Levensbeschouwing en maatschappelijke participatie

Is levensbeschouwing nog steeds een motiverende factor voor

participatie?Sarah Botterman – KULeuven

Marc Hooghe – KULeuvenRené Bekkers – U.Utrecht/U.Amsterdam

Vlaanderen Gepeild 2009

Maatschappelijke participatie in Vlaanderen

Waarom belangrijk?1. Versterking van het sociale weefsel in een

gemeenschap2. Bijdrage aan het sociaal kapitaal voor het individu

Trend? SCV: Stijging tussen 1996 en 2008 van het

participatieniveau van de Vlaming: er is in Vlaanderen géén achteruitgang van de participatie

Levensbeschouwing in Vlaanderen

SCV surveys’96 ‘97 ‘98 ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08

Katholiek 58 47 53 49 53 51 54 51 52 53 51 5073Christelijk, niet

katholiek 20 27 22 11 21 23 23 23 21 20 21 21

Vrijzinnig 5 9 6 5 8 8 7 8 9 9 7 9 8

Geen geloof 14 15 14 / 14 15 13 14 16 16 17 16 16

Andere kerken 2 3 2 2 3 3 3 4 2 3 4 4 4

SCV surveys

0

10

20

30

40

50

60

70

'96 '98 ‘00 ‘02 ‘04 ‘06

Katholiek

Christelijk niet katholiekVrijzinnig

OngelovigAnder geloof

Levensbeschouwing in Vlaanderen

Levensbeschouwing in VlaanderenCijfers: Belgische Bisschoppenconferentie

0102030405060708090

100

1966

1971

1976

1981

1986

1991

1996

2001

2006

Huwelijken

Doopsels

Begrafenis

Kerkpraktijk

Onderzoeksvraag

Gelet op verminderd belang georganiseerde levensbeschouwingen: is levensbeschouwing nog steeds een motiverende factor voor maatschappelijk engagement in Vlaanderen?

Literatuur: effect nog sterk aanwezig in Nederland (onderzoek René Bekkers), zij het vooral onder protestanten (niet systematisch onderzocht voor katholieken)

Ons onderzoek spitst zich toe op katholicisme, wegens te weinig andere levensbeschouwingen vertegenwoordigd in de SCV-data

Maatschappelijke participatie en levensbeschouwing

Vroegere situatie: verzuiling– Maatschappelijke participatie verzuild– Levensbeschouwing motiverende factor

Vanaf 1960: ontzuiling– Georganiseerde levensbeschouwing verliest terrein– Minder mobilisatieprikkels vanuit de zuil– Christelijk verenigingsleven houdt stand maar

seculariseert– Individualisering van de participatiemotieven

Van kerkelijke christelijkheid naarsociaal-culturele christelijkheid

(Onderzoek Billiet/Dobbelaere)

• Kerk verliest impact op samenleving maarchristelijke verenigingen niet

• Kerken als stabiel kader om sociale betrokkenheid te ontwikkelen verdwijnt

• Levensbeschouwing minder expliciet argument voor engagement

Meting levensbeschouwelijke dimensies

• Geloofscomponent– Belonging dimensie– Levensbeschouwelijke zelfidentificatie: specifieke

denominatie

• Praktijkcomponent – Behaving dimensie– Frequentie van de kerkpraktijk: netwerkvorming

Meting maatschappelijke participatie

• Verenigingsleven– Aantal lidmaatschappen– Aantal niet-religieuze lidmaatschappen– Al dan niet lid zijn van een socio-culturele, religieuze,

politieke of sportieve vereniging• Vrijwilligerswerk

– Al dan niet vrijwilliger zijn

Data & Methoden

• SCV data 1996-2008, gepoold11 jaarN = 19.189

• Lineaire en logistische regressie-analyse • Interactie-effect: jaar*levensbeschouwing

Verwachting: negatief interactie-effect: invloed religie is groter in 1996 dan in 2008

Resultaten lineaire regressieAantal lidmaatschappen

• Kerkpraktijk sterker positief effect dan zelfidentificatie als katholiek: netwerken belangrijk

• Interactie-effect sterk positief: effect van kerkpraktijk wordt sterker doorheen de jaren (ondanks het feit dat de groep kerkse gelovigen kleiner wordt)

• Mannen en hogeropgeleiden participeren meer• over de jaren heen stijging participatie

(bevestiging Hooghe & Quintelier, Vlaanderen Gepeild 2007)

Resultaten lineare regressieAantal niet-religieuze

lidmaatschappen

Tegenargument: gelovigen zullen vooral meer participeren in religieuze organisaties. Daarom: zelfde analyse zonder religieuze lidmaatschappen

• gelijklopend resultaat• Zelfidentificatie niet langer significant• Kerkpraktijk en interactie-effect blijven positief

effect behouden

Resultaten logistische regressieSoort vereniging

Van welk soort vereniging worden kerkse gelovigen lid?

1. Religieuze organisaties2. Socio-culturele organisaties3. Politieke organisaties

Veel minder vaak lid van een sportvereniging (zelfs controlerend voor leeftijd)

Kerkpraktijk en vrijwilligerswerk

Kerkse gelovigen vaker vrijwilligers-werk

Besluit

Invloed levensbeschouwing op maatschappelijke participatie stijgt nog doorheen de tijd: kleinere maar actievere groep

Krachtig spill-over effect blijft: kerkse gelovigen ook actiever in niet-religieuze organisaties

Professioneel kerkmodel vrijwilligersgemeenschap

Te onderzoeken: effect van andere levensbeschouwingen (kleinere aantallen)