbeeld

meer dan 1 uur volledige stremming van de vaarweg als gevolg van een scheepsongeval in de periode 2011-2015

Rijkswaterstaat

Web toegang geografische info: Geoweb SOS

Rijkswaterstaat

Aantalsontwikkeling binnenwater

Rijkswaterstaat

Voorbeelden uit de SOS database!! NIS (mgmt informatie systeem)

De data van 2016 was hier nog niet geheel verwerkt, dus nog

groeiend!!!

Rijkswaterstaat

Rapportage MNV (Monitor Nautische Veiligheid) 2 jaarlijks stellen we de MNV op.

• Het doel:

– inzicht in de risico’s en de ontwikkeling van de nautische veiligheid op de vaarwegen.

• Onderzoeksvragen:

– Hoe ontwikkelt zich de nautische veiligheid?

– Hoe verhoudt deze ontwikkeling zich tot de beleidsdoelstelling

– Welk type scheepsongevallen komen veel voor?

– Wat zijn aandachtslocaties voor scheepsongevallen?

– Wat zijn de belangrijkste oorzaken van scheepsongevallen?

– Wat zijn de belangrijkste risico’s

Rijkswaterstaat

Risico Beoordeling in MNV

Risico’s = Kans x Effect

Kansschaal: Frequentie van voorkomen

Effectschaal:

• Slachtoffers,

• Milieuschade ,

• Economische schade aan schip, lading en infrastructuur

• Verstoring door stremming

Elk ongeval krijgt punten naar gelang de geregistreerde effecten bv

100

0

10

10

Totaal 120 punten

10 april 2017

Rijkswaterstaat

Ranking risico’s

1. Aanvaring recreatievaart x binnenvaart

2. Aanvaring recreatievaart onderling

3. Zinken / kapseizen werk- en dienstvaart

4. Aanvaring binnenvaart onderling

5. Aanvaring binnenvaart met brug

Aard Voorval Betrokken Vaart Omschrijving N Totaal (lg)

Schip-Schip Binnenvaart - Recreatievaart Aanvaring 141 211630

Schip-Schip Binnenvaart - Recreatievaart Onbekend 80 203370

Schip-Schip Alleen Recreatievaart Onbekend 103 103230

Eenzijdig ongeval Alleen Werk- en dienstvaart Zinken 8 100150

Eenzijdig ongeval Alleen Werk- en dienstvaart Omslaan 4 100060

Schip-Schip Alleen Binnenvaart Aanvaring 382 26510

Schip-Infrastructuur Alleen Binnenvaart Brug 209 26080

Eenzijdig ongeval Alleen Recreatievaart Zinken 67 20690

Schip-Infrastructuur Alleen Recreatievaart Brug 34 20290

Stilligend Alleen Binnenvaart Zinken 12 20190

Eenzijdig ongeval Alleen Recreatievaart Anders 10 20140

Schip-Infrastructuur Alleen Binnenvaart Sluis 149 15580

Eenzijdig ongeval Alleen Recreatievaart Omslaan 197 12610

Schip-Schip Overige vaart – Recr.vaart Onbekend 23 11030

Schip-Infrastructuur Alleen Recreatievaart Gronding 1307 10680

Schip-Schip Alleen Recreatievaart Aanvaring 104 10530

Schip-Infrastructuur Alleen Recreatievaart Oever 181 10400

Stilligend Alleen Overige vaart Brand 26 10350

Rijkswaterstaat

Vaart betrokken bij significante scheepsongevallen

0

20

40

60

80

100

120

140

Binnenvaart Overige vaart Recreatievaart Visserijvaart Werk- en dienstvaart

Zeevaart

Aa

nta

l

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

R1 R2

R1 R4 R5

R3

Rijkswaterstaat

Scheepsongevallen naar aard ongeval

0

100

200

300

400

500

600

Aan

tal 2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

R1 R2 R4

R5

R3

Rijkswaterstaat

R 1 Aanvaring Binnenvaart - Recreatievaart Effect recreatievaartuig raakt zwaar beschadigd, zinkt of kapseist en bemanning verdrinkt, stremming vaarweg

Kans tussen 5 keer per jaar en 1 keer per 2 jaar

Voorbeeld

2011 17741 Lindengracht x speedboot - 4 doden - volledige stremming 18 uur.

Rijkswaterstaat

R1 Recreatievaart - beroepsvaart

Het aantal geregistreerde (ernstige) scheepsongevallen tussen recreatievaart en beroepsvaart lijkt de laatste jaren iets af te nemen, aantal dodelijke slachtoffers schommelt Maatregelen: - scheiden BV-RV - Voorlichting VDJS - Handhaving positie op de

vaarweg

Rijkswaterstaat

Toename in registratie van ongevallen recreatievaart met relatief laag risico

Onderzoek 2015

met VDJS partners

naar risico’s en

beheersings-

maatregelen

Rijkswaterstaat

0 2 4 6 8 10 12

Pannerdensch Kanaal

Noordhollandsch Kanaal

Maas

Voorhavens Volkeraksluizen

Voorhavens Kreekraksluizen, Schelde-Rijnverbinding

Lekkanaal

Oostvaardersdiep

Gouwe

Zuider Voorhaven, Kanaal door Zuid-Beveland

Bijlandsch Kanaal, Boven-Rijn

Boven-Rijn

Waal

Aantal/intensiteit (x100.000)

0 10 20 30 40 50 60 70

Waal

Amsterdam-Rijnkanaal

Voorhavens Volkeraksluizen

Oude Maas

Lek

Afgesloten-IJ, Binnen-IJ of IJ

Hartelkanaal

Bijlandsch Kanaal, Boven-Rijn

Geldersche IJssel

Maas

Van Starkenborghkanaal

Voorhavens Kreekraksluizen, Schelde-Rijnverbinding

Aantal

R4 Aanvaring binnenvaart onderling

Aantal scheepvaartongevallen (382) in 2008-2014 per vaarweg

Idem - gecorrigeerd voor de scheepvaartintensiteit (BIVAS, 2015)

Rijkswaterstaat

R 5 Aanvaring binnenvaart x brug

In 2008-14 totaal 209 voorvallen meestal met beperkte schade echter…

Effect vaartuig raakt zwaar beschadigd, dodelijk slachtoffer

Kans 1 keer per 2 jaar tot 1 keer per 20 jaar

Voorbeeld

2010 14299 Rosanne vaart tegen brug bij Zuidhorn (van Starkenborgkanaal). Stuurhut vernield, 1 dode

Rijkswaterstaat

Netwerkeffecten brugaanvaringen

Effect : brug ernstig beschadigd, langdurige stremming

Kans: 5 x per jaar tot 1 x per 2 jaar

voorbeelden

• 2013 Kootstertille. Beweegbare brugdeel 9 maanden gestremd.

• 2014 Brugdek Borgbrug Eemskanaal Maanden geen wegverkeer mogelijk

• 2014 Bossche brug weken stremming

Rijkswaterstaat

Lokale toepassing risico analyse Regionale beschrijvingen • Binnenwater ZD, • WNZ • ON

Aandachtslocaties • Harlingen, • Hengelo, • Millingen, • Zutphen, • IJ-meer • Prinses Margrietkanaal • Dordtse Kil- Hollandsch Diep

What if…. • Westelijke invaart ZH Diep • Versobering 6 VTS sectoren RWS • Brug over het IJ Zo goed als de data die er zijn Bestuurlijke risico’s registratie verbeteren

kans --> zelden af en toe regelmatig

effect v minder vaak dan eens per 20 jaar eens per 2-20 jaar eens per 2 jaar tot 5 keer per jaar

1 licht

2

3 R3 aanvaring BV sluis

R6 ZV x BV hinderlijke

waterbeweging

4 R2 kapseizen sleep/loodsboot

R3 grondig schipbreuk ZV

R7 aavaring zeevaart x zeevaart

R4 aanvaring ZV sluis

* kapseizen BV bij beladen

5 zeer ernstig effect R1 aanvaring ZV x BV

Westerschelde

Rijkswaterstaat

Procesverbetering registratie

Gericht op grote leveranciers - Inzet op koppeling van systemen

• XML uitwisselingsformat voor SOS dataset

• HaMIS: XML export is meegenomen in de op te leveren ongevallenregistratie (nog niet operationeel) tot die tijd worden alle ernstige scheepsongevallen handmatig gemeld

• XML inleesmodule is in de maak voor SOS

• RWS werkproces

– koppeling Digitaal Journaal – Infraweb

– XML Export Infraweb naar SOS

• KNRM onderzoekt mogelijkheid XML export

Rijkswaterstaat

Verbetering registratie op werkvloer

Registratiegraad is nog grotendeels onveranderd

POSITIEF NIEUWS

In Dordrecht spectaculaire stijging van het aantal geregistreerde scheepsongevallen

Jaar 2011 2014 2015 2016

Significante SO 19 9 21 (wordt?)

Totaal SO 58 31 160 (wordt?)

Complimenten voor VWM (Regionale Verkeerscentrale Dordrecht)!

Rijkswaterstaat

Validatie en verbetering data

• Tenminste jaarlijks contact over de classificatie van ongevallen

• Check op volledigheid van de data

– Mediabronnen

– KNRM data witte vlek gebieden

• Koppeling RWS werkproces registratie schadevaringen met SOS tbv rapportage in de SLA

Rijkswaterstaat

Toekomstige bronnen voor ongevalsdata

• Contacten met Platform Zero Incidents (delen kennis/info/(data))

• App voor melding gevaarlijke situaties (lancering mei 2017)

• KNRM data

• VDJS website

• Inrichten van een internet meldapplicatie voor havens/prov./andere overheden om makkelijk te melden

Andere overheden • Water Recreatie Nederland heeft aangeboden als ambassadeur op te

willen treden voor ongevallen registratie naar lagere overheden

• DGB (beleid I en M) overleg met lagere overheden convenant recreatietoervaart

• Water ontmoet Water (vandaag!!)

Rijkswaterstaat

Rijkswaterstaat

Rijkswaterstaat

Samenvatting – Registreren van ongevallen doet men om van te kunnen leren..

– SOS database biedt mogelijkheden voor statistische monitoring en vormt de basis van goede risico analyses

– Er wordt via diverse sporen gewerkt aan de wens om tot een betere registratie van scheepsongevallen te komen met betere (kwaliteit) en meer (kwantiteit) registraties.

– Het totaal aantal significante scheepsongevallen op het binnenwater schommelt en er vinden verschuivingen in ongevalstypen plaats en er vinden hierdoor verschuivingen in risico’s plaats

– Elektronische uitwisseling moet in 2017 gaan leiden tot een completere landelijke registratie van scheepsongevallen die consistent is met lokale gegevensbestanden

Rijkswaterstaat

Dank voor uw aandacht….

Bij vragen of wens om contact te leggen:

Dimitri van der Heiden

Rijkswaterstaat WVL

Senior adviseur Nautische Veiligheid/Crisismanagement

dimitri.vander.heiden@rws.nl

06-52304225