Gerrit Rietvelr CENTRAAL MUSEUM UTREC .

...,Io.e_u. 1 3512:u. utt.<111 (

III RIETVELD I N BERGEYK III

WAALRE . ZATERDAG 13 FEBRUARI 1993. - Een week geleden bezocht ik de grote Rietveld- tentoonstelling in Utrecht . In de nadruk van Vrij Nederland die daar gratis verkrijgbaar was , stond een art ike lover bewoners van Rietve l d-hui zen . . Natuur 1 i jk werd er weer gezeurd over lekkende daken. Funct ionaliteit was nou eenmaal niet Rietvelds eerste prioriteit . Zo zei h i j eens tegen iemand die kl aagde dat zijn stoelen niet lekker zaten : "Wie moe is moet op bed gaan liggen ." In het artikel werd ook een vi lla in Bergeyk besproken. Riet­vel d heef t in Noord- Brabant een aantal villa's gebouwd. Die plaatsen l agen name lijk ongeveer op de route Bergeyk Ut recht. Rietvel d moest indertijd vaak in Bergeyk zijn, omdat daar een ontwerp van hem werd gerealiseerd. Hij had een fabriek o ntwor­pen voor weverij De Ploeg. Deze fabriek is ook te zien op d e tentoonstelling . De vooruitstrevendheid van de weverij straalt af van de gebogen lijnen en het verspringende gevelfront. Maar Rietveld heeft meer gebouwd in Bergeyk . Voordat ik ging studeren in Arnh em . woonde ik b ij mijn oud"ers in Wa a lre. Dat is een dorp tussen Eindhoven en Valkenswaard . Bergeyk is een dorp onder Valkenswaard . Vroeger ben ik er wel eens geweest. Ik was toen verbaasd dat er een hele moderne strakke klok in het centrum stond. Vre emd voor een Kempisch boerendorp. Het was ook heel een heel vreemd gez i cht. wa nt ervoor stond een krullerig sierhek. Er was nog iets geks : Aan de oude hoofdweg in het dorp lag ee n bushalte. Ongeveer drie meter er va n verwijderd stond een raar gebouwtje . Iets hoger dan manshoog e n ten o pzichte van de hoogte veel te l a ngwerpig. Het was aan drie kanten omsloten door ee n bakstenen muurtje van o ng eveer een hal ve meter hoog. Daarop stonden kozij nen die het dak raakten. In de kozij ne n zat geschilderd glas . De voorkant was open. Een vreemd ding; een overbli j fse l van een s nackbar of zo; dat dacht ik. dat het was . Een aantal jaren later. om precies te z i jn in juni 1989 . las ik in een regionaal krantje. ee n artikel over Bergeyk: " In Bergeyk staan niet zoveel monume ntale gebouwen. Wa t woonhui­zen. ee n e nkel boerderijtje. de kerk. dat is het. He t gewone beeld van een Kempis ch dorp dat te hard groeide. waar de bestuurders het i n de jaren zestig niet meer zage n zitten en veel vogelvrij werd verk laard. Maar Bergeyk heeft nog wel wat aparts : een groepje gebouwen van de in 1964 gestorven Gerrit Rietveld. Onder die gebouwen spant natuurlijk de f abriek va n De Ploeg uit 1957 de kroon ... Dan zijn er nog de twee bunga­lows in de bos sen van de families Van Daalen en Visser .. . " Tot zover wist ik het . Een van deze bungal ows wordt nog beschreven in d e bovengenoemde uitgave van Vrij Nederland . Ze gaat ver­der : " ... en de in 1963 . bij het veertig jarig jubileum van de fabriek geschonke n klok e n bushal te." Aha! Bedankt W. van Leeuwen. Eigen lijk is die bus halte heel o pvallend . Daarom wa s ik zo verbaasd dat daar zo iets stond . schijnbaar zonder doe l . Fu­nctionaliteit was niet Rietvelds eerste prioriteit . Maar h ij verl oor het ook nooit helemaal ui t het oog . De bushalte heeft een sokkel van blauw geglazuurde steen. Daarop een wit ijzeren frame met plastic ruiten in rood en geel. De kleuren van De Stij l . Ook in Brabant kent nu iedereen deze beweging we l.

, .

De halte is nog steeds in goede staat . Het valt wel op dat deze halte hee l wat beter en moo ier van verhouding is dan de bushokjes die we algemeen buiten de stad vinden. Mode veran­dert . Sinds 1963 zijn er veel uitvoeringen geweest. En deze kun je nu nog allemaal v er buiten de stad . ergens bi j een bijna doell oze halte . terug vinden . Maar de halte van Rietveld is nog steeds actueel. De klok is helaas. de laat ste keer dat ik hem zag , in slechte staat. Hij is bedekt met een donker groene waas van mos . Bovendien staat hi j stil . De ene kant op vijf over elf. De andere kant op half elf . .. Jammer want de klok en het parkje van Mien Ruys vormen een moo i geheel. Ruys ontwierp ook het park om de fabriek van De Ploeg. De klok is eenvoudig en strak. De wijzerplaten zi jn goed leesbaar. al staan er geen cijfers op. ~fwisseling van zwart en wit maken het t ot een markant geheel. De verhoudingen zijn perfect . Wat gaat er met de klok gebeuren? Zullen de wijzers nbg ooit de tijd aan geven? Wordt het wit weer wit ? Het zwart weer zwart? Hopelijk wordt het hersteld. Klokkijken doe je automa­tisch als je voorbij gaat . maar een stilstaande klok ziet niemand meer ... ~

BERGEYK . ZONDAG 14 FEBRUARI 1993 . - Vandaag ben ik nog maar eens gaan kijken in Bergeyk . Ik stapte uit de bus en zag de halte meteen . Cadmiumgeel en ±bordeauxrood. dat zijn de k leu­ren . Herinnerde ik me toch a nders. De kl ok staat er nog. Het hek je is verdwenen . Het geheel is betegeld en er staan bankjes. De k l ok is blijkbaar een belang­rijk stukje van het centrum geworden. En ... hij l oopt!

Martijn Oostra. -

o KlOI(

2 .

3.

• ;

28 november 1992 tlm 21 februari 1993 In coll~ration with J in samenwerking met het Nedertands Architectuurinstltuut

Lf .

T

--diM<IoI IJ'" UII~ 10.00.11.00 .... ..... ... ~12.(1).17.00_

~""'0JI--''''"",,17.00.21 .00 .... psIoI ... op ~ Z5 _ ... I j.nuan

N ! 40406 ".. T.....s.y·Sot"'doIy 10 . ..... ·5 ~,m. ~ _ putlk -.y. 12 _ 5 p."" _MICIayr. _,~ _ ........... ,.,.". 51> ...... 9 10."" CIoMd on -., 2$ o.c:..nbtr _ 1 JanuOf)'