Is Roemenië anders,en zoja, waarom?

Resultaat verkiezingendwingt tot pas op de plaats

Roemenië MagazinePasen in Roemenië Parlementsverkiezingen Roemenië

bestendigen ruziesfeerHet turbulente leven van

kroonprins Carol

Lente 2013Editie 25 € 7,50

Coverfotowww.bootsineurope-blogspot-nl.

Colofon

© DRN 2013 Roemenië Magazine is een uitgave

van het Dutch Romanian Network.

ISBN 1875-4406

Secretariaat Redactie/Abonnementen

Annelies Kuijs

Groenewoud 8

5401 PC Uden

abonnementen@dutchromaniannetwork.nl

Redactie

Pierre Wimmers, Hoofdredacteur

Annelies Kuijs, Eindredacteur

Aan dit nummer werkten verder mee: Laurens

den Dulk, Andrea Teunissen-Oprea, Jan Willem

Bos, René Does, Han in 't Veld, Sylvia van der

Sluis en Henk Moerman.

Grafi sche Productie

Ziejij ontwerp & vormgeving

Abonnementen

Het Roemenië Magazine is een kwartaaluitgave.

Kosten per jaar:

Nederland € 23,50

Buitenland € 25,- + porto kosten

proefnummers € 7,50 + porto kosten, na

voorafgaande betaling. Prijzen incl. 6 % BTW.

Bankrelatie

ABN AMRO 81.66.95.687

BIC: FTSBNL2R

IBAN: NL35 FTSB 0816695687

t.n.v. Dutch Romanian Network

Secretariaat DRN

Nadia Verwaal

Postbus 10

2501 CA Den Haag

info@dutchromaniannetwork.nl

tel. 070-3441599

Copyright

Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke

toestemming van de uitgever op welke wijze

dan ook worden verveelvoudigd of anderszins

toegepast worden.

Disclaimer

Het Roemenië Magazine besteedt de grootste

zorg aan het samenstellen van het magazine,

maar is niet verantwoordelijk voor gemaakte

fouten. De verantwoordelijkheid van de artikelen

ligt bij de auteurs en adverteerders en vertegen-

woordigen niet noodzakelijkerwijs de mening van

de uitgever.

Bronnen

De uitgever heeft zo adequaat mogelijk bronnen

laten vermelden bij het betreffende materiaal.

wanneer hier onduidelijkheden over ontstaan,

neemt u dan contact met ons op.

Resultaat verkiezing dwingt tot pas op de plaats

Het turbulente leven van kroonprins Carol

Roemeense minister van buitenlandsezaken, Titus Corletean, op de bres voorRoemenië in een twijfelend Nederland

Uitnodiging "Roemeense aarde"

Pasen in Roemenië

Is Roemenië anders?En zo ja, waarom?

Parlements verkiezingen Roemeniëbestendigen ruziesfeer

Post Craiova januari 2013,expats

ColofonVoorwoordKort cultureel nieuwsKort economisch nieuwsDRN nieuws

23

202624

4

14

6

18

8

30

34

12

We laten de winter weer langzamerhand achter ons. De dagen worden weer wat langer. En we maken ons

optimistisch op voor een mooie lente. Het zou zomaar kunnen dat deze omschrijving van de klimatologische

omstandigheden ook opgaan voor de relatie tussen Nederland en Roemenië.

Nu beide landen hun nationale verkiezingen achter de rug hebben kan de verkiezingsretoriek weer in de la. Het resultaat van de verkiezingen zorgt in beide landen voor enige rust en een politieke koers die zich minder op de confrontatie en meer op samenwerking lijkt te richten. Even geen aandacht meer voor een polen meldpunt, maar nu wel voor de economische betrekkingen. Een gunstige ontwikkeling lijkt me zo.

De andere houding vertaalt zich ook in het feit dat wij nu in Nederland voor het eerst een minister van Buiten-landse Handel hebben. Daarvoor was dat altijd een staatssecretaris (die zich dan in het buitenland wel minister mocht noemen). Daarmee verschuift de portefeuille van Economische Zaken naar Buitenlandse Zaken. In po-tentie is dat een goede zet, Buza heeft immers een veel breder netwerk, maar heeft ook het risico dat buiten-landse handel, c.q. ondernemers sneller in politiek vaarwater terecht komen. Bij de rel rond de transporteurs aan de Roemeense grens als gevolg van Roemeense onvrede over Nederlands beleid hebben we kunnen zien waar dat toe kan leiden.

Aan Roemeense zijde zien we de verandering aan het feit dat de eerste buitenlandse reis van de nieuwe Roe-meense minister Titus Corlatean naar Nederland was. De timing was goed, dit voorjaar immers komen de minis-ters van Justitie bijeen om te beslissen of Roemenië kan toe treden tot de Schengenzone. Nederland behoort tot nu toe tot het kamp van de tegenstanders. Er is echter een gerede kans dat dit nieuwe kabinet zich soepeler zal opstellen en in ieder geval akkoord zal gaan met een gefaseerd entree.

Het bezoek van de minister was voor het Roemenië Magazine een uitgelezen kans op een exclusief interview. Daarmee heeft dit voorjaarsnummer een uitgesproken politiek karakter gekregen, met bijdragen van Andrea Theunissen, Dennis van Peppen en René Does. Het is lang geleden dat we daar zoveel artikelen in een nummer over hebben gehad. Als tegenhanger is er ook ruime aandacht voor kunst en cultuur. Jan Willem Bos, Sylvia van der Sluis en Jan Mysjkin bespreken de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van literatuur, fi lm, poëzie en theater. Verder uiteraard weer bijdragen van Laurens den Dulk en Henk Moerman.

Het voorjaar is ook een uitgelezen kans om weer eens de deur uit te gaan. De volgende DRN netwerkbijeen-komst op 11 april bij Dacia is daar wellicht een reden voor, of anders de culturele middag van Roemenië Cultu-reel op zondag 7 april in de Westergasfabriek in Amsterdam.

Tot slot een blad kan slechts voortbestaan bij de gratie van haar lezers. Om een kwalitatief aantrekkelijk blad te blijven maken tegen lage kosten zijn abonnees bijzonder belangrijk. Inmiddels heeft u de rekening voor het abonnement weer ontvangen. Een vlotte betaling stellen we zeer op prijs. Graag vestig ik uw aandacht op onze speciale wervingsactie. Zie de advertentie op de achterzijde. U kent vast wel mensen om u heen die ook geïnteresseerd zijn in Roemenië maar nog geen abonnement hebben op dit blad. Probeer ze eens te overtuigen.

Ik wens u weer veel leesplezier!

Pierre WimmersHoofdredacteur Roemenië Magazine

Inhoudsopgave | 5

HoofdredacteurPierre Wimmers

Pierre Wimmers heeft een eigen adviesbureau op het gebied

van communicatie en marketing. Was daarvoor politiek

adviseur op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau. Is

vanaf de jaren 90 betrokken bij het democratiseringsproces

in Roemenië. Mede oprichter van het Dutch Romanian Net-

work en initiatiefnemer van de stichting ter promotie van de

Roemeense Taal en Cultuur i.o.

Voorwoord | 3

ˇ ˛

4 | Maatschappij

Hier in Craiova kom je allerlei bijzon-dere mensen tegen. Dat zijn niet alleen Roemenen, maar ook buitenlanders en Nederlanders. Op de eerste plaats ontvang ik veel gewaardeerde za-kenrelaties, met wie we vaak al vele jaren samenwerken. Daarnaast heb ik regelmatig contact met West-Europese collega-ondernemers die zich hier permanent hebben gevestigd, onder wie een enkele Nederlander. Een heel aparte categorie zijn de expats: me-dewerkers van niet-Roemeense inter-nationaal opererende bedrijven, die hier voor enkele jaren zijn gestationeerd.

Geen binding Veel expats tonen een verzameling opvallende kenmerken. In Roemenië zijn het voor het merendeel mannelijke werknemers van multinationals. Ze wonen met hun vrouwen en soms ook kinderen in ommuurde compounds, die goed zijn beveiligd en waarin ze veel personeel, comfort en voorzieningen tot hun beschikking hebben. Expats krijgen bij hun stationering vaak speci-fi eke richtlijnen mee. Zo is het nadruk-kelijk niet de bedoeling dat zij of hun gezinnen zich hechten aan hun tijdelijke omgeving. Het is immers noodzakelijk dat hun werkgever over ze kan blijven beschikken en ze een nieuwe uitdaging kan bieden op een volgende post – al of niet in het buitenland. Misschien verklaart dat de specifi eke cultuur die ik hier in Craiova vrij goed heb leren

kennen: Deze expats leren consequent niet de taal van het land waar ze zijn; ze sluiten zelden hechte vriendschap-pen met locals en ze bewaren niet alleen fysiek, maar juist ook mentaal veel afstand tot de hen omringende maatschappij. Dat laatste neemt ge-makkelijk extreme vormen aan.

Repertoire Zo was ik onlangs op een feest van een multinational die vooral groot is in voedingsmiddelen en landbouwpro-ducten. Met name de echtgenotes van de hardwerkende employees leken met elkaar te wedijveren om de vraag: wie klaagt het hardst over Roemenië in het algemeen en over de Roemenen in Craiova in het bijzonder? Nog voordat we behoorlijk hadden kennisgemaakt, barstten mijn vrouwelijke gesprekspart-ners uit in een felle aanklacht met het bekende repertoire: Roemenen zijn corrupt, ze rijden in te dure auto’s, hun leren jassen, trainingspakken, buiken en gouden kettingen zijn niet om aan te zien, ze zeggen nooit nee als ze dat toch echt bedoelen, ze komen nooit op tijd op een afspraak, enzovoorts, enzovoorts.

CynismeIk zei niet zoveel. Ik hoorde de verhalen en zag de vertellers: welgestelde maar bitter teleurgestelde, cynische vrou-wen. Er was helemaal niets terechtge-komen van hun verwachtingen van een

misschien niet enerverend, maar toch boeiend en afwisselend bestaan in een nieuwe, onbekende cultuur. Vrijwil-ligerswerk was zinloos omdat letterlijk niemand het bleek te waarderen. Wat resteerde was een eindeloze verveling, dagelijks uitmondend in de teleurstel-ling een vermoeide, futloze man te zien thuiskomen, die wel iets anders te doen heeft dan het vermaken van zijn verveelde vrouw. Ik begreep waar het geklaag en het cynisme vandaan kwamen.

CirkelsIk zie hoe expats en hun vrouwen zichzelf gevangen houden in vicieuze cirkels van verveling, teleurstelling en cynisme. Ik zie hoe vooroordelen en clichés daarin onmisbaar zijn. Ik kan het niet veranderen, maar ik ben blij dat ik geen expat ben en gewoon leef en werk met wie ik wil – Roemeen of niet. De meeste van mijn collega’s zijn Roemeen en ze vertonen alle bijzonder-heden die daarbij horen: hun betrok-kenheid is gepassioneerd, net als de trots op hun expertise waarmee ze per se de beste oplossing voor opdracht-gevers willen creëren. Hun gevoel voor ambitie heeft een vurigheid waarmee ik ze ver zie komen. Niet alleen in onze prachtige onderneming, maar ook in hun economie en hun maatschappij als geheel. Jammer dat veel expats en hun vrouwen zich niet wat meer waarne-mingen van díe cultuur toestaan.  

Notities van een Nederlandse ondernemer in Roemenië

Han in ’t Veld (1966) is managing director van NetRom Software BV en woont sinds 1998 in de Roemeense universiteitsstad Craiova. Hij is getrouwd met een Roemeense en heeft een zoon en een dochter.

Post Craiovajanuari 2013

expats

Autobedrijf OudleusenGert van der Vegt

Speciaal voor reizen naar Roemenië Wij hebben te huur 9-persoons bussen van het merk Fiat Ducato voor de prijs van €500,- per week - excl. btw

- incl. km- excl. brandstof

Autobedrijf OudleusenSchoolstraat 9

7722 SZ OudleusenDalfsen

Gert van der Vegt0529-47160606-51227331info@autobedrijf-oudleusen.nl

Voor meer informatie

van de parlementsverkiezingen van 9 december. Zijn centrumlinkse Sociaal-Liberale Unie (USL) behaalde 58,6 pro-cent van de stemmen in het Huis van Afgevaardigden en 273 van de 412 ze-tels. In de gelijktijdig gehouden verkie-zingen voor het hogerhuis, de Senaat, kreeg de USL 122 van de 176 zetels. In Roemenië bestaat sinds de aanname van de nieuwe grondwet van 2003 een parlementair tweekamersysteem, met een lagerhuis en een hogerhuis met ongeveer gelijke volmachten.

zware bezuinigingen op de over-heidsuitgaven doorvoeren en extra begrotingsinkomsten genereren.

De bezuinigingen bestonden uit een korting op de ambtenarensalarissen van 25 procent, een korting op de pensioenen van 15 procent en het ontslag van 200.000 ambtenaren. Daarnaast werd de BTW verhoogd van 19 naar 24 procent. De reden waarom de Roemenen in het begin van 2012 president Basescu en premier Boc niet meer zagen zitten is dus duidelijk. Om-dat Boc na zijn ontslag als premier ook aftrad als partijleider van de PDL en andere hoge partijfunctionarissen hem volgden, ging de PDL zwaar gehavend het verkiezingsseizoen in.

Na een kort intermezzo onder PDL-premier Mihai Razvan Ungureanu ontkwam Basescu er op 27 april niet aan om zijn politieke aartsrivaal, de jonge USL-leider Victor Ponta (39), tot premier te benoemen. Ponta werd de jongste premier in de geschiedenis van Roemenië. Na Ponta´s benoeming kwamen er een aantal zowel splijtende als verlammende politieke rellen en gebeurtenissen, met de volgende drie als de belangrijkste:

1. Op 19 juni werd Ponta beschul-digd van plagiaat in zijn proefschrift over het International Strafhof, dat hij samen met Daniela Coman had geschreven. Volgens het wetenschap-pelijke tijdschrift Nature was de helft van het proefschrift gekopieerd uit andere bronnen. Ponta gaf toe dat hij bibliografische bronnen beter als noten had kunnen verwerken, maar stelde dat de aanklacht toch vooral politiek geïnspireerd was door Basescu. Op 29 juni bevestigde de Roemeense Natio-nale Raad voor Certificering van Titels, Diploma´s en Universitaire Certificaten (CNATDCU) dat in het proefschrift 85 bladzijden zonder bronvermelding waren gekopieerd.

2. Op 20 juni deed Ponta´s politieke mentor, oud-premier Adrian Nastase (2000-2004), een mislukte zelfmoord-

poging door zich door zijn keel te schieten. Nastase kwam tot zijn daad op het moment dat agenten hem thuis kwamen ophalen om een gevangenis-straf van twee jaar uit te zitten na een veroordeling wegens corruptie.

3. In juli werd er een impeachment-procedure tegen president Basescu gestart, omdat hij in 2010 misbruik van zijn positie zou hebben gemaakt door zich onbevoegd op het econo-mische beleidsterrein van de premier te begeven. Tussen het nemen van het besluit en de datum van het volksrefe-rendum over het impeachment, de pe-riode 6 tot 29 juli, trad Crin Antonescu, de partijleider van de Nationaal Liberale Partij, als interim-president op. Op 29 juli stemde 87,5 procent van de kiezers voor een impeachment van Basescu, maar omdat de opkomst met 46,2 pro-cent onder de minimaal vereiste 50% bleef, behield Basescu zijn positie.Overigens stelde de USL dat waarschijn-lijk een meerderheid van de kiezers voor een impeachment van Basescu had gestemd, omdat er op de kieslijs-ten miljoenen ´dode zielen´ hadden gestaan van de vele miljoenen Roeme-nen die door de economische proble-men waren geëmigreerd naar andere lidstaten van de Europese Unie. Zo zou het inwonertal van Roemenië door emigratie inmiddels gedaald kunnen zijn van 22 naar 19 miljoen burgers.Ook had de USL nog geprobeerd de procedure vóór de stemming te veran-deren door een simpele meerderheid zonder opkomstcijfer geldig te laten zijn, maar deze grondwetswijziging werd door het Basescu gecontroleerde Constitutionele Hof verworpen.

Basescu wordt momenteel voornamelijk internationaal nog gesteund, waar-onder door de Europese Unie. De EU meent dat Basescu, die het opgelegde bezuinigingsbeleid na de financiële hulp van 2009 steunde, gewoon zijn tweede termijn moet uitzitten tot 2014.Bovendien kan hij optreden als tegen-wicht tegen Ponta, die vanwege vermeende ondemocratische trekjes niet helemaal vertrouwd wordt. Hij zou

wel eens net zo´n eigengereide en au-toritaire premier kunnen worden als zijn Hongaarse collega Viktor Orban, die de afgelopen jaren door de EU regelmatig zwaar is bekritiseerd wegens ondemo-cratische besluiten, zoals het instellen van een overheidsdienst als waakhond over de media.

Ponta heeft tijdens zijn korte premier-schap in de ogen van de EU ook dit soort autoritaire neigingen getoond, waaronder zijn pogingen om de kies-regels voor de impeachment-procedure van de president te veranderen en de leiding van het Roemeense Culturele Instituut, dat als taak heeft de Roe-meense cultuur in binnen- en buiten-land te promoten en in de praktijk goed en onafhankelijk functioneerde, over te brengen van de president naar de Senaat.

De sterke positie van Ponta is dus niet onomstreden, gezien de affaires waarin hij verzeild is geraakt en de kritiek van de EU op zijn functioneren. Boven-dien zal ook Ponta economisch gezien geen leuke dingen voor de gewone Roemenen kunnen doen, waardoor hij eveneens grote kans loopt zijn huidige grote populariteit weer te verliezen in de storm van economisch crisisbeleid.

De parlementsverkiezingen van 9 de-cember bestendigden dus de politieke verhoudingen in Roemenië zoals die in 2012 waren ontstaan. Wellicht dat dit de kemphanen Basescu en Ponta tot bezinning brengt en tot concentratie op het aanpakken van de financiële problemen en de nog altijd omvangrij-ke corruptie en georganiseerde crimi-naliteit, zaken waarvoor de Europese Unie Roemenië blijft bestraffen.

Ponta riep na zijn enorme verkiezings-overwinning Basescu inderdaad op tot samenwerking. De president op zijn beurt verorberde op 18 december zijn varken door Ponta in het parlement als kandidaat-premier voor te dragen.Bron: www.prospekt-online.nl

Door René Does

De Roemeense politiek heeft het groot-ste deel van 2012 in het teken gestaan van de politieke ruzies tussen president Traian Basescu en premier Victor Ponta. De strijd tussen beide mannen bestaat niet alleen uit politieke rivaliteit, maar ook uit wederzijdse persoonlijke haat. Meest kenmerkend is de inmiddels bekende uitspraak van Basescu dat het aanstellen van verkiezingswinnaar Ponta als premier voor hem gelijk staat aan ´het doorslikken van een varken´.Victor Ponta was de grote winnaar

Politiek | 76 | Politiek

 

De centrumrechtse Rechtse Roemeense Alliantie (ARD), een coalitie van drie partijen onder leiding van de Democ-ratische Liberale Partij (PDL) die president Basescu steunt, kreeg slechts 16,5 procent van de stemmen in het Huis van Afgevaardigden en 56 zetels (in de Senaat 24 zetels). Een gedetailleerd overzicht van de verkiezingsuitslag is te lezen op de Engelstalige Wikipedia.

De impopulariteit van president Basescu en de PDL zijn te wijten aan de diepe economische crisis in het land na de kredietcrisis van 2008. Zoals in zoveel landen

in de Europese Unie moesten dezittende machthebbers aftreden na het uitbreken van de kredietcrisis. In Roe-menië gebeurde dit met het aftreden van de regering van PDL-premier Emil Boc op 6 februari 2012 na wekenlange massale protesten tegen haar bezuini-gingsbeleid.

In 2009 kreeg Roemenië een nood-krediet van 20 miljard euro van het IMF, de Wereldbank en de Europese Unie, maar moest in ruil daarvoor

De Roemeense parlementsverkiezingen van 9 december 2012 waren een bevestiging van de in het voorafgaande jaar gegroeide politieke en economische verhoudingen in het land. Deze zijn samen te vatten als een combinatie van een diepe economische crisis, een buitengewoon felle persoonlijke tweestrijd in de politieke top en een winnend premier die in de Europese Unie gewantrouwd wordt om zijn autoritaire trekken.

Parlementsverkiezingen Roemenië bestendigen ruziesfeer

De sterke positie van Ponta is dus niet onomstreden, gezien de affaires waarin hij verzeild is geraakt en de kritiek van de EU op zijn functioneren.

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ ˇ

ˇ

ˇ

Politiek | 9

Ondanks een zeer drukke agenda waarin ontmoetingen met minister Timmermans, vertegenwoordigers van de Eerste en Tweede Kamer, zaken-mensen en anderen gepland zijn, maakte hij een uurtje vrij voor een interview voor Roemenië Magazine. Een mooie gelegenheid om zijn visie op een paar brandende vragen te vernemen.

Wat zijn de belangrijkste doelen van uw bezoek aan Nederland en wat maakt dit zo bijzonder?Nederland is sterk vertegenwoordigd in Roemenië met meer dan 4000

bedrijven en de interesse voor de uitbreiding van de samenwerking in projecten die wij ontwikkelen is groeiend. De Nederlandse expertise en het potentieel in Roemenië sluiten goed op elkaar aan. Wij willen graag de goede economische betrekkingen ondersteunen, ook meer in politieke context. Mijn bezoek is ook hiervoor een goed signaal.

Het Schengen-dossier is uiteraard een belangrijk onderwerp en in dit kader wil ik graag een reeks van argumenten aan de Nederlandse partners voor-leggen, in de hoop dat Nederland een

geïnteresseerd hierin, VNO is een voorstander van toetreding, onder andere vanwege het feit dat veel ar-beidsplaatsen in Nederland behouden kunnen worden door de winstgevende activiteiten in Roemenië. Dit is een heel belangrijk aspect dat meer aan-dacht zou mogen hebben. Verder zal het wegvallen van grenscontroles en van veel administratieve rompslomp die door bedrijven als belemmerend ervaren worden, als een groot plus-punt gezien worden.

Open grenzen. Het westen is bang voor de toestroom van Roemenen en Bulgaren, hoe ziet u dat? Ik begrijp de angst, maar deze is ongegrond. Sinds de toetreding tot de EU, 6 jaar geleden, is wat de arbeidsmigratie betreft het maximum al bereikt. De migratie uit Roemenië heeft zich trouwens vooral op Italië en Spanje geconcentreerd. Voor Roe-menië, met de Latijnse achtergrond, is de voorkeur voor die landen meer vanzelfsprekend. De angst voor de komst van Bulgaren, Roemenen en andere Oost-Europeanen wordt vaak als een electorale leuze gebruikt en dat ten onrechte. Die paar duizend Roemenen die volgens de Nederlandse

statistieken in Nederland gevestigd zijn, zijn veelal hoog opgeleid en bren-gen net als de meeste andere Roe-menen hier een bijzondere bijdrage en worden gewaardeerd binnen de Nederlandse maatschappij.Gezien de ontwikkelingen in Roe-menië zelf, de economische groei van het laatste jaar, de redelijk goede vooruitzichten voor de komende jaren en het binnenhalen van de Europese structuurfondsen, zullen wij zelf be-hoefte aan arbeid hebben en gaan wij ervan uit dat de Roemenen liever in eigen land aan het werk blijven.

U bepleit om het besluit voor toetre-ding los te zien van het zogenoemde CVM rapport. Hierin wordt u niet door alle EU landen gevolgd. Het laatste rapport van de Europese Com-missie van januari jl. in dit kader, geeft aan dat naast verbeteringen die er zijn, er nog veel zorgen bestaan ten opzichte van zaken als de rechtsstaat en justitie. Hebt u argumenten om bijvoorbeeld Nederland, wiens houding afwijzend is, tot een ander besluit te brengen?Een punt is dat we te maken heb-ben met diverse percepties. Om een voorbeeld te nemen: het laatste rap-

port van de EC betreffende de CVM rapporteert ook belangrijke voort-gang, hierover hoor je nauwelijks. Wat de regering betreft, wij hebben de laatste 10 á 11 punten die de commis-sie in haar rapport opgenomen had, al geïmplementeerd. Inderdaad we moeten nog enkele zaken verbeteren en daar zijn we ook mee bezig. De procedure voor de benoeming van de hoofdaanklager en het hoofd DNA (departement anticorruptie) is in volle gang. De regering heeft hiervoor een transparante procedure, open voor alle kandidaten, conform de afspraken met de EC in gang gezet. Dit proces is nieuw voor Roemenië en wij onder-steunen dit volkomen.

Vreest u dat het uitstel voor Schen-gen invloed zou kunnen hebben op de opening van de arbeidsmarkt op 1 januari 2014? Vreest u dat westerse landen het een afhankelijk willen maken van het ander; geen Schengen dus ook geen opening arbeidsmarkt? Het gaat hier om twee verschillende onderwerpen. De datum van 1 januari 2014 is na de toetreding tot de EU in 2007 vastgesteld als uiterste datum voor de opening van de EU arbeids-markt voor alle EU burgers. De tran-sitieperiode van maximaal zeven jaar wordt dan bereikt en hieraan kan niet meer getornd worden, die zeven jaar zijn ten volle benut. Schengen betreft meer de veiligheid van de buiten-grenzen van de EU, toetreding tot de arbeidsmarkt is iets van binnen de grenzen. Roemenen zijn EU burgers, met recht op een gelijke behandeling en toegang tot dezelfde vrijheden, zoals het recht op arbeid binnen de EU, een recht dat trouwens de andere EU burgers in Roemenië wel hebben.

2012 is voor Roemenië een heet jaar geweest met politieke confrontaties, verkiezingen, economische crisis. Hoe gaat het nu, kunt u zeggen in hoeverre het politieke conflict nog actueel is? Het conflict dat in 2012 tot uiting is gekomen, is voortgekomen uit om-standigheden opgestapeld in de loop der jaren. Het is belangrijk te melden

meer positieve visie en houding ten aanzien van mijn land zal bereiken. Een houding die meer in de lijn is met het verdrag van de toetreding van Roe-menië tot de EU en onze gezamenlijke inspanningen binnen Europa. Een toetreding in twee fases is een mo-gelijkheid, het besluit in deze richting zou na de vergadering van de Raad genomen kunnen worden.

De toetreding van Roemenië tot Schengen is intussen een dik dossier geworden, het speelt vanaf 2007. Zoals u weet is Nederland heel prag-matisch. Kunt u aangeven wat het belang van de toetreding voor Neder-land is?

Roemenië voldoet al meer dan twee jaar aan de gestel-de criteria voor toetreding. En meer dan dat, er is zelfs tegemoetgekomen aan extra eisen die tussentijds gesteld zijn. Wij hebben bijzondere inspanningen verricht; om een voorbeeld te geven: er is meer dan 1 miljard euro geïnvesteerd in de beveili-ging van de grenzen, wij beschikken momenteel over de hoogst mogelijke beveiligings technologieën. Specialisten die de stand van zaken vele malen hebben gecontroleerd, waaronder ook Nederlandse, hebben meer dan eens goedkeurend hierover gerapporteerd.

De eisen voor toetreding tot Schengen die aan ons worden gesteld worden ten onrechte gekoppeld aan andere mechanismen, zoals die van controle en verificatie (CVM-eisen). Dat is in strijd met het toetredingsverdrag tot de EU, geratificeerd door alle EU landen.

Wat het belang van toetreding van Roemenië voor Nederland betreft wil ik o.a. op de voordelen van de unieke Europese markt wijzen. Deze kan niet gerealiseerd worden zonder de integratie van Roemenië in Schen-gen. Nederlandse bedrijven zijn zeer

8 | Politiek

Roemeense minister van buitenlandse zaken, Titus Corlatean, op de bres voor Roemenië in een twijfelend Nederland. Het bezoek van Titus Corlatean aan Nederland half februari kan zonder meer als bij-

zonder gezien worden. Het is niet alleen het eerste officiële bezoek van een minister van

buitenlandse zaken aan Nederland in de laatste vier jaar, het is ook qua timing bijzonder.

Want er staat veel op het spel voor Roemenië: de vergadering van 7-8 maart a.s. van de

Raad Justitie en Binnenlandse Zaken te Brussel kan zomaar de toekomst van Roemenië

een nieuwe wending geven, als de langverwachte toetreding tot Schengen goedgekeurd

wordt. Want volgens Corlatean is Roemenië allang klaar voor de toetreding en zou men

er goed aan doen om ook naar de waardevolle inbreng van Roemenië binnen de EU te

kijken. Want wie weet bijvoorbeeld dat winstgevende activiteiten van Nederlandse

bedrijven in Roemenië aan het behoud van arbeidsplaatsen in Nederland bijdragen?

The Wim Bosman Group has been active in Transport & Logistics in Romania since 1992. With a modern 15.000 square metres state of the art warehouse and cross-dock platform located in Ploiești, we are able to deliver high quality logistic services. From inbound sea and air freight, warehousing and cross

-docking, to national distribution and international transport, your complete supply chain is perfectly handled by our professional team members in Romania and across the world.

Wim Bosman s.r.l. T: + 40 244 599 367 E: info@wimbosman.ro

WWW.WIMBOSMAN.RO

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

DRN_Mei_2012_194mm_136.5mm.pdf 1 15-5-2012 12:35:35

Hubs in Bucharest, Cluj-Napoca, Constanta, Timisoara, Craiova, Bacau & Tirgu Secuiesc

Daily departures to/from hubsMax 24-48H leadtime anywhere in Romania

6 hubs, one single point of contactCollection & ExportReverse logistics

Airfreight from Otopeni or ClujWorldwide agent workCustoms clearance

Seafreight & Customs clearance from Constanta PortTransports to hub or client

BORDERLESS LOGISTICS. SINCE 1918

KLG Europe distribution system in Romania: own hub and spoke system

10 | Politiek

dat uiteindelijk via het democratische proces van de verkiezingen het electoraat zich op een heel duidelijke manier uitgesproken heeft. Het resul-taat van de verkiezingen is door de president gerespecteerd en de leider van de winnende coalitie, de heer Ponta, is als premier benoemd. Een belangrijke stap, evenals het “vre-des” akkoord tussen de premier en de president, dat goed ontvangen is ook door de EU leiders, een belangrijk instrument voor stabiliteit, ook voor de financiële markten.

Kunt u kort schetsen welke maatrege-len de regering zal ondersteunen om o.a. tot meer cohesie, consensus be-reidheid, een respectvolle onderlinge omgang tussen partijen en burgers te komen? Er is veel kritiek in dit opzicht, vooral in Roemenië zelf.Is het Nederlandse poldermodel een optie?Op de agenda hebben wij grote inves-teringen staan, op economisch terrein alsook in onderwijs en educatie. Wij gaan ook meer aandacht schenken aan een correcte en professionele behandeling van de EU structuurfond-sen voor Roemenië, die wij als een belangrijke motor voor economische groei in de komende jaren zien. Verder willen wij ons ook meer openstellen in de relatie met de oppositie, iets waarin de vorige regeringen nalatig zijn geweest. Wij hopen de Roemeense politiek in een meer volwassen fase te kunnen brengen. Hopelijk zullen wij de problemen meer pragmatisch kun-nen aanpakken en minder flamboy-ant zoals wij met onze Latijnse inslag geneigd zijn te doen.

Wat zijn volgens u sterke punten van Roemenië die u graag onder de aandacht van Nederland zou willen

brengen? Om te beginnen wil ik graag de goede bilaterale handelsresultaten tussen onze landen noemen, die zelfs in de laatste crisisjaren een groeiende tendens laten zien. De handel in 2011 heeft 3,1 miljard euro gehaald. En dat terwijl er nog steeds barrières zijn, zoals Schengen en de economische crisis.

In Roemenië zijn meer dan 4000 bedrijven met Nederlands kapitaal actief, waarvan het merendeel winst-gevende activiteiten ontplooit. Verder is er wederzijdse belangstelling voor de samenwerking tussen de havens van Rotterdam en Constanţa. Onze haven van Constanţa wordt door velen bemind.

Niet vergeten mag ook worden de geplande privatisering van enkele sectoren zoals de energie-, che-mische- en mijnbouw sector; en wat de landbouw betreft, vanaf 1 januari 2014 zal de verkoop van landbouw-grond aan buitenlanders mogelijk zijn, wat zeker tot grotere investeringen in de landbouwsector zal leiden. Verder wil ik graag ook het European Gate-way Project noemen, waarvan wij veel verwachtingen hebben en waarin wij ook graag met Nederland samen-werken.

Nogmaals wil ik benadrukken dat er de laatste jaren een discrepantie is geweest tussen de economische rela-ties die heel goed en groeiend zijn en de onderlinge politieke dialoog van onze landen. Het is niet voor niets dat de Nederlandse zakenwereld positief gestemd is over de onderlinge relaties en een voorstander van de toetreding van Roemenië tot Schengen is. Ik hoop dat Nederland meer bereid

zal zijn om de waardevolle bijdrage die Roemenen en andere buitenlandse arbeidskrachten in Nederland leveren, te zien en te koesteren. Het is jammer dat men soms de zaken zo protectio-nistisch bekijkt.

Last but not least, wanneer komt een Roemeens Cultureel Instituut in Nederland?Kunst en cultuur zijn belangrijke factoren in de onderlinge kennisma-king en waardering. Ik ben een groot voorstander van de verspreiding van onze tradities en talenten. Roemenië beschikt over veel talentvolle kun-stenaars en ook wetenschappers van groot formaat. Wij zullen naar mogelijk-heden zoeken om dit aspect meer te ondersteunen.

Om met een voorbeeld af te sluiten, in Roemenië is een project van start gegaan dat tot de ontwikkeling van de grootste Laser in de wereld zal leiden. Het gaat om een gezamenlijk project van 15 Europese landen, wij zijn er heel trots op en dit geeft juist ook de richting aan waarin wij graag verder willen investeren en ontwikkelen.

Andrea Teunissen-OpreaStudeerde rechten aan en werkte voor de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Sinds 2005 is zij zelfstandig consultant, mediator en trainer in intercultureel man-agement.  Vanaf 1990 is

zij betrokken bij de ontwikkelingen in Roemenie op onderwijs, juridisch en sociaal gebied met als nieuwste activiteit sociaal ondernemerschap. Andrea bekleedt bestuursfuncties bij diverse NGO organisa-ties zoals, SOS Kinderdorpen Roemenie, Stichting Speranta, Child Developement Trust e.a.

"Het gaat om een gezamenlijk project van 15 Europese landen, wij zijn er heel trots op en dit geeft juist ook de richting aan waarin wij graag verder willen investeren en ontwikkelen."

De nieuwe politieke constellatie volgende op de parlementsverkiezingen van november 2012 doet een bepaalde mate van politieke stabiliteit vermoeden in Boekarest. De breed in de media uitgemeten ruzies tussen de PDL en president Traian Basescu aan de ene kant en de USL (PSD + PNL) aan de andere kant lijken geluwd te zijn na de verpletterende nederlaag van de PDL en gelieerde partijen in de verkiezingen. Zowel Basescu als USL premier Victor Ponta hebben eieren voor hun geld gekozen en een cohabita-tie pact gesloten. Dit pact komt erop neer dat men afspraken heeft gemaakt over deelname en rolverdeling bij de Europese Raad en wederzijdse bejegening. Basescu ondertekent met redelijk ge-mak regeringsbesluiten en Ponta neemt beleids-voorstellen van Basescu over. Gezien de grote uit-dagingen, waar Roemenië zich nog steeds voor gesteld ziet, is deze zweem van politieke stabi-liteit meer dan welkom. Economische groei blijft zwak, buitenlandse investeringen blijven achter, de Leu blijft de aandacht vragen en de overheid blijft structureel slecht presteren. De regering Ponta is momenteel in zware onderhandelingen met het IMF over een nieuw broodnodig standby akkoord en men is hard bezig het beschadigde internationale blazoen, veroorzaakt door corrup-tieaffaires, plagiaatschandalen en politieke straat-gevechten, weer enigzins op te vijzelen. Inzet is het afkomen van het voor Roemenië vermale-dijde MCV mechanisme en Schengen toetreding. Daarvoor is het een waar charme offensief be-gonnen waar vooral wij hier in Nederland op dit moment het nodige van merken. 

Maar de politieke stabiliteit is groten-deels schijn. Basescu en Ponta met in zijn kielzog PNL-voorman Crin Antonescu zijn nog steeds gezworen vijanden. Men heeft enkel besloten de strijd niet meer in het openbaar te voeren omdat beide kampen het gevoel hadden dat de strijd toch ner-gens toe leidde. USL heeft een grote meerderheid in het parlement, vormt de regering en Basescu zal tot 2015 in Cotroceni Palace blijven zitten. Een nieuwe afzettingsprocedure zien zelfs de grootste haviken in de USL niet meer zitten.

Verder rommelt het partijpolitiek enorm binnen verschillende partijen, behalve dan misschien de PSD. Een aantal be-langrijke partijbonzen, zoals voormalig premier Calin Popescu-Tariceanu en de burgemeester van Boekarest sector 1 Andrei Chiliman beginnen in opstand te komen tegen het autoritaire bewind van Crin Antonescu in de PNL. Met name de toetreding van de fl amboy-ante vastgoedmagnaat en Steaua Boekarest eigenaar Gigi Becali tot de PNL heeft tot veel onrust geleid. De oppositie, aangevoerd door de PDL, ligt nog steeds volledig met zichzelf in de knoop. Voorman Vasile Blaga is electoraal te zwak om de partij uit het moeras te trekken maar zit stevig vast in het pluche. De opmars van jonge talentvolle centrumrechtse politici als

Mihail Neamtu en Mihai Razvan Un-gureanu lijkt na de laatste verkiezingen te zijn gestokt.

De kaarten voor de mediagenieke Vic-tor Ponta liggen daardoor het beste op het moment. Zijn nadeel is dat hij moet regeren in economisch moeilijke tijden en dat veel Roemenen op de USL gestemd hebben met name vanwege haar sociale beleid. Maar de USL is met de handen gebonden aan het IMF ak-koord. Als dat er niet komt komt men in zwaar weer op de internationale kapitaalmarkten en komt de Leu zwaar onder druk te staan. Men is gedwon-gen de uitgaven onder controle te houden, door te blijven privatiseren en de overheid te hervormen. Veel fi nanciële bestedingsruimte voor de traditionele USL achterban als de plat-telandsbevolking en gepensioneerden is er niet.

Toch is de grote inzet voor Roemenië op dit moment nog steeds niet macro-economisch van aard. De Roemeense rechtstaat staat nog regelmatig onder druk. De rechterlijke macht wordt nog steeds in het openbaar aangevallen door politici en er vinden nog steeds harde gevechten achter de schermen plaats voor benoemingen van rechters en openbare aanklagers, met name over de nieuwe procureur generaal en de nieuwe hoofdaanklager van

Dennis van Peppenstudeerde in 2000 af op het

onderwerp politieke trans-

formatie in Roemenië aan de

Universiteit van Amsterdam en

werkte van 1999 tot en

met 2007 in Boekarest. Van

Peppen volgt de ontwikkelingen in Roemenië

ook vanuit Nederland nog steeds op de voet

en schrijft al enkele jaren artikelen over de

politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in

Roemenië voor verschillende publicaties. Ook

professioneel heeft hij in Nederland nog steeds

veel met Roemenië van doen als coördinator

van het Roemenië Platform van het Nether-

lands Water Partnership. Van Peppen schrijft op

eigen titel voor het Roemenië Magazine.

de DNA. Duister brein achter deze gevechten is Dan Voiculescu, Roe-meense oligarch van het eerste uur en de man achter de Conservatieve Partij (onderdeel van de USL regering) en de Antenna televisiezenders. Voiculescu heeft verschillende strafrechterlijke dossiers voor verduistering van fi nan-ciële middelen en corruptiezaken tegen hem lopen en probeert uit alle macht via de politiek de rechtsmacht van het lijf te houden. Niet alleen voor hemzelf maar voor de brede politieke klasse. Hij gebruikt de Antenna zenders al jaren om de publieke opinie in zijn voor-deel te manipuleren en gebruikt zijn regeringsmacht om de rechtstaat naar zijn hand te zetten.

Grote vraag is in hoeverre mensen als Victor Ponta en de Minister van Justitie, Mona Maria Pivniceru, aan zijn lijntje lopen. Door checks en balances als het centrale orgaan van de rechts-macht, de CSM, en president Basescu is het Voiculescu nog niet helemaal gelukt de rechtsmacht naar zijn hand te zetten.

Voor Roemeniës internationale sta-tus, het MCV mechanisme, Schengen toetreding, maar ook in indirecte zin haar macro economische stabiliteit, zal in hoeverre het Voiculescu zal lukken zijn invloed in nog meer macht om te zetten, bepalend zijn.

Politiek | 1312 | Politiek

Bestaande coalitie wint zestig procent stemmenDe Roemeense centrumlinkse regeringscoalitie

heeft bij de parlementsverkiezingen 60 procent

van de stemmen gewonnen.

Dat blijkt uit de bekendgemaakte defi nitieve

uitslag.

De Sociaal Liberale Unie (USL) van pre-

mier Victor Ponta behaalde 58,63 procent van

de stemmen in de Senaat en 60,10 procent van

de stemmen in de Kamer van Afgevaardigden.

De centrumrechtse oppositie ARD van

de huidige president Traian Bţsescu bleef ver

achter met 16,6 procent van de stemmen in

beide vertegenwoordigende lichamen.

De populistische partij PPDD van me-

diatycoon Dan Diaconescu eindigde als derde

met 14 procent.

De enige andere partij die de kiesdrempel van 5

procent haalde om in het parlement te komen,

is de etnisch Hongaarse Democratische Unie (UDMR) met 5,15 procent van de

stemmen.

De opkomst was 41,76 procent, iets hoger dan

vier jaar geleden.

Resultaat verkiezing dwingt tot pas op de plaats

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

Gaudeamus die van 21-25 november 2012 in Boekarest werd gehouden. Ondanks het verkoopsucces werd het boek niet overal even enthousiast ontvangen, want het is duidelijk dat Boia lang niet altijd aardige dingen over zijn landgenoten te melden heeft.

AchterstandHet eerste onderscheidende kenmerk in het anders-zijn van Roemenië dat Boia aangeeft, is de enorme vertraging die het land in zijn ontwikkeling had opgelopen, vanaf het allereerste begin. In de Roemeense landen begonnen de Middeleeuwen in de veertiende eeuw, op het moment dat deze in het Westen ten einde liepen. En dat was een achterstand die erg moeilijk in te lopen viel. Om een voorbeeld te geven: de eerste Roemeense universiteiten kwa-men een half millennium nadat koning Karel IV in Praag een universiteit had opgericht. En niet alleen gebeurde alles later in Roemenië, het was ook nog eens marginaal, want het land bevond zich, zoals Boia al met de titel van een eerder boek had aangegeven, aan de rand van Europa. De marginale ligging leidde er ook toe dat er veel mensen van buiten de Roemeense landen bin-nenkwamen, waar ze zich mengden met de plaatselijke bevolking. Dat is een van de oncomfortabele feiten die Boia graag naar voren brengt: er zit weinig tot geen ‘Romeins bloed’ in de Roemenen, want de kolonisten die na de verovering van het koninkrijk Dacië naar het hedendaagse Roemenië kwamen, waren niet afkomstig uit Rome, maar uit de provincies van het Romeinse Rijk. Bovendien kwam er vervolgens een zo massale instroom

Kunst & cultuur | 21 14 | Kunst & cultuur

van Slaven, dat deze meer dan de helft van het Roemeense genetische materiaal zijn gaan bijdragen. En in de loop van de geschiedenis zouden veel nieuwkomers (onder anderen Duitsers, Fransen, Hongaren, Italianen) hun DNA bijdragen aan wat de hedendaag-se Roemenen zijn geworden.

Over de spectaculaire modernisering die de negentiende eeuw kenmerkte, stelt Boia dat deze louter op imitatie stoelde. Modernisering stond gelijk aan verwestersing, kritiekloze na-aping van alles wat Frans, Duits of Italiaans was, zonder dat Roemenië zelf kans had gehad de fundamenten te leggen om al die vernieuwingen een solide grondslag te geven. En dat leidde tot een ontwik-keling die geforceerd en onevenwichtig was.

Superieur vs. inferieurIn zijn diagnose van de Roemeense maatschappij duidt Boia als eerste kwaal van de Roemenen: hun minder-waardigheidscomplex. Volgens hem is dit complex ontstaan ten tijde van de vorming in de negentiende eeuw van de Roemeense staat (een samenvoe-ging van Moldavië en Walachije, waar na de Eerste Wereldoorlog Transsyl-vanië bijkwam), toen de Roemenen beseften hoe ver ze achterliepen en hoezeer ze onder de plak zaten of had-den gezeten van hun buren (Hongaren, Oostenrijkers, Russen, Turken). Van-uit dit minderwaardigheidscomplex ontstond, zegt Boia, door overcom-pensatie een hooghartige houding, een trots op hun zogenaamd pure Latijnse ‘roots’ en op hun strijd voor onafhankelijkheid. Dat is namelijk, luidt een veelgehoord argument, de reden dat de Roemenen zich zo laat hebben ontwikkeld. Zij hebben in een reeks oorlogen het Westen beschermd tegen de expansiedrift van de Turken, zodat de westerlingen in alle rust hun kathe-dralen konden bouwen en hun cultuur konden ontwikkelen. Dit is volgens Boia niet meer dan een mythe die

niet door historische bewijzen wordt gesteund.

Dat onderliggende minderwaar-digheidscomplex verklaart ook de Roemeense voorliefde voor het ‘protochronisme’: het ‘wij-waren-de-eersten’-gevoel. Zo zijn er echt Roeme-nen die het bestaan te beweren dat het Latijn voortkomt uit het Dacisch (lees: het authentieke Roemeens) en dat de Daciërs (de oer-Roemenen!?) een van de belangrijkste volken in de oudheid waren en dat zij onder andere Rome hebben gesticht. Is het nodig om te zeggen dat dit evidente kletskoek is? Het protochronisme is sinds de revo-lutie wat minder prominent, maar af en toe zijn er nog oprispingen, zoals de opmerking van de nieuwe directeur van het Roemeens Cultureel Instituut Andrei Marga afgelopen zomer dat hij meer aandacht wil schenken aan Roe-meense uitvindingen, zoals de Trans-sylvanische origine van de… radiator. Met deze opmerking heeft Marga zich onsterfelijk belachelijk gemaakt en op het internet wemelt het van de dui-zenden grappen over Marga’s calorifer, die overigens waarschijnlijk halverwege de negentiende eeuw is uitgevonden door een Rus van Poolse origine, al is er ook een theorie dat de uitvinder een etnische Duitser uit de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie was, afkomstig uit Medias, dat inderdaad nu op Roemeens grondgebied ligt…

Geen gouden eeuwNet als in zijn andere boeken haalt Boia ook het idee onderuit dat de periode tussen de twee wereldoorlogen een pe-riode van ongekende bloei was in Roe-menië. Hij benadrukt dit omdat veel Roemenen na de val van het commu-nistische regime teruggrepen naar het tussenoorlogse Groot-Roemenië, dat ze wellicht idealiseerden na een halve eeuw van dictatuur. Boia ontkent niet dat de kunsten en de letteren bloeiden in die tijd, maar dat nam niet weg dat het land qua ontwikkeling nog altijd

uit te nodigen er met een onbevangen blik naar te kijken. In zijn algemene geschiedenis van Roemenië, die eerst in het Engels verscheen (Romania: Bor-derland of Europe, 2001) en een jaar later in het Roemeens (România, tarade frontiera a Europei, 2002) schreef de historicus immers dat de grootste uitdaging van Roemenië voor de nabije toekomst niet is om de (vermeende) prestaties van hun voorgangers en voorvaderen op te hemelen, maar om de kwaliteit van het bestaan van alle ingezetenen van het land te bevor-deren.

In november 2012 was Lucian Boia in Nederland op uitnodiging van de Universiteit van Amsterdam, waar hij een lezing hield over zijn voorlaatste boek Capcanele istoriei. Elita intelectuala româneasca între 1930 si 1950 (De valkuilen van de geschiedenis. De Roemeense intellectuele elite tussen 1939 en 1950), waarin hij de verhou-ding analyseert tussen de Roemeense intelligentsia (schrijvers, intellectuelen, universitair docenten) en de wisselende machthebbers.

Hierna bracht de zeer productieve Boia alweer een ander boek uit, De ce este România altfel? (Waarom is Roemenië anders?), dat het best verkopende boek was tijdens de boekenbeurs

De Roemeense historicus Lucian Boia (1944) geldt als een van de belangrijkste geschied-schrijvers van zijn generatie. Hij raakte in 1997 bekend bij het grote publiek met Istorie si mit în constiinta româneasca (er bestaat een Engelse vertaling van: History and Myth in Roma-nian Consciousness, 2001).

In dit uitdagende en controversiële boek staat hij stil bij een aantal mythes over de Roemeense geschiedenis die de Roemenen met de paplepel inge-goten hebben gekregen, maar die lang niet altijd overeind blijven wanneer ze met het scalpel van de onafhankelijke wetenschapper worden ontleed. Zijn boude stellingnames leverden hem beschuldigingen van landverraad op van de kant van oudgedienden van de Securitate, wier loopbaan juist had bestaan uit het bevorderen van de nationale mythologie over de duizend-jarige strijd van de Roemenen voor onafhankelijkheid en eenheid, onder leiding van wijze en dappere verte-genwoordigers van de verlangens van het volk. Boia prikt deze manier van denken door, niet om zijn landgenoten te kijk te zetten of om te bewerkstel-ligen dat ze zich op enige manier scha-men voor hun verleden, maar om hen

Kunst & cultuur | 15

Is Roemenië anders?En zo ja, waarom?

ver achterliep. In 1938 (economisch gezien het topjaar van het interbellum) was het inkomen per hoofd van de bevolking net iets hoger dan in Bulgarije en Joegoslavië, maar aanzienlijk lager dan in bijvoorbeeld Hongarije en Polen (Roemenië $67, Polen $104, Hongarije $111, om maar te zwijgen van Duits-land met $338 en Groot-Brittannië met $378). Andere kenmerken van de achterstand waren het hoogste ge-boortecijfer en de grootste kindersterf-te van Europa. Dit kan niet los worden gezien van het feit dat slechts 20% van de Roemenen in steden woonden en de plattelanders 80% van de bevolking uitmaakten. Ook het onderwijsniveau was belabberd: in 1930 was 63% van de Roemeense bevolking analfabeet, en van de mensen die wel konden lezen en schrijven had 85% alleen de lagere school doorlopen. Deze omstan-digheden voorspelden niet veel goeds voor de toekomstige ontwikkeling van het land.

MulticultiVanuit het oogpunt van de etnische sa-menstelling van het land is het ook de moeite waard een blik te werpen op de vooroorlogse periode, toen Roemenië,

ˇ

ˇˇ

ˇˇ

˛

˛

˛

˛

˛ ˛

Lucian Boia

Kunst & cultuur | 1716 | Kunst & cultuur

meer dan nationalisten lief is, een mul-ticultureel land was en geen nationale eenheidsstaat, zoals in de grondwet stond te lezen. Interessante gegevens biedt de volkstelling van 1930, die aangeeft dat bijna 30% van de be-volking tot een minderheid behoorde. In Transsylvanië vormden de etnische Roemenen slechts een krappe meer-derheid, met 57,6% van de bevolking, en in sommige streken (zoals Bucovina en Dobrogea) haalden ze de 50% niet eens. In de landsdelen die tot 1918 tot Oostenrijk-Hongarije hadden behoord, was het begrijpelijk dat de Roemenen in de steden slechts ruim een derde van de bevolking uitmaakten. Verrassender is dat ook in Moldavië de etnisch Roe-meense bevolking van de steden krap twee derde van de inwoners bedroeg, terwijl de Joden er een kwart van de bevolking uitmaakten. Deze Joden, die veel meer dan andere minderheden als de Hongaren en de Duitsers waren geïntegreerd in de Roemeense en Roemeens talige cultuur, zouden in de tussenoorlogse periode een belangrijke rol spelen in het intellectuele leven – totdat zij aan het einde van de jaren dertig door de invoering van antisemi-tische maatregelen werden gemargi-naliseerd.

Onder CeausescuIn zijn voorlaatste boek, De valkuilen van de geschiedenis, concludeert Lucian Boia dat de Roemenen in de loop van hun gehele geschiedenis de neiging hebben gehad zich aan hun machthebbers te onderwerpen, ongeacht wie deze machthebbers waren. Ook in de jaren van de com-munistische dictatuur betekende dit dat ze geneigd waren zich zonder al te veel verzet aan te passen aan de veranderde omstandigheden, ook al waren die van buitenaf opgelegd. In 1944, toen de Roemeense Communistische Partij uit de illegaliteit kwam, had zij duizend leden. In 1947, ten tijde van de machts-overname door de communisten, waren dat er al 700.000! En ook in de

komende decennia zouden de Roeme-nen zich de grootste misstanden laten aanleunen, zonder ertegen in opstand te komen. Ze gaven er de voorkeur aan ‘zich te redden’, zo goed en zo kwaad als dat ging, in plaats van zich te verzetten.

En dan de ultieme daad van een op een minderwaardigheidscomplex stoelende grootheidswaan: het Huis van het Volk, het grootste gebouw van Europa, unieke schepping van een unieke leider, een vrijwel ongeletterde schoenlapper, loyaal gesteund door zijn echtgenote, zogenaamd een scheikun-dige van wereldfaam, maar in wezen een functionele analfabeet die in de tweede klas van de lagere school was blijven zitten.

ReuringNa het verschijnen van zijn Waarom is Roemenië anders?, dat de nodige reu-ring veroorzaakte, gaf de auteur talloze interviews. De meeste vragen gingen niet zozeer over Boia’s historische analyse, maar over de dingen die hij in zijn boek te zeggen had over de huidige politiek. ‘De extravagante wijze waarop het politieke psychodrama van de zomer van 2012 zich heeft voltrok-ken, heeft de indruk achtergelaten dat het land defect is,’ stelt de auteur. Hij doelt daarmee op de machtsstrijd tussen president Traian Basescu en diens tegenstrevers, die de president met een overhaast georganiseerd referendum vergeefs probeerden af te zetten. Voor geen van de hoofdrol-spelers heeft Boia eigenlijk een goed woord over. President Basescu zet

zijn eigen favorieten op sleutelposi-ties, is autoritair en gedraagt zich als een rauwdouwer, wat niet hoort bij de hoge functie die hij bekleedt, betoogt Boia. Maar zijn politieke tegenstanders van de sociaaldemocratische PSD en de liberale PNL, verenigd in de coalitie USL hebben door middel van noodver-ordeningen de grondwet en wetten buiten werking gesteld, de mogelijk lastige ombudsman vervangen en de voorzitters van beide kamers afgezet. En dat allemaal binnen enkele dagen! Volgens Boia heeft deze machtsstrijd het internationale imago van Roemenië zeer geschaad.

Journalist Dan Tapalaga had op Hot-news.ro op 30 november 2012 over het algemeen veel lof voor Boia, die hij prijst voor zijn ‘eenvoudige waarheden die vreselijk veel pijn doen’ en die bovendien de verdienste hebben dat ze ‘van een verbijsterende actualiteit zijn’. Tapalaga is echter niet te spreken over Boia’s analyse van het politieke gekra-keel tijdens de afgelopen zomer, want hij vindt dat de historicus bij het maken van een vergelijking tussen de misstap-pen van Basescu en het handelen van de regering-Ponta ‘blijk geeft van een verrassend onbegrip voor het heden of althans van een gebrek aan inspiratie’. Tapalaga’s argumenten zijn echter lou-ter politiek van aard, aangezien hijzelf van mening is dat Basescu weliswaar veel misstappen heeft begaan, maar niet, zoals zijn politieke tegenstanders, zo diep is gezonken dat hij een frontale aanval heeft gedaan op de instellingen van de rechtsstaat. Ik ben geneigd het met Tapalaga eens te zijn, maar ik vind

het niettemin opmerkelijk dat hij Boia verwijt zich te neutraal op te stellen! Boia is geen politieke commentator, maar een historicus, en hij vindt, zoals hij dikwijls heeft gesteld, dat het beter is voor een academicus om zich niet door de politiek te laten verslinden.

Sever Voinescu, in Dilema veche, zit op dezelfde lijn als Tapalaga. Hij prijst het historische deel van het boek, vooral omdat hij zijn eigen opvattin-gen over Roemenië herkent in Boia’s argumentatie. ‘In de eerste plaats zijn we laat geboren. […] Ons bestaan in de geschiedenis is vertraagd, en die vertraging heeft zijn stempel gedrukt op alles. Want wat niet op tijd ge-boren wordt, wordt niet goed geboren; belangrijk is niet dat we als natie laat zijn geboren, maar dat we niet goed zijn geboren.’ Maar net als Tapalaga zet ook Voinescu grote vraagtekens bij het laatste deel van het boek, waarin Boia ‘zichzelf van historicus omvormt tot kroniekschrijver van het heden’, en verwijt hij deze diens neutraliteit: ‘Als we een beetje realistisch zijn, zullen we moeten toegeven dat niets wat Traian Basescu in de afgelopen acht jaar heeft gedaan te vergelijken valt met wat de USL in de eerste drie maanden van zijn regeringsperiode heeft gedaan.’

Een geheel andere insteek heeft Mircea Vasilescu in zijn blog in Adevarul van 2 januari 2013, met de titel ‘En wat als Roemenië nu eens niet “anders” is?’ Volgens hem bereikt Boia’s stel-ling dat Roemenië anders is alleen maar ‘dat de fatalistische manier van denken over onszelf wordt voortgezet, alsof het feit dat Roemenië nog meer afwijkt van een “betrekkelijke Europese normaliteit” een vaststaand iets is, een onontkoombare realiteit: het is fataal, man, niks aan te doen, en zo zal het altijd zijn!’ Andere landen, zoals Zwe-den en Polen, zijn ook anders, voert Vasilescu aan. Zweden was honderd jaar geleden een straatarm land, dat nu grote welvaart geniet, terwijl Polen

een paar keer in de loop van zijn ge-schiedenis van de landkaart is gevaagd en nu fl uitend door de economis-che crisis heen fi etst. ‘Ik zeg niet dat bepaalde door meneer Boia (of door anderen) beschreven kenmerken niet geldig zouden zijn. Maar vooralsnog wordt de Roemeense publieke ruimte – in de eerste plaats door de overvloed aan geklets op de televisie en door het peilloze gezwets van de politici – gedomineerd door jammerklachten en oppervlakkige generalisaties, waarin dagelijks wordt gepredikt dat de Roemenen zus en zo zouden zijn, meestal zonder concrete argumenten of verifi eerbare feiten, alleen gebaseerd op indrukken of teruggrijpend op een of ander uit zijn verband gerukt citaat van een klassiek auteur.’Vasilescu pleit voor het doorbreken van die mentaliteit, want volgens hem is Roemenië met name ‘anders’ omdat zoveel mensen dat geloven, niet omdat het land zich zozeer zou onderscheiden van andere landen in de regio waar-mee het de ervaring van een halve eeuw communisme deelt. Alleen door onnodig fatalisme, voert hij aan, zal Roemenië langer het zwarte schaap blijven dan nodig is.

KnuppelIk heb het genoegen gehad Boia te mogen ontmoeten tijdens zijn recente bezoek aan Nederland. Het werd me uit het gesprek met hem duidelijk dat de historicus ervan geniet dat zijn boeken zoveel stof doen opwaaien. In feite is dat zijn intentie van begin af aan geweest, vanaf de publica-tie van Geschiedenis en mythe in het Roemeense bewustzijn, nu ruim twintig jaar geleden: de knuppel in het hoenderhok gooien en een discussie aanzwengelen die vanwege een halve eeuw communistische censuur niet gevoerd had kunnen worden. En die discussie is naar mijn mening nuttig, want de turbulente (en buitengewoon interessante!) geschiedenis van het land is van belang voor het hedendaagse

Roemenië en niemand schiet er iets mee op als de blik op het verleden vertroebeld wordt door mythen, frus-traties en complexen. Het gaat er naar mijn mening niet om hoe ‘trots’ de Roemenen kunnen zijn op de prestaties van hun voorgangers en voorvaderen, maar dat ze hun eigen verleden kun-nen bekijken zonder daarin te worden belemmerd door vooringenomen ideeën over wat ze horen te denken. En daarin is Roemenië zeker niet ‘an-ders’. Want het bezien van het eigen verleden met een onbevangen blik, is iets wat heel veel landen maar moeilijk kunnen opbrengen.

Jan Willem BosJan Willem Bos studeerde Roe-meense taal- en letterkunde en vergelijkende literatuurweten-schap, waarna hij twee jaar Neder-lands doceerde aan de Universiteit van Boekarest. Sinds 1984 werkt

hij als freelance tolk/vertaler Roemeens en Engels en als publicist.

Faculteit der Geesteswetenschappen The Institute for the Investigation of Communist Crimes and the Memory of the Romanian Exile

Op 27 november a.s. zal tussen 17:00 uur en 19:00 in de Doelenzaal, Singel 425 te Amsterdam de conferentie gehouden worden met de titel:

DE VALKUILEN VAN DE GESCHIEDENIS, DE ROEMEENSE INTELLECTUELEN TUSSEN NATIONALISME EN COMMUNISME Deelnemers:Prof. Dr. Lucian Boia, Faculteit der Geschiedenis van Universiteit van Bucharest;Dr. D. Perie, Roemeense Taal en Cultuur, Universiteit van Amsterdam;Dr. Luciana Jinga, IICCMER, [Instituut voor onderzoek naar de misdaden van het communisme en de geheugenis van de Roemeense ballingen];Drs. J.W. Bos, publicist,Na afloop bent u van harte uitgenodigd voor een borrel in P.C. Hoofthuis, Spuistraat 134, AmsterdamMet de medewerking van de Roemeense Ambassade te Den Haag.

"De extravagante wijze waarop het politieke psychodrama van de zomer van 2012 zich heeft voltrokken, heeft de indruk achtergelaten dat het land defect is."

˛

ˇ

ˇ

ˇ ˇ ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

ˇ ˇ ˇ

ˇ ˇ ˇ

ˇ ˇ ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

Roemenië Cultureel nodigt u van harte uit voor een muzikale theatermiddag

in het Cultuurpark Westergasfabriek in Amsterdam-West op zondag 7 april.

In aanwezigheid van de nieuwe ambassadeur van Roemenië, mevrouw Ireny

Comaroschi willen wij deze lentemiddag kleuren met Roemeense klanken.

Het programma ziet er als volgt uit :

18 | Kunst & cultuur

De solovoorstelling ‘Baba Comunista’ is gebaseerd op de novelle ‘Sint o baba comunista!’van de Roemeense schrijver Dan Lungu. Als de Emilia door haar dochter in Canada wordt gevraagd op wie zij de komende verkiezingen gaat stemmen, is haar antwoord: op de communisten! Want onder Ceausescu had ze het veel beter dan nu. Wat heeft zij aan vrijheid, als zij van haar magere pensioentje nauwelijks rond kan komen?

Een krantenbericht van 1 mei 1993 illustreert dit dilemma van een land op weg naar democratie: ‘Leve 1 mei’ . Nationale Dag van het Verlagen van de Subsidies. Er naast een foto van de Roe-meense premier met de tekst “onder de wijze leiding van premier Nicolae Vacaroiu, de grondlegger van het ver-lagen van de subsidies, zal Roemenië nieuwe hoogtepunten van honger en armoede bereiken.” (Uit: Land in de marge van Europa, 2005, JW Bos)

Teodora Ionescu is tevens beeldend kunstenaar. Zij toont hier haar indruk-wekkende installatie Metamorfoses – Lethe waarbij lichtbeelden de plexiglas-objecten van kleur doen veranderen waardoor zij telkens een andere sfeer uitstralen. De naam verwijst naar gedaantewisselingen van het menselijk lichaam gedurende zijn bestaan: ont-kiemen, bloeien en vergaan. Lethe is in de Griekse mythologie de godin van de vergetelheid. Naar haar is één van de rivieren van de onderwereld genoemd: de rivier die zorgt dat de doden het aardse bestaan vergeten.

Teodora Ionescu is een jonge actrice en beeldend kunstenaar. Zij studeerde in Boekarest en heeft vele projecten op haar naam staan. In april is zij ook te zien in de voorstelling Nachtpa-rade, geïnspireerd op de verhalen van Duizend en een nacht, in het Muziek-theater in Amsterdam. www.teodoraionescu.nl

Violist Mihai Turcita komt uit een zeer muzikale familie en leerde al op zijn viool spelen. Hij studeerde aan het conservatorium in Boekarest. Voor het Internationaal Danstheater heeft hij een aantal jaren als vioolsolist de voorstel-lingen begeleid. http://www.youtube.com/watch?v=wFW65hHH4VA

Thea Rijsewijk produceert en speelt al vele jaren muzikaal verteltheater. Zij laat zich bijstaan door verschillende musici afhankelijk van de voorstelling, zoals fl amenco gitarist Dennis Chitou, klarinettist Johan Smit . www.mvtd.nl

Zondag 7 april

Kunst & Huis, Cultuurpark Westergasfabriek Amsterdam-West Polonceau-kade nr. 28 en 29

Aanvang 15.00 uur

Pauze met Roemeense wijn en hapjesDuur voorstelling 1,5 uurHet gebouw Kunst & Huis is eenvoudig te bereiken via de Haarlemmerweg. en ligt direct tegenover de parkeerga-rage Q park. Parkeertarief € 3,- per uur. Informatie bereikbaarheid op www.westergasfabriek.nl Entreeprijs € 17,50 ,- Vrienden van RC € 14,-

Kaarten kunt u telefonisch of via e-mail bestellen bij Roemenië Cultureel.06 12 44 27 90 s.sluis@roemenie-cultureel.nl

* UITNODIGING *Roemeense Aarde

*Violist Mihai Turcita met de Balada, Roemenië ongeloofl ijk mooi land, van componist Ciprian Porembescu

*Liederen van de Roemeense Edith Piaf, Maria Tanase vertolkt door Teodora Ionescu

*Tot slot de tragikomische theatervoorstelling ‘Baba Comunista’ van Thea Rijsewijk

‘Waarom zou een systeem fout

zijn waarin ik het goed heb gehad?’

Nostalgie van een eenvoudige

Roemeense vrouw.

ˇ

˛

ˇ ˇ

ˇ

ˇ

20 | Kort cultureel nieuws

Nieuw uitgave woordenboekDeze maand verscheen de tweede, ge-heel herziene en uitgebreide editie van het Juridisch-economisch woordenboek Nederlands-Roemeens en Roemeens-Nederlands. De eerste uitgave van 2005 bleek een uniek hulpmiddel te zijn voor iedereen die professionele contacten met Roemenië onderhoudt. Meer informatie kunt u vinden op de website http://bibliografi eroemenie.nl waar u een uitgebreid overzicht aantreft van Roemeense boeken en boeken over Roemenië. Ook nieuwe (vertaalde) uitgaven zoals bijvoor-beeld van de bekende schrijver Catalin Dorian Florescu, waarvan in 2012 bij uitgeverij Signatuur de nieuwe ro-man van de in het Duits schrijvende Florescu, ‘Jacob besluit lief te hebben’ verscheen.

Kans op Nederlandse prijs voor Roemeense schrijver Op de longlist van boeken die kans maken op de Europese literatuurprijs, staat een boek van de Roemeense schrijver Mircea Cartarescu. De Eu-ropese Literatuurprijs bekroont de beste Europese roman die in het afgelopen jaar in een Nederlandse vertaling is verschenen. Het boek van Cartarescu, Orbitor II, Corpul, is in het Nederlands vertaald door Jan Willem Bos en ver-schenen onder de titel ‘De Trofee’. De prijs, die dit jaar voor de derde keer wordt uitgereikt, bestaat uit een geld-bedrag van €10.000 voor de schrijver van het bekroonde boek en € 2.500 voor de vertaler. De shortlist van vijf titels wordt in mei bekend gemaakt en de prijsuitreiking zal begin september plaatsvinden tijdens Manuscripta 2013.

Roemeense ambassade start Actieplan 2013.Op initiatief van de Roemeense ambas-sadeur H.E.Ireny Comaroschi is een concept actieplan 2013 opgesteld waarmee men de bekendheid van Roemenië in Nederland wil vergroten. Het accent zal vooral liggen op de Roemeense cultuur en de Roemeense geschiedenis. Het zal ook de bedoeling zijn om exposities te organiseren en andere culturele evenementen. In dit magazine zal daar regelmatig melding van worden gemaakt.

De helft van de Roemeense vrouwen lijkt op Kate Middleton.Groot-Brittannië en Roemenië ruziën over immigratie- en bijstandstoeristen. Roemenië slaat terug met een ludieke campagne: Kom lekker bij ons wonen. David Cameron en andere conserva-tieve Britse politici voeren momenteel een campagne tegen Oost-Europese immigranten. Whitehall overweegt zelfs een anti-Britse campagne in Roe-menië en Bulgarije die benadrukt, dat het in Engeland altijd regent en dat er geen werk en huisvesting te vinden is. Bulgarije reageerde boos en verongelijkt op de Britse stemmingmakerij tegen Oost-Europese migranten. Roemenië reageert met humor. Roemeense media hebben een humoristische reclamecam-pagne over de voordelen van hun land gelanceerd die is gericht op ontevreden Britten. De teksten in het dagblad Gan-dul, op posters en in de advertenties luiden: “Half of our women look like Kate. The other half, like her sister.” “Charles bought a house here in 2005 and Harry hasn’t been photographed naked once.” “You have bad weather, no jobs, no houses? That sounds bad. Why don’t you come live here in-stead?” “Our draft beer is less expen-sive than your bottled water.”

De Lage Landen in Transsylvanië In navolging van eerder onderzoek naar de (Zuid) Nederlandse sporen in Transsylvanië is er thans voortgaand onderzoek gedaan door Jean Paul van der Elst. Meestal worden de Saksen ge-noemd zijnde afkomstig uit Duitsland, maar de herkomst van deze Saksen zijn voor een belangrijk deel afkomstig uit wat wij destijds de Zuidelijke Neder-landen noemden. In feite kan men spreken van een migratiestroom vanuit wat wij nu Vlaanderen, Luxemburg, Noord-Brabant, Limburg en Zeeland noemen naar Transsylvanië. In deze zin kan men spreken van heel oude cultuurhistorische banden en zijn Nederlandse woorden in het dialect terug te herleiden. Misschien een aanleiding om Roemenen een bijzonder welkom te heten, want het zouden wel eens nazaten van onze voorvaderen kunnen zijn. Het boek is verkrijgbaar door een email te zenden aan: jeanpaul.vanderelst@gmail.com . De kostprijs van het boek is € 17 (incl.verzendkosten) en kan worden over-gemaakt op: BE10 7995 0584 5504 BICCODE: GKCCBEBB t.n.v. Jean Paul van der Elst te Merchtem(België). Een Engelstalige uitgave zal in het voorjaar verschijnen.

Film houdt Roemenië een spiegel voor Fragment uit de fi lm "Child’s pose" van Calin Peter Netzer, winnaar van de Gouden Beer op het Filmfestival van Berlijn 2013.

Het Roemeense drama Child’s Pose won op het Filmfestival van Berlijn 2013 de Gouden Beer. Na het fi lmfestival van Cannes valt er nu ook op het Festival van Berlijn een fi lm van de Roemeense New Wave in de prijzen. “Child’s pose” van Calin Peter Netzer volgt een moeder van de dader, die als bemiddelde dame uit de bourgeoisie precies weet hoe ze haar maatschappelijke invloed moet inzetten om haar overduidelijk schuldige zoon vrij te pleiten. Child’s Pose is een so-bere aanklacht tegen de rechtsongelijk-heid en toont een meedogenloze afspiegeling van de corruptie in Roe-menië. Deze prijs toont opnieuw aan dat de Roemeense fi lm van de laatste jaren tot “de beste” behoort, ondanks een piepklein budget.

Kort cultureel nieuws | 21

7

Aaanbesteden <vb, tran> a licita, a

atribui prin licitaţieaanbesteder, -besteedster <de> lici-

tator/-oareaanbesteding <de> licitaţie a. open-

bare aanbesteding licitaţie publicăaanbetalen <vb, tran> a aconta, a plăti

ca acont/avans, a arvuniaanbetaling <de> acont, avans, arvu-

nă, vărsământ la darea comenziiaanbevelen <vb, tran> a recomandaaanbevelingsbrief <de> scrisoare de

recomandareaanbieder, -biedster <de> ofertant/-ăaanbieding <de> ofertă (specială/la

preţ promoţional) a. dit boek is in de aan-bieding această carte se vinde la preţredus

aanbod <het> ofertă a. vraag en aan-bod cerere și ofertă b. aanbod van ge-rede betaling ofertă de plată c. een aan-bod aanvaarden a accepta o ofertă d. eenaanbod afslaan a respinge o ofertă

aanbrengen <vb, tran> 1. a instala, amonta, a pune a. grendels aanbrengen opde deuren a pune zăvoare la uși 2. a re-cruta, a aduce a. nieuwe leden aanbren-gen a recruta noi membri 3. a denunţa a.iemand bij de politie aanbrengen a de-nunţa pe cineva la poliţie 4. a face a. wij-zigingen aanbrengen a face modificări5. a aduce (ca dotă) într-o căsătorie

aanbrenger, -brengster <de> informa-tor/-oare, turnător/-oare

aandeel <het> 1. acţiune, parte socialăa. een maatschappij op aandelen o socie-tate pe acţiuni b. aandeel aan toonderacţiune la purtător 2. cotă-parte, aport a.aandeel in de huwelijksgemeenschapaport matrimonial; aport dotal 3. con-tribuţie, parte a. zijn aandeel in die zaak

was gering n-a jucat un mare rol în treabaaceea

aandeelhouder, -houdster <de> acţio-nar/-ă

aandeelhoudersvergadering <de>adunare a acţionarilor

aandelenpakket <het> pachet de ac-ţiuni

aandelensplitsing <de> fracţionare aunor acţiuni

aandoen <vb, tran> 1. a îmbrăca <kle-ren>; a încălţa <schoenen>; a pune a. ie-mand handboeien aandoen a pune cuivacătușe 2. a face, a cauza, a afecta a. ie-mand een proces aandoen a da pe cinevaîn judecată b. iemand iets aandoen a facerău cuiva 3. a aprinde; a deschide, a dadrumul la

aangaan <vb, tran> a stabili, a încheia,a contracta a. een huwelijk aangaan aîncheia/a contracta o căsătorie b. eenovereenkomst aangaan a stabili un acord

aangehuwd, -getrouwd <adj> înruditprin alianţă a. aangetrouwd familielid ru-dă prin alianţă, afin

aangenomen <adj> adoptiv a. een aan-genomen kind un copil adoptiv

aangeven <vb, tran> 1. a înmâna, a da2. a indica, a semnala; a specifica 3. adeclara; a sesiza; a denunţa, a reclama a.heeft u iets aan te geven? aveţi ceva dedeclarat? b. een inbraak aangeven bij depolitie a reclama o spargere la poliţie c.de gezochte misdadiger heeft zichzelfaangegeven infractorul dat în urmărires-a predat d. corruptie moet worden aan-gegeven bij de autoriteiten în caz de co-rupţie trebuie sesizate autorităţile e. ietsaangeven bij de douane a declara cevala vamă

aangever, -geefster <de> reclamant/-ă,denunţător/-oare

aangifte <de> 1. declaraţie de venit a.aangifte (voor de belasting) doen a-și de-clara veniturile (pentru fisc), a depune

aangifte

Op initiatief van de Roemeense ambassadeur H.E.Ireny Comaroschi is een concept actieplan 2013 opgesteld waarmee men de bekendheid van Roemenië in Neder-land wil vergroten

Child's PoseWinnaar Gouden Beer Berlijn

ˇ ˇ

ˇ

ˇ ˇ

ˇ

ˇ

ˇ

22 | Kort cultureel nieuws Kort cultureel nieuws | 23

Het ‘Antipa’ MuseumVertaald uit het Roemeens door Jan H. Mysjkin

Ik had een zusje ik had een vriendinEen griet die haar Campagne voor Mirakels en Herrijzenis wilde beginnentussen de opgezette beren platgedrukte wormen en in formol bewaarde slangenVan het Antipa MuseumIk liep er elke avond met haar heenWe wandelden rookten en discussieerden over broodjes

Ze vertelde me dat ze nog niet had uitgemaakt of ze eerst alleen maar een kikker tot leven zou brengenOf het hele museum ineensIk zei tegen haar ‘schat je doet wat je wilt’Ik keek geamuseerd toe hoe ze alle museumstukken wegdroeg en van elkaar scheiddeUit schrikDat ze elkaar zouden verscheuren zodra ze waren herrezen

Voor zover ik me herinner was het een schriele griet ze droeg een kort rokjeZe had ook zo haar problemenOp een zaterdagavondHad ik medelijden met haar ik legde mijn handen op haar borstenEn deed haar herrijzen

‘Reciteer me iets van Marx’ – zei ze tegen me – ‘fluister meZwijnerijen in terwijl we vrijen

Maak dat ik me bij jou zekerder voelZekerder dan een meisje zich op de damesplee voelt

Streel me zoals mijn moeder me zou strelenWanneer mijn moeder niet mijn moeder zou zijnMaar een ruwe en zwijgzame manDie op een avond hand in hand met mijn moeder thuis komt

Zeg me of mijn benenJe voldoende verwerpelijk voorkomenOf mijn gemene tieten je voldoende verwerpelijk voorkomenOf mijn enkels niet die kleine stam van wilden waren die je omsingeldeEn alle moeite deed om je het vuur bij te brengen

Leg me uit of we ondertussen niet een paar middeleeuwse personages zijn gewordenDie gezamenlijk in een seksuele koets reizen

Jou heb ik lief omdat alleen jij mij weet uit te leggenHoe de dingen eruitzien van boven mij uit bekeken’

Daniel BanulescuVan 11 tot 15 juni 2013 gaat in Rotterdam de vieren-

veertigste editie van het Poetry International Festival

door. Dit jaar behoort de Roemeense dichter Daniel

Banulescu tot de gasten.

Naast gedichten publiceerde hij drie romans en een

toneelstuk. In het Nederlands valt zijn werk te lezen

in de bloemlezing Engel in het raam op het oos-

ten (samengesteld en vertaald door Jan H. Mysjkin,

Poëziecentrum, Gent, 2010). In aanloop naar het

festival drukken we hierbij een niet eerder gepubli-

ceerde vertaling af. En wie weet ziet een lezer er een

goede reden in om het Antipa Museum in Boekarest te

bezoeken…

ˇ

ˇ

Op 26 november jl. werd op de Roma-nian Business Day, die gehouden werd in het Kyocera Stadion te Den Haag, voor de tweede keer de Romanian Business Award uitgereikt.

Deze award, een initiatief van het Dutch Romanian Network, wordt elke twee jaar toegekend aan een Neder-landse ondernemer in Roemenië die zich bijzonder onderscheidt.

Op de zeer drukbezochte netwerkbij-eenkomst ontving Ad van Wijk, CEO van E.van Wijk Logistics, de award uit handen van de Ambassadeur van Roemenië in Nederland Mevrouw Ireny Comaroschi.

Onder leiding van de voorzitter van de Raad van Advies van de DRN, Ralph Hamers, heeft een deskundige jury aan de hand van een aantal criteria een onderneming geselecteerd, die op vindingrijke, innovatieve en succesvolle wijze zakelijke activiteiten in Roemenië heeft ontwikkeld. Tevens wordt bij de selectie speciaal gelet op sociaal maatschappelijke betrokkenheid en persoonlijk ondernemerschap.

E.van Wijk Logistics scoorde hoog op alle criteria die door de jury zijn meege-wogen en met name op Sustainability of the Business en Corporate Social Responsibility and Sustainable Entre-preneurship.

Ad van Wijk startte in 1992 een bedrijf in Cluj Napoca. Hij was een pionier en heeft moed getoond in het ne-men van risico’s met betrekking tot de Roemeense markt. Hij acteert hierin onbaatzuchtig en voelt een grote ver-antwoordelijkheid naar de Roemeensegemeenschap wat de jury aanmerkt als “community investment”.Momenteel heeft Ad van Wijk negen kantoren in Roemenië en is hij tevens distributeur van DAF Trucks in Roe-menië met een marktaandeel van 20%.

Op deze zeer drukbezochte Romanian National Day werd tijdens workshops ingegaan op een aantal thema’s; Water & Agri, NRCC & Outsourcing en Belasting & Juridisch, waar door ervaren ondernemers werd gewezen op de mogelijkheden en de valkuilen voor investeerders en exporteurs in alle sectoren.

In de presentaties die volgden door Bernard Wientjes, voorzitter VNO NCW, de heer Bogdan Olteanu, Vice President National Bank of Romania en Mevr. Melanie Schultz van Haegen, Minister van Infrastructuur en Milieu werd uitgebreid ingegaan op de han-delsbetrekkingen tussen Roemenië en Nederland.

Tijdens een forum discussie werden de aanwezige gasten in de gelegenheid gesteld te reageren op prikkelende stel-lingen.

Deze bijzondere bijeenkomst werd muzikaal omlijst door een optreden van Raymond Janssen, pianist/dirigent, Aura Twarowska, mezzosopraan bij de Weense Staatsopera en Nicolae Pirvu met de pan flute.

En tenslotte verraste Laurentiu Mezel van TAROM de aanwezige deelnemers door twee vliegtickets naar Boekarest te verloten.

De dag werd afgesloten met een re-ceptie waar er voor ieder uitgebreid de mogelijkheid was om onder het genot van roemeense hapjes en een drankje te gaan ‘netwerken’.

DRN NieuwsING Groep heeft Ralph Hamers voorgedragen als de nieuwe topman en opvolger van Jan Hommen. Ralph Hamers is op dit moment nog topman van ING België. Het is de bedoeling dat hij op 1 oktober het roer definitief gaat overnemen.

Ralph Hamers is voorzitter van de Raad van Advies van het Dutch Romanian Network, tot 2011 was hij voorzitter van de DRN.

Netwerk-bijeenkomstDe volgende netwerkbijeenkomst zal gehouden worden op donderdag 11 april a.s. De DRN is hiervoor uitgeno-digd door Dacia, waar graag gebruik van gemaakt wordt. Nadere informatie volgt via de website en de nieuwsbrief.

Nieuwe website DRNDe DRN site www.dutchromaniannetwork.nl is geheel vernieuwd en aangepast aan de eisen van deze tijd. Niet alleen is de vormgeving opgefrist, waardoorde site een stuk overzichtelijker is geworden.

Zo is er meer actualiteit op de homepage te vinden en is het aantal tabs aanzienlijk verminderd.

Ook technisch is de site nu helemaal up to date, dankzij het responsive design is de site nu ook geschikt voor tablets en smartphones.

Daarnaast zijn we ook van start gegaan met een eigen facebook pagina.

DRN nieuws | 2524 | DRN nieuws

Uitreiking Romanian Business Award tijdens Romanian Business Day

Kort economisch nieuws | 27

Roemeen bouwt straalmotor op fietsEen jonge Roemeense uitvinder heeft de aandacht van de internationale pers getrokken. De 19-jarige Raul Oaida maakte een straalmoter die op twee-wielers gemonteerd kan worden. Op zijn eigen fiets haalde hij een snelheid van 41 km/h. Oaida deed drie jaar over het bouwen van de motor. Hij besteed-de ongeveer 5000 euro die hij deels uit eigen zak en deels met hulp van spon-

sors betaalde. Hij besteedt nu zijn tijd met het werken aan een nieuwe vind-ing. Raul Oaida kwam in maart 2012 al eens in het nieuws met een replica van een spaceshuttle die hij een klein stukje in de ruimte wist te brengen. Hij treedt hiermee in de voetsporen van de beroemde Roemeen Henri Coanda die de straalmotor heeft uitgevonden.

Mandersloot neemt de Roemeense vestiging S.C. Te Baerts Transport S.R.L. overTransportbedrijf en logistiek dienst-verlener Mandersloot uit Scherpen-zeel (GLD), heeft de Roemeense vestiging sc Te Baerts Transport srl uit Codlea (RO) overgenomen van het failliet gegane nederlandse Te Baerts Holding B.V. Mandersloot is met

name gespecialiseerd in het transport van bloemen, planten, groenten en fruit binnen de gehele distributieke-ten. Mandersloot heeft mede door de overname ruim 125 trailers op de weg die dagelijks de import en export verzorgen van en naar Nederland,

België, Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Bulgarije. De Roemeense vestiging zal voorlopig in de huidige vorm worden doorgezet om zo de continuïteit en betrouw-baarheid voor alle klanten te blijven waarborgen.

De Indiase autobouwer Tata heeft geen plannen om auto's te bouwen in Roemenië. Er werd eerder gesug-gereerd dat het bedrijf 1 miljard euro zou investeren in een nieuwe faciliteit, maar dat wordt door een woordvoerder stellig ontkend. In de nieuwe fabriek zou Tata auto's, bussen, vrachtwagens en andere voertuigen bouwen. "Tata

Brug tussen Calafat en Vidin open in meiDe brug tussen het Roemeense Calafat en het Bulgaarse Vidin wordt op 9 mei, de dag van Europa, officieel geopend. Dat zal zijn in het bijzijn van de Bul-gaarse premier Boiko Borisov,

EC-voorzitter José Manuel Barroso en de EU-commissaris voor Europese ontwikkeling Johannes Hahn. De bouw duurde twee jaar langer dan voorzien.

heeft zo'n stap niet in overweging", aldus de woordvoerder. Tata is in Eu-ropa een belangrijke speler geworden nadat het Jaguar en Land Rover in 2008 kocht van Ford voor een bedrag van 2,3 miljard dollar. Naast deze twee merken bouwt Tata ook onder eigen naam auto's. De Nano is hiervan een goed voorbeeld. Deze compacte

en spotgoedkope stadsauto werd in 2009 op de markt gebracht in India. In Europa verkoopt Tata in verschil-lende landen twee modellen, te weten de Vista D90 (hatchback) en de Aria (crossover). Geïmporteerde Tata’s, de Safari Dicor SUV en Telcoline pick-up, zijn sinds 1997 te koop in Roemenië.

Tata wil geen fabriek in Roemenië

De Hongaars/Poolse lowcost luchtvaartmaatschappij Wizz Air vervoerde in 2012 2,7 miljoen pas-sagiers van en naar Roemenië. Dit is vergelijkbaar met het aantal in 2011. In totaal vervoerde de maatschappij in 2012 12 miljoen passagiers op het hele

netwerk. In 2013 hoopt de maatschap-pij op in totaal 13,5 miljoen passagiers uit te komen. De maatschappij voegde in 2012 47 nieuwe routes toe aan haar netwerk. De gemiddelde bezetting van de vliegtuigen kwam uit op 85 procent.

Passagiers Wizz Air blijft stabiel

Nieuwe belastingwet van krachtRecent is een nieuwe belastingwet van kracht geworden, met onder an-dere maatregelen voor belastingen in de landbouwsector, nieuwe belastin-gen voor energie bedrijven en een vaste belasting van 3 procent over de omzet van micro-ondernemingen. Het ministerie van financiën heeft als doel gesteld om alle belasting-maatregelen in één gestructureerd

document onder te brengen, met het oog op de honderden wijzigin-gen die er in de afgelopen acht jaar zijn doorgevoerd en die elke apart gedocumenteerd zijn. Ook gaat het minimumloon omhoog van 700 naar 750 RON(€ 170). Op 1 juli zal het dan opnieuw omhoog gaan naar 800 RON en komt daarmee op iets meer dan 1 euro per uur.

26 | Kort economisch nieuws

Aegon neemt Eureko in Roemenië overAegon n.v. (AGN.AE) neemt de levensverzekerings- en pensioenacti-viteiten van Eureko in Roemenië over, meldt de verzekeringsmaatschap-pij dinsdag voorbeurs. Eureko is een 100% dochter van Achmea en de Rabobank is met bijna 30% daarvan grootaandeelhouder. Financiële details van de transactie worden niet bekend-gemaakt. Aegon is sinds 2007 actief in Roemenië en heeft daarnaast acti-

viteiten in Hongarije, Polen, Tsjechië, Slowakije en Turkije. Met de transactie wordt Aegon Roemenië de op twee na grootste aanbieder van pensioenen met circa 650.000 pensioenspaarders. Als aanbieder van levensverzekeringen zal Aegon in Roemenië tot de tien grootste gaan behoren en wil daarmee inspelen op de groeiende vraag naar levensver-zekeringen en pensioenen in het land.

Clipsound gaat samenwerken met Mirari films (Bracov)DRN lid Clipsound is een samenwer-king aangegaan met Mirari films in Brasov, waar Amerikaanse Cineast Eric Kaplan de eigenaar is. Mirari Films heeft zich gespecialiseerd in 3 D ani-matiefilms en een van haar grootste cliënten is Walt Disney. Deze samen-werkings-overeenkomst heeft erin geresulteerd dat Clipsound tegen zeer scherpe prijzen 3D animaties kan leve-ren waarbij de focus op innovatie zal liggen in het sterk veranderde digitale landschap. Denk aan toepassingen in technisch hoogstaande informatie

profielen van producten, bedrijfslogo’s voor inter-net en tal van andere toe-passingen waarin meer dan grafische aankleding wordt gevraagd.

Voor verdere informatie verwijzen wij u graag naar info@clipsound.nl

Boekarest in top 5 goedkoopste kantorenVolgens een onderzoek van vastgoed bedrijf DTZ zal Boekarest de komende twee jaar in de top vijf van goedkoop-ste steden in Europa staan als het gaat om de kosten van kantoorruimte. In deze vijf goedkoopste steden - Boek-arest, Boedapest, Tallinn, Vilnius en Riga - is er een grote kans dat de pri-jzen de komende tijd nog verder dalen.

De duurste Europese steden zijn Oslo, Parijs, Zürich, Genève en Londen. Voor de berekening van de kosten werden kosten als de huur, voorzieningen, onderhoud en belasting meegewogen. De kosten in Roemenië zijn ook relatief laag doordat er veel mensen op een klein oppervlak werken, met gemiddeld 11 vierkante meter per werknemer.

28 | Kort economisch nieuws

Jaap Werner ambassadeur in Singapore

Miljoenenopdracht voor Van Oord in Constanta

Ingenieursbureau Archicom op TV.

Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken heeft drs. J.L. Werner benoemd tot ambassadeur in Singapore. Jaap Werner was van 2005- 2009 ambas-

Baggermaatschappij Van Oord heeft een contract ondertekend voor de verlenging van een bestaande dam in de haven van Constanta. Het project bestaat uit een verlenging van de dam

Het TV-programma “Ondernemend Nederland” was vanwege een speciale uitzending over Logistiek en Distributie te gast bij Archicom. Nieuwsgierig? kijk nu op http://www.archicom.nl/index.asp?id=444&language=0

sadeur van Nederland in Roemenië en initiator van de Vereniging nederland.ro.De afgelopen jaren was Werner di-recteur Europa op het Ministerie van

Buitenlandse Zaken in Den Haag. Voorts is hij lid van de Raad van Advies van het Dutch Romanian Network.

over een lengte van 1.050 meter om de getijdenstroom te onderbreken, zodat grote vrachtschepen minder last hebben van hoge golven. Met de opdracht is 642 miljoen lei (zo'n 150

miljoen euro) gemoeid. De fi nanciering komt tot stand met Europese subsidies, zo schrijft Ziarul Financiar.

Handelstekort toegenomenHet handelstekort van Roemenië kwam over de eerste 11 maanden van 2012 uit op 8,67 miljard euro, een toename van 522 miljoen euro in vergelijking met 2011. Dit blijkt uit gegevens van het instituut voor de statistiek. De totale waarde aan export bedroeg in deze periode 41,9 miljard euro, terwijl er voor 50,5 miljard werd geïmporteerd. Ge-

meten in RON nam de export toe met 5 procent ten opzichte van 2011, terwijl er in euro een afname van 0,2 procent te zien is. Bij de import is in RON een toename van 5,3 procent te zien, terwijl de waarde in euro gelijk bleef. Van alle export kan ruim 40 procent worden toe-geschreven aan de autoindustrie. Infl atie over 2012 was 3,33% In december 2012

zijn de consumptieprijzen met 0,6% gestegen ten opzichte van de maand ervoor. Voeding werd 0,7% duurder, niet voeding 0,9%, terwijl de tarieven voor diensten daalden met 0,2%. Over heel 2012 is de geldontwaarding uitgekomen op 3,33%, zo blijkt uit gegevens van het bureau voor statistiek (INS).

DAMEN SHIPYARDS GROUP

Industrieterrein Avelingen West 204202 MS Gorinchem

P.O. Box 14200 AA Gorinchem

The Netherlands

phone +31 (0)183 63 99 22 fax +31 (0)183 63 21 89

info@damen.nl www.damen.nl

DAMEN SHIPYARDS GALATI

oNzE SoLIDE PARTNER SINDS 1995

PLATFoRM SUPPLY VESSEL 3300 Eén van de laatste ontwikkelingen. Op dit moment zijn de eerste twee schepen in aanbouw op onze Roemeense werf. Spoedig zullen zij offshore van zich doen spreken.

Kort economisch nieuws | 29

Duitsland belangrijkste handelspartnerHet Roemeense Ministerie van Econo-mische Zaken heeft laten weten dat er met Duitsland het meeste zaken wordt gedaan. 18% van alle import en export

deals werden gedaan met Duitsland en 19.434 bedrijven draaien op Duits kapitaal van in totaal 3,96 miljard euro. Nederland is de grootste investeerder

in Roemenië gevolgd door Oostenrijk en op de derde plaats Duitsland.

Werkloosheid gedaald in 2012De werkloosheid is in november gedaald naar 6,7%. In de eerste elf maanden van 2012 vonden 76.000 mensen een nieuwe baan, zo blijkt uit gegevens van het INS. Roemenië had

674.000 werklozen tussen de 25 en 74 jaar; in november 2011 waren dit er 750.000.

˛

˛

30 | Geschiedenis

De jaren 20 in RoemeniëTot de Eerste Wereldoorlog hadden de conservatieven en liberalen elkaar als regeringspartij afgewisseld. Deze afwis-seling ging als volgt: de koning zegde de steun aan de zittende minister-presi-dent en diens ministers op en benoem-de van de andere partij de nieuwe minister-president. Deze vormde een nieuwe regering, “organiseerde” ver-volgens de verkiezingen en won deze verkiezingen altijd ruimschoots.Na de eerste wereldoorlog en zeker na het invoeren van het algemeen kies-recht en na de landhervorming van 1923 verdween de conservatieve partij, die steunde op de grootgrondbezitters als politieke factor van betekenis. De liberale partij, Partidul National Li-beral (PNL), had met steun van koning Ferdinand en koningin Maria de macht en kon Roemenië naar liberale ideeën opbouwen. Deze ideeën werden

Geschiedenis | 31

verwoord in de herziene grondwet van 1923 met de volgende punten: Roe-menië was een eenheidsstaat met uni-forme wetgeving voor heel Roemenië, inclusief de nieuw verworven gebieden. Het Roemeens werd de officiële taal. Wel kregen de ethnische minderheden onderwijs in de eigen taal en recht op vertegenwoordiging in het parle-ment. Het doel van de liberalen was een sterk, modern, geïndustrialiseerd Roemenië naar West-Europees model. Om dat te bereiken was een sterke staat nodig, die de eigen industrie met tarieven beschermde en die buiten-landse investeringen wilde beperken. De liberale leuze was : prin noi însine (door onszelf).

Via de Banca Româneasca hadden de liberalen grote economische invloed. De liberale leider, Ion Bratianu, was “de gevreesde ongekroonde koning van

het land” aldus de beroemde Roe-meense historicus en politieke tegen-stander N. Iorga. De oppositie werd gevormd door de Partidul National Taranist (PNT). Deze partij kwam na lange onderhandelingen tot stand door het samengaan van 2 partijen, namelijk de Partidul National Român (PNR), een partij die zich inzette voor de Roeme-nen in Transsylvanië en de Partidul Taranist (PT), een partij, die als ideaal een sterk, agrarisch Roemenië had en zich dus inzette voor hervormingen op het platteland. Er moest gestreefd worden naar een zelfbewuste, gezonde boerenstand. Het belang van de indus-trie was ondergeschikt aan dat van de landbouw. De PNT zette zich af tegen de machtige PNL en streefde naar vrij-handel en decentralisatie, buitenlands kapitaal was welkom.

Zo leek het twee-partijensysteem van

vóór de eerste wereldoorlog weer terug te komen: een gezonde ontwikkeling, die hoge verwachtingen wekte. In 1928 loste de PNT onder leiding van Maniu de PNL als regeringspartij af.

Kroonprins Carol (1893-1953)Carol was de oudste zoon van koning Ferdinand (1865 – 1927) en koningin Maria. Hij werd opgevoed door koning Carol de eerste (1839 – 1914) en ko-ningin Elisabeth, de koning was veel te streng, de koningin veel te toegeeflijk. Hij leerde al snel te misleiden, te intri-geren en in te palmen.

In een zeer uitvoerige rapportage begin januari 1926 berichtte de Nederlandse gezant in Boekarest, J.E.H. baron van Nagell, over het feit dat kroonprins Carol afstand deed van zijn rechten op de troon en dat Carol geen lid meer van de koninklijke familie wilde zijn.

Van Nagell liet zijn rapportage verge-zeld gaan met een aantal krantenknip-sels uit Franstalige, Duitstalige enRoemeenstalige bladen in Boekarest. Deze bladen berichtten uitvoerig over deze afstand en prezen de houding, die koning Ferdinand in deze kwestie had aangenomen. Ferdinand had terwille van het prestige van de dynastie en van Roemenië deze afstand van rech-ten geaccepteerd. „ Met tranen in de ogen en met een door emotie verstikte stem had Fer-dinand de kroonraad, die oude-jaarsavond bijeengeroepen was, meedegedeeld dat hij de afstand had geaccepteerd”. De kroon-raad had Ferdinand in zijn beslis-sing gesteund.

Na deze krantenberichten ging Van Nagell in op de voorge-schiedenis. Volgens hem was de ellende met Carol al in 1918 be-gonnen: koning Ferdinand en zijn regering waren door de Duitse opmars uit Boekarest wegge-vlucht naar Iasi. Carol, die als of-ficier in het Roemeense leger dien-de, was ervan overtuigd dat de Duitsers de oorlog zouden win-nen. Hij trad in het geheim met de Duitsers in contact. Carol was

al in het geheim verloofd met Sizi Lam-brino, een dochter van een Roemeense officier. Met Duitse hulp verliet Carol heimelijk het Roemeens-Duitse front en ging naar Odessa, dat in Duitse handen was, om daar met veel pracht en praal in het huwelijk met Sizi te treden. Duits-land verloor echter de oorlog en Carol, op zoek naar nieuwe steun, zocht toe-nadering tot de kleine socialistische partij van Roemenië. In heel Europa waren er immers socialistische revolutiepogingen. Wilde hij de troon voor zichzelf veilig stellen? Het liep allemaal op niets uit.

Eind 1918 zag Carol dat hij had mis-gegokt en kondigde hij aan afstand te doen van zijn rechten op de troon. Hij werd echter overgehaald om naar Boekarest terug te keren. Zijn desertie werd licht bestraft en het huwelijk met Sizi werd ontbonden.

Carol leek in rustiger vaarwater terecht te komen. Hij trouwde in 1921 met de Griekse koningsdochter Elena. In datzelfde jaar werd hun zoon Michael geboren.

De jaren 20 waren de jaren van de liberale dominantie. De verhouding tussen Carol en de liberalen was zeer slecht, met name de verhouding tussen Carol en Ion Bratianu. Van Nagell: “Zijn beslist zwakke doch impulsieve karakter maakte dat allerlei kringen invloed op hem uitoefenden, meestal door meedewerking van leden van het schoone geslacht, waarvoor de Prins helaas teveel vereering had. Zoo stelde Zijne Koninklijke Hoogheid de laatste maanden zeer veel belang in de ge-scheiden vrouw van een Rumeenschen officier, Elena Lupescu, een rossig jodin-netje van lage afkomst aan wie hij alles vertelde wat omtrent leger, vloot etc. besloten werd”.

Toen Carol Roemenië vertegenwoor-digde bij de begrafenis van de Engelse koningin Alexandra in Londen, nam hij Elena Lupescu mee. De Engelse politie verdacht haar van spionage en deed een inval bij haar. “Toen bleek dat zij met een Russische jood samenleefde en door deze alles liet overbrengen wat zij van de Kroonprins vernam”.

De zaak liep met een sisser af , maar Elena zag wel in dat zij niet naar Roemenië kon terugkeren. “Daarop is door Zijne Koninklijke Hoogheid de onheilvolle beslis-sing genomen om vaderland, troonopvolging en familie eraan te geven en met de bedoelde dame te blijven samenleven”.

Carol schreef 12 december 1926 vanuit Venetië een brief aan zijn vader met het besluit zijn rechten op te geven. Direct werd een Roemeense generaal naar Venetië gestuurd, echter tevergeefs. Vervolgens werd een minister gestuurd, die Carol in Milaan trof. Carol gaf hem een brief mee voor zijn vader. “Die brief schijnt van een dusdanig gebrek aan eerbied en ouder-liefde getuigd te hebben en dus-danige beleedigende woorden over het privé-leven van den Koning en Koningin, alsmede beschuldigingen tegen het kabi-net Bratianu bevat te hebben dat Zijne majesteit uitgeroepen heeft „de rotte tak aan den ouden

De koningen Carol en Ferdinand hadden, met hulp van hun echtgenotes, in het buitenland een groot respect verworven en in de bin-nenlandse politiek de broodnodige stabiliteit bevorderd.

Na de verwoestende Eerste Wereldoorlog en de eerste chaotische jaren daarna kwam Roe-menië weer in rustiger vaarwater. De jaren 20 zijn wellicht de beste periode uit de Roemeense geschiedenis geweest.

Eerst volgt er een kort overzicht van de jaren 20 in Roemenië en vervolgens, tegen deze achtergrond, zal ik het optreden van kroon-prins Carol beschrijven en de beroering die dat veroorzaakte.

Het turbulente leven van kroonprins Carol

ˇ

ˇ˛

ˇ

˛ ˛

˛ ˛

˛

˛

˛

˛

˛

˛

˛

ˇ

ˇ

32 | Geschiedenis

stam moet afgezaagd worden, er is geen andere uitweg mogelijk“.

Hierna deed Van Nagell verslag van de bijeenkomst van de kroonraad op oudejaarsavond. De kroonraad, het hoogste adviescollege van de koning bestond uit de ministers, enkele oud-ministers, de hoogste leger- en vloot-leiding, de patriarch van de orthodoxe kerk en de leiders van de politieke partijen. Ferdinand was hevig geëmo-tioneerd en vastbesloten het probleem Carol op te lossen door het accepteren van het besluit van Carol om afstand te doen van zijn rechten. De overgrote meerderheid was het met Ferdinand eens, slechts een enkeling, onder wie Maniu, de leider van de PNT, drong aan op een verzoeningspoging, maar Ferdinand wilde daar niets van weten. Vervolgens steunde de kroonraad Fer-dinand unaniem.

Het commentaar van de gezant luidde hierop (later zou blijken dat hij gelijk kreeg): ”Zouden politieke tegenstan-ders van Bratianu hier politieke munt uit kunnen slaan?” Carol had de liberalen verafschuwd, er waren steeds botsingen geweest. Van Nagell noemde als voorbeeld de geruchten over cor-ruptie, gepleegd door Carol c.s.bij de aankoop van legervliegtuigen van Fokker. (Carol was inspecteur bij de luchtmacht).

Volgens de gezant was de persoon van Carol zelf de hoofdoorzaak van alle ellende: “Een zwak karakter, eene opvoeding, die zeker ernstiger had kunnen zijn, een groote vatbaarheid voor invloed van vrouwen en door dit alles een gebrek aan verantwoordelijk-heidsgevoel”.

Op 4 januari werd de kwestie in een verenigde vergadering van het parle-ment besproken. Er was grote publieke

belangstelling en er was een grote politiemacht op de been. De meeste re-devoeringen waren volgens Van Nagell waardig, al konden enkelen (onder wie N. Iorga) het niet nalaten fel uit te halen naar de liberalen.

Er werd besloten dat de vijfjarige prins Michael kroonprins zou worden en dat er een regentschapsraad zou komen als Ferdinand mocht overlijden en Michael nog minderjarig was. Deze regentschapsraad zou moeten bestaan uit prins Nicolaas, een broer van Carol, de patriarch en de voorzitter van het Hof van Cassatie, het hoogste rechter-lijke college. Ook moest de scheiding van Carol en prinses Elena geregeld worden.

De slotconclusie van de gezant luidde als volgt: Het parlementaire debat heeft het probleem Carol niet opgelost. “In een land als dit is de partijpolitiek te fel en volgt zij te zeer persoonlijke we-gen om aan de oproep van minister-president Brţtianu tot “silence” gehoor te geven.” De pers kwam al snel met allerhande speculaties: Carol zou een fascistische staatsgreep beraamd heb-ben, waarbij Ferdinand zou worden af-gezet. Van Nagell nam deze geruchten niet serieus, de liberalen zaten te vast in het zadel. De rol van Elena Lupescu was voor de gezant niet geheel duide-lijk., “maar dat de Israelieten het kabi-net Bratianu haten is meer dan bekend.De gezant was bang voor de toekomst. De oppositiepartijen redeneerden al als volgt: Carol kan wel afstand doen van wat hij is, namelijk troonopvolger, maar hij kan juridisch geen erfenis weigeren, die niet opengevallen is. Pas bij het overlijden van Ferdinand kan een dergelijk besluit genomen worden. Van Nagell vreesde het spoedige overlijden van Ferdinand, want Michael zou dan nog lang niet meerderjarig zijn. “Ru-menië heeft een sterke binnenlandsche

politieke toestand noodig, wil het te zijner tijd standhouden tegenover een drietal buurstaten, die de huidige grenzen niet hebben geaccepteerd”. (Rusland, Hongarije, Bulgarije)Volgens Van Nagell was Carol de oorzaak van alle problemen, maar het is opmerkelijk dat aan het uitvoerige verslag van de gezant een krantenknip-sel uit de N.R.C. van 6 januari 1926 is toegevoegd, waarin nog een andere oorzaak werd vermeld. Hierin werd een Engelse bron geciteerd, die koningin Maria een hoofdrol in dit drama liet spelen. Maria, een Engelse prinses, zou Carol als kroonprins willen uitschakelen en haar lievelingszoon Nicolaas, die in Engeland was opgevoed, in diens plaats willen benoemen. “De eerzuchtige en schrandere koningin Maria is steeds de ware regeerder van Roemenië geweest en Bratianu was haar trouwe bondge-noot”, aldus de Engelse bron, die verder concludeerde dat Carol op één punt gewonnen heeft:

Niet Nicolaas maar de minderjarige Michael werd troonopvolger.Later zou inderdaad blijken dat de voorspelling van Van Nagell juist was. De problemen waren niet opgelost, nadat Carol afstand van zijn rechten had gedaan. Carol, de intrigant, zou na de dood van Ferdinand makkelijk misbruik kunnen gaan maken van een minderjarige vorst, een zwakke regent-schapsraad en de politieke verdeeldheid in Roemenië.

Henk Moermanstudeerde geschiedenis aan de

Rijksuniversiteit Utrecht, was

docent aan een middelbare

school te Heerenveen en aan de

Noordelijke Leergangen (M.O.

opleiding geschiedenis) te

Leeuwarden. Na zijn pensionering heeft hij zich

gericht op de Roemeense taal en geschiedenis.

“Een zwak karakter, eene opvoeding, die zeker ernstiger had kunnen zijn, een groote vatbaarheid voor invloed van vrouwen en door dit alles een gebrek aan verantwoordelijk-heidsgevoel”.

Onderde vleugelsvan InterCity...

. . .worden uwcommunicatiedoelenbehaald.InterCity Consultancy versterkt de communica-tiekracht van bedrijven en organisaties. En dat doen we al ruim twaalf jaar met succes. Vinden we niet zo vreemd, want wij laten onze opdrachtgevers pas los als zij denken hun vlucht op eigen kracht te kunnen vervolgen.

Benieuwd wat InterCity Consultancy voor uw orga-nisatie kan betekenen? Bel (055) 577 43 33 of kijk op www.intercity.nl.

ˇ

˛

ˇ

ˇ

34 | Toerisme

PasenIk heb Pasen in diverse delen van Roemenië gevierd. Tussen de verschil-lende regio’s zijn opmerkelijke verschil-len, maar ook overeenkomsten. In Roemenië wordt Pasen, althans het orthodoxe Pasen, gevierd volgens de Juliaanse kalender die afwijkt van onze (Gregoriaanse) kalender. Orthodox Pasen valt dan ook (meestal) op een andere dag dan het katholieke of pro-testantse Pasen.

PascaRamona, een meisje uit Suceava: “Wij bakken met Pasen cake, de zogenaam-de Pasca. Dat doen we op Witte Don-derdag, de dag voor Goede Vrijdag. Op Stille Zaterdag gaan we om mid-dernacht naar de kerk, waar de priester de Pasca inzegent.”. “Is die cake dan niet al oud?”, vraag ik. “Nee”, ant-woordt Ramona, “we maken de cake met bijzondere eieren. De schalen van de eieren gooien we in de rivier. Mensen in het hiernamaals weten dan dat Pasen is aangebroken. Maar na twee dagen wachten hebben wij ook wel zin in de Pasca, vaak eten we al een stukje onderweg van de kerk naar huis.”.

Eieren schilderenViorica kent als geen ander de kunst van het eieren beschilderen. Met een pennetje en warme bijenwas weet ze op de eieren ongeëvenaarde patronen aan te brengen. Eigenlijk is het meer schrijven op eieren, zoals het Roe-meense ‘a scrie oua’ aangeeft. De patronen zijn meestal een lijnenspel, elke lijn heeft een betekenis: “Een verticale rechte lijn symboliseert het leven, terwijl een horizontale rechte lijn juist de dood weergeeft.”, legt Viorica uit. “Een dubbele rechte lijn staat voor de eeuwigheid. Maak je daar een spiraal van, dan geef je naast eeuwig-heid ook tijd aan. Een dubbele spiraal benadrukt de verhouding tussen leven en dood.”. De meest gebruikte kleur is rood, maar ook geel, groen, blauw en zelfs zwart worden gebruikt. Weet dus wat je schildert, je hebt zomaar een boodschap op je ei aangebracht die je helemaal niet bedoelt.

Velen denken dat eieren alleen in de Maramureţ en de Bucovina worden be-schilderd. Dat is helemaal niet waar.In Muntenia en Olte-nia, in het zuiden van Roemenië, worden ook eieren beschilderd, zei het wellicht iets minder uitbundig qua kleuren. De bedoeling is dat je met Pasen gewoon de beschilderde eieren op-eet. Je tikt het ei dan tegen een tafelgenoot kapot en zegt: “Hristos s-a inviat (Christus is opgestaan)”. Je tafel-genoot antwoordt:

“Adevarat ca s-a inviat (Christus is waarlijk opgestaan)”. Gelukkig zijn de eieren van tevoren gekookt, maar je kunt ook lege eieren gebruiken als het puur om het decoreren gaat. Die eieren kun je het hele jaar door kopen in souvenirwinkels of ze worden langs de kant van de weg aangeboden, zoals ik ondervond in de Maramureţ bij het kloostercomplex van Bârsana.

MeisjesHet lijkt of meisjes de meest uitverkore-nen (of de grootste slachtoffers?) zijn tijdens Pasen. In Transylvanië is het een bekend gebruik dat huwbare meisjes op Tweede Paasdag door jongens met parfum worden besprenkeld. De jon-gens doen dat niet voor niets, van de besproeide dames wordt natuurlijk een wederdienst verwacht, vul zelf maar in wat.

In de Bucovina zijn de vrijgezelle dames misschien nog minder gelukkig, op paasmaandag krijgen ze als ze nog sla-pen een emmer water over zich heen gekieperd. Als beloning voor dit geintje krijgen de heren in deze contreien het lekkerste stukje Pasca of de mooiste gedecoreerde eieren van de dame in kwestie.

Laurens den Dulkis zeer regelmatig in Roemenië

en maker van de website www.

paspoortroemenië.nl, waar u

veel toeristische informatie over

Roemenië kunt vinden. Deze

website verzorgt hij als 'hobby'

naast zijn werk als programme manager bij een

ontwikkelings-hulporganisatie.

Toerisme | 35

Ik heb Pasen in diverse delen van Roemenië gevierd. Tussen de verschil-lende regio’s zijn opmerkelijke ver-schillen, maar ook overeenkomsten. In Roemenië wordt Pasen, althans het orthodoxe Pasen, gevierd volgens de Juliaanse kalender die afwijkt van onze (Gregoriaanse) kalender. Ortho-dox Pasen valt dan ook (meestal) op een andere dag dan het katholieke of protestantse Pasen.

Pasen

Roemenië Magazine4 x vanaf slechts € 23,50 incl.BTW

Voor meer informatie of het afsluiten van een abonnement kunt u contact opnemen met:

SecretariaatAnnelies KuijsGroenewoud 85401 PC Uden

abonnementen@dutchromaniannetwork.nl

Voor uzelf of als cadeau voor iemand anders!

Ontvang het magazine

een jaar lang gratis!

Meld nu twee nieuwe abonnees aan en vermeld actiecode DRN-2013