Richtsnoeren voor verwijzing naar beeldvormend onderzoek

Portada Nuclear-1244-2 NL 8/11/01 16:12 Pagina 1

Compuesta

C M Y CM MY CY CMY K

1415

KH

-29-00-408-NL-C

Cf. onze publicatiecataloog:http://europa.eu.int/comm/environment/pubs/home.htm

Europese Commissie

ISBN 92-828-9457-6

BUREAU VOOR OFFICIËLE PUBLICATIESDER EUROPESE GEMEENSCHAPPEN

L-2985 Luxembourg

Prijs in Luxemburg (exclusief BTW): EUR 16

9 789289 894579

NL

STRALINGSBESCHERMING 118

Richtsnoeren voorverwijzing naar

beeldvormend onderzoek

STR

ALIN

GSB

ESC

HER

MIN

G 1

18

Samenvatting

De richtlijn Medische blootstelling(97/43/Euratom) legt de algemeneb e g i n s e l e n v a s t v o o r d estralingsbescherming van personen inverband met medische blootstelling enmoest uiterlijk 13 mei 2000 in nationaalrecht omgezet zijn. Volgens artikel 6, lid 2,van deze richtlijn moeten de lidstatenervoor zorgen dat de verwijzende persoondie een medische blootstelling voorschrijft,de beschikking krijgt over aanbevelingenbetreffende verwijzingscriteria.

Deze publicatie bevat richtsnoeren enverwijzingscriteria ten behoeve van allegezondheidswerkers die bevoegd zijn ompatiënten voor beeldvormend onderzoekdoor te verwijzen en is bedoeld om tebereiken dat alle onderzoeken naarb e h o r e n g e r e c h t v a a r d i g d e ngeoptimaliseerd zijn.

De publicatie „Making the best use of aDepartment of Clinical Radiology:Guidelines for Doctors”, die in 1998 doorhet Britse Royal College of Radiologists isgepubliceerd, lag aan dit werk tengrondslag. De richtsnoeren zijn bewerktdoor een aantal representat ievedeskundigengroepen op het gebied vande radiologie en de nucleaire geneeskundein Europa en kunnen als voorbeeldgenomen worden voor door de lidstatenop te stellen verwijzingscriteria.

Zij zijn niet bindend voor de lidstaten, maarmaken deel uit van een reeks technischehandleidingen die zijn opgesteld om detenuitvoerlegging van de richtlijn Medischeblootstelling te vergemakkelijken. Hier endaar zullen zij aan de praktijken enomstandigheden van de gezondheidszorgmoeten worden aangepast.

Naarmate dit soort aanbevelingen meeren meer ingang vindt, zal de klinischepraktijk op een hoger peil komen en hetaantal verwijzingen voor onderzoek dalen,waardoor de patiënten minder aan stralingworden blootgesteld.

Stralingsbescherming 118

Richtsnoeren voorverwijzing naarbeeldvormend

onderzoek

Bewerkt door Europese deskundigen op het gebied van radiologie

en nucleaire geneeskunde

In samenwerking met het Royal Collegeof Radiologists van het VK

Gecoördineerd door de Europese Commissie

Europese CommissieDirectoraat-generaal Milieu

2000

Meer gegevens over de Europese Unie vindt u opInternet via de Europaserver (http://europa.eu.int).

Bibliografische gegevens bevinden zich aan heteinde van deze publicatie.

Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties derEuropese Gemeenschappen, 2001

ISBN 92-828-9457-6

© Europese Gemeenschappen, 2001

Overneming met bronvermelding toegestaan.

Printed in Italy

GEDRUKT OP CHLOORVRIJ GEBLEEKT PAPIER

De standpunten in dit document geven nietnoodzakelijkerwijs die van de EuropeseCommissie weer. Noch de Commissie, nochpersonen die namens haar optreden, zijnverantwoordelijk voor het gebruik dat eventueelvan de hieronder verstrekte informatie wordtgemaakt.

Woord vooraf

Deze richtsnoeren voor verwijzing naar beeldvormendonderzoek zijn voortgekomen uit de publicatie„Making the best use of a Department of ClinicalRadiology: Guidelines for Doctors”, die in 1998 doorhet Britse Royal College of Radiologists isuitgebracht (1). Zij zijn bewerkt door diverse groependeskundigen uit verscheidene landen; voorts hebbenverenigingen voor radiologie en verenigingen voornucleaire geneeskunde in de lidstaten er bij mondevan de Europese verenigingen voor radiologie ennucleaire geneeskunde hun opmerkingen over kenbaargemaakt. De Europese Commissie heeft dit procesgecoördineerd.

Deze richtsnoeren kunnen nu dienen als voorbeeldvoor de lidstaten, al zullen zij wellicht nog verder aande lokale praktijken en omstandigheden van degezondheidszorg moeten worden aangepast. Devolgende versie van de „guidelines” zal wordensamengesteld door het Royal College of Radiologists(werkgroep onder voorzitterschap van professorGillian Needham, Aberdeen), in samenwerking metde Europese Commissie en de verschillendedeskundigengroepen in de Europese Gemeenschap.Daarbij zal nog meer een „evidence-based” aanpakgevolgd worden en rekening worden gehouden metde praktijk in zowel het Verenigd Koninkrijk als derest van Europa.

Volgens Richtlijn 1997/43/Euratom van de Raad (2)moeten de lidstaten bevorderen dat er diagnostischereferentieniveaus voor radiologisch onderzoek wordenvastgesteld en gebruikt en dat er richtsnoeren op ditgebied komen. Deze richtsnoeren kunnen daarvoorworden gebruikt.

Deze publicatie zou niet het licht hebben kunnen zienzonder de bijdrage van een subcomité, dat in 1999driemaal bijeengekomen is en bestond uit:

3

Prof. dr. W. Becker, nucleair geneeskundige,Göttingen, D

Prof. Angelika Bischof Delaloye, voorzitter EuropeanAssociation of Nuclear Medicine, Lausanne, CH

Dr. Vittorio Ciani, Europese Commissie, directoraat-generaal Milieu, Brussel

Prof. Adrian K. Dixon, Royal College ofRadiologists, Cambridge, VK

Steve Ebdon-Jackson, ministerie vanVolksgezondheid, Londen, VK

Dr. Keith Harding, nucleair geneeskundige,Birmingham, VK

Dr. Elisabeth Marshall-Depommier, Parijs, F

Prof. Iain McCall, voorzitter UEMS RadiologySection, Oswestry, VK

Prof. Gillian Needham, Royal College ofRadiologists, Aberdeen, VK

Prof. Hans Ringertz, European Association ofRadiology, Stockholm, S

Dr. Bruno Silberman, honorair secretaris-generaalUEMS, Parijs, F

Dr. Diederik Teunen, Europese Commissie,directoraat-generaal Milieu, Brussel

Dr. Ciska Zuur, ministerie van Volkshuisvesting,Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Den Haag, NL

Wij zijn hen allen hiervoor bijzonder erkentelijk.

P. Armstrong Prof Hans Ringertz,Voorzitter voorzitter (1999),Royal College European Associationof Radiologists of Radiology,Londen, VK Stockholm, S

Prof. Angelika Bischof Delaloye,voorzitter (1999),European Association of Nuclear MedicineLausanne, CH

4

Inhoud

Voorwoord bij de vierde druk (1998) van de „Guidelines” van het Royal College of Radiologists (RCR) (1)................................. 7

Inleiding............................................................. 11

Waarom richtsnoeren enverwijzingscriteria? ..................................... 11

Is er advies beschikbaar? ............................ 12

Welke opnamen moeten worden gemaakt? ..................................................... 14

Voor wie zijn de richtsnoeren bedoeld? ..... 14

Gebruik van de richtsnoeren....................... 15

Zwangerschap en bescherming van hetongeboren kind.................................................. 17

Optimalisatie van de stralingsdosis................... 19

Specifieke effectieve doses als gevolg van radiodiagnostische procedures in de jaren negentig..................................... 20

Communicatie met de radiologieafdeling......... 23

Beeldvormende technieken ............................... 24

Computertomografie (CT) .......................... 24

Interventieradiologie (inclusief angiografieen minimaal invasieve therapie) ................. 26

Magnetic Resonance Imaging (MRI) ......... 27

Nucleaire geneeskunde (NG) ............................ 29

Nucleairgeneeskundige therapie ................. 30

Echografie (ultrasound, US) ............................. 31

Toelichting ......................................................... 33

5

Klinische problemen, onderzoek,aanbevelingen en opmerkingen......................... 34

A. Hoofd (incl. KNO-problemen).............. 34

B. Hals........................................................ 40

C. Wervelkolom ......................................... 43

D. Bewegingsapparaat................................ 48

E. Hart-vaatstelsel ...................................... 57

F. Thorax.................................................... 61

G. Gastro-intestinaal stelsel ....................... 64

H. Urogenitaal systeem en bijnieren.......... 77

I. Verloskunde en gynaecologie................ 82

J. Mamma-aandoeningen .......................... 85

K. Trauma................................................... 90

L. Kanker ................................................... 106

M. Pediatrie ................................................. 118

Geselecteerde bibliografie................................. 131

Aanhangsel ........................................................ 134

6

7

Voorwoord bij de vierdedruk (1998) van de„Guidelines” van het RoyalCollege of Radiologists(RCR) (1)

Deze publicatie is bedoeld om verwijzende artsen tehelpen optimaal gebruik te maken van eenradiologieafdeling. Naarmate dit soort aanbevelingenmeer en meer ingang vinden, zal het aantalverwijzingen voor onderzoek dalen en zal deblootstelling aan straling om medische redenenverminderen (3-7). Het hoofddoel van deze publicatieis echter het verbeteren van de klinische praktijk.Aanbevelingen als deze hebben het meeste resultaatals zij bij de dialoog tussen clinicus en radioloog enals onderdeel van het auditproces worden toegepast.Zij zijn bedoeld voor alle artsen in ziekenhuizen,ongeacht hun positie, alsmede voor eerstelijnsartsen.De samensteller (Adrian Dixon, Cambridge) isbijgestaan door de overige leden van de werkgroep:dr. John Bradshaw (Bristol), dr. Michael Brindle(voorzitter van het Royal College of Radiologists,King’s Lynn), wijlen dr. Claire Dicks-Mireaux(Londen), dr. Ray Godwin (Bury St Edmunds), dr.Adrian Manhire (voorzitter van het subcomité auditsvan het RCR, Nottingham), dr. Gillian Needham(Aberdeen), dr. Donald Shaw (Londen), Chris Squire(adviseur klinische audits van het RCR), dr. Iain Watt(Bristol) en prof. J. Weir (decaan van de faculteitRadiologie, Aberdeen). Barry Wall van de NationalRadiological Protection Board (NRPB) was weer zovriendelijk om gegevens te verstrekken overstralingsdoses voor tal van onderzoeken.

Sinds het verschijnen van de derde druk is er verderevooruitgang geboekt met magnetische-resonantiebeeldvorming (magnetic resonance imaging,

8

MRI) en dit is in de aanbevelingen verwerkt. Dezedruk bevat ook aanbevelingen voor enkele nieuwegespecialiseerde toepassingen van echografie,computertomografie en nucleaire geneeskunde,inclusief positronemissietomografie (PET). De in 1995ingevoerde indeling naar techniek is aangehouden; uitde meeste reacties bleek dat deze aanpak bruikbaarderis dan de vroeger gehanteerde indeling.

Ook nu weer hebben wij aangegeven in hoeverre dein deze publicatie gegeven aanwijzingen opdeugdelijke wetenschappelijke bewijzen berusten.Aansluitend bij de aanpak van de National HealthService Executive van het VK voor het opstellen vanklinische richtsnoeren (8) hebben wij de volgendeclassificatie gehanteerd:

(A) gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken,meta-analyses, systematische reviews

(B) gedegen experimentele of observationele studies

(C) ander bewijsmateriaal waarbij het adviesgebaseerd is op de opvatting van deskundigen endoor gezaghebbende autoriteiten wordtonderschreven.

Dergelijke classificaties worden overigens meer enmeer gebruikt voor tal van aspecten van degezondheidszorg, nu „evidence based medicine” degangbare praktijk is geworden (9-10). Het bestuderenvan al het bewijsmateriaal heeft zeer veel tijd in beslaggenomen. De werkgroep is dr. Rachael Harrisonbijzonder erkentelijk voor het verzamelen van een grootdeel van de basisgegevens in het kader van het door hetRoyal College of Radiologists (RCR) ondersteundeREALM-project. Een aantal leden van de werkgroep enverschillende leden van de specialistengroepen hebbennader literatuuronderzoek verricht en daaruit zijnbijzonder nuttige gegevens voortgekomen.

De derde druk van deze publicatie uit 1995 is in zo’n85 000 exemplaren verspreid en de inhoud ervan is

herhaaldelijk onder de aandacht gebracht door deNational Health Service Executive (NHSE) (8,11), deUK Chief Medical Officers en de Audit Commission(12). Ook in dienstverleningscontracten metradiologieafdelingen wordt vaak bedongen dat deafdeling zich aan de aanbevelingen van de RCR houdt.De aanbevelingen worden in de privé-sector gebruikten zijn door verenigingen voor radiologie in anderelanden overgenomen en vertaald. Zij worden ook opgrote schaal gebruikt als standaard voor audits (13).Een aantal vooruitstrevende ziekenhuizen beschiktover een elektronische versie van de aanbevelingen,zodat ze in het ziekenhuisinformatiesysteem kunnenworden opgenomen. Deze vierde druk is inmiddelsonderschreven door de Academy of Medical RoyalColleges en goedgekeurd door de eenheidrichtsnoerenevaluatie van St George’s Hospital inLonden.

Nu deze aanbevelingen zo veel gewicht gekregenhebben, heeft de werkgroep haar uiterste best gedaanom ze „zo goed als redelijkerwijs mogelijk is” temaken. Deze vierde druk, die is samengesteld nauitvoerig overleg (zie aanhangsel), geeft volgens onseen goed actueel beeld van de wijze waarop bij eenaantal geregeld voorkomende klinische problemenvan radiodiagnostiek gebruikgemaakt moet worden.Het lijdt geen twijfel dat sommige keuzen niet iedersinstemming zullen hebben; soms stonden deopvattingen lijnrecht tegenover elkaar. Maar dat iswaarschijnlijk niet te vermijden in een van de snelstevoluerende medische specialismen.

Wij hopen dat deze vierde druk nuttig zal blijken endat wij ook nu weer adviezen en gedocumenteerdeop- en aanmerkingen zullen ontvangen, zodat wijdeze aanbevelingen nog verder kunnen verbeteren. Devolgende druk van de RCR-richtsnoeren is voor 2002gepland.

Adrian K. Dixon, namens de werkgroep richtsnoerenvan het RCR

9

11

Inleiding

Waarom richtsnoeren en verwijzingscriteria?Een zinvol onderzoek is een onderzoek waarvan deuitslag — positief of negatief — van invloed is ophet te volgen beleid of de diagnose van de artsondersteunt. Vaak voldoen radiologische onderzoekenniet aan deze eisen en wordt de patiënt onnodigbestraald (14). De belangrijkste voorbeelden vanzinloos radiologisch onderzoek zijn:

1. Herhaling van onderzoek dat al gedaan is:bijvoorbeeld in een ander ziekenhuis, eenpolikliniek of op de eerstehulpafdeling.IS HET AL GEDAAN? Alles moet in het werkgesteld worden om eerdere opnamen tebemachtigen. In de toekomst zal digitalegegevensoverdracht daarbij van nut kunnen zijn.

2. Onderzoek waarvan de uitslaghoogstwaarschijnlijk geen invloed zal hebbenop het te volgen beleid: omdat de verwachte„positieve” bevinding meestal niet van betekenisis, bijvoorbeeld slijtage van de wervelkolom (watbij het ouder worden net zo normaal is als grijsworden) of omdat een positieve bevindingbijzonder onwaarschijnlijk is.HEB IK ER WAT AAN?

3. Te frequent onderzoek: als er nog onvoldoendetijd verlopen is om een verbetering ofverslechtering te kunnen constateren of de uitslagnog geen gevolgen heeft voor de behandeling.HEB IK ER NU WAT AAN?

4. Niet het juiste onderzoek. De beeldvormendediagnostiek maakt snelle ontwikkelingen door.Vaak is het zinvol om het geval met een klinischradioloog of nucleair geneeskundige te besprekenvoordat een onderzoek wordt aangevraagd. IS DIT HET BESTE ONDERZOEK?

12

5. Onvoldoende klinische informatie verstrekt enniet duidelijk aangegeven welke vragen hetbeeldvormend onderzoek dient tebeantwoorden. Dit kan tot gevolg hebben dat deverkeerde techniek wordt gebruikt (en bv. eenessentiële opname niet wordt gemaakt).HEB IK HET PROBLEEM DUIDELIJKGESTELD?

6. Excessief onderzoek. Sommige artsen makenmeer gebruik van onderzoeken dan andere.Sommige patiënten worden door onderzoekengerustgesteld.WORDEN ER TE VEEL ONDERZOEKENGEDAAN?

Is er advies beschikbaar?Voor sommige klinische situaties zijn duidelijkerichtsnoeren vastgesteld. Richtsnoeren zijn:

systematisch opgestelde aanwijzingen om artsen enpatiënten te helpen in specifieke klinische situaties de juiste beslissingen met betrekking tot degezondheidszorg te nemen... (Field & Lohr 1992, 15).

Zoals het woord al zegt is een richtsnoer geen strengeinperking van het klinisch handelen, maar eenaanwijzing voor goed handelen waaraan de behoeftenvan elke afzonderlijke patiënt kunnen wordengetoetst. Het is dus geen vaste regel, al moet mengoede gronden hebben om ervan af te wijken. Geenenkele reeks aanbevelingen wordt door iedereenonderschreven en bij problemen moet u altijd deradiologen raadplegen.

Het opstellen van richtsnoeren is inmiddels eenwetenschap op zich geworden en er verschijnen talvan artikelen over dit nieuwe onderwerp. Deskundigenop dit gebied hebben uitvoerige methoden beschrevenvoor het opzetten, uitbrengen en evalueren vanrichtsnoeren (8, 15-21). Als dergelijke methodenworden gevolgd, is het opstellen van één

13

wetenschappelijk gefundeerd richtsnoer al eenomvangrijke academische opgave. Voor de 280klinische problemen die in deze publicatie wordenbeschreven, zou zo’n aanpak te veel tijd en middelenvergen. Desondanks is bij de opstelling van dezeaanbevelingen de filosofie voor het methodischopstellen van richtsnoeren wel gevolgd. In hetbijzonder heeft er diepgaand literatuuronderzoekplaatsgevonden, waarbij de belangrijkste referentiesnader zijn bestudeerd. Het Royal College ofRadiologists heeft alle referenties verzameld waaropde in deze publicatie gegeven aanwijzingen zijngebaseerd. Beroepsbeoefenaars op andere vakgebiedenen vertegenwoordigers van patiënten hebben allegelegenheid gehad om hun standpunten naar voren tebrengen. Tal van groepen is gevraagd om hunopmerkingen over detailpunten, plaatselijke praktijkenenzovoort. Met name hebben een aantaldeskundigengroepen op het gebied van beeldvormendetechnieken actief meegewerkt. Er is uitvoerig overleggepleegd met andere beroepsgroepen, metvertegenwoordigers van patiënten en met alle RoyalColleges, en dit laatste heeft ertoe geleid dat deAcademy of Medical Royal Colleges deze richtsnoerenheeft onderschreven (zie aanhangsel). Een van debelangrijkste facetten van deze aanbevelingen is weldat er sinds 1989 vier drukken van zijn verschenen,die telkens zijn herzien en gewijzigd.

Een ontwikkeling die gelijktijdig heeftplaatsgevonden is de opstelling van „AppropriatenessCriteria” door het American College of Radiologists(22). Het ACR spreekt zich er niet over uit wat alshet optimale onderzoek beschouwd wordt, maar geefteen lijst van alle mogelijke onderzoeken, elk voorzienvan een 10-punts „adequaatheidsscore”. Deze scoreszijn verkregen met behulp van een gewijzigdeDelphi-techniek op basis van consensus onderdeskundigen. Het RCR heeft deze interessanteontwikkeling nauwlettend gevolgd en een aantalconclusies van het ACR overgenomen.

14

De kracht van het bewijsmateriaal (8) voor deverschillende aanwijzingen is telkens aangegeven, enwel als volgt:

(A) gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken,meta-analyses, systematische reviews

(B) gedegen experimentele of observationele studies

(C) ander bewijsmateriaal waarbij het adviesgebaseerd is op de opvatting van deskundigen endoor gezaghebbende autoriteiten wordtonderschreven.

Voor sommige klinische situaties (bv. echografie bijeen normaal verlopende zwangerschap) spreken degegevens van een groot aantal wetenschappelijkerapporten van hoge kwaliteit elkaar soms tegen. Indat geval wordt er geen aanbeveling gedaan en wordthet bewijsmateriaal als C geclassificeerd. Verder moetworden opgemerkt dat er slechts heel weiniggerandomiseerde onderzoeken zijn waarbijverschillende radiodiagnostische procedures wordenvergeleken — deze studies zijn moeilijk uitvoerbaaren uit ethisch oogpunt vaak niet goed te keuren.

Welke opnamen moeten wordengemaakt?Alle afdelingen voor beeldvorming moetenbeschikken over protocollen voor elke gangbareklinische situatie. Daarom worden hiervoor geenspecifieke aanbevelingen gedaan. Volstaan wordt metde opmerking dat alle onderzoeken geoptimaliseerdmoeten worden zodat met een minimum aan stralingmaximale informatie wordt verkregen. Dit mag nietworden vergeten omdat het daardoor kan gebeurendat de patiënt niet het onderzoek krijgt dat deverwijzende arts verwacht.

Voor wie zijn de richtsnoeren bedoeld?Deze richtsnoeren zijn bedoeld voor allegezondheidswerkers die patiënten voor beeldvormend

15

onderzoek mogen doorverwijzen. In ziekenhuizenzullen zij waarschijnlijk het nuttigst zijn voor pasafgestudeerde artsen en in veel ziekenhuizen krijgenalle arts-assistenten er bij hun aanstelling eenexemplaar van uitgereikt om hen ertoe aan te zettengoede praktijken te volgen.

Het scala aan onderzoeken dat de verschillendegezondheidswerkers ter beschikking staat, moetworden bepaald in overleg met plaatselijke radiologenen nucleair geneeskundigen, met inachtneming van debeschikbare middelen. De aanbevelingen zijn ook vannut voor audits betreffende het verwijzingspatroon ende werkbelasting van een afdeling (13).

Gebruik van de richtsnoerenDeze publicatie besteedt bijzondere aandacht aanproblematische of controversiële punten. De pagina’szijn in vier kolommen ingedeeld. In de eerste kolomstaat de klinische situatie die een onderzoek vereist,in de tweede kolom worden een aantal mogelijkebeeldvormende technieken genoemd, met dedaarmee gepaard gaande blootstelling aanstraling, in de derde de aanbeveling (en declassificatie van het beschikbare bewijsmateriaal)betreffende het onderzoek en in de vierde kolomwordt een toelichting gegeven.

Er worden de volgende aanbevelingen gehanteerd.

1. Geïndiceerd. Hiermee worden het onderzoek ofde onderzoeken aangeduid die naar verwachtinghet zinvolst zijn voor de klinische diagnose enhet te volgen beleid. Dit kan verschillen van hetonderzoek dat de arts heeft aangevraagd, bv.echografie in plaats van venografie bij een diepeveneuze trombose.

2. Gespecialiseerd onderzoek. Het betreft hiercomplexe of dure onderzoeken die doorgaansalleen verricht zullen worden voor artsen dieover de nodige klinische expertise beschikken

om de klinische bevindingen te beoordelen en opbasis van de resultaten van het beeldvormendonderzoek verdere actie te ondernemen. In deregel is bespreking van het geval met eenradioloog of nucleair geneeskundigeaangewezen.

3. In eerste instantie niet geïndiceerd. Dit omvatsituaties waarbij de ervaring heeft geleerd dat hetklinische probleem doorgaans vanzelf verdwijnt;in dat geval bevelen wij aan om het onderzoekdrie à zes weken uit te stellen en het alleen teverrichten als de symptomen dan nog steedsbestaan. Een voorbeeld hiervan is pijn in deschouder.

4. Als routine niet geïndiceerd. Hiermee wordtbedoeld dat weliswaar geen enkele aanbevelingabsoluut is, maar dat het onderzoek in kwestiealleen uitgevoerd dient te worden als een artsdaar overtuigende argumenten voor geeft. Eenvoorbeeld van een dergelijke rechtvaardiging iseen conventionele röntgenfoto van een patiëntmet rugpijn waarbij de klinische bevindingenduiden op meer dan een degeneratieveaandoening (bv. osteoporotische wervelfractuur).

5. Niet geïndiceerd. Dit omvat onderzoeken zonderhoudbare motivering (bv. IVU bij hypertensie).

16

Zwangerschap enbescherming van hetongeboren kind

• Bestraling van het ongeboren kind moet waarmogelijk worden voorkomen (23-25). Dit omvatook situaties waarin de vrouw zelf niet vermoedtdat zij zwanger is. De primaireverantwoordelijkheid voor het onderkennen vandergelijke patiënten ligt bij de verwijzende arts.

• Vrouwen in de vruchtbare leeftijd die komenvoor een onderzoek waarbij de primaire bundelrechtstreeks of door strooiing de bekkenstreekbestraalt (in wezen elk onderzoek metioniserende straling tussen middenrif en knieën)of voor een procedure waarbij radioactieveisotopen worden gebruikt, moet gevraagd wordenof zij mogelijk zwanger zijn. Als de patiënte eeneventuele zwangerschap niet kan uitsluiten, moetworden gevraagd of zij over tijd is.

• Is zwangerschap uitgesloten dan kan het hiervoorbedoelde onderzoek doorgang vinden, maar alsde patiënte met zekerheid of waarschijnlijk(d.w.z. over tijd) zwanger is, moet derechtvaardiging van het voorgenomen onderzoekdoor de radioloog en de verwijzende artsopnieuw worden bezien en moet worden beslotenof het onderzoek tot na de bevalling of devolgende menstruatie kan worden uitgesteld. Eenprocedure die voor de moeder van klinisch nutis, kan echter ook voor haar ongeboren kindindirect van nut zijn en uitstel van een essentiëleprocedure tot een later tijdstip in dezwangerschap kan het risico voor zowel defoetus als de moeder groter maken.

• Als zwangerschap niet kan worden uitgesloten,maar de patiënte NIET over tijd is en de uterus

17

bij de procedure een relatief lage dosis ontvangt,kan het onderzoek plaatsvinden. Levert hetonderzoek echter relatief hoge doses (degebruikelijke onderzoeken in deze categorie zijnmeestal CT van buik en bekken, IVU,doorlichting en sommige nucleairgeneeskundigeonderzoeken), dan moet het geval aan de handvan de ter plaatse gehanteerde aanbevelingenworden besproken.

• Als de radioloog en de verwijzer het erover eenszijn dat bestraling van de zwangere of mogelijkzwangere uterus klinisch gerechtvaardigd is,moet deze beslissing altijd vastgelegd worden.De radioloog moet ervoor zorgen dat deblootstelling beperkt blijft tot het minimum datnodig is om de vereiste informatie te verkrijgen.

• Blijkt dat een foetus ondanks bovengenoemdemaatregelen onbedoeld bestraald is, dan zal hetgeringe risico dat de foetus als gevolg van diebestraling loopt, zelfs bij hogere doses,waarschijnlijk niet opwegen tegen de nog grotererisico’s van invasieve diagnostische procedures(bv. amniocentese) of beëindiging van dezwangerschap. Ingeval onbedoeld blootstellingheeft plaatsgevonden, dient een stralingsfysicuseen individuele risicobeoordeling te verrichten,waarvan de resultaten met de patiënt wordenbesproken.

• Het RCR is medeauteur (met de NRPB en hetCollege of Radiographers) van een onlangsverschenen publicatie met richtsnoeren voor debescherming van de foetus bij diagnostischonderzoek van de moeder (25).

18

Optimalisatie van de stralingsdosis

Toepassing van diagnostiek met gebruikmaking vanioniserende straling is in de medische praktijkalgemeen aanvaard en is gerechtvaardigd gezien hetevidente klinische nut voor de patiënt, dat in de regelvele malen groter is dan de geringe stralingsrisico’servan. Maar zelfs kleine stralingsdoses zijn niet geheelzonder risico. Een klein deel van de genmutaties enkwaadaardige ziekten bij de bevolking kan wordentoegeschreven aan de natuurlijke achtergrondstraling.Daarbovenop komt de blootstelling om medisch-diagnostische redenen, de voornaamste bron vankunstmatige stralingsblootstelling van de bevolking;dit is ongeveer een derde van de dosis die debevolking in Nederland als gevolg van deachtergrondstraling ontvangt.

Volgens de EU-richtlijn van 1997 (2) moeten allebetrokkenen onnodige blootstelling van patiënten aanstraling voorkomen. De verantwoordelijkeorganisaties en personen die ioniserende stralinggebruiken, moeten deze voorschriften naleven. Eenbelangrijke manier om de stralingsdosis te verlagen ishet vermijden van onnodige onderzoeken (vooralherhalingsonderzoeken).

De effectieve dosis voor een radiologisch onderzoekis de gewogen som van de dosis voor een aantallichaamsweefsels, waarbij de weegfactor voor elkweefseltype afhangt van de relatieve gevoeligheid vandat weefsel voor door straling geïnduceerde kanker ofernstige erfelijke effecten. Zo wordt één dosiswaardeverkregen die gerelateerd is aan het totalestralingsrisico, ongeacht hoe de stralingsdosis overhet lichaam verdeeld is.

De specifieke effectieve doses voor een aantalfrequente radiodiagnostische onderzoeken lopen zo’n

19

20

Specifieke effectieve doses als gevolgvan radiodiagnostische procedures in de jaren negentig

Diagnostische Karakteristieke Equivalent Equivalenteprocedure effectieve dosis aantal periode van

(mSv) thoraxfoto’s natuurlijke achtergrond-straling (bij

benadering) (1)

Röntgenonderzoekextremiteiten en gewrichten(m.u.v. heup) < 0,01 < 0,5 < 1,5 dagthorax(enkele PA-opname) 0,02 1 3 dagenschedel 0,07 3,5 11 dagenthoracale wervelkolom 0,7 35 4 maandenlumbale wervelkolom 1,3 65 7 maandenheup 0,3 15 7 wekenbekken 0,7 35 4 maandenbuik 1,0 50 6 maandenIVU 2,5 125 14 maandenbariumslikonderzoek 1,5 75 8 maandenbariumpap 3 150 16 maandenbariumpassage 3 150 16 maandenbarium-coloninloop 7 350 3,2 jaarCT-hoofd 2,3 115 1 jaarCT-thorax 8 400 3,6 jaarCT-buik of bekken 10 500 4,5 jaar

Isotopenonderzoeklongventilatie (Xe-133) 0,3 15 7 wekenlongperfusie (Tc-99m) 1 50 6 maandennier (Tc-99m) 1 50 6 maandenschildklier (Tc-99m) 1 50 6 maandenbot (Tc-99m) 4 200 1,8 jaardynamische hartscan (Tc-99m) 6 300 2,7 jaarPET-hoofd (F-18 FDG) 5 250 2,3 jaar

(1) De gemiddelde achtergrondstraling in het VK is 2,2 mSv per jaar, deregionale gemiddelden liggen tussen 1,5 en 7,5 mSv per jaar.

Met dank aan B. Wall, National Radiological Protection Board.

factor 1000 uiteen, overeenkomend met eenblootstelling aan de natuurlijke achtergrondstralingvan 1 à 2 dagen (0,02 mSv voor een thoraxfoto) tot4,5 jaar (bv. voor computertomografie van de buik).Opgemerkt zij echter dat de achtergrondstralingzowel tussen verschillende landen als binnenhetzelfde land sterk verschillend is. De doses voorconventionele röntgenonderzoeken zijn gebaseerd opdoor de NRPB verzamelde resultaten vanpatiëntdosismetingen die tussen 1990 en 1995 in 380ziekenhuizen in het hele VK zijn uitgevoerd. Zij zijnover het algemeen lager dan de doses die in eerderedrukken van deze publicatie vermeld werden op basisvan gegevens van begin jaren tachtig; hieruit kan deverheugende conclusie worden getrokken dat debescherming van de patiënt in het VK mettertijd isverbeterd. De doses voor onderzoeken met CT enradionucliden zijn gebaseerd op nationaleonderzoeken van de NRPB en de BNMS en hierinzijn sindsdien waarschijnlijk geen groteveranderingen opgetreden.

Onderzoeken van de extremiteiten en de thorax metlage dosis zijn de meest frequente radiodiagnostischeonderzoeken, maar de vrij zelden uitgevoerdeonderzoeken met hoge dosis, zoals lichaams-CT enbariumonderzoeken, leveren de grootste bijdrage totde collectieve bevolkingsdosis. Sommige CT-onderzoeken geven een bijzonder hoge dosis endaarin is nog geen daling waar te nemen, terwijl CTwel steeds vaker toegepast wordt. Op dit momentlevert CT waarschijnlijk bijna de helft van decollectieve dosis van al het röntgenonderzoek.Daarom is het van groot belang dat CT-aanvragen terdege gerechtvaardigd zijn en dat daarvoor techniekengekozen worden die een zo laag mogelijke dosisgeven terwijl toch de essentiële diagnostischeinformatie wordt verkregen. Volgens sommigeautoriteiten namelijk zou het extra risico op eendodelijke vorm van kanker tijdens het hele leven alsgevolg van een CT-onderzoek van de buik bij een

21

22

volwassene zo’n 1 op de 2 000 bedragen (tevergelijken met het risico van een gewone thoraxfotovan 1 op 1 miljoen) (26). Toch is dat nog maar eenklein extra risico in vergelijking met het zeer hogetotale risico om kanker te krijgen (bijna 1 op 3) enhet wordt gewoonlijk ruimschoots gecompenseerddoor het nut van de CT-scan.

Bij deze richtsnoeren voor verwijzing zijn de doses inklassen ingedeeld om de verwijzer meer inzicht tegeven in de orde van grootte van de stralingsdosis bijde verschillende onderzoeken.

TABEL Indeling van de karakteristiekeeffectieve doses ioniserendestraling als gevolg van veelvoorkomendebeeldvormingsprocedures

Klasse Specifieke Voorbeeldeneffectieve dosis (mSv)

0 0 US, MRI

I < 1 X-thorax, X-extremiteit, X-bekken

II* 1-5 IVU, X-lumbale wervelkolom, NG-skeletscintigram, CT-hoofd & hals

III 5-10 CT-thorax en -buik, NG-hart

IV > 10 sommige NG-onderzoeken (bv. PET)

* De gemiddelde jaarlijkse achtergronddosis in de meeste delen vanEuropa valt in dit bereik.

23

Communicatie met deradiologieafdeling

Verwijzing voor beeldvormend onderzoek wordt overhet algemeen beschouwd als een verzoek om hetadvies van een radioloog of nucleair geneeskundige.Het resultaat van dit verzoek dient in een verslagneergelegd te worden om het beleid bij een klinischeaandoening te vergemakkelijken.

De aanvraagformulieren moeten nauwkeurig enleesbaar ingevuld worden om eventuelemisverstanden te voorkomen. U dient de redenenvoor het verzoek duidelijk uiteen te zetten envoldoende klinische details te verstrekken, zodat despecialist begrijpt welke diagnostische of klinischeproblemen u met behulp van radio- ofisotopendiagnostiek wilt ophelderen.

Het kan gebeuren dat een ander beeldvormendonderzoek beter is om het probleem in kwestie op telossen.

Als u er niet zeker van bent of een onderzoek nodigis of niet weet welk onderzoek het beste is, dient uoverleg te plegen met een radioloog of nucleairgeneeskundige. De betrokken afdelingen zijnnamelijk altijd bereid om onderzoeken metverwijzende artsen te bespreken. Regelmatigebijeenkomsten van clinici, radiologen en nucleairgeneeskundigen zijn een nuttige gelegenheid omspeciale gevallen te bespreken en dit wordt als goedepraktijk beschouwd (27).

Opgemerkt zij nog dat deze aanbevelingen weliswaarbrede steun gekregen hebben, maar datradiologieafdelingen ze toch soms zullen aanpassenaan de plaatselijke omstandigheden en praktijken.

Beeldvormende technieken

Computertomografie (CT)CT is momenteel vrijwel overal in Europa beschikbaar.Ook zijn er de laatste tijd belangrijke vorderingengeboekt door de ontwikkeling van spiraal- enmultislice-CT waardoor het hele longvolume binnenéén ademcommando kan worden gescand. Dezeontwikkelingen hebben nieuwe diagnostischemogelijkheden geschapen, zoals het gebruik vanspiraal-CT bij de diagnostiek van longembolie. Tochzullen verschillende ziekenhuizen hun eigen beleidhebben ten aanzien van CT-aanvragen. CT is immerseen relatief duur onderzoek en levert een hoge dosis(röntgen)straling. Daarom is het altijd zinvol om na tegaan of er alternatieven zijn, vooral gezien detoenemende rol van MRI. De National RadiologicalProtection Board van het VK heeft dan ook een aantalalgemene aanbevelingen met betrekking tot CTuitgebracht in de publicatie Protection of the Patient inX-Ray Computed Tomography (26), waaruit hieronderenkele passages worden geciteerd.

Gezien de potentieel hoge doses mag CT alleenworden uitgevoerd op adequate klinischerechtvaardiging van een ervaren radioloog. Vooronderzoek bij kinderen moet de rechtvaardiging nogsterker zijn, aangezien zij door de straling eengroter risico lopen.

Het gebruik van veiliger technieken waarbij geenioniserende straling gebruikt wordt (echografie enMRI) of van röntgentechnieken met lage dosis dientte worden overwogen als dat uit klinisch oogpuntmogelijk is.

CT mag alleen op goede klinische gronden en nazorgvuldige afweging van lagedosistechnieken opbuik en bekken van zwangere patiënten wordenuitgevoerd.

De blootstelling van de ogen moet altijd zo laagmogelijk gehouden worden, in het bijzonder bij

24

25

patiënten die waarschijnlijk meermaals onderzochtzullen moeten worden.

Zoals bij alle radiodiagnostische aanvragen het gevalis, dient elke verwijzing voor CT die buiten devastgestelde richtsnoeren valt met een radioloog teworden besproken. Gezien de noodzaak om deomvang van het onderzoek (en daarmee de kosten ende stralingsdosis) zo klein mogelijk te houden is hetzinvol als de klinische aantekeningen en eerderuitgevoerde beeldvormende onderzoeken ten tijde vande CT ter inzage liggen.

Nog enkele opmerkingen:

• CT is ondanks de stralingsrisico’s nog altijd hetoptimale onderzoek voor tal van klinischeproblemen in thorax en abdomen.

• CT wordt nog op grote schaal gebruikt voorintracraniële problemen, in het bijzonder CVA entrauma.

• CT is en blijft een eenvoudige methode voor hetbepalen van het stadium van tal vankwaadaardige aandoeningen (bv. lymfomen) envoor het nagaan van de respons op therapie.

• CT biedt waardevolle preoperatieve informatieover complexe massa’s en wordt op grote schaalgebruikt voor postoperatieve complicaties.

• CT is een nauwkeurige geleide voor drainage,biopsieën en anesthetische zenuwblokkade.

• CT speelt een belangrijke rol bij traumata.

• CT-beelden kunnen negatief beïnvloed wordendoor prothesen, fixatiemiddelen enzovoort

• CT levert bij adipeuze patiënten meeranatomische details dan echografie. Bij slankerepatiënten en kinderen dient waar mogelijkechografie gebruikt te worden.

26

• Een CT van de buik geeft een stralingsdosisovereenkomend met ongeveer 500 thoraxfoto’s.

Interventieradiologie (inclusief angiografieen minimaal invasieve therapie)Dit deelgebied van de radiologie neemt momenteeleen grote vlucht. Angiografie en aanverwanteprocedures (bv. angioplastiek) worden in alleradiologieafdelingen al vele jaren uitgevoerd, maar delaatste tijd zijn er een aantal nieuwe techniekenbijgekomen. De meeste abcessen in de buik wordennu behandeld met percutane drainage op radiologischgeleide. Ook worden de meeste leverbiopsieën nudoor radiologen verricht (op echogeleide).Lymfklierbiopsieën zijn op de meeste echo- en CT-afdelingen routine geworden.

Dankzij nieuwe technologische ontwikkelingenkomen er snel steeds meer mogelijkheden voorinterventieradiologie bij. Dit omvat onder meer:

• percutane nucleotomie bij lumbalediscusherniatie (vaak op CT-geleide);

• percutane introductie van een vaatprothese bijaneurysma aortae abdominalis;

• verscheidene technieken ter behandeling vaninoperabele hepatische laesies (bv. beeldgeleidelaserablatie);

• interventie-MRI met real-time beeldvormingvoor het volgen van therapeutische handelingen.

Deze voorbeelden van recente innovaties vereisennauwe samenwerking met klinische collegae. Deprecieze regelingen lopen sterk uiteen al naar de ter plaatse beschikbare expertise en apparatuur. Er is op nationaal niveau een permanente discussie gaande over de beste regelingen voor deze interventieprocedures. Uiteraard moet bij

aanvragen van al dit soort procedures uitvoerigoverleg plaatsvinden tussen de verschillendespecialisten.

Magnetic Resonance Imaging (MRI)Het aantal MRI-systemen is in Europa de laatste tijdsterk gestegen. MRI wordt hier dan ook vaakaanbevolen. Door de recente technologischevorderingen en de toenemende ervaring wint MRIimmers nog steeds aan terrein; de beperkende factorvoor een verdere groei is nu vaak van financiële aard.

Omdat aan MRI geen ioniserende straling te paskomt, verdient deze techniek de voorkeur als CT enMRI beide beschikbaar zijn en gelijksoortigeinformatie zouden opleveren. Het gevaar bestaatechter dat MRI ook ten onrechte wordt aangevraagd,waardoor lange wachttijden kunnen ontstaan. Alleaanvragen voor MRI moeten dan ook met eenradioloog worden overlegd.

Nog enkele opmerkingen:

• MRI biedt gewoonlijk meer informatie dan CT ingeval van intracraniële, hoofd-hals-, ruggenmerg-en spier-skelet-aandoeningen dankzij de hogecontrastgevoeligheid en de mogelijkheid totmultiplanaire beeldvorming. Dit kan de diagnosevergemakkelijken zodat met grotere zekerheid hetjuiste beleid kan worden gekozen. MRI wordt intoenemende mate in de oncologie gebruikt.

• De meest recente vorderingen zijn: MR-beeldvorming van mamma en hart,angiografische en interventietechnieken, MRCPen andere vloeistofgevoelige MR-technieken,functionele MR-beeldvorming van de hersenen.Veel van deze technieken moeten echter nogvolledig geëvalueerd worden.

• MRI wordt tijdens de eerste drie maanden van dezwangerschap ontraden. Toch kan deze techniek

27

28

veiliger blijken dan sommige alternatieven. Alhet beeldvormend onderzoek tijdens dezwangerschap moet met de radiologie- ofnucleairgeneeskundige afdeling wordenbesproken.

• Er zijn enkele uitgesproken contra-indicatiesvoor MRI: metaaldeeltjes in het oog,aneurysmaclips, pacemakers, cochleaireimplantaten enzovoort. Verder verslechtert debeeldkwaliteit van MRI rond protheses endergelijke. De volledige lijst van contra-indicaties is in verscheidene vakboeken enmonografieën te vinden. Eventuele twijfels overcontra-indicaties moeten ruim van tevoren metde MRI-afdeling worden besproken.

29

Nucleaire geneeskunde (NG)

In de EU-landen is nucleaire geneeskunde eenzelfstandig specialisme en mogen alleen nucleairgeneeskundigen radionucliden in open bronnengebruiken voor diagnostiek en therapie. In sommigelanden mogen ook andere specialisten, doorgaansradiologen, nucleairgeneeskundige verrichtingenuitvoeren. Ongeacht de plaatselijke regelingen zal ereen ervaren specialist zijn met wie de geschikte NG-technieken voor een bepaalde klinische situatiekunnen worden besproken. Die kan ook aangevenwelk soort NG-onderzoek uitgevoerd dient te worden.Verwijzende artsen dienen het klinische probleem datmoet worden onderzocht dan ook nauwkeurig tebeschrijven, aangezien dat bepalend is voor het soortisotopenonderzoek (of alternatief) dat zal wordenverricht.

Hoewel hier weleens misverstand over bestaat, stekende stralingsdoses van de meeste NG-techniekengunstig af bij die van tal van andere beeldvormendeonderzoeken die als „veilig” beschouwd worden.Zoals blijkt uit de tabel in het hoofdstuk overminimalisering van de stralingsdosis leveren demeeste routine-NG-onderzoeken een aanzienlijklagere effectieve dosis dan een CT-buik.

NG-technieken kunnen vooral nuttige functionelegegevens verstrekken. Een simpel voorbeeld is dat metNG kan worden uitgemaakt of er bij een met echografiegevonden uitgezet pyelum slechts sprake is van eengroot reservoir dan wel van een obstruerend proces.Met hetzelfde onderzoek kan worden bepaald welkpercentage elke nier aan de totale nierfunctie bijdraagt.Met behulp van gecompliceerdere onderzoeken kan deejectiefractie van de linkerventrikel of de doorbloedingvan de cerebrale cortex worden bepaald.

Met PET is de laatste tijd grote voortgang geboekt endeze techniek komt allengs ook steeds meer

beschikbaar. Gezien de korte levensduur van de meestgebruikte radionucliden (bv. het glucose-analogon18F-fluordeoxyglucose, FDG) is PET alleen mogelijkals er een cyclotron en een apotheek voor debereiding van radiofarmaca in de buurt zijn. Deontwikkeling van dubbelkops-gammacamera’s metgemodificeerde PET-mogelijkheden is echter eengrote stap voorwaarts, waardoor de beschikbaarheidzou moeten toenemen; hier wordt op dit moment veelonderzoek naar gedaan. Aangezien PET kleine focivan vitale tumoren kan aantonen, biedt het bijzondergoede mogelijkheden voor de stadiëring vanverschillende soorten kanker (bv. bronchuscarcinoom)en voor de follow-up (bv. lymfoom), in gevallenwaarin andere beeldvormende technieken wellichtgeen onderscheid kunnen maken tussen resterendefibrotische massa’s en actieve maligniteit. PET kanook unieke gegevens verstrekken over dehersenstofwisseling en de myocard-vitaliteit en dezeaspecten worden in verschillende researchgroepenbestudeerd. In de komende jaren zal PET in deklinische praktijk steeds meer ingang vinden en in dehiernavolgende aanbevelingen wordt deze techniekdan ook voor bepaalde klinische problemenaangeraden.

Nucleairgeneeskundige therapieHoewel het onderwerp in deze richtsnoeren nietverder aan de orde komt, is het zinvol om even stil testaan bij de belangrijke rol van de nucleairegeneeskunde bij de behandeling van zowel benigneals maligne aandoeningen. De schildklier is nogsteeds het belangrijkste doelorgaan, maar hettoepassingsgebied breidt zich snel uit. Voorbeeldenvan andere indicaties zijn neuro-endocriene tumoren,pijnlijke skeletmetastasen, sommige vormen vanartropathie, polycythemie en maligne effusies.Onderzocht wordt of nucleaire geneeskunde kanworden gebruikt voor de behandeling vanleukemieën/lymfomen en bepaalde levertumoren.

30

Echografie (ultrasound, US)

Sinds de vorige druk van deze richtsnoeren hebben demeeste radiologieafdelingen een grote stijging in deverwijzingen voor echografisch onderzoek kunnenconstateren. In deze periode is deechografieapparatuur verbeterd en is er meerexpertise gekomen; verder kan nu voor een ruimerscala aan onderzoeken worden doorverwezen (bv.kleurendoppler, power-doppler, transvaginaalgynaecologisch onderzoek enz.). Dit zijn verheugendetrends, aangezien bij echografie geen ioniserendestraling gebruikt wordt. Er zijn echter nauwelijksaanwijzingen dat de grotere vraag naar echografiegepaard gaat met een merkbare daling in deverwijzingen voor ander radiologisch onderzoek endaarmee met een verlaging van de totalestralingsdosis voor de bevolking.

Naast de vraag naar echografie is namelijk ook devraag naar andere radiologische onderzoeken blijvenstijgen. Een uitzondering wordt daarbij gevormd doorIVU, dat sinds de opkomst van echografie steedsminder wordt aangevraagd. Aangezien echterechografie niet-invasief is, is het totale aantalonderzochte patiënten met uroradiologische problementoegenomen. De radiologieafdelingen hebben dezestijgende vraag op uiteenlopende wijze aangepakt.

De echografie moet worden uitgevoerd door eenervaren persoon en zelfs die kan niet bij elke patiënteen perfecte beeldkwaliteit verkrijgen. Zo kanechografie bij adipeuze patiënten lastig zijn enonbevredigende resultaten opleveren. Verder kunnendarmgassen bepaalde kenmerken maskeren.Desondanks is echografie gezien de geringe kosten,de snelheid, betrouwbaarheid en de niet-invasieveaard een uitstekend eerste onderzoek voor allerleiklinische verwijzingen. Daarom wordt het hier ook zoveel mogelijk aanbevolen als het onderzoek vaneerste keuze.

31

Aangezien bij echografie geen ioniserende stralinggebruikt wordt en het onderzoek relatief goedkoop is,wordt het vaak aanbevolen wanneer duurdereonderzoeken (bv. CT) niet gerechtvaardigd zijn of erslechts beperkte middelen voorhanden zijn. Daar staattegenover dat een aanvraag voor echografie moeilijkgeweigerd kan worden om redenen van invasiviteit ofkosten. Daardoor bestaat het gevaar datechografieafdelingen worden overstroomd metaanvragen die mogelijk ternauwernoodgerechtvaardigd zijn. Verwijzende artsen moetendaarom bij elke aanvraag om echografie steedszorgvuldig nagaan of die wel gerechtvaardigd is en ofde uitslag (bv. de aanwezigheid van galstenen) vaninvloed is op het beleid (zie Inleiding, Waaromrichtsnoeren en verwijzingscriteria?).

32

TOELICHTINGAFKORTING OMSCHRIJVING

X Conventionele röntgenografie, één of meer opnames

X-thorax Röntgenfoto van de thorax

X-buik Röntgenfoto van de buik

US Echografie (ultrasound)

Skeletoverzicht Reeks röntgenfoto’s om de mate van betrokkenheid van het skelet af te beelden

Mammografie Röntgenonderzoek van de vrouwelijke borsten

Ba-slikond./Ba-pap/ Bariumslikonderzoek/Ba-passage bariumpap/bariumpassage

Enteroclyse Gedetailleerd bariumonderzoek m.b.v. duodenumsonde

Ba-coloninloop Coloninloop met bariumcontrast

IVU (IVP) Intraveneuze urografie (intraveneuze pyelografie)

CT Computertomografie

CTA CT-angiografie

HRCT Hogeresolutie-CT

NG Nucleaire geneeskunde/isotopendiagnostiek

SPECT Single Photon Emission Computed Tomography

MRI Magnetische-resonantiebeeldvorming (Magnetic Resonance Imaging)

MRA Magnetische-resonantieangiografie

MRCP Magnetische-resonantie-cholangiopancreaticografie

DSA Digitale subtractieangiografie

ERCP Endoscopische retrograde cholangio-pancreaticografie

PET Positronemissietomografie

33

A.

Ho

ofd

(in

cl.

KN

O-p

rob

lem

en)

Con

geni

tale

aan

doen

inge

nM

RI

(0)

Geï

ndic

eerd

(C

)D

oors

lagg

even

d on

derz

oek

voor

alle

mis

vorm

inge

n —

ve

rmijd

t rö

ntge

nstr

alen

. 3D

-CT

kan

nodi

g zi

jn v

oor

(voo

r ki

nder

enbo

tafw

ijkin

gen.

Bij

jong

e ki

nder

en i

s m

eest

al s

edat

iezi

e on

der

M)

A1

nodi

g. B

ij ne

onat

en U

S ov

erw

egen

Cer

ebro

vasc

ulai

r ac

cide

nt

CT

(II)

Geï

ndic

eerd

(C

)C

Tis

voo

r de

mee

ste

geva

llen

adeq

uaat

en

maa

kt(C

VA

); b

eroe

rte

bloe

ding

en z

icht

baar

MR

I (0

) en

Ges

peci

alis

eerd

M

RI

en N

G g

evoe

liger

dan

CT

bij

vroe

g in

farc

t en

NG

(II

)on

derz

oek

(B)

voor

lae

sies

in

foss

a po

ster

ior

US-

caro

tide

n (0

)A

ls r

outin

e ni

et

Uitz

onde

ring

en:

a) v

olle

dig

hers

teld

e pa

tiënt

en b

ij w

ie

geïn

dice

erd

(C)

caro

tisch

irur

gie

wor

dt o

verw

ogen

; b)

een

evo

luer

end

A2

CV

Am

et v

erde

nkin

g op

dis

sect

ie o

f em

bolie

Tra

nsie

nt i

scha

emic

atta

ck

US-

caro

tide

n (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Bij

twijf

el o

ver

de d

iagn

ose

of a

ls c

hiru

rgie

wor

dt

(TIA

) (z

ie o

ok B

5)ov

erw

ogen

. Han

gt s

terk

af

van

het

plaa

tsel

ijke

bele

id

en d

e be

schi

kbar

e ex

pert

ise.

US

(met

kle

uren

dopp

ler)

le

vert

fun

ctio

nele

geg

even

s op

ove

r bi

furc

atie

-aa

ndoe

ning

en. A

ngio

graf

ie, M

RA

en C

TAzi

jn d

uurd

ere

alte

rnat

ieve

n om

de

vate

n af

te

beel

den.

MR

I en

NG

A

3ku

nnen

wor

den

gebr

uikt

om

de

func

tie t

e be

pale

n

34

A. HoofdKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Dem

yelin

isat

ie e

n an

dere

M

RI

(0)

Geï

ndic

eerd

(A

)M

RI

veel

gev

oelig

er d

an C

Tvo

or d

emye

linis

atie

. Wel

aand

oeni

ngen

van

de

witt

eka

n M

RI

nog

nega

tief

zijn

bij

tot

25%

van

de

pat

iënt

enst

ofm

et g

evor

derd

e m

ultip

le s

cler

ose.

MR

I oo

k be

ter

dan

CT

voor

het

loka

liser

en e

n be

pale

n va

n de

uitg

ebre

idhe

idA

4va

n an

dere

aan

doen

inge

n va

n de

witt

e st

of

Rui

mte

-inn

emen

d pr

oces

C

T(I

I) o

f M

RI

Geï

ndic

eerd

(B

)M

RI

gevo

elig

er v

oor

vroe

ge t

umor

en, b

ij he

t be

pale

n(R

IP)

(0)

van

de e

xact

e po

sitie

(nu

ttig

voor

chi

rurg

ie)

en v

oor

laes

ies

van

de f

ossa

pos

teri

or. C

alci

fica

ties

kunn

en m

et

MR

I w

orde

n ge

mis

t. C

Tis

op

ruim

ere

scha

al

besc

hikb

aar

en v

aak

vold

oend

e vo

or s

upra

tent

orië

le

laes

ies

en s

ubdu

rale

hem

atom

en. M

RI

bete

r in

de

foss

a po

ster

ior

en v

oor

vasc

ulai

re l

aesi

es. N

G k

an i

n be

paal

de g

eval

len

nutti

g zi

jn —

tum

orvi

talit

eit

na

A5

ther

apie

, met

nam

e na

rad

ioth

erap

ie

Hoo

fdpi

jn:

acuu

t, er

nstig

CT

(II)

Geï

ndic

eerd

(B

)C

Tve

rstr

ekt

adeq

uate

geg

even

s bi

j de

mee

ste

suba

rach

noïd

ale

en a

nder

e in

trac

rani

ële

bloe

ding

en e

n ge

asso

ciee

rde

hydr

ocef

alie

. NB

:ee

n ne

gatie

ve C

Tsl

uit

een

suba

rach

noïd

ale

bloe

ding

nie

t ui

t; bi

j ve

rmoe

den

hier

van

moe

t ee

n lu

mba

le p

unct

ie v

erri

cht

wor

den

als

er g

een

cont

ra-i

ndic

atie

s zi

jn (

bv. o

bstr

uctie

ve

hydr

ocef

alie

). L

umba

le p

unct

ie k

an o

ok n

odig

zijn

om

m

enin

gitis

uit

te s

luite

n

MR

I (0

) of

NG

G

espe

cial

isee

rd

MR

I be

ter

dan

CT

bij

infl

amm

atoi

re o

orza

ken.

NG

is

(II)

onde

rzoe

k (C

)w

aars

chijn

lijk

het

gevo

elig

ste

onde

rzoe

k bi

j en

cefa

litis

35

A. Hoofd

en k

an a

anw

ijzin

gen

geve

n vo

or c

ircu

latie

stoo

rnis

sen

A6

bij

mig

rain

e

Hoo

fdpi

jn:

chro

nisc

h X

-sch

edel

, sin

us,

Als

rou

tine

niet

Rön

tgen

foto

wei

nig

zinv

ol b

ij on

tbre

ken

van

foca

le

CW

K (

I)ge

ïndi

ceer

d (B

)te

kene

n/sy

mpt

omen

. Zie

hie

rna

onde

r A

13

CT

(II)

of

MR

I A

ls r

outin

e ni

et

Enk

ele

uitz

onde

ring

en v

oor

spec

ialis

ten

bij

(voo

r ki

nder

en(0

)ge

ïndi

ceer

d (B

)aa

nwijz

inge

n vo

or v

erho

ogde

int

racr

anië

le d

ruk,

fos

sa

zie

onde

r M

)A

7po

ster

ior-

of

ande

re t

eken

en

Pitu

ïtair

e en

jux

ta-s

ella

ire

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

Aan

tone

n va

n m

icro

aden

omen

wel

licht

nie

t zi

nvol

voo

rpr

oble

men

onde

rzoe

k (B

)he

t be

leid

. CT

als

MR

I ni

et b

esch

ikba

ar i

s. U

rgen

te

verw

ijzin

g bi

j vi

susd

alin

g. S

omm

ige

cent

ra g

ebru

iken

sp

ecif

ieke

NG

-mid

dele

n

X-s

ched

el (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Voo

r pa

tiënt

en d

ie o

nder

zoch

t m

oete

n w

orde

n is

MR

I A

8ge

ïndi

ceer

d (C

)of

CT

nodi

g

Foss

a po

ster

ior-

teke

nen

MR

I (0

)G

eïnd

icee

rd (

A)

MR

I ve

el b

eter

dan

CT.

CT-

beel

den

vaak

neg

atie

f A

9be

ïnvl

oed

door

„be

am h

arde

ning

”-ar

tefa

cten

36

A. HoofdKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Hyd

roce

falie

C

T(I

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

CT

in d

e m

eest

e ge

valle

n ad

equa

at;

MR

I so

ms

nodi

gen

bet

er g

esch

ikt

voor

kin

dere

n. U

S ee

rste

keu

ze v

oor

zuig

elin

gen.

NG

in

som

mig

e ce

ntra

geb

ruik

t, m

et n

ame

voor

de

shun

twer

king

(voo

r ki

nder

en

zie

onde

r M

)A

10X

Geï

ndic

eerd

(C

)X

-fot

o ka

n he

t he

le k

lepp

ensy

stee

m i

n be

eld

bren

gen

Mid

den-

of

binn

enoo

r-C

T(I

I)G

espe

cial

isee

rd

Beo

orde

ling

van

deze

sym

ptom

en v

erei

st K

NO

-,sy

mpt

omen

(in

clus

ief

onde

rzoe

k (B

)ne

urol

ogis

che

of n

euro

chir

urgi

sche

exp

ertis

eve

rtig

o)A

11

Sens

orin

eura

le d

oofh

eid

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rdM

RI

veel

bet

er d

an C

T, v

oora

l vo

or a

koes

tisch

e (v

oor

kind

eren

on

derz

oek

(B)

neur

omen

. Voo

r do

ofhe

id b

ij ki

nder

en z

ie M

4zi

e on

der

M)

A12

Sinu

saan

doen

inge

n X

-sin

us (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Een

gez

wol

len

slijm

vlie

s is

een

nie

t-sp

ecif

ieke

(v

oor

kind

eren

ge

ïndi

ceer

d (B

)be

vind

ing

en k

an b

ij as

ympt

omat

isch

e pa

tiënt

enzi

e on

der

M)

voor

kom

en

CT

(II)

Ges

peci

alis

eerd

C

Tis

zin

volle

r en

lev

ert

unie

ke i

nfor

mat

ie o

p ov

er d

e on

derz

oek

(B)

anat

omie

van

de

ostia

. Lag

edos

iste

chni

eken

wen

selij

k.

Geï

ndic

eerd

als

max

imal

e m

edis

che

beha

ndel

ing

heef

t ge

faal

d, i

n ge

val

van

com

plic

atie

s of

bij

verd

enki

ng o

p A

13m

alig

nite

it

Dem

entie

en

X-s

ched

el (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Ond

erzo

ek o

verw

egen

bij

onge

brui

kelij

k kl

inis

chge

heug

enst

oorn

isse

n,

geïn

dice

erd

(B)

belo

op o

f bi

j jo

nger

e pa

tiënt

enbe

ginn

ende

psy

chos

e

37

A. Hoofd

CT

(II)

of

MR

I G

espe

cial

isee

rdC

Ten

SPE

CT

goed

e co

mbi

natie

voo

r de

zie

kte

van

(0)

of N

G (

III)

onde

rzoe

k (B

)A

lzhe

imer

. MR

I be

ter

voor

str

uctu

rele

ver

ande

ring

en

en b

eoor

delin

g va

n hy

droc

epha

lus

norm

oten

sivu

s. P

ET

en S

PEC

Tve

rstr

ekke

n fu

nctio

nele

geg

even

s. O

nder

zoek

van

de c

ereb

rale

doo

rblo

edin

g ka

n di

ffer

entië

ren

tuss

en

A14

Alz

heim

er e

n an

dere

vor

men

van

dem

entie

Orb

itala

esie

sC

T(I

I) o

f M

RI

Ges

peci

alis

eerd

C

Tge

eft

mee

r an

atom

isch

e de

tails

, voo

ral

van

beni

ge

(0)

onde

rzoe

k (B

)st

ruct

uren

(bv

. duc

tus

naso

lacr

imal

is).

Bij

MR

I w

ordt

ee

n st

ralin

gsdo

sis

op d

e oo

glen

s ve

rmed

en (

maa

r M

RI

geco

ntra

-ind

icee

rd b

ij ve

rden

king

op

ferr

omag

netis

ch

corp

us a

lienu

m).

Bij

intr

aocu

lair

e la

esie

s U

S A

15ov

erw

egen

Orb

itae

met

alen

cor

pus

X-o

rbit

ae (

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

Voo

ral

bij

pers

onen

die

met

met

aal,

gere

edsc

hap

e.d.

alie

num

(vó

ór M

RI)

gew

erkt

heb

ben.

Som

mig

e ce

ntra

geb

ruik

en C

T. Z

ie

A16

Tra

uma,

ond

er K

, voo

r ac

uut

lets

el

Vis

usst

oorn

isse

nX

-sch

edel

(I)

Als

rou

tine

niet

C

onve

ntio

nele

X-f

oto’

s le

vere

n na

uwel

ijks

info

rmat

ie.

A17

geïn

dice

erd

(C)

Spec

ialis

ten

kunn

en C

Tof

MR

I no

dig

hebb

en

38

A. HoofdKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Epi

leps

ie (

volw

asse

nen)

X-s

ched

el (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Voo

r de

beo

orde

ling

is s

peci

alis

tisch

e ex

pert

ise

vere

ist.

geïn

dice

erd

(B)

„Lat

e on

set”

-aan

valle

n m

oete

n in

de

rege

l w

orde

n on

derz

ocht

, maa

r be

eldv

orm

ing

kan

onno

dig

zijn

als

zij

duid

elijk

alc

ohol

gere

late

erd

zijn

CT

(II)

, MR

I (0

) G

espe

cial

isee

rd

Ged

etai

lleer

de b

eoor

delin

g va

n pa

rtië

le/f

ocal

e of

NG

(II

I)on

derz

oek

(B)

aanv

alle

n ka

n no

dig

zijn

als

ope

ratie

wor

dt o

verw

ogen

. G

root

ste

kans

op

loka

lisat

ie v

an h

et f

ocus

bij

icta

le

SPE

CT.

Ook

int

eric

tale

fun

ctio

nele

bee

ldvo

rmin

g is

va

n be

lang

. Han

gt s

terk

af

van

het

plaa

tsel

ijke

bele

id,

(voo

r ki

nder

en

waa

rdoo

r be

paal

d w

ordt

wel

ke c

ombi

natie

van

zi

e on

der

M)

A18

proc

edur

es w

ordt

gev

olgd

39

A. Hoofd

B.

Hal

s (v

oor

wer

velk

olo

m z

ie o

nder

C —

Wer

velk

olo

m e

n K

—Tr

aum

a)

Wek

e d

elen

Schi

ldkl

iern

odi

US

(0)

en N

G (

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

Maa

kt d

e m

orfo

logi

e zi

chtb

aar;

maa

kt g

elei

de a

spir

atie

en -

verg

rotin

gvo

or c

ytol

ogie

of

biop

sie

voor

his

tolo

gie

mog

elijk

. So

mm

ige

arts

en v

erri

chte

n as

pira

tie z

onde

r be

eldv

orm

ing.

Gel

ijktij

dige

X-t

hora

x no

dig

om t

rach

ea

B1

af t

e be

elde

n

Thy

reot

oxic

ose

NG

(I)

, US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)M

aakt

dif

fere

ntia

tie m

ogel

ijk t

usse

n M

. Gra

ves,

tox

isch

no

dula

ir s

trum

a en

sub

acut

e th

yreo

ïditi

s. L

ever

t fu

nctio

nele

inf

orm

atie

ove

r no

di. O

ok n

uttig

bij

B2

thyr

eoïd

itis

Ect

opis

ch s

child

klie

rwee

fsel

NG

(I)

Geï

ndic

eerd

(C

)N

G u

itste

kend

voo

r kl

eine

ect

opis

che

rest

en

(bv.

lin

guaa

l th

yreo

ïd)

schi

ldkl

ierw

eefs

el. B

ij ge

gene

ralis

eerd

e sc

hild

klie

rver

grot

ing

of m

ultin

odul

air

stru

ma

is d

e re

tros

tern

ale

uitb

reid

ing

goed

te

zien

met

US;

rea

l-tim

e on

derz

oek

laat

het

eff

ect

van

exte

nsie

van

de

nek

enz.

zi

en. C

T/M

RI

nodi

g om

de

volle

dige

ret

rost

erna

le

uitg

ebre

idhe

id e

n co

mpr

omitt

erin

g va

n de

tra

chea

te

B3

zien

40

B. HalsKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Hyp

erpa

rath

yreo

ïdie

Bee

ldvo

rmin

gG

espe

cial

isee

rd

Adv

ies

inw

inne

n. D

e di

agno

se w

ordt

ges

teld

op

onde

rzoe

k (C

)kl

inis

che/

bioc

hem

isch

e gr

onde

n. B

eeld

vorm

ing

kan

van

nut

zijn

voo

r pr

eope

ratie

ve l

okal

isat

ie m

aar

is v

oor

erva

ren

chir

urge

n ni

et a

ltijd

nod

ig. H

angt

ste

rk a

f va

n he

t pl

aats

elijk

e be

leid

en

de b

esch

ikba

re t

echn

olog

ie e

n ex

pert

ise.

US,

NG

, CT

en M

RI

zijn

alle

maa

l B

4na

uwke

urig

bij

een

niet

-geo

pere

erde

hal

s

Asy

mpt

omat

isch

U

S-ca

roti

den

(0)

Als

rou

tine

niet

Si

gnif

ican

te i

nwen

dige

car

otis

laes

ies

wor

den

zeld

en

caro

tisge

ruis

B5

geïn

dice

erd

(B)

gevo

nden

Inge

slik

t of

ing

eade

md

Zie

ond

er T

raum

a K

30

corp

us a

lienu

mB

6

Mas

sa e

.c.i.

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(C

)U

S ee

rste

ond

erzo

ek, k

an o

ok b

iops

ie l

eide

n. M

RI

of

CT

in d

e re

gel

alle

en i

ndie

n aa

nbev

olen

na

advi

es v

an

B7

radi

oloo

g of

klin

isch

spe

cial

ist

Spee

ksel

klie

robs

truc

tieU

S (0

) of

G

eïnd

icee

rd (

C)

Bij

inte

rmitt

eren

de, a

an m

aalti

jd g

erel

atee

rde

zwel

ling.

sial

ogra

m (

II)

In s

omm

ige

cent

ra k

an M

R-s

ialo

graf

ie d

e vo

orke

ur

hebb

en

XA

ls r

outin

e ni

et

Beh

alve

bij

spee

ksel

stee

n in

mon

dbod

em, w

aar

X-f

oto

B8

geïn

dice

erd

(C)

kan

vols

taan

41

B. Hals

Saliv

aire

mas

saU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

US

uite

rst

gevo

elig

; di

ent

eers

te o

nder

zoek

te

zijn

, af

hank

elijk

van

de

plaa

tsel

ijk b

esch

ikba

re e

xper

tise.

M

RI

uits

teke

nd v

oor

uitg

ebre

ide

aand

oeni

ng o

f re

cidi

ef. C

Tte

genw

oord

ig w

eini

g zi

nvol

. Gee

n B

9in

dica

tie v

oor

CT-

sial

ogra

fie

Dro

ge m

ond,

bin

dwee

f-U

S (0

) of

G

espe

cial

isee

rdG

ewoo

nlijk

nie

t no

dig.

Sia

logr

am g

esch

ikt

voor

se

laan

doen

ing

sial

ogra

m (

II)

onde

rzoe

k (C

)di

agno

se, m

aar

NG

bet

er o

m f

unct

ie t

e be

oord

elen

. B

10of

NG

(II

)M

R-s

ialo

graf

ie k

an o

ok w

orde

n to

egep

ast

Tem

poro

-man

dibu

lair

e X

(I)

Ges

peci

alis

eerd

Rön

tgen

foto

’s m

aken

bot

afw

ijkin

gen

zich

tbaa

r, m

aar

dysf

unct

ieon

derz

oek

(B)

zijn

in

over

grot

e m

eerd

erhe

id n

orm

aal,

aang

ezie

n de

pr

oble

men

mee

stal

ver

band

hou

den

met

di

scus

dysf

unct

ie

MR

I (0

) of

G

espe

cial

isee

rd

Na

fale

n va

n co

nser

vatie

ve b

ehan

delin

g bi

j ve

rden

king

artr

ogra

fie

(II)

onde

rzoe

k (B

)op

int

erna

l de

rang

emen

t. A

rtro

graf

ie g

eeft

een

B

11w

erke

lijke

dyn

amis

che

dem

onst

ratie

42

B. HalsKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

C.

Wer

velk

olo

mA

lgem

een

(vo

or

trau

ma

zie

on

der

K)

Con

geni

tale

aan

doen

inge

nX

(I)

Ges

peci

alis

eerd

B

v. r

öntg

enfo

to v

an h

ele

wer

velk

olom

in

staa

nde

onde

rzoe

k (C

)ho

udin

g bi

j sc

olio

se. Z

ie o

nder

M v

oor

rugp

ijn (

M10

)

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

Met

MR

I ku

nnen

alle

spi

nale

mis

vorm

inge

n w

orde

non

derz

oek

(B)

herk

end

en g

eass

ocie

erde

the

cale

afw

ijkin

gen

wor

den

uitg

eslo

ten.

CT

kan

nodi

g zi

jn o

m d

e bo

tstr

uctu

ur i

n (v

oor

kind

eren

ka

art

te b

reng

en, m

aar

denk

om

de

hoge

zi

e on

der

M)

C1

stra

lings

bela

stin

g

Mye

lopa

thie

: tu

mor

en,

MR

I (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

MR

I du

idel

ijk e

erst

e ke

uze

voor

alle

rug

genm

ergl

aesi

eson

tste

king

, inf

ectie

, inf

arct

en v

oor

het

beoo

rdel

en v

an d

e co

mpr

essi

e va

n he

t

e.d.

rugg

enm

erg.

CT

kan

nodi

g zi

jn a

ls m

eer

deta

ils o

ver

de b

otst

ruct

uur

nodi

g zi

jn. M

yelo

graf

ie a

lleen

als

MR

I ni

et b

esch

ikba

ar o

f ni

et m

ogel

ijk i

s. N

G w

ordt

nog

ve

el g

ebru

ikt

voor

scr

eeni

ng o

p m

etas

tase

n en

het

id

entif

icer

en v

an f

ocal

e sk

elet

laes

ies

(zoa

ls o

steo

ïd

C2

oste

oma)

Cer

vica

le w

erve

lko

lom

Mog

elijk

e at

lant

o-ax

iale

X

(I)

Geï

ndic

eerd

(C

)M

et e

en e

nkel

e la

tera

le X

-fot

o va

n de

cer

vica

le

subl

uxat

iew

erve

lkol

om, m

et d

e pa

tiënt

ond

er t

oezi

cht

in

com

fort

abel

e fl

exie

, zou

eve

ntue

le s

igni

fica

nte

43

C. Wervelkolom

subl

uxat

ie b

ij pa

tiënt

en m

et r

eum

atoï

de a

rtri

tis,

synd

room

van

Dow

n en

zovo

ort

zich

tbaa

r m

oete

n w

orde

n. M

RI

(fle

xie/

exte

nsie

) la

at h

et e

ffec

t op

het

ru

ggen

mer

g zi

en b

ij po

sitie

ve X

-fot

o of

neu

rolo

gisc

he

C3

sym

ptom

en

Nek

pijn

, bra

chia

lgie

, X

(I)

Als

rou

tine

niet

D

egen

erat

ieve

ver

ande

ring

en b

egin

nen

op v

roeg

-de

gene

ratie

ve v

eran

deri

ngge

ïndi

ceer

d (B

)m

idde

lbar

e le

eftij

d en

hou

den

vaak

gee

n ve

rban

d m

et

sym

ptom

en d

ie d

oorg

aans

te

wijt

en z

ijn a

an d

iscu

s- o

f lig

amen

tver

ande

ring

en d

ie o

p co

nven

tione

le

rönt

geno

pnam

en o

nzic

htba

ar z

ijn. M

RI

wor

dt s

teed

s m

eer

gebr

uikt

, voo

ral

in g

eval

van

bra

chia

lgie

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

MR

I en

ver

wijz

ing

naar

spe

cial

ist

over

weg

en a

ls d

e on

derz

oek

(B)

pijn

van

inv

loed

is

op h

et d

agel

ijks

func

tione

ren

of i

n ge

val

van

neur

olog

isch

e te

kene

n. M

yelo

graf

ie (

met

C

T)

kan

som

s no

dig

zijn

om

het

pro

blee

m v

erde

r te

om

lijne

n of

als

MR

I ni

et b

esch

ikba

ar o

f ni

et m

ogel

ijk

C4

is

44

C. WervelkolomKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Th

ora

cale

wer

velk

olo

mPi

jn z

onde

r tr

aum

a:

X (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Van

af d

e m

idde

lbar

e le

eftij

d zi

jn e

r al

tijd

dege

nera

tieve

dege

nera

tieve

aan

doen

ing

geïn

dice

erd

(B)

vera

nder

inge

n. O

nder

zoek

zel

den

zinv

ol i

n af

wez

ighe

id

van

neur

olog

isch

e te

kene

n of

aan

wijz

inge

n vo

or

met

asta

sen

of i

nfec

tie. V

erw

ijzin

g dr

inge

nder

bij

oude

re p

atië

nten

met

plo

tsel

inge

pijn

als

tek

en v

an

oste

opor

otis

che

inza

kkin

g of

and

ere

vorm

en v

an

bota

fbra

ak. N

G o

verw

egen

bij

mog

elijk

e m

etas

tatis

che

laes

ies

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

MR

I ka

n ge

ïndi

ceer

d zi

jn a

ls d

e lo

kale

pijn

per

sist

eert

, on

derz

oek

(B)

moe

ilijk

te

best

rijd

en i

s of

als

er

lang

e-C

5ba

anve

rsch

ijnse

len

zijn

Lum

bal

e w

erve

lko

lom

Chr

onis

che

rugp

ijn z

onde

rX

(II

)A

ls r

outin

e ni

et

Deg

ener

atie

ve v

eran

deri

ngen

zijn

alg

emee

n en

nie

t-

aanw

ijzin

gen

voor

inf

ectie

ge

ïndi

ceer

d (C

)sp

ecif

iek.

Voo

ral

nutti

g bi

j jo

nger

e pa

tiënt

en (

bv.

of n

eopl

asm

ajo

nger

dan

20

jaar

, spo

ndyl

olis

thes

is, s

pond

yliti

s an

kylo

poet

ica

enz.

) en

bij

oude

re p

atië

nten

, bv.

> 5

5

MR

I (0

) of

CT

Ges

peci

alis

eerd

Als

bel

eid

ondu

idel

ijk i

s. N

egat

ieve

bev

indi

ngen

C

6(I

I) o

f N

G (

II)

onde

rzoe

k (C

)ku

nnen

hie

rbij

nutti

g zi

jn

45

C. Wervelkolom

Rug

pijn

met

mog

elijk

B

eeld

vorm

ing

Geï

ndic

eerd

(B

)In

com

bina

tie m

et d

ring

ende

ver

wijz

ing

naar

spe

cial

ist;

erns

tige

kenm

erke

n, z

oals

:M

RI

is d

oorg

aans

het

bes

te o

nder

zoek

. Ver

wijz

ing

naar

•

begi

n <

20,

> 5

5 ja

arsp

ecia

list

mag

nie

t vo

or b

eeld

vorm

ing

wor

den

•sf

inct

er-

of

uitg

este

ld. N

G w

ordt

ook

vee

l ge

brui

kt v

oor

mog

elijk

ega

ngst

oorn

isse

nbo

tafb

raak

en

in g

eval

van

chr

onis

che

pijn

of

bij

•ri

jbro

ekan

esth

esie

verd

enki

ng o

p in

fect

ie.

•er

nstig

e of

pro

gres

siev

em

otor

isch

e ui

tval

•ui

tgeb

reid

e ne

urol

ogis

che

(EE

N C

ON

VE

NT

ION

EL

E R

ÖN

TG

EN

FOT

O

uitv

al

KA

N T

EN

ON

RE

CH

TE

EE

N G

ER

UST

STE

LL

EN

D•

eerd

er c

arci

noom

BE

EL

D G

EV

EN

)•

syst

emat

isch

e m

alai

se•

HIV

•ge

wic

htsv

erlie

s•

intr

aven

eus

drug

sgeb

ruik

•

ster

oïde

n•

stru

ctur

ele

mis

vorm

ing

•ni

et-m

echa

nisc

he p

ijnC

7(V

oor

kind

eren

zie

ond

er M

)

46

C. WervelkolomKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Acu

te r

ugpi

jn:

X (

II)

Als

rou

tine

niet

A

cute

rug

pijn

wor

dt m

eest

al v

eroo

rzaa

kt d

oor

disc

ushe

rnië

ring

; is

chia

sge

ïndi

ceer

d (C

) aa

ndoe

ning

en d

ie n

iet

met

een

con

vent

ione

le

zond

er o

ngun

stig

e rö

ntge

nfot

o ge

diag

nost

icee

rd k

unne

n w

orde

n (m

et

kenm

erke

n (z

ie b

oven

)ui

tzon

deri

ng v

an o

steo

poro

tisch

e w

erve

linza

kkin

g).

Een

con

vent

ione

le r

öntg

enfo

to k

an t

en o

nrec

hte

een

geru

stst

elle

nd b

eeld

gev

en. V

oor

het

aant

onen

van

di

scus

hern

iëri

ng i

s M

RI

of C

Tno

dig

en d

it m

oet

onm

idde

llijk

na

fale

n va

n ee

n co

nser

vatie

ve

beha

ndel

ing

wor

den

over

wog

en

MR

I (0

) of

CT

In e

erst

e in

stan

tieM

RI

heef

t in

de

rege

l de

voo

rkeu

r (g

rote

r ge

zich

tsve

ld,

(II)

niet

geï

ndic

eerd

co

nus,

pos

tope

ratie

ve v

eran

deri

ngen

enz

.) e

n ve

rmijd

t(B

)rö

ntge

nbes

tral

ing.

MR

I of

CT

is n

odig

vóó

r in

terv

entie

(b

v. e

pidu

rale

inj

ectie

). M

RI

bete

r da

n C

Tbi

j C

8po

stop

erat

ieve

pro

blem

en

47

C. Wervelkolom

D.

Bew

egin

gsap

par

aat

Ost

eom

yelit

isX

(I)

+N

G (

II)

Geï

ndic

eerd

(B

)H

et 2

-3-f

ase-

skel

etsc

intig

ram

is

gevo

elig

er d

an

of M

RI

(0)

rönt

gen.

De

resu

ltate

n zi

jn e

chte

r ni

et s

peci

fiek

en

verd

ere

gesp

ecia

lisee

rde

NG

met

and

ere

mid

dele

n ka

n no

dig

zijn

. MR

I m

et v

etsu

ppre

ssie

wor

dt s

teed

s m

eer

besc

houw

d al

s he

t op

timal

e on

derz

oek

CT

(II)

of

US

(0)

Ges

peci

alis

eerd

C

Tom

sek

wes

ters

op

te s

pore

n. Z

owel

CT

als

US

kan

onde

rzoe

k (C

)ee

n ge

schi

kte

plaa

ts v

oor

gele

ide

perc

utan

e bi

opsi

e to

nen.

US

kan

nutti

g zi

jn, v

oora

l bi

j ki

nder

en, i

ndie

n m

etaa

ldel

en a

rtef

acte

n ve

roor

zake

n bi

j M

RI/

CT

of a

ls

D1

NG

nie

t sp

ecif

iek

is a

ls g

evol

g va

n re

cent

e op

erat

ie

Prim

aire

bot

tum

orX

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)D

e la

esie

kan

som

s m

et X

-fot

o ge

kara

kter

isee

rd

wor

den

MR

I (0

) of

CT

Ges

peci

alis

eerd

M

RI

nutti

g vo

or v

erde

re k

arak

teri

seri

ng e

n no

dig

voor

(II)

onde

rzoe

k (B

)ch

irur

gisc

he s

tadi

ërin

g; d

ient

te

wor

den

verr

icht

vo

orda

t ee

n bi

opsi

e w

ordt

ged

aan.

CT

kan

bij

som

mig

e lo

kalis

atie

s (b

v. w

erve

lkol

om)

en b

epaa

lde

klei

ne

laes

ies

de b

otst

ruct

uur

bete

r af

beel

den

en i

s no

dig

als

MR

I ni

et b

esch

ikba

ar i

s. M

RI

is b

ruik

baar

der

om d

e

48

D. BewegingsapparaatKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

uitg

ebre

idhe

id t

e be

oord

elen

. CT-

thor

ax b

ij ne

gatie

ve

X-t

hora

x vo

or h

et b

eoor

dele

n va

n lo

ngm

etas

tase

n bi

j ta

l va

n pr

imai

re m

alig

ne l

aesi

es (

zie

L41

). D

eze

aanw

ijzin

gen

geld

en z

owel

voo

r vo

lwas

sene

n al

s vo

or

D2

kind

eren

Bek

ende

pri

mai

re t

umor

N

G (

II)

Geï

ndic

eerd

(B

)N

G i

s ge

schi

kt o

m h

et s

kele

t te

beo

orde

len

en v

eel

Skel

etm

etas

tase

nge

voel

iger

dan

con

vent

ione

le r

öntg

en, m

aar

wel

min

der

spec

ifie

k. G

elok

alis

eerd

e rö

ntge

nopn

amen

kun

nen

nodi

g zi

jn o

m a

nder

e oo

rzak

en v

an v

erho

ogde

ac

tivite

it, b

v. d

egen

erat

ieve

aan

doen

inge

n, u

it te

sl

uite

n. B

ij pr

osta

atka

nker

kun

nen

bioc

hem

isch

e m

arke

rs (

PSA

) w

orde

n ge

brui

kt o

m d

e pr

ogre

ssie

van

de

bet

rokk

enhe

id v

an h

et s

kele

t na

te

gaan

. NG

kan

oo

k va

n nu

t zi

jn o

m d

e la

esie

te

kara

kter

iser

en (

bv.

oste

oïd

oste

oma)

en

is n

uttig

voo

r de

fol

low

-up

Skel

etov

erzi

cht

Als

rou

tine

niet

(I

I)ge

ïndi

ceer

d (C

)

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

MR

I ge

voel

iger

en

spec

ifie

ker

dan

NG

, voo

ral

voor

on

derz

oek

(C)

laes

ies

in h

et b

eenm

erg.

Het

gez

icht

svel

d is

ech

ter

D3

bepe

rkt

Mas

sa w

eke

dele

n tu

mor

MR

I (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

MR

I be

ter

dan

CT

voor

het

uits

luite

n, o

pspo

ren

en

mog

elijk

rec

idie

fst

adië

ren

van

wek

edel

entu

mor

en (

bete

re c

ontr

astr

esol

utie

,m

ultip

lana

ire

beel

dvor

min

g, o

mlij

ning

bet

rokk

enhe

id

49

D. Bewegingsapparaat

neur

ovas

cula

ire

bund

el e

n sp

ier/

com

part

imen

t). C

Tis

ge

voel

iger

voo

r ca

lcif

icat

ies.

Toe

nem

ende

be

lang

stel

ling

voor

US

bij

som

mig

e lo

kalis

atie

s. M

R

geac

cept

eerd

als

eer

stek

euze

ond

erzo

ek v

oor

even

tuee

l re

cidi

ef, m

aar

US

heef

t oo

k vo

orst

ande

rs e

n ka

n vo

or

D4

biop

sie

wor

den

gebr

uikt

. NG

(bv

. PE

T)

over

weg

en

Bot

pijn

X (

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

Alle

en l

okal

e af

beel

ding

van

sym

ptom

atis

che

gebi

eden

NG

(II

) of

MR

I G

eïnd

icee

rd (

B)

Bij

pers

iste

rend

e sy

mpt

omen

en

nega

tieve

D

5(0

)co

nven

tione

le X

-fot

o

Mye

loom

Skel

etov

erzi

cht

Geï

ndic

eerd

(C

)V

oor

stad

iëri

ng e

n id

entif

icat

ie v

an l

aesi

es d

ie m

ogel

ijk

(II)

met

rad

ioth

erap

ie k

unne

n w

orde

n be

hand

eld.

Bij

follo

w-u

p ka

n he

t ov

erzi

cht

ster

k be

perk

t w

orde

n

NG

(II

)A

ls r

outin

e ni

et

Skel

etsc

intig

rafi

e is

vaa

k ne

gatie

f en

ond

ersc

hat

de

geïn

dice

erd

(B)

uitg

ebre

idhe

id v

an d

e aa

ndoe

ning

; be

enm

ergo

nder

zoek

ov

erw

egen

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

MR

I er

g ge

voel

ig, o

ok i

ndie

n be

perk

t to

t w

erve

lkol

om,

onde

rzoe

k (B

)be

kken

en

prox

imal

e fe

mor

a. B

ijzon

der

nutti

g vo

or

niet

-sec

rete

rend

mye

loom

of

in a

anw

ezig

heid

van

50


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

diff

use

oste

open

ie. B

ruik

baar

voo

r he

t be

oord

elen

van

D

6de

tum

orm

assa

en

voor

de

follo

w-u

p

Met

abol

e bo

tzie

kte

Skel

etov

erzi

cht

(II)

Als

rou

tine

niet

B

ioch

emis

che

test

s do

orga

ans

vold

oend

e. I

ndie

n w

el

geïn

dice

erd

(C)

nodi

g, o

pnam

e be

perk

t ho

uden

(bv

. han

den,

tho

rax,

be

kken

en

late

rale

lum

bale

wer

velk

olom

).

Bot

dens

itom

etri

e ka

n no

dig

zijn

(zi

e D

9)

NG

(II

)G

eïnd

icee

rd (

C)

Skel

etsc

intig

ram

goe

d vo

or c

ompl

icat

ies

Ost

eom

alac

ieX

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)L

okal

e X

-fot

o om

de

oorz

aak

van

de l

okal

e pi

jn v

ast

te

stel

len

of e

en o

ndui

delij

ke b

ij N

G g

evon

den

laes

ie t

e D

7ve

rdui

delij

ken

NG

(II

)G

espe

cial

isee

rd

NG

kan

ver

hoog

de „

activ

iteit”

en

som

mig

e lo

kale

on

derz

oek

(C)

com

plic

atie

s zi

chtb

aar

mak

en. B

otde

nsito

met

rie

kan

D8

nodi

g zi

jn (

zie

D9)

Pijn

ost

eopo

rotis

che

X (

II)

late

raal

G

eïnd

icee

rd (

B)

Lat

eral

e op

nam

en m

aken

com

pres

sief

ract

uren

inza

kkin

gth

orac

ale

en

zich

tbaa

r. N

G o

f M

RI

is n

uttig

er o

m r

ecen

te v

an o

ude

lum

bale

fr

actu

ren

te o

nder

sche

iden

en

path

olog

isch

e fr

actu

ren

wer

velk

olom

uit

te s

luite

n. B

otde

nsito

met

rie

(dua

l en

ergy

X-r

ay

abso

rptio

met

ry (

DE

XA

) of

kw

antit

atie

ve C

T)

voor

ob

ject

ieve

met

ing

van

het

min

eraa

lgeh

alte

van

het

bot

; ka

n oo

k vo

or m

etab

ole

botz

iekt

en w

orde

n ge

brui

kt

D9

(zie

D7,

D8)

51


Art

ropa

thie

, pre

sent

atie

X-a

ange

tast

G

eïnd

icee

rd (

C)

Kan

nut

tig z

ijn o

m d

e oo

rzaa

k te

bep

alen

, al

zijn

gew

rich

t (I

)er

osie

s ee

n re

latie

f la

at k

enm

erk

X-h

ande

n/

Geï

ndic

eerd

(C

)B

ij pa

tiënt

en m

et v

erde

nkin

g op

reu

mat

oïde

art

ritis

kan

voet

en (

I)X

-voe

ten

eros

ies

zich

tbaa

r m

aken

ook

al

hebb

en d

e sy

mpt

omat

isch

e ha

nden

een

nor

maa

l as

pect

X-m

ulti

pele

A

ls r

outin

e ni

et

gew

rich

ten

(II)

geïn

dice

erd

(C)

US

(0)

of N

G

Ges

peci

alis

eerd

A

lle g

esch

ikt

om a

cute

syn

oviti

s zi

chtb

aar

te m

aken

. (I

I) o

f M

RI

(0)

onde

rzoe

k (C

)N

G l

aat

dist

ribu

tie z

ien.

MR

I be

eldt

D

10ge

wri

chts

kraa

kbee

n af

Art

ropa

thie

, fol

low

-up

X (

I)A

ls r

outin

e ni

et

X-f

oto’

s no

dig

voor

spe

cial

iste

n om

het

bel

eid

te

D11

geïn

dice

erd

(C)

bepa

len

Pijn

lijk

scho

uder

gew

rich

tX

(I)

In e

erst

e in

stan

tie

Deg

ener

atie

ve v

eran

deri

ngen

in

de a

crom

io-

niet

geï

ndic

eerd

cl

avic

ulai

re g

ewri

chte

n en

de

rota

tor

cuff

kom

en v

eel

(C)

voor

. Eer

dere

X-f

oto

als

calc

ific

atie

van

wek

e de

len

D12

wor

dt v

erw

acht

52


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Pijn

lijke

pro

thes

eX

(I)

+N

G (

II)

Geï

ndic

eerd

(B

)E

en n

orm

aal

NG

-ond

erzo

ek k

an d

e m

eest

e la

te

com

plic

atie

s ui

tslu

iten.

Ver

der

gesp

ecia

lisee

rd N

G-

onde

rzoe

k ka

n no

dig

zijn

om

los

latin

g va

n in

fect

ie t

e on

ders

chei

den

US

(0)

of

Ges

peci

alis

eerd

M

eest

al i

n co

mbi

natie

met

asp

irat

ie/b

iops

ie/a

rtro

graf

ie.

door

lich

ting

(II

)on

derz

oek

(C)

Dit

soor

t in

terv

entie

s, d

ie e

en c

oncl

usie

f re

sulta

at

D13

ople

vere

n, w

ordt

ste

eds

mee

r to

egep

ast

Impi

ngem

ent

scho

uder

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

Hoe

wel

im

ping

emen

t ee

n kl

inis

che

diag

nose

is,

is

onde

rzoe

k (B

)be

eldv

orm

ing

geïn

dice

erd

wan

neer

ope

ratie

wor

dt

over

wog

en e

n de

ana

tom

ie n

auw

keur

ig i

n be

eld

moe

t w

orde

n ge

brac

ht. D

egen

erat

ieve

ver

ande

ring

en k

omen

ec

hter

ook

bij

de a

sym

ptom

atis

che

bevo

lkin

g ve

el v

oor

US

(0)

Ges

peci

alis

eerd

Su

bacr

omia

al e

n ac

rom

io-c

lavi

cula

ir-

onde

rzoe

k (B

)ge

wri

chts

impi

ngem

ent

zijn

dyn

amis

che

proc

esse

n di

e D

14m

et U

S ku

nnen

wor

den

beoo

rdee

ld

Inst

abili

teit

scho

uder

CT-

artr

ogra

fie

Ges

peci

alis

eerd

L

abru

m g

leno

idal

e en

syn

ovia

le r

uim

ten

wor

den

door

(I

I)on

derz

oek

(B)

beid

e te

chni

eken

goe

d af

gebe

eld.

Som

mig

e gr

adië

ntec

ho-M

R-t

echn

ieke

n ku

nnen

het

lab

rum

goe

d in

bee

ld b

reng

en z

onde

r ar

trog

rafi

e

MR

-art

rogr

afie

G

espe

cial

isee

rd

D15

(0)

onde

rzoe

k (C

)

53


Rot

ator

-cuf

frup

tuur

Art

rogr

afie

(II

) G

espe

cial

isee

rdH

angt

ste

rk a

f va

n de

pla

atse

lijke

exp

ertis

e en

de

of U

S (0

) of

MR

Ion

derz

oek

(B)

chir

urgi

sche

pla

nnen

. Alle

dri

e de

tec

hnie

ken

kunn

enD

16(0

)sc

heur

en i

n de

rot

ator

cuf

f zi

chtb

aar

mak

en

Lae

sie

sacr

o-ili

acaa

l X

-SI-

gew

rich

ten

Geï

ndic

eerd

(B

)K

an v

an n

ut z

ijn b

ij he

t on

derz

oeke

n va

n se

rone

gatie

vege

wri

cht

(II)

artr

opat

hie.

De

SI-g

ewri

chte

n w

orde

n do

orga

ans

adeq

uaat

afg

ebee

ld o

p ee

n A

Plu

mba

le w

erve

lkol

om

MR

I (0

) of

NG

G

espe

cial

isee

rd

MR

I of

NG

of

CT

wan

neer

con

vent

ione

le X

-fot

o ge

en

D17

(II)

of

CT

(II)

onde

rzoe

k (C

)ui

tslu

itsel

gee

ft;

MR

I ge

eft

geen

str

alin

gsdo

sis

af

Heu

ppijn

: zo

nder

X

-bek

ken

(I)

Als

rou

tine

niet

X

-fot

o al

leen

bij

pers

iste

rend

e sy

mpt

omen

en

teke

nen

bew

egin

gsbe

perk

ing

geïn

dice

erd

(C)

of c

ompl

exe

anam

nese

(bv

. kan

s op

ava

scul

aire

necr

ose,

zie

D20

).(v

oor

kind

eren

zi

e on

der

M)

D18

NB

:de

ze a

anbe

velin

g ge

ldt

niet

voo

rki

nder

en

Heu

ppijn

: m

et

X-b

ekke

n (I

)In

eer

ste

inst

antie

Sym

ptom

en v

aak

voor

bijg

aand

. X-f

oto

als

mog

elijk

ebe

weg

ings

bepe

rkin

g ni

et g

eïnd

icee

rdhe

upve

rvan

ging

wor

dt o

verw

ogen

of

bij

pers

iste

rend

e(C

)sy

mpt

omen

. PE

Tka

n zi

nvol

zijn

als

X-f

oto,

MR

I en

(v

oor

kind

eren

stan

daar

d N

G a

lle n

orm

aal

zijn

. NB

:de

ze a

anbe

velin

g zi

e on

der

M)

D19

geld

t ni

et v

oor

kind

eren

54


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Heu

ppijn

: av

ascu

lair

e X

-bek

ken

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)A

fwijk

end

bij

gevo

rder

de z

iekt

ene

cros

eM

RI

(0)

Ges

peci

alis

eerd

M

RI

nutti

g al

s X

-fot

o no

rmaa

l is

, voo

ral

bij

onde

rzoe

k (B

)ri

sico

patië

nten

. NG

en

CT

kunn

en h

ier

ook

info

rmat

ie

D20

ople

vere

n

Kni

epijn

: m

et b

lokk

erin

g X

(I)

Als

rou

tine

niet

Sy

mpt

omen

zijn

vaa

k af

kom

stig

van

wek

e de

len,

die

of

bew

egin

gsbe

perk

ing

geïn

dice

erd

(C)

niet

op

de X

-fot

o zi

chtb

aar

wor

den.

Ost

eoar

triti

sche

ve

rand

erin

gen

zijn

alg

emee

n. X

-fot

o no

dig

als

D21

chir

urgi

e w

ordt

ove

rwog

en

Kni

epijn

: m

et b

lokk

erin

g,X

(I)

Geï

ndic

eerd

(C

)V

oor

het

opsp

oren

van

rad

iopa

ke c

orpo

ra l

iber

a be

weg

ings

bepe

rkin

g of

ef

fusi

e (c

orpu

s lib

erum

) D22

Kni

epijn

: ar

tros

copi

e M

RI

(0)

Ges

peci

alis

eerd

M

RI

kan

help

en b

epal

en o

f ar

tros

copi

e al

dan

nie

t ov

erw

ogen

onde

rzoe

k (B

)m

oet

wor

den

uitg

evoe

rd. O

ok b

ij pa

tiënt

en m

et

uitg

espr

oken

klin

isch

e af

wijk

inge

n di

e in

terv

entie

ve

reis

en, v

inde

n ch

irur

gen

preo

pera

tieve

MR

I nu

ttig

D23

voor

het

ops

pore

n va

n on

verm

oede

lae

sies

Hal

lux

valg

usX

(I)

Ges

peci

alis

eerd

V

oor

preo

pera

tieve

beo

orde

ling

D24

onde

rzoe

k (C

)

55


Plan

tair

e fa

sciit

is

X (

I)A

ls r

outin

e ni

etPl

anta

ire

spor

en z

ijn a

lgem

ene

inci

dent

ele

bevi

ndin

gen.

calc

aneu

sspo

orge

ïndi

ceer

d (B

)D

e oo

rzaa

k va

n de

pijn

is

zeld

en m

et X

-fot

o op

te

spor

en. U

S, N

G e

n M

RI

zijn

gev

oelig

er v

oor

infl

amm

atoi

re v

eran

deri

ngen

, maa

r de

mee

ste

patië

nten

ku

nnen

zon

der

beel

dvor

men

d on

derz

oek

wor

den

D25

beha

ndel

d

56


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

E. H

art-

vaat

stel

sel

Cen

tral

e pi

jn o

p de

bor

st:

X-t

hora

x (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

X-t

hora

x m

ag n

iet

leid

en t

ot u

itste

l op

nam

e op

m

yoca

rdin

farc

tge

spec

ialis

eerd

e af

delin

g. X

-tho

rax

gesc

hikt

voo

r be

oord

elin

g va

n de

har

tgro

otte

, lon

goed

eem

enz

. en

voor

het

uits

luite

n va

n an

dere

oor

zake

n. B

ij vo

orke

ur

op a

fdel

ing

foto

mak

en. V

erde

re b

eeld

vorm

ing

behe

lst

gesp

ecia

lisee

rd o

nder

zoek

(N

G, c

oron

aire

ang

iogr

afie

en

z.)

en h

angt

af

van

het

plaa

tsel

ijke

bele

id. N

G v

oor

myo

card

perf

usie

en

vent

ricu

logr

am. G

roei

ende

E

1be

lang

stel

ling

voor

MR

I

Pijn

op

de b

orst

: ao

rtad

isse

ctie

: ac

uut

X-t

hora

x (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Hoo

fdza

kelij

k om

and

ere

oorz

aken

uit

te s

luite

n;

zeld

en d

iagn

ostis

ch

CT

(III

) of

US

Geï

ndic

eerd

(B

)A

dvie

s in

win

nen

bij

plaa

tsel

ijke

radi

olog

en. V

eel

(0)

of M

RI

(0)

vari

atie

. Mod

erne

CT-

syst

emen

kun

nen

uite

rst

nauw

keur

ige

resu

ltate

n op

leve

ren.

Vaa

k in

com

bina

tie

met

tra

nsth

orac

ale

US

of b

eter

nog

tra

nsoe

sofa

geal

e U

S. M

RI

waa

rsch

ijnlij

k he

t na

uwke

urig

st e

n st

eeds

m

eer

gebr

uikt

, ond

anks

log

istie

ke p

robl

emen

en

bepe

rkin

gen

bij

som

mig

e be

adem

ings

syst

emen

. A

ngio

graf

ie z

elde

n no

dig,

ten

zij

de b

oven

geno

emde

E

2on

derz

oeke

n ge

en u

itslu

itsel

gev

en

57

E. Hart-vaatstelsel

Aor

tadi

ssec

tie:

chro

nisc

hM

RI

(0)

Ges

peci

alis

eerd

M

RI

het

best

e on

derz

oek

om v

eran

deri

ngen

in

de

onde

rzoe

k (B

)le

ngte

van

de

diss

ectie

te

beoo

rdel

en. T

rans

oeso

fage

ale

E3

US

en C

Taa

nbev

olen

Lon

gem

bolie

NG

(II

) of

CT

Geï

ndic

eerd

(B

)In

terp

reta

tie i

n co

mbi

natie

met

gel

ijktij

dige

tho

raxf

oto.

(I

II)

Ond

uide

lijke

bev

indi

ngen

(bv

. int

erm

edia

ire

waa

rsch

ijnlij

khei

d) k

unne

n ve

rder

ond

erzo

ek v

erei

sen.

So

mm

ige

cent

ra g

ebru

iken

US

om e

en t

hrom

bus

in d

e be

enve

nen

zich

tbaa

r te

mak

en a

ls n

ader

bew

ijs. E

en

norm

aal

perf

usie

-NG

-ond

erzo

ek k

an l

onge

mbo

lie i

n de

m

eest

e ge

valle

n ui

tslu

iten.

Spi

raal

-CT

wor

dt m

eer

en

mee

r al

s ee

rste

ond

erzo

ek t

oege

past

, voo

ral

bij

patië

nten

met

gel

ijktij

dige

car

dior

espi

rato

ire

aand

oeni

ngen

en

voor

afga

ande

aan

E

4pu

lmon

alis

angi

ogra

fie

Peri

card

itis-

peri

card

effu

sie

X-t

hora

x (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Kan

nor

maa

l zi

jn;

effu

siev

olum

e/ef

fect

nie

t be

paal

d

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)Z

eer

nauw

keur

ig:

kan

drin

gend

nod

ig z

ijn

voor

tam

pona

de;

kan

best

e to

egan

g vo

or d

rain

age

in

beel

d br

enge

n. C

Tso

ms

nodi

g vo

or c

alci

fica

ties,

E

5af

kaps

elin

g en

zovo

ort

58

E. Hart-vaatstelselKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Ver

denk

ing

op

X-t

hora

x (I

) en

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oor

eers

te b

eoor

delin

g en

bij

vera

nder

ing

van

het

hart

klep

aand

oeni

ngE

6U

S-ha

rt (

0)kl

inis

che

beel

d

Klin

isch

e ve

rsle

chte

ring

U

S-ha

rt (

0)G

eïnd

icee

rd (

B)

US

kan

rem

edia

bele

com

plic

atie

s (V

SD,

na m

yoca

rdin

farc

tE

7pa

pilla

irsp

ierr

uptu

ur, a

neur

ysm

a en

z.)

zich

tbaa

r m

aken

Follo

w-u

p va

n pa

tiënt

enX

-tho

rax

(I)

Als

rou

tine

niet

A

lleen

bij

vera

nder

ing

van

teke

nen

of s

ympt

omen

, in

met

har

tzie

kte

of

geïn

dice

erd

(B)

wel

k ge

val

verg

elijk

ing

met

de

bij

de p

rese

ntat

iehy

pert

ensi

eE

8ge

maa

kte

X-t

hora

x zi

nvol

kan

zijn

Ane

urys

ma

aort

ae

US-

aort

a (0

)G

eïnd

icee

rd (

A)

Zin

vol

voor

dia

gnos

e, b

epal

ing

van

max

imal

e di

amet

erab

dom

inal

isen

fol

low

-up.

CT

heef

t de

voo

rkeu

r bi

j ve

rden

king

op

lekk

age

maa

r m

ag s

poed

oper

atie

nie

t ve

rtra

gen

CT

(III

) of

MR

I G

eïnd

icee

rd (

A)

CT

en M

RI

voor

rel

atie

met

vv.

ren

ales

en

iliac

ae.

(0)

Stee

ds m

eer

vraa

g na

ar g

edet

aille

erde

ana

tom

isch

e in

form

atie

in

verb

and

met

toe

nem

ende

aan

dach

t vo

or

E9

perc

utan

e st

entin

g

Die

pe v

eneu

ze t

rom

bose

US-

vene

n G

eïnd

icee

rd (

A)

Gev

oelig

er m

et k

leur

endo

pple

r. D

e m

eest

e kl

inis

chon

ders

te

sign

ific

ante

thr

ombi

wor

den

opge

spoo

rd. T

oene

men

deex

trem

itei

ten

(0)

erva

ring

met

US

bij

kuitv

enet

rom

bose

. Kan

and

ere

laes

ies

zich

tbaa

r m

aken

Veno

graf

ie (

II)

Als

rou

tine

niet

Var

ieer

t st

erk

al n

aar

de U

S-ex

pert

ise

en d

e pl

aats

elijk

e E

10ge

ïndi

ceer

d (C

)th

erap

eutis

che

stra

tegi

e

59

E. Hart-vaatstelsel

Isch

emie

bee

nA

ngio

graf

ie (

III)

Ges

peci

alis

eerd

H

et l

okal

e be

leid

moe

t m

et v

aatc

hiru

rgen

wor

den

onde

rzoe

k (C

)af

gest

emd,

voo

ral

ten

aanz

ien

van

ther

apeu

tisch

in

grijp

en. I

n so

mm

ige

cent

ra w

ordt

US

als

eers

te

E11

onde

rzoe

k ge

daan

. Spi

raal

-CT

en M

RI

in o

ntw

ikke

ling

Beo

orde

ling

myo

card

NG

(II

I)G

eïnd

icee

rd (

A)

NG

is

het

gang

baar

ste

onde

rzoe

k vo

or b

eoor

delin

g m

yoca

rdpe

rfus

ie. M

RI-

hart

sle

chts

in

enke

le c

entr

a E

12be

schi

kbaa

r

60

E. Hart-vaatstelselKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

F. T

ho

rax

Asp

ecif

ieke

pijn

op

X-t

hora

x (I

)In

eer

ste

inst

antie

Bij

aand

oeni

ngen

als

M. T

ietz

e zi

jn g

een

afw

ijkin

gen

de b

orst

niet

geï

ndic

eerd

op

de

X-t

hora

x te

zie

n. H

et v

oorn

aam

ste

doel

is

F1

(C)

geru

stst

ellin

g

Tho

raxt

raum

aX

-tho

rax

(I)

Als

rou

tine

niet

Z

icht

baar

heid

van

een

rib

frac

tuur

na

klei

n tr

aum

a is

F

2ge

ïndi

ceer

d (C

)ni

et v

an i

nvlo

ed o

p he

t be

leid

(zi

e T

raum

a on

der

K)

Aan

stel

lings

- of

per

iodi

eke

X-t

hora

x (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Nie

t ge

rech

tvaa

rdig

d, b

ehal

ve b

ij en

kele

ke

urin

gge

ïndi

ceer

d (B

)ri

sico

cate

gori

eën

(bv.

im

mig

rant

en u

it ri

sico

groe

pen

van

wie

gee

n re

cent

e X

-tho

rax

besc

hikb

aar

is. S

oms

nodi

g vo

or d

e be

roep

suito

efen

ing

(bv.

dui

kers

) of

F

3em

igra

tie (

VK

cat

egor

ie 2

)

Preo

pera

tief

X-t

hora

x (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Alle

en v

oora

fgaa

nde

aan

hart

long

chir

urgi

e,

geïn

dice

erd

(B)

waa

rsch

ijnlij

ke o

pnam

e op

int

ensi

ve c

are,

ver

denk

ing

op m

alig

nite

it of

mog

elijk

e tb

c. A

nest

hesi

sten

kun

nen

een

X-t

hora

x ve

rlan

gen

bij

patië

nten

met

dys

pnoe

of

beke

nde

hart

ziek

te e

n bi

j ze

er o

ude

patië

nten

. Mee

stal

is

van

pat

iënt

en m

et e

en c

ardi

ores

pira

toir

e aa

ndoe

ning

ee

n re

cent

e X

-tho

rax

besc

hikb

aar;

her

halin

g is

dan

F

4do

orga

ans

niet

nod

ig

Infe

ctie

bov

enst

e X

-tho

rax

(I)

Als

rou

tine

niet

lu

chtw

egen

F5

geïn

dice

erd

(C)

61

F. Thorax

Chr

onis

che

obst

ruct

ieve

X

-tho

rax

(I)

Als

rou

tine

niet

A

lleen

als

er

vera

nder

ing

in d

e te

kene

n of

sym

ptom

enlu

chtw

egaa

ndoe

ning

en o

fge

ïndi

ceer

d (B

) is

opg

etre

den

astm

a; f

ollo

w-u

pF

6

Pneu

mon

ie v

olw

asse

nen

X-t

hora

x (I

)G

eïnd

icee

rd (

A)

Om

res

olut

ie e

.d. t

e be

vest

igen

. Her

onde

rzoe

k bi

nnen

(voo

r ki

nder

en

10 d

agen

is

zinl

oos

omda

t de

res

olut

ie l

angz

aam

kan

zi

e on

der

M)

F7

verl

open

(vo

oral

bij

oude

ren)

Pleu

ra-e

ffus

ieX

-tho

rax

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)K

lein

e ef

fusi

es k

unne

n ge

mis

t w

orde

n, v

oora

l op

een

fr

onta

le X

-tho

rax

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)O

m v

ocht

cons

iste

ntie

aan

te

tone

n; a

ls g

elei

de v

oor

aspi

ratie

. CT

som

s no

dig

voor

bet

ere

loka

lisat

ie,

F8

beoo

rdel

ing

van

solid

e co

mpo

nent

en e

nzov

oort

Hem

opto

ëX

-tho

rax

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)PA

- pl

us l

ater

ale

opna

me

CT

(III

)G

espe

cial

isee

rd

Vee

l ce

ntra

geb

ruik

en C

Ten

doe

n da

arna

een

on

derz

oek

(B)

bron

chos

copi

e; C

Tw

ordt

ste

eds

mee

r al

s ee

rste

on

derz

oek

geda

an (

zie

Kan

ker

L7)

. Bij

mas

siev

e F

9he

mop

toë

bron

chia

le a

rter

iogr

afie

ove

rweg

en

62

F. ThoraxKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

IC-p

atië

nten

X-t

hora

x (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Een

X-t

hora

x is

bijz

onde

r nu

ttig

als

er v

eran

deri

ng i

n de

sym

ptom

en i

s op

getr

eden

of

een

appa

raat

is

aang

ebra

cht

of v

erw

ijder

d. H

et n

ut v

an e

en d

agel

ijkse

X

-tho

rax

als

rout

ine

wor

dt s

teed

s m

eer

in t

wijf

el

F10

getr

okke

n

Occ

ulte

lon

gaan

doen

ing

CT

(II)

Geï

ndic

eerd

(B

)H

oger

esol

utie

-CT

kan

afw

ijkin

gen

zich

tbaa

r m

aken

die

ni

et o

p ee

n X

-tho

rax

te z

ien

zijn

, voo

ral

inte

rstit

iële

aa

ndoe

ning

en

NG

(II

)G

espe

cial

isee

rd

Met

NG

kan

de

activ

iteit

van

de a

ando

enin

g on

derz

oek

(B)

beoo

rdee

ld w

orde

n (b

v. m

etin

g va

n de

per

mea

bilit

eit

bij

alve

oliti

s) e

n he

t ef

fect

van

the

rapi

e w

orde

n F

11ge

volg

d

63

F. Thorax

G.

Gas

tro

-in

test

inaa

l st

else

lTr

actu

s d

iges

tivu

sSl

ikpr

oble

men

Ba-

slik

ond.

(II

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Bar

ium

onde

rzoe

k vo

oraf

gaan

de a

an e

vent

uele

en

dosc

opie

wor

dt n

og a

ltijd

aan

bevo

len;

lae

sies

wor

den

nauw

keur

ig g

elok

alis

eerd

en

de m

ate

van

NG

(I)

Ges

peci

alis

eerd

obst

ruct

ie d

oor

een

stri

ctuu

r en

de

leng

te d

aarv

an

onde

rzoe

k (B

)w

orde

n zi

chtb

aar

gem

aakt

. Web

acht

ige

stru

ctur

en e

n di

vert

ikel

s w

orde

n go

ed a

fgeb

eeld

. Sub

tiele

str

ictu

ren

kunn

en w

orde

n af

gebe

eld

met

een

slik

onde

rzoe

k m

et

bolu

s. G

edet

aille

erde

doo

rlic

htin

g of

NG

nod

ig v

oor

mob

ilite

itsst

oorn

isse

n. S

likvi

deo’

s vo

or v

erde

nkin

g op

G

1fa

rynx

dysf

unct

ie, i

n sa

men

wer

king

met

log

oped

ist

Pijn

op

de b

orst

: he

rnia

B

a-sl

ikon

d./-

pap

Als

rou

tine

niet

Hoe

wel

bar

ium

pap

nutti

g is

om

her

nia,

ref

lux

endi

afra

gmat

ica

of r

eflu

x(I

II)

geïn

dice

erd

(C)

com

plic

atie

s da

arva

n aa

n te

ton

en, i

s di

t on

derz

oek

niet

bi

j al

le p

atië

nten

nod

ig. R

eflu

x ko

mt

veel

voo

r en

is

niet

noo

dzak

elijk

erw

ijs d

e oo

rzaa

k va

n de

pijn

. NG

ka

n te

gev

oelig

zijn

; pH

-met

ing

wor

dt a

lgem

een

besc

houw

d al

s de

gou

den

stan

daar

d vo

or z

ure

refl

ux,

maa

r ge

eft

geen

ana

tom

isch

e in

form

atie

. Met

apla

sie

en

64

G. Gastro-intestinaal stelselKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

oeso

fagi

tis k

unne

n he

t be

st w

orde

n op

gesp

oord

met

en

dosc

opie

, waa

rbij

ook

biop

sie

mog

elijk

is.

B

ariu

mon

derz

oek

wor

dt s

teed

s va

ker

toeg

epas

t G

2vo

oraf

gaan

de a

an a

ntir

eflu

xope

ratie

Oes

opha

gusp

erfo

ratie

X-t

hora

x (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

X-t

hora

x ka

n vo

ldoe

nde

zijn

, ten

zij

loka

lisat

ie v

oor

chir

urgi

sche

slu

iting

nod

ig i

s

Slik

onde

rzoe

k (I

I)G

espe

cial

isee

rd

Slik

onde

rzoe

k m

oet

wor

den

uitg

evoe

rd m

eton

derz

oek

(B)

wat

erop

losb

are

niet

-ion

isch

e co

ntra

stm

idde

len.

G

3So

mm

ige

cent

ra g

ebru

iken

CT

Acu

te G

I-bl

oedi

ng:

X-b

uik

(II)

Als

rou

tine

niet

Z

inlo

oshe

mat

emes

isge

ïndi

ceer

d (B

)

Ba-

onde

rzoe

k A

ls r

outin

e ni

et

End

osco

pie

gesc

hikt

voo

r di

agno

se v

an h

oge

GI-

(II)

geïn

dice

erd

(C)

laes

ies,

inj

ectie

van

var

ices

enz

. Na

bari

umon

derz

oek

is a

ngio

graf

ie n

iet

mee

r m

ogel

ijk

NG

(II

) G

espe

cial

isee

rd

Na

endo

scop

ie. N

G k

an b

loed

inge

n va

n 0,

1 m

l/min

(ery

troc

yten

)on

derz

oek

(B)

nog

aant

onen

; ge

voel

iger

dan

ang

iogr

afie

. E

rytr

ocyt

enon

derz

oek

bijz

onde

r nu

ttig

bij

inte

rmitt

eren

de b

loed

ing

Ang

iogr

afie

(II

I)G

espe

cial

isee

rd

Wan

neer

ope

ratie

of

inte

rven

tie (

bv. e

mbo

lisat

ie)

wor

dtG

4on

derz

oek

(B)

over

wog

en b

ij on

behe

ersb

are

bloe

ding

65

G. Gastro-intestinaal stelsel

Dys

peps

ie b

ij jo

nger

e B

eeld

vorm

ing

Als

rou

tine

niet

De

mee

ste

patië

nten

jon

ger

dan

45 j

aar

kunn

en z

onde

rpa

tiënt

en (

bv. j

onge

r (B

a-pa

p (I

I)/

geïn

dice

erd

(C)

com

plex

ond

erzo

ek w

orde

n be

hand

eld

en h

ierb

ij w

ordt

da

n 45

jaa

r)en

dosc

opie

(0)

)th

erap

ie (

geri

cht

tege

n ul

cus

of r

eflu

x) g

epro

beer

d.

Bar

ium

pap

of e

ndos

copi

e al

s th

erap

ie n

iet

aans

laat

. A

nder

e te

kene

n w

aarb

ij vr

oegt

ijdig

ond

erzo

ek

geïn

dice

erd

is, z

ijn o

nbed

oeld

gew

icht

sver

lies,

ane

mie

, an

orex

ia, G

I-bl

oedi

ng, p

ijn d

ie z

ieke

nhui

sopn

ame

vere

ist,

NSA

ID’s

, bra

ken,

gee

n ve

rbet

erin

g na

be

hand

elin

g bi

j pa

tiënt

en d

ie p

ositi

ef z

ijn v

oor

G5

Hel

icob

acte

r py

lori

Dys

peps

ie b

ij ou

dere

B

eeld

vorm

ing

Geï

ndic

eerd

(C

)E

ndos

copi

e is

vaa

k he

t ee

rste

ond

erzo

ek. B

ariu

mpa

ppa

tiënt

en (

bv. o

uder

dan

(B

a-pa

p (I

I)/

blijf

t ec

hter

een

red

elijk

alte

rnat

ief.

Het

alte

rnat

ieve

45

jaa

r)en

dosc

opie

(0)

)on

derz

oek

moe

t w

orde

n ov

erw

ogen

als

de

sym

ptom

en

na n

egat

ief

resu

ltaat

per

sist

eren

. Het

gaa

t er

voo

ral

om

kank

er i

n vr

oeg

stad

ium

op

te s

pore

n, m

et n

ame

G6

subm

ucos

atum

oren

Follo

w-u

p ul

cus

Ba-

onde

rzoe

k (I

I)A

ls r

outin

e ni

etD

oor

litte

kenw

eefs

elvo

rmin

g is

nau

wke

urig

e ge

ïndi

ceer

d (B

)be

oord

elin

g ni

et m

ogel

ijk. E

ndos

copi

e he

eft

de

voor

keur

om

vol

ledi

ge g

enez

ing

te b

eves

tigen

en

voor

bi

opsi

eën

(bv.

Hel

icob

acte

r py

lori

enz

.) w

anne

er n

odig

.

66


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Som

mig

e ce

ntra

doe

n N

G-o

nder

zoek

(ko

olst

of-1

4-ad

emte

st)

om h

et e

ffec

t va

n be

hand

elin

g te

gen

G7

Hel

icob

acte

r py

lori

te

beoo

rdel

en

Eer

dere

chi

rurg

ie h

oger

e O

nder

zoek

met

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oor

beoo

rdel

ing

anas

tom

ose

en p

assa

ge d

oor

dunn

eG

I (r

ecen

t)w

ater

oplo

sbaa

r da

rmco

ntra

stm

idde

l G

8(I

I)

Eer

dere

chi

rurg

ie h

oger

eB

a-on

derz

oek

(II)

Als

rou

tine

niet

M

aagr

est

wor

dt h

et b

est

beoo

rdee

ld m

et e

ndos

copi

e G

I (o

ud)

geïn

dice

erd

(B)

(gas

triti

s, u

lcer

atie

, tum

orre

cidi

ef e

nz.)

. D

war

sdoo

rsne

deon

derz

oek

(US,

CT

enz.

) ka

n no

dig

zijn

om

ext

ram

ural

e aa

ndoe

ning

en t

e be

oord

elen

. E

ndos

copi

sche

US

kan

subm

ucos

arec

idie

ven

zich

tbaa

r m

aken

NG

(II

)G

espe

cial

isee

rd

NG

kan

fun

ctio

nele

geg

even

s ov

er d

e on

tledi

ging

G9

onde

rzoe

k (B

)ve

rstr

ekke

n

Inte

stin

aal

bloe

dver

lies,

Ba-

onde

rzoe

k In

eer

ste

inst

antie

Alle

en n

a af

beel

ding

van

hog

ere

en l

ager

e de

len

chro

nisc

h of

rec

urre

ntdu

nne

darm

(II

)ni

et g

eïnd

icee

rd

(bar

ium

onde

rzoe

k of

end

osco

pie)

(C)

NG

(II

) G

espe

cial

isee

rd

Als

alle

and

ere

onde

rzoe

ken

nega

tief

zijn

(ery

troc

yten

of

onde

rzoe

k (B

)M

ecke

l) e

n/of

G

10an

giog

rafi

e (I

II)

67


Acu

te b

uik-

, per

fora

tie-

X-t

hora

x (s

taan

d)G

eïnd

icee

rd (

B)

X-b

uik

in z

ijlig

ging

met

hor

izon

tale

str

alin

g om

vri

je

ileus

(I)

en X

-bui

k (I

I)lu

cht

zich

tbaa

r te

mak

en a

ls X

-tho

rax

in r

uglig

ging

is

geno

men

. X-b

uik

in r

uglig

ging

mee

stal

vol

doen

de v

oor

diag

nose

en

loka

lisat

ie o

bstr

uctie

. Sta

ande

X-b

uik

CT

(II)

Ges

peci

alis

eerd

ov

erw

egen

bij

norm

ale

X-b

uik

in r

uglig

ging

en

ster

ke

onde

rzoe

k (B

)kl

inis

che

verd

enki

ng o

p ob

stru

ctie

. CT

wor

dt i

n di

t ge

val

stee

ds v

aker

geb

ruik

t –

bv. o

m d

e pl

aats

en

G11

oorz

aak

van

de o

bstr

uctie

vas

t te

ste

llen

Ileu

s du

nne

darm

Con

tras

tond

er-

Ges

peci

alis

eerd

O

nder

zoek

met

nie

t-io

nisc

he m

idde

len

kan

uitw

ijzen

zo

ek (

II)

of C

Ton

derz

oek

(B)

waa

r de

obs

truc

tie z

ich

bevi

ndt

en o

f de

ze v

olle

dig

is.

(III

)So

mm

ige

cent

ra g

ebru

iken

in

dit

geva

l C

T, w

aarm

ee

de l

okal

isat

ie e

n de

ver

moe

delij

ke o

orza

ak k

an w

orde

n G

12be

paal

d

Ileu

s du

nne

darm

: chr

onis

chB

a-on

derz

oek

Geï

ndic

eerd

(B

)E

nter

ocly

se i

s he

t ee

rste

keuz

eond

erzo

ekof

rec

urre

ntG

13du

nne

darm

(II

)

Dun

ne d

arm

, ver

denk

ing

Ba-

onde

rzoe

k G

eïnd

icee

rd (

C)

Bar

ium

pass

age

geef

t ge

woo

nlijk

een

lag

ere

op z

iekt

e (b

v. M

. Cro

hn)

dunn

e da

rm (

II)

stra

lings

dosi

s da

n en

tero

clys

e. S

omm

ige

cent

ra

gebr

uike

n U

S en

/of

CT

om d

e da

rmw

and

te b

eoor

dele

n

NG

(le

ukoc

yten

)G

espe

cial

isee

rd

Scin

tigra

fie

met

gel

abel

de l

euko

cyte

n m

aakt

de

(III

)on

derz

oek

(B)

activ

iteit

en u

itgeb

reid

heid

van

de

aand

oeni

ng

68


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

zich

tbaa

r. C

ompl

emen

tair

aan

bar

ium

onde

rzoe

k. C

Ten

G

14M

RI

alle

en b

ij co

mpl

icat

ies

Col

ontu

mor

of

Ba-

colo

ninl

oop

Geï

ndic

eerd

(B

)N

B:

dubb

elco

ntra

st-b

ariu

mon

derz

oek

is a

lleen

nut

tigin

flam

mat

oire

(I

II)

als

de d

arm

goe

d is

ger

eini

gd. V

erde

r m

oet

bij

alle

co

lona

ando

enin

g: p

ijn,

patië

nten

rec

taal

ond

erzo

ek g

edaa

n w

orde

n om

na

tebl

oedi

ng, v

eran

deri

ng i

n ga

an o

f co

loni

nloo

p aa

ngew

ezen

is

en e

en t

umor

in

het

stoe

lgan

g en

z.la

ge r

ectu

m u

it te

slu

iten.

„G

oede

pra

ktijk

” ve

reis

t si

gmoï

dosc

opie

voo

rafg

aand

e aa

n co

loni

nloo

p.

Col

onin

loop

7 d

agen

uits

telle

n na

in

toto

bio

psie

via

st

arre

sig

moï

dosc

oop.

Tijd

ens

flex

ibel

e si

gmoï

dosc

opie

ge

nom

en b

iopt

en z

ijn d

oorg

aans

opp

ervl

akki

g en

het

ri

sico

van

lat

ere

perf

orat

ie i

s ge

ring

(id

ealit

er 4

8 uu

r w

acht

en).

Som

mig

e ce

ntra

doe

n ee

rst

colo

nosc

opie

en

pass

en c

olon

inlo

op a

lleen

toe

als

and

ere

onde

rzoe

ken

moe

ilijk

of

onvo

lledi

g zi

jn. S

omm

ige

cent

ra g

ebru

iken

C

Tbi

j fr

agie

le o

uder

e pa

tiënt

en. H

oew

el h

et „

irri

tabl

e bo

wel

syn

drom

e” d

e fr

eque

ntst

e oo

rzaa

k is

voo

r ee

n ve

rand

erin

g in

de

stoe

lgan

g, i

s ee

n co

loni

nloo

p of

G

15co

lono

scop

ie n

odig

om

and

ere

oorz

aken

uit

te s

luite

n

Ileu

s co

lon

Col

onin

loop

(II

I)G

espe

cial

isee

rd

Enk

elco

ntra

ston

derz

oek

(ide

alite

r m

et e

enon

derz

oek

(B)

wat

erop

losb

aar

cont

rast

mid

del)

kan

ver

nauw

de

gede

elte

n zi

chtb

aar

mak

en e

n „p

seud

o-ob

stru

ctie

” ui

tslu

iten.

Som

mig

e ce

ntra

geb

ruik

en C

T, d

at d

e G

16w

aars

chijn

lijke

oor

zaak

kan

aan

gege

ven

69


Infl

amm

atoi

re c

olon

ziek

teX

-bui

k (I

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

Vol

staa

t va

ak v

oor

beoo

rdel

ing

NG

(le

ukoc

yten

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Ond

erzo

ek m

et g

elab

elde

leu

kocy

ten

is h

et b

este

(I

II)

onde

rzoe

k —

maa

kt a

ctiv

iteit

en u

itgeb

reid

heid

van

de

aand

oeni

ng z

icht

baar

Ba-

colo

ninl

oop

Als

rou

tine

niet

Bar

ium

-col

onin

loop

is

geva

arlij

k in

gev

al v

an t

oxis

ch(I

II)

geïn

dice

erd

(B)

meg

acol

on;

colo

ninl

oop

zond

er r

eini

ging

in

bepa

alde

G

17ge

valle

n na

bes

prek

ing

met

rad

iolo

og

Infl

amm

atoi

re c

olon

ziek

te:

Ba-

colo

ninl

oop

Als

rou

tine

niet

Fo

llow

-up

d.m

.v. c

olon

osco

pie

heef

t de

voo

rkeu

r om

fo

llow

-up

op l

ange

ter

mijn

(III

)ge

ïndi

ceer

d (B

)zi

ch o

ntw

ikke

lend

car

cino

om b

ij ri

sico

patië

nten

op

te

spor

en, m

aar

colo

ninl

oop

wor

dt n

og v

eel

gebr

uikt

, met

na

me

na c

ompl

exe

darm

chir

urgi

e. C

olon

inlo

op h

eeft

G

18oo

k de

voo

rkeu

r vo

or d

e be

oord

elin

g va

n fi

stel

s e.

d.

Alg

emen

e p

rob

lem

en a

bd

om

enA

cute

bui

k;

X-b

uik

(II)

en

Geï

ndic

eerd

(B

)St

rate

gie

bepa

ald

door

het

pla

atse

lijke

bel

eid.

X-b

uik

in(z

ieke

nhui

sopn

ame

en

X-t

hora

x st

aand

ru

glig

ging

(vo

or g

asve

rdel

ing

enz.

) is

doo

rgaa

ns

even

tuel

e op

erat

ie v

erei

st(I

I)vo

ldoe

nde.

X-b

uik

staa

nd a

ls r

outin

e ni

et g

eïnd

icee

rd.

CT

wor

dt m

eer

en m

eer

als

„cat

ch-a

ll”on

derz

oek

G19

gebr

uikt

. US

wor

dt v

eel

gebr

uikt

voo

r ee

n ee

rste

bee

ld

70


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Palp

abel

e m

assa

X-b

uik

(II)

Als

rou

tine

niet

ge

ïndi

ceer

d (C

)

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)U

S bi

edt

mee

stal

de

oplo

ssin

g en

is

erg

betr

ouw

baar

bi

j m

ager

e pa

tiënt

en, v

oor

de r

echt

er b

oven

buik

en

het

bekk

en

CT

(III

)G

eïnd

icee

rd (

A)

CT

is e

en a

ltern

atie

f en

nut

tig o

m e

en l

aesi

e ui

t te

G

20sl

uite

n; v

oora

l go

ed b

ij di

kke

patië

nten

Mal

abso

rptie

Ba-

onde

rzoe

k A

ls r

outin

e ni

et

Bee

ldvo

rmen

d on

derz

oek

niet

nod

ig v

oor

de d

iagn

ose

dunn

e da

rm (

II)

geïn

dice

erd

(B)

van

coel

iaki

e, m

aar

kan

geïn

dice

erd

zijn

bij

dive

rtic

ulos

is j

ejun

i of

bij

norm

ale/

twijf

elac

htig

e bi

opsi

e. C

Tw

ellic

ht b

eter

bij

verd

enki

ng o

p ly

mfo

om

NG

(I)

Ges

peci

alis

eerd

E

r zi

jn t

al v

an N

G-o

nder

zoek

en w

aarm

ee m

alab

sorp

tieon

derz

oek

(B)

kan

wor

den

vast

gest

eld.

Som

mig

e da

arva

n zi

jn n

iet-

G21

radi

olog

isch

(bv

. ade

mte

st)

App

endi

citis

Bee

ldvo

rmin

gG

espe

cial

isee

rd

Bel

eid

loop

t st

erk

uite

en a

l na

ar d

e te

r pl

aats

e on

derz

oek

(C)

besc

hikb

are

appa

ratu

ur e

n ex

pert

ise

en d

e ha

bitu

s va

n de

pat

iënt

.App

endi

citis

is

gew

oonl

ijk e

en k

linis

che

diag

nose

. Bee

ldvo

rmen

d on

derz

oek

(bv.

US

met

ge

leid

elijk

e co

mpr

essi

e) k

an v

an n

ut z

ijn b

ij on

duid

elijk

e ge

valle

n of

voo

r di

ffer

entia

tie m

et

gyna

ecol

ogis

che

laes

ies.

Het

zelf

de g

eldt

voo

r N

G

(leu

kocy

ten)

en

„foc

usse

d ap

pend

ix”-

CT

(FA

CT

). U

S G

22w

ordt

aan

bevo

len

bij

kind

eren

en

jong

e vr

ouw

en

71


Con

stip

atie

X

-bui

k (I

I)A

ls r

outin

e ni

et

Bij

veel

nor

mal

e vo

lwas

sene

n is

uitg

ebre

id f

ecaa

l ge

ïndi

ceer

d (C

)m

ater

iaal

te

zien

; ho

ewel

dit

verb

and

kan

houd

en m

etee

n ve

rlen

gde

tran

sit

is h

et o

nmog

elijk

de

bete

keni

s hi

erva

n al

leen

aan

de

hand

van

een

X-b

uik

te

beoo

rdel

en. W

el k

an e

en X

-bui

k va

n nu

t zi

jn v

oor

(voo

r ki

nder

enbe

paal

de s

peci

alis

ten

(bv.

ger

iate

rs)

bij

refr

acta

ire

zie

onde

r M

)G

23ge

valle

n

Abd

omin

ale

seps

is;

US

(0)

of C

TG

eïnd

icee

rd (

C)

Rad

iolo

gisc

h ad

vies

inw

inne

n; h

angt

ste

rk a

f va

n de

fe

bris

e.c

.i.(I

II)

of N

G (

III)

plaa

tsel

ijke

besc

hikb

aarh

eid

en e

xper

tise.

US

vaak

als

ee

rste

ond

erzo

ek g

edaa

n (s

nelh

eid,

kos

ten)

, kan

ui

tslu

itsel

gev

en, m

et n

ame

als

er l

okal

iser

ende

tek

enen

zi

jn;

voor

al g

oed

voor

sub

fren

isch

e/su

bhep

atis

che

ruim

te e

n be

kken

. Ove

r he

t ge

heel

is

CT

waa

rsch

ijnlij

k he

t be

ste

onde

rzoe

k: i

nfec

tie e

n tu

mor

kun

nen

door

gaan

s w

orde

n op

gesp

oord

en

uitg

eslo

ten.

Maa

kt

ook

biop

sie

van

lym

fklie

ren

of t

umor

en

drai

nage

van

co

llect

ies

(met

nam

e re

cent

pos

tope

ratie

f) m

ogel

ijk.

NG

bijz

onde

r ge

schi

kt a

ls e

r ge

en l

okal

iser

ende

ke

nmer

ken

zijn

: ge

labe

lde

leuk

ocyt

en g

oed

voor

ch

roni

sche

pos

tope

ratie

ve s

epsi

s; g

alliu

m s

tape

lt zi

ch

G24

in t

umor

en (

bv. l

ymfo

om)

en i

nfec

tieha

arde

n

72


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Leve

r, g

alb

laas

en

pan

crea

sL

ever

met

asta

sen

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)D

e m

eest

e m

etas

tase

n w

orde

n do

or U

S zi

chtb

aar

gem

aakt

; hi

erbi

j is

ook

bio

psie

mog

elijk

. US

dien

t he

tee

rste

ond

erzo

ek t

e zi

jn, m

aar

het

is m

ogel

ijk d

at

met

asta

sen

deze

lfde

ref

lect

ivite

it ve

rton

en a

ls h

et

CT

(II)

of

MR

I G

espe

cial

isee

rdle

verp

aren

chym

en

daar

door

gem

ist

wor

den.

CT

/MR

I (0

)on

derz

oek

(B)

gebr

uikt

voo

r ve

rder

e ui

tslu

iting

, wan

neer

US

ondu

idel

ijk o

f ve

rras

send

nor

maa

l is

en

wan

neer

vo

lledi

ge s

tadi

ërin

g no

dig

is o

f le

verr

esec

tie (

zie

ook

Kan

ker

L13

) is

gep

land

. Dua

l-ph

ase

spir

aal-

CT

staa

t te

genw

oord

ig i

n de

bel

angs

telli

ng. M

RI

wor

dt s

teed

s m

eer

gebr

uikt

. Rec

ent

ook

bela

ngst

ellin

g vo

or N

G

G25

(som

atos

tatin

e-an

alog

a en

PE

T)

Lev

erhe

man

gioo

m

MR

I (0

) of

CT

Geï

ndic

eerd

(B

)M

RI,

CT

en N

G b

etro

uwba

ar o

m v

erde

re

(bv.

op

US)

(III

)ka

rakt

eris

tieke

n va

n he

man

giom

en e

n ta

l va

n an

dere

so

litai

re l

ever

laes

ies

zich

tbaa

r te

mak

en

NG

(er

ytro

cyte

n)G

espe

cial

isee

rd

G26

(III

)on

derz

oek

(B)

Icte

rus

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)G

evoe

lig v

oor

dila

tatie

gal

weg

en. D

ilata

tie k

an e

chte

r su

btie

l zi

jn b

ij vr

oege

obs

truc

tie e

n sc

lero

sere

nde

chol

angi

tis. M

aakt

gal

sten

en e

n de

mee

ste

leve

raan

doen

inge

n zi

chtb

aar.

US

laat

ook

om

vang

en

oorz

aak

van

obst

ruct

ie i

n du

ctus

cho

ledo

chus

zie

n.

73


Nad

er o

nder

zoek

(C

T, E

RC

P, M

RC

Pen

z.)

met

G

27ra

diol

oog

besp

reke

n

Gal

blaa

saan

doen

ing

X-b

uik

(II)

Als

rou

tine

niet

Sl

echt

s zo

’n 1

0%

van

de

gals

tene

n is

op

conv

entio

nele

(bv.

gal

sten

en)

geïn

dice

erd

(C)

X-f

oto

zich

tbaa

r

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)M

et U

S ku

nnen

ook

and

ere

orga

nen

beoo

rdee

ld

wor

den.

Cho

lecy

stog

rafi

e te

genw

oord

ig z

elde

n no

dig

(bv.

bij

slec

hte

kwal

iteit

US-

beel

den)

. CT

/end

osco

pie

kan

nodi

g zi

jn o

m h

et p

roce

s ve

rder

in

kaar

t te

br

enge

n. G

roei

ende

bel

angs

telli

ng v

oor

MR

CP

NG

(II

)G

espe

cial

isee

rd

Gal

weg

scin

tigra

fie

maa

kt o

bstr

uctie

van

duc

tus

onde

rzoe

k (B

)cy

stic

us z

icht

baar

bij

acut

e ch

olec

ystit

is. O

ok n

uttig

bij

G28

chro

nisc

he c

hole

cyst

itis

Panc

reat

itis:

acu

utX

-bui

k (I

I)A

ls r

outin

e ni

et

Tenz

ij di

agno

se t

wijf

elac

htig

; da

n is

een

X-b

uik

nodi

gge

ïndi

ceer

d (C

)om

and

ere

oorz

aken

van

acu

te b

uik

uit

te s

luite

n (z

ie G

19

). S

omm

ige

patië

nten

met

een

acu

te p

ancr

eatit

is

hebb

en e

en o

nder

ligge

nde

chro

nisc

he p

ancr

eatit

is;

even

tuee

l da

ardo

or v

eroo

rzaa

kte

calc

ific

atie

is

op X

-bu

ik z

icht

baar

74


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)O

m g

alst

enen

zic

htba

ar t

e m

aken

en

pseu

docy

stev

orm

ing

te d

iagn

ostic

eren

en

te v

olge

n;

voor

al g

esch

ikt

voor

mag

ere

patië

nten

CT

(III

) of

MR

IA

ls r

outin

e ni

etA

lleen

voo

r kl

inis

ch e

rnst

ige

geva

llen

(om

de

(0)

geïn

dice

erd

(B)

uitg

ebre

idhe

id v

an n

ecro

se t

e be

oord

elen

), b

ij pa

tiënt

en

die

na b

ehan

delin

g ni

et v

erbe

tere

n of

als

er

onze

kerh

eid

is o

ver

de d

iagn

ose.

CT

kan

de m

orbi

dite

it en

mor

talit

eit

help

en v

oors

pelle

n. S

omm

ige

cent

ra

gebr

uike

n M

RI,

voo

ral

als

herh

aald

e fo

llow

-up

G29

waa

rsch

ijnlij

k is

Panc

reat

itis:

chr

onis

chX

-bui

k (I

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

Om

cal

cifi

catie

zic

htba

ar t

e m

aken

US

(0)

of C

T(I

V)

Geï

ndic

eerd

(B

)U

S ka

n ui

tslu

itsel

gev

en b

ij m

ager

e pa

tiënt

en;

CT

laat

ca

lcif

icat

ie g

oed

zien

ER

CP

(II)

of

Ges

peci

alis

eerd

E

RC

Pm

aakt

de

mor

folo

gie

van

de g

alw

egen

zic

htba

ar,

MR

CP

(0)

onde

rzoe

k (C

)m

aar

geef

t ee

n aa

nzie

nlijk

ris

ico

op a

cute

pan

crea

titis

. G

30D

aaro

m s

taat

MR

CP

tege

nwoo

rdig

in

de b

elan

gste

lling

Post

oper

atie

ve l

ekka

ge

NG

(II

)G

eïnd

icee

rd (

C)

Ana

tom

ie v

an d

e co

llect

ies

enzo

voor

t m

eest

al d

oor

US

galw

egen

zich

tbaa

r ge

maa

kt. N

G (

HID

A)

laat

act

ivite

it te

r pl

aats

e va

n he

t le

k zi

en. M

RC

Pw

ordt

hie

r oo

k ge

brui

kt. E

RC

Pm

aakt

ana

tom

ie v

an h

et l

ek z

icht

baar

G

31en

int

erve

ntie

(bv

. ste

nt)

mog

elijk

75


Panc

reas

tum

orU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Voo

ral

bij

mag

ere

patië

nten

en

bij

laes

ies

in k

op e

nC

T(I

II)

of M

RI

corp

us. E

ndos

copi

sche

en

lapa

rosc

opis

che

US

stee

ds(0

)m

eer

gebr

uikt

. CT

(of

MR

I) g

oed

bij

dikk

ere

patië

nten

en

als

US

ondu

idel

ijk i

s of

nau

wke

urig

e st

adië

ring

no

dig

is. E

RC

P/M

RC

Pka

n oo

k ge

ïndi

ceer

d zi

jn. N

G

(bv.

PE

T)

kan

help

en b

ij di

ffer

entia

tie v

an c

arci

noom

G

32m

et p

ancr

eatit

is

Insu

linoo

mB

eeld

vorm

ing

Ges

peci

alis

eerd

A

ls b

ioch

emis

che

test

s ov

ertu

igen

d zi

jn. M

RI

lijkt

on

derz

oek

(B)

best

e on

derz

oek,

maa

r sp

iraa

l-C

Tar

teri

ële

fase

is

veel

belo

vend

. De

mee

ste

cent

ra v

oere

n pa

s op

erat

ie u

it al

s tw

ee o

nder

zoek

en (

CT

/NG

/MR

I/an

giog

rafi

e)

posi

tief

zijn

. End

osco

pisc

he e

n pe

rope

ratie

ve U

S oo

k G

33nu

ttig

76


INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

H.

Uro

gen

itaa

l sy

stee

m e

n b

ijn

iere

nH

emat

urie

, mac

ro-

of

US

(0)

+X

-bui

k G

eïnd

icee

rd (

B)

Plaa

tsel

ijk b

elei

d lo

opt

ster

k ui

teen

. De

beel

dvor

men

dem

icro

scop

isch

(II)

of

IVU

(II

)st

rate

gie

moe

t m

et d

e ne

frol

ogen

en

urol

ogen

ter

pl

aats

e w

orde

n af

gest

emd.

In

veel

cen

tra

is U

S+

X-

buik

het

ini

tiële

ond

erzo

ek, m

aar

indi

en d

eze

nega

tief

is, i

s IV

U n

og a

ltijd

geï

ndic

eerd

bij

patië

nten

met

pe

rsis

tere

nde

mac

rosc

opis

che

hem

atur

ie o

f pa

tiënt

en

bove

n de

40

jaar

met

mic

rosc

opis

che

hem

atur

ie.

Om

geke

erd

moe

ten

patië

nten

bij

wie

IV

U e

n cy

stos

copi

e no

rmaa

l zi

jn e

n de

hem

atur

ie a

anho

udt

met

U

S w

orde

n on

derz

ocht

, aan

gezi

en I

VU

een

nie

rtum

or

kan

mis

sen

en U

S so

ms

een

blaa

slae

sie

zich

tbaa

r m

aakt

die

bij

cyst

osco

pie

niet

wor

dt g

ezie

n. C

Tst

eeds

H

1va

ker

gebr

uikt

Hyp

erte

nsie

(zo

nder

IV

U (

II)

Als

rou

tine

niet

IV

U i

s on

gevo

elig

voo

r st

enos

e va

n de

a. r

enal

is. Z

ie

aanw

ijzin

gen

voor

ge

ïndi

ceer

d (C

)H

3ni

erzi

ekte

)H

2

Hyp

erte

nsie

: bi

j jo

nge

US-

nier

en (

0)G

eïnd

icee

rd (

B)

Voo

r be

oord

elin

g re

latie

ve n

ierg

root

te e

n vo

lwas

sene

n of

pat

iënt

enpa

renc

hym

patr

oon.

Dop

pler

-US

niet

gev

oelig

gen

oeg

die

niet

op

med

icat

ie

voor

scr

eeni

ngre

ager

enN

G (

II)

reno

gram

Geï

ndic

eerd

(B

)C

apto

pril-

reno

graf

ie i

s ee

n in

gebu

rger

de m

etho

de v

oor

het

vast

stel

len

van

een

func

tione

el s

igni

fica

nte

sten

ose

van

de a

. ren

alis

77

H. Urogenitaal systeem en bijnieren

Ang

iogr

afie

G

espe

cial

isee

rd

Om

ste

nose

zic

htba

ar t

e m

aken

wan

neer

chi

rurg

ie o

f (D

SA(I

II),

CTA

onde

rzoe

k (C

)an

giop

last

iek

als

mog

elijk

e be

hand

elin

g w

ordt

H

3(I

II)

of M

RA

(0))

over

wog

en

Nie

rfal

enU

S (0

)+

X-b

uik

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oor

nier

groo

tte, -

stru

ctuu

r, ob

stru

ctie

enz

ovoo

rt. C

ave:

(II)

een

norm

ale

US

slui

t ee

n ob

stru

ctie

nie

t ui

t

NG

(II

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Waa

r va

n to

epas

sing

kan

ren

ogra

fie

de p

erfu

sie,

fun

ctie

H

4en

obs

truc

tie v

an d

e ni

er b

eoor

dele

n

Nie

rkol

iek,

len

depi

jnIV

U (

II)

of U

S G

eïnd

icee

rd (

B)

Bee

ldvo

rmen

d on

derz

oek

moe

t m

et s

poed

wor

den

(0)

en X

-bui

k (I

I)ui

tgev

oerd

ter

wijl

de

pijn

nog

aan

wez

ig i

s, a

ange

zien

of

CT

(III

)de

rad

iolo

gisc

he t

eken

en n

a pa

ssag

e va

n ee

n st

een

snel

ve

rdw

ijnen

. Lat

e op

nam

en (

tot

24 u

ur)

kunn

en n

odig

zi

jn o

m d

e pl

aats

van

obs

truc

tie i

n be

eld

te b

reng

en.

Een

con

vent

ione

le X

-bui

k is

op

zich

zelf

van

wei

nig

waa

rde.

Zow

el C

Tal

s U

S w

ordt

mee

r en

mee

r ge

brui

kt, v

oora

l bi

j pa

tiënt

en m

et c

ontr

a-in

dica

ties

voor

H

5co

ntra

stm

idde

len

78

H. Urogenitaal systeem en bijnierenKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Nie

rste

nen

(zon

der

acut

eU

S (0

)+

X-b

uik

Geï

ndic

eerd

(C

)X

-bui

k al

leen

kan

vol

doen

de f

ollo

w-u

p zi

jn v

oor

kolie

k)(I

I)ee

rder

aan

geto

onde

ste

nen

na e

en o

ngec

ompl

icee

rde

acut

e aa

nval

. Voo

rafg

aand

e aa

n be

hand

elin

g ka

n IV

U

nodi

g zi

jn o

m d

e an

atom

ie i

n be

eld

te b

reng

en. N

G

H6

kan

nodi

g zi

jn o

m d

e re

latie

ve f

unct

ie t

e be

pale

n

Ren

ale

tum

orU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

US

goed

voo

r di

ffer

entia

tie c

yste

uze

en s

olid

e tu

mor

en

X-b

uik

(II)

+A

ls r

outin

e ni

et

Bij

voor

keur

CT

of M

RI

voor

nad

ere

beoo

rdel

ing.

NG

H

7IV

U (

II)

geïn

dice

erd

(C)

kan

nodi

g zi

jn o

m d

e re

latie

ve f

unct

ie t

e be

pale

n

Pros

taat

hype

rtro

fie

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)U

S ka

n oo

k ho

gere

uri

new

egen

en

blaa

svol

ume

voor

en

na

ontle

digi

ng b

eoor

dele

n, b

ij vo

orke

ur m

et

flow

met

ing.

Kan

ook

bla

asst

enen

zic

htba

ar m

aken

IVU

(II

)A

ls r

outin

e ni

et

H8

geïn

dice

erd

(B)

Pros

taat

carc

inoo

mU

S (0

)G

espe

cial

isee

rd

Tra

nsre

ctal

e U

S m

et g

elei

de b

iops

ieën

na

klin

isch

on

derz

oek

(B)

onde

rzoe

k. M

RI

en P

ET

wor

den

hier

ook

wel

H

9to

egep

ast

Uri

nere

tent

ieU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

C)

US

voor

beo

orde

ling

hoge

re u

rine

weg

en (

na

cath

eter

isat

ie e

n bl

aasd

iste

nsie

), v

oora

l al

s ur

eum

spie

gel

hoog

blij

ft

IVU

(II

)A

ls r

outin

e ni

et

H10

geïn

dice

erd

(C)

79


Scro

tale

zw

ellin

g of

pijn

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)M

aakt

dif

fere

ntia

tie t

estic

ulai

re e

n ex

trat

estic

ulai

re

H11

laes

ies

mog

elijk

Tors

io t

estis

US

(0)

Ges

peci

alis

eerd

To

rsio

tes

tis i

s ge

woo

nlijk

een

klin

isch

e di

agno

se.

onde

rzoe

k (C

)B

eeld

vorm

end

onde

rzoe

k m

ag n

iet

leid

en t

ot u

itste

l va

n de

pri

orita

ire

chir

urgi

sche

exp

lora

tie. D

oppl

er-U

S ka

n ge

brui

kt w

orde

n bi

j on

duid

elijk

e kl

inis

che

bevi

ndin

gen

in d

e po

st-p

uber

ale

test

is

NG

(II

)G

espe

cial

isee

rd

NG

-tec

hnie

ken

kunn

en h

elpe

n bi

j de

dia

gnos

e, m

aar

H12

onde

rzoe

k (C

)sn

elle

res

ulta

ten

zijn

ess

entie

el

Uri

new

egin

fect

ie b

ij U

S (0

)+

X-b

uik

Als

rou

tine

niet

In d

e m

eest

e ge

valle

n ge

en o

nder

zoek

nod

ig, b

ehal

ve

volw

asse

nen

(II)

of

IVU

(II

)ge

ïndi

ceer

d (C

)bi

j re

curr

ente

inf

ectie

s, n

ierk

olie

k of

als

ant

ibio

tica

niet

(voo

r ki

nder

en

aans

laan

. Dre

mpe

l vo

or o

nder

zoek

bij

man

nelij

kezi

e on

der

M)

H13

patië

nten

iet

s la

ger.

NB

:di

t ge

ldt

niet

voo

r ki

nder

en

80

H. Urogenitaal systeem en bijnierenKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Bijn

ierm

ergt

umor

enC

T(I

II)

of M

RI

Ges

peci

alis

eerd

U

S ka

n la

esie

s va

n di

t ty

pe o

pspo

ren,

maa

r C

Ten

MR

I(0

)on

derz

oek

(B)

geve

n de

bes

te a

nato

mis

che

omlij

ning

. Bee

ldvo

rmen

d on

derz

oek

zeld

en g

eïnd

icee

rd b

ij on

tbre

ken

van

bioc

hem

isch

e aa

nwijz

inge

n vo

or d

erge

lijke

tum

oren

NG

(II

)G

espe

cial

isee

rd

MIB

G l

okal

isee

rt f

unct

ione

rend

e tu

mor

en e

n is

on

derz

oek

(B)

bijz

onde

r nu

ttig

voor

ect

opis

che

loka

lisat

ies

en

H14

met

asta

sen

Bijn

iers

chor

slae

sies

, C

T(I

II),

NG

G

espe

cial

isee

rd

Plaa

tsel

ijk a

dvie

s in

win

nen

over

het

bes

te o

nder

zoek

.zi

ekte

/syn

droo

m v

an

(IV

) of

MR

I (0

)on

derz

oek

(B)

Zow

el C

Tal

s M

RI

kan

tuss

en d

e ve

rsch

illen

de l

aesi

es

Cus

hing

en

Con

ndi

ffer

entië

ren.

NG

kan

ond

ersc

heid

mak

en t

usse

n fu

nctio

nere

nde

en n

iet-

func

tione

rend

e ad

enom

en. D

it H

15ka

n oo

k m

et v

ersc

heid

ene

MR

I-te

chni

eken

81


I. V

erlo

sku

nd

e en

gyn

aeco

logi

eN

B:

in a

lle a

fdel

inge

n di

e be

kken

-US

verr

icht

en m

oet

appa

ratu

urvo

ortr

ansv

agin

ale

(TV

) U

S be

schi

kbaa

rzi

jn

Scre

enin

g bi

j zw

ange

rsch

apU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

C)

Er

zijn

gee

n aa

nwijz

inge

n da

t U

S-sc

reen

ing

van

invl

oed

is o

p de

per

inat

ale

ster

fte,

beh

alve

in

geva

l va

n se

lect

ieve

beë

indi

ging

van

de

zwan

gers

chap

bij

erns

tige

afw

ijkin

gen

van

de f

oetu

s. U

S bi

edt

nutti

ge

info

rmat

ie o

ver

de z

wan

gers

chap

sduu

r en

m

eerl

ingz

wan

gers

chap

pen.

Ook

hee

ft U

S zi

jn w

aard

e be

wez

en v

oor

de b

eoor

delin

g va

n pl

acen

ta p

raev

ia e

n de

int

ra-u

teri

ene

groe

i. B

ij de

spe

cial

istis

che

zorg

van

ri

sico

zwan

gers

chap

pen

kan

dopp

ler-

US

van

de a

. um

bilic

alis

hel

pen

bij

de b

elei

dsbe

palin

g. H

et g

ebru

ik

van

US

in d

e ve

rlos

kund

e lo

opt

van

land

tot

lan

d st

erk

I1ui

teen

Ver

moe

den

van

US

(0)

Als

rou

tine

niet

Z

wan

gers

chap

stes

t is

het

mee

st a

ange

wez

en. U

S zi

nvol

zwan

gers

chap

I2ge

ïndi

ceer

d (C

)bi

j ve

rden

king

op

mol

a

Ver

denk

ing

op e

ctop

isch

e U

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Na

posi

tieve

zw

ange

rsch

apst

est.

TV

US

heef

t de

zwan

gers

chap

I3vo

orke

ur. K

leur

endo

pple

r ve

rgro

ot d

e ge

voel

ighe

id

82

I. Verloskunde en gynaecologieKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Mog

elijk

e ni

et-

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(C

)H

erha

lings

-US

na e

en w

eek

kan

nodi

g zi

jn (

met

nam

ele

vens

vatb

are

zwan

gers

chap

wan

neer

de

vruc

htza

k <

20

mm

of

de k

op-s

tuitl

engt

e <

6 m

m).

Zw

ange

rsch

apst

est

nood

zake

lijk.

Bij

twijf

el

over

de

leve

nsva

tbaa

rhei

d va

n ee

n zw

ange

rsch

ap i

s I4

uits

tel

van

de c

uret

tage

ess

entie

el

Ver

denk

ing

op t

umor

in

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(C

)V

aak

com

bina

tie v

an t

rans

abdo

min

ale

en T

VU

S no

dig.

onde

rbui

kU

S zo

u de

aan

wez

ighe

id v

an e

en l

aesi

e m

oete

n be

vest

igen

en

het

waa

rsch

ijnlij

ke o

rgaa

n va

n oo

rspr

ong

aang

even

. Zie

Kan

ker

onde

r L

. MR

I is

het

bes

te

I5tw

eede

lijns

onde

rzoe

k, a

l w

ordt

CT

nog

veel

geb

ruik

t

Pijn

in

onde

rbui

k, i

nclu

sief

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(C

)V

oora

l w

anne

er k

linis

ch o

nder

zoek

moe

ilijk

of

ve

rden

king

op

onts

teki

ngon

mog

elijk

is

in o

nder

buik

en

op

endo

met

rios

eM

RI

(0)

Ges

peci

alis

eerd

K

an n

uttig

zijn

om

de

grot

ere

foci

van

end

omet

rios

e te

I6on

derz

oek

(B)

loka

liser

en

Zoe

kger

aakt

IU

DU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

C)

X-b

uik

(II)

Als

rou

tine

niet

B

ehal

ve a

ls I

UD

bij

US

niet

in

uter

us z

icht

baar

is

I7ge

ïndi

ceer

d (C

)

Hab

ituel

e ab

ortu

sU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

C)

Maa

kt d

e be

lang

rijk

ste

cong

enita

le e

n ve

rwor

ven

prob

lem

en z

icht

baar

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

Ter

aanv

ullin

g va

n U

S vo

or d

e ut

erie

ne a

nato

mie

. I8

onde

rzoe

k (C

)So

mm

ige

cent

ra g

ebru

iken

hys

tero

salp

ingo

graf

ie

83

I. Verloskunde en gynaecologie

Infe

rtili

teit

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(C

)V

oor

folli

kelm

onito

ring

tijd

ens

beha

ndel

ing.

Ter

be

oord

elin

g do

orga

nkel

ijkhe

id t

ubae

. Som

mig

e ce

ntra

I9

gebr

uike

n M

RI

en h

yste

rosa

lpin

gogr

afie

Ver

denk

ing

op

X-p

elvi

met

rie

(II)

Als

rou

tine

niet

D

e no

odza

ak v

an p

elvi

met

rie

wor

dt s

teed

s m

eer

in

wan

verh

oudi

ng h

oofd

-ge

ïndi

ceer

d (B

)tw

ijfel

get

rokk

en. H

et p

laat

selij

ke b

elei

d di

ent

met

be

kken

obst

etri

ci t

e w

orde

n af

gest

emd.

Ver

der

moe

t w

aar

MR

I (0

) of

CT

Ges

peci

alis

eerd

m

ogel

ijk M

RI

of C

Tw

orde

n ge

brui

kt. M

RI

is h

et b

este

(I

I)on

derz

oek

(C)

omda

t rö

ntge

nstr

alen

ver

med

en w

orde

n. C

Tge

eft

in d

e I1

0re

gel

een

lage

re d

osis

dan

sta

ndaa

rd r

öntg

enpe

lvim

etri

e

84

I. Verloskunde en gynaecologieKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

J. M

amm

a-aa

nd

oen

inge

nA

sym

pto

mat

isch

e p

atië

nte

nB

orst

kank

er-s

cree

ning

Mam

mog

rafi

e (I

)D

iver

se i

ndic

atie

sV

ersc

hille

nde

land

en h

ebbe

n vo

or u

iteen

lope

nde

stra

tegi

eën

geko

zen.

Op

dit

onde

rwer

p w

ordt

hie

r J1

-4ve

rder

nie

t in

gega

an

Fam

iliea

nam

nese

van

M

amm

ogra

fie

(I)

Ges

peci

alis

eerd

O

p di

t m

omen

t no

g ge

en a

anw

ijzin

gen

dat

dit

nutti

g is

,bo

rstk

anke

ron

derz

oek

(C)

wel

eni

ge a

anw

ijzin

gen

dat

het

scha

delij

k is

. Scr

eeni

ng

dien

t al

leen

te

wor

den

over

wog

en n

a ge

netis

che

risi

cobe

oord

elin

gen

en g

oede

cou

nsel

ing

ten

aanz

ien

van

de r

isic

o’s

en o

nbew

ezen

bat

en. D

e co

nsen

sus

op

dit

mom

ent

is d

at s

cree

ning

alle

en m

oet

wor

den

over

wog

en a

ls h

et l

ifet

ime-

risi

co o

p bo

rstk

anke

r gr

oter

is

dan

2,5

maa

l he

t ge

mid

deld

e. O

nder

zoek

afde

linge

n di

enen

hun

wer

k te

ver

zam

elen

en

te c

ontr

oler

en.

Hie

rove

r is

op

dit

mom

ent

een

uitv

oeri

ge d

iscu

ssie

ga

ande

. Ver

dere

beo

orde

ling

door

gaan

s do

or m

idde

l va

n U

S, N

G e

n M

RI,

al

naar

de

plaa

tsel

ijke

expe

rtis

e J5

en b

esch

ikba

arhe

id

85

J. Mamma-aandoeningen

Vro

uwen

< 5

0 ja

ar d

ie

Mam

mog

rafi

e (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Uit

een

met

a-an

alys

e is

geb

leke

n da

t vr

ouw

en <

50

subs

itutie

ther

apie

(ga

an)

geïn

dice

erd

(C)

jaar

die

> 1

1 ja

ar s

ubst

itutie

ther

apie

vol

gen

geen

volg

enve

rhoo

gd r

isic

o op

bor

stka

nker

heb

ben

in v

erge

lijki

ng

met

een

con

trol

egro

ep. V

rouw

en v

an 5

0 ja

ar e

n ou

der

die

subs

titut

ieth

erap

ie v

olge

n ku

nnen

in

het

kade

r va

n J6

bevo

lkin

gson

derz

oekp

rogr

amm

a’s

wor

den

gesc

reen

d

Asy

mpt

omat

isch

e vr

ouw

en

Mam

mog

rafi

e (I

)K

unne

n he

t be

st w

orde

n op

geno

men

in

een

natio

naal

na

bor

stve

rgro

tend

e be

volk

ings

onde

rzoe

kpro

gram

ma

(zie

J1-

4)op

erat

ieJ7

Sym

pto

mat

isch

e p

atië

nte

nK

linis

che

verd

enki

ng o

p M

amm

ogra

fie

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)V

erw

ijzin

g na

ar e

en „

bors

tklin

iek”

voo

rdat

bo

rstk

anke

r (d

iagn

ose)

radi

odia

gnos

tiek

plaa

tsvi

ndt

US

(0)

Ges

peci

alis

eerd

M

amm

ogra

fie

±U

S di

ent

plaa

ts t

e vi

nden

in

het

kade

ron

derz

oek

(B)

van

een

drie

trap

sbeo

orde

ling:

klin

isch

ond

erzo

ek,

beel

dvor

men

d on

derz

oek

en c

ytol

ogie

/bio

psie

. US

gesc

hikt

als

gel

eide

voo

r bi

opsi

e

NG

(II

I) o

f M

RI

Ges

peci

alis

eerd

N

G o

f M

RI

som

s nu

ttig

als

aanv

ullin

g op

J8

(0)

onde

rzoe

k (B

)dr

ietr

apsb

eoor

delin

g va

n on

duid

elijk

e la

esie

86

J. Mamma-aandoeningenKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Geg

ener

alis

eerd

e kn

obbe

ls,

Mam

mog

rafi

e (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Bij

ontb

reke

n va

n an

dere

tek

enen

die

op

mal

igni

teit

gege

nera

lisee

rde

pijn

lijke

of

US

(0)

geïn

dice

erd

(C)

duid

en z

al b

eeld

vorm

end

onde

rzoe

k w

aars

chijn

lijk

niet

of g

evoe

lige

bors

ten,

of

van

invl

oed

zijn

op

het

bele

id. F

ocal

e i.p

.v.

lang

duri

ge t

epel

retr

actie

gege

nera

lisee

rde

pijn

kan

ond

erzo

ek v

erei

sen

J9

Cyc

lisch

e m

asto

dyni

eM

amm

ogra

fie

(I)

Als

rou

tine

niet

B

ij on

tbre

ken

van

ande

re k

linis

che

teke

nen

die

opge

ïndi

ceer

d (B

)m

alig

nite

it du

iden

en

gelo

kalis

eerd

e pi

jn z

al d

it on

derz

oek

waa

rsch

ijnlij

k ni

et v

an i

nvlo

ed z

ijn o

p he

t J1

0be

leid

Bor

stve

rgro

tend

e op

erat

ieU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

De

beoo

rdel

ing

van

de i

nteg

rite

it va

n bo

rstim

plan

tate

n of

con

com

itere

nde

mas

sa’s

ver

eist

spe

cial

istis

che

vaar

digh

eden

en

faci

litei

ten

MR

I (0

) of

NG

G

espe

cial

isee

rd

MR

I is

teg

enw

oord

ig e

en i

ngeb

urge

rd o

nder

zoek

voo

r (I

II)

onde

rzoe

k (B

)im

plan

taat

lekk

age.

Kan

ook

tum

oren

zic

htba

ar m

aken

. O

ok k

unne

n sc

intim

amm

ogra

fie

en P

ET

wor

den

gebr

uikt

wan

neer

and

ere

onde

rzoe

ken

geen

inf

orm

atie

J1

1op

leve

ren

87


Zie

kte

van

Page

tM

amm

ogra

fie

(I)

Geï

ndic

eerd

(C

)D

e pr

eval

entie

van

con

com

itere

nde

bors

tkan

ker

loop

t in

de

gepu

blic

eerd

e st

udie

s ui

teen

, maa

r er

is

een

duid

elijk

e as

soci

atie

en

verw

ijzin

g na

ar s

peci

alis

t is

J1

2ge

rech

tvaa

rdig

d

Ont

stek

ing

in b

orst

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)U

S ka

n di

ffer

entië

ren

tuss

en e

en a

bces

dat

dra

inag

e ve

reis

t en

dif

fuse

ont

stek

ing,

en

kan

zo n

odig

de

aspi

ratie

gel

eide

n. M

amm

ogra

fie

kan

van

nut

zijn

bij

J13

even

tuel

e m

alig

nite

it

Bor

stka

nker

stad

iëri

ng:

Bor

st/o

ksel

Ges

peci

alis

eerd

D

e ro

l va

n sc

hild

wac

htkl

ier-

scin

tigra

fie

en l

okal

isat

ie

okse

lbo

rst

NG

onde

rzoe

k (C

)w

ordt

mom

ente

el g

eëva

luee

rdok

sel

(III

)

Stad

iëri

ng:

alge

mee

nN

G s

kele

t (I

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

Bij

patië

nten

met

pri

mai

re t

umor

> 2

cm

en

patië

nten

met

bot

pijn

US

leve

r (0

)A

ls r

outin

e ni

et

J14

geïn

dice

erd

(C)

88

J. Mamma-aandoeningenKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Bor

stka

nker

follo

w-u

p M

amm

ogra

fie

(I)

Geï

ndic

eerd

(A

)B

egin

sele

n va

n dr

ietr

apsb

eoor

delin

g zi

jn v

an

(sur

veill

ance

)to

epas

sing

. Bij

loco

regi

onaa

l re

cidi

ef k

unne

n N

G-

J15

scin

timam

mog

rafi

e en

MR

I w

orde

n to

egep

ast

89


K.

Trau

ma

Ho

ofd

: al

gem

een

Hoo

fdle

tsel

:D

e pr

otoc

olle

n vo

or h

et b

elei

d bi

j ho

ofdl

etse

l w

orde

n vo

ortd

uren

d ge

ëval

ueer

d en

han

gen

af v

an d

epl

aats

elijk

e be

schi

kbaa

rhei

d va

n C

T, d

e af

stan

d to

t ee

n ne

uroc

hiru

rgis

ch c

entr

um e

nzov

oort

. De

hier

geda

ne a

anbe

velin

gen

moe

ten

wel

licht

wor

den

aang

epas

t na

ove

rleg

met

het

neu

roch

irur

gisc

hece

ntru

m i

n uw

reg

io i

n ve

rban

d m

et d

e om

stan

digh

eden

en

het

bele

id t

er p

laat

se

De

bela

ngri

jkst

e be

leid

s- e

n kl

inis

che

vrag

en b

ij ho

ofdl

etse

l zi

jn:

Klin

isch

:Z

ijn

er a

anw

ijzi

ngen

voo

r he

rsen

lets

elZ

ijn

er a

anw

ijzi

ngen

voo

r in

trac

rani

ële

bloe

ding

of

verh

oogd

e in

trac

rani

ële

druk

?Z

ijn

er k

lini

sche

aan

wij

zing

en v

oor

een

sche

delf

ract

uur

en z

o ja

, is

er

impr

essi

eZ

ijn

er a

nder

e sy

stem

en/g

ebie

den

betr

okke

n

Bel

eid:

Is z

ieke

nhui

s-op

nam

e vo

or o

bser

vati

e no

odza

keli

jk?

Is C

Tno

dig?

Is n

euro

chir

ur-g

isch

adv

ies

nodi

g?

Dit

zij

n de

bel

angr

ijks

te v

rage

n be

tref

fend

e he

t be

leid

ten

aan

zien

van

de

pati

ënt.

Bes

lissi

ngen

ove

rbe

nodi

gdbe

eldv

orm

end

onde

rzoe

k ku

nnen

nie

t lo

s ge

zien

wor

den

van

ande

re k

wes

ties

zoa

ls z

ieke

nhui

sopn

ame

90

K. Trauma

De

gebr

uike

lijke

ind

icat

ies

voor

opn

ame

zijn

: ve

rwar

dhei

d of

bew

ustz

ijnsv

erm

inde

ring

; fr

actu

ur o

p X

-sch

edel

; ne

urol

ogis

che

sym

ptom

en o

f te

kene

n; t

oeva

llen;

liq

uor

of b

loed

uit

neus

of

oor;

sto

lling

ssto

orni

ssen

; ge

en v

olw

asse

n to

ezic

ht t

huis

; m

oeili

jkte

beo

orde

len

patië

nt (

?opz

ette

lijk

toeg

ebra

cht

lets

el, d

rugs

, alc

ohol

enz

.). A

ls b

eslo

ten

wor

dt d

e pa

tiënt

ter

obs

erva

tie o

p te

nem

en, i

s be

eldv

orm

end

onde

rzoe

k m

inde

r ur

gent

en

kan

de p

atië

nt b

eter

ond

erzo

cht

wor

den

als

deze

nuc

hter

en

coöp

erat

ieve

ris

. CT

wor

dt s

teed

s m

eer

gebr

uikt

als

eer

ste

onde

rzoe

k bi

j pa

tiënt

en m

et e

en m

idde

lhoo

g ri

sico

op

intr

acra

niee

l le

tsel

; ee

n X

-sc

hede

l is

dan

doo

rgaa

ns n

iet

nodi

g. P

robl

emen

met

de

inte

rpre

tatie

van

de

beel

den

of h

et t

e vo

lgen

bel

eid

kunn

en w

ellic

htw

orde

n op

gelo

st d

oor

spec

iale

neu

rolo

gisc

he c

entr

a te

raa

dple

gen

m.b

.v. b

eeld

over

drac

htsy

stem

en

Intr

acra

niël

e af

wij

king

en w

aarb

ij u

rgen

te n

euro

chir

urgi

sche

beh

ande

ling

nodi

g is

:

Hyp

erde

nse

of g

emen

gde

intr

acra

niël

e la

esie

Ver

schu

ivin

g va

n m

idde

llijn

stru

ctur

en (

bv. d

erde

ven

trik

el)

Obl

itera

tie v

an d

erde

ven

trik

elR

elat

ieve

dila

tatie

van

een

of

mee

r zi

jven

trik

els

Obl

itera

tie v

an b

asal

e ci

ster

nen

Intr

acra

niël

e lu

cht

Suba

rach

noïd

ale

of i

ntra

vent

ricu

lair

e bl

oedi

ng

Kin

dere

nH

oofd

lets

els

zijn

bij

kind

eren

tam

elijk

alg

emee

n; i

n de

mee

ste

geva

llen

is e

r ge

en e

rnst

ig l

etse

l en

zijn

bee

ldvo

rmen

d on

derz

oek

en z

ieke

nhui

sopn

ame

niet

nod

ig. B

ij ee

n an

amne

se v

an b

ewus

tzijn

sver

lies,

neu

rolo

gisc

he t

eken

en o

f sy

mpt

omen

(m

.u.v

.ee

nmal

ig b

rake

n) o

f ee

n in

adeq

uate

of

onsa

men

hang

ende

ana

mne

se i

s be

eldv

orm

end

onde

rzoe

k ve

reis

t. C

Tis

de

eenv

oudi

gste

man

ier

om s

igni

fica

nt h

erse

nlet

sel

uit

te s

luite

n. B

ij ve

rden

king

op

opze

ttelij

k to

egeb

rach

t le

tsel

is

een

X-s

ched

el a

ls o

nder

deel

van

een

skel

etov

erzi

cht

nodi

g. B

oven

dien

kan

een

MR

I va

n de

her

sene

n la

ter

nodi

g zi

jn o

m d

e tij

dsbe

palin

g va

n he

t le

tsel

nade

r te

doc

umen

tere

n

91

K. Trauma

Ho

ofd

: ge

rin

g ri

sico

op

in

trac

ran

ieel

let

sel

•vo

lledi

ge o

riën

tatie

X-s

ched

el (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Dez

e pa

tiënt

en w

orde

n do

orga

ans

naar

hui

s ge

stuu

rd

•ge

en g

eheu

genv

erlie

sge

ïndi

ceer

d (C

)en

met

ins

truc

ties

voor

hoo

fdle

tsel

s aa

n de

zor

g va

n •

geen

neu

rolo

gisc

he

een

vera

ntw

oord

elijk

e vo

lwas

sene

toe

vert

rouw

d. Z

ijst

oorn

isse

nC

T(I

I)A

ls r

outin

e ni

et

kunn

en o

pgen

omen

wor

den

als

een

derg

elijk

e •

geen

ern

stig

e la

cera

tie

geïn

dice

erd

(C)

volw

asse

ne n

iet

besc

hikb

aar

issc

hede

l•

geen

hem

atoo

mK

1

Ho

ofd

: m

idd

elgr

oo

t ri

sico

op

in

trac

ran

ieel

let

sel

•be

wus

tzijn

sver

lies

of

CT

(II)

of

Geï

ndic

eerd

(B

)C

Tw

ordt

mee

r en

mee

r ge

brui

kt a

ls e

erst

e en

EN

IGE

amne

sie

X-s

ched

el (

I)on

derz

oek

bij

deze

gro

ep p

atië

nten

om

sch

edel

lets

el

•ho

ogen

erge

tisch

m

et z

eker

heid

uit

te k

unne

n sl

uite

n. A

ls e

r ge

enle

tsel

vero

orza

kend

fr

actu

ur t

e zi

en i

s, w

orde

n de

ze p

atië

nten

doo

rgaa

ns

mec

hani

sme

naar

hui

s ge

stuu

rd e

n m

et i

nstr

uctie

s vo

or h

oofd

lets

els

•sc

hede

lkne

uzin

g,

aan

de z

org

van

een

vera

ntw

oord

elijk

e vo

lwas

sene

zwel

ling

of l

acer

atie

tot

to

ever

trou

wd.

Als

een

der

gelij

ke v

olw

asse

nen

niet

op h

et b

ot o

f >

5 c

mbe

schi

kbaa

r is

of

in g

eval

van

een

fra

ctuu

r w

ordt

de

•ne

urol

ogis

che

patië

nt g

ewoo

nlijk

opg

enom

en. Z

ie o

nder

M (

M13

)sy

mpt

omen

of

teke

nen

voor

opz

ette

lijk

toeg

ebra

cht

lets

el b

ij ki

nder

en. M

RI

(inc

l. ho

ofdp

ijn, m

eer

van

de h

erse

nen

is h

et p

refe

rent

iële

ond

erzo

ek v

oor

92

K. TraumaKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

dan

1 x

brak

en,

intr

acra

niee

l le

tsel

bij

opze

ttelij

k to

egeb

rach

t le

tsel

,he

rhal

ings

bezo

ek)

maa

r ee

n X

-sch

edel

kan

toc

h no

g no

dig

zijn

om

bij

de•

anam

nese

of

onde

rzoe

k C

Tge

mis

te f

ract

uren

uit

te s

luite

nin

adeq

uaat

(ep

ileps

ie /

alco

hol/k

ind/

enz

.)

•ki

nd <

5 j

aar:

ver

denk

ing

op o

pzet

telij

k to

egeb

rach

t le

tsel

,?ge

span

nen

font

anel

,va

l va

n m

eer

dan

60 c

m

of o

p ha

rd o

pper

vlak

K2

Ho

ofd

: gr

oo

t ri

sico

op

in

trac

ran

ieel

let

sel

•ve

rden

king

op

corp

us

CT

(II)

Geï

ndic

eerd

(B

)D

eze

patië

nten

zijn

gew

oonl

ijk t

er o

bser

vatie

al

ienu

m o

f pe

netr

eren

d op

geno

men

. Neu

roch

irur

gisc

h ad

vies

inw

inne

n in

dien

sche

delle

tsel

niet

met

spo

ed e

en C

Tka

n w

orde

n ve

rkre

gen.

•

diso

riën

tatie

of

NB

:ee

n C

Tm

oet

bij

alle

pat

iënt

en m

et e

enbe

wus

tzijn

sver

lagi

ngsc

hede

lfra

ctuu

rbi

nnen

4 u

urna

opn

ame

besc

hikb

aar

•fo

cale

neu

rolo

gisc

he

zijn

.X-s

ched

el v

óór

CT

niet

nod

ig. B

ij ri

norr

oe/o

torr

oesy

mpt

omen

of

teke

nen

kan

NG

het

lek

in

de c

hron

isch

e fa

se l

okal

iser

en•

toev

alle

n•

sche

delf

ract

uur

of

naad

dias

tase

op

X-s

ched

el l

iquo

r ui

t ne

usof

liq

uor/

bloe

d ui

t oo

r

93

K. Trauma

•on

stab

iele

sys

tem

isch

e st

atus

waa

rdoo

r ov

erbr

engi

ng n

aar

neur

olog

isch

e af

delin

g ni

et m

ogel

ijk i

s•

onze

kere

dia

gnos

eK

3

Ho

ofd

: ze

er g

roo

t ri

sico

op

in

trac

ran

ieel

let

sel

•ve

rsle

chte

rend

bew

ustz

ijnC

T(I

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

ME

TSP

OE

D N

EU

RO

CH

IRU

RG

ISC

HE

EN

of

neu

rolo

gisc

he t

eken

enA

NE

STH

ET

ISC

HE

VE

RW

IJZ

ING

GE

ÏND

ICE

ER

D;

(b

v. p

upilv

eran

deri

ngen

mag

nie

t vo

or b

eeld

vorm

end

onde

rzoe

k w

orde

n•

verw

ardh

eid

of c

oma

uitg

este

ld.

onda

nks

resu

scita

tie•

gesp

anne

n fo

ntan

el o

f N

B:

erdi

ent

met

spo

ed e

en C

Tve

rric

ht t

e w

orde

nna

addi

asta

se(z

ie o

nder

K3

hier

bove

n)•

open

of

pene

trer

end

lets

el•

sche

delim

pres

sie

of

geco

mpl

icee

rde

frac

tuur

•sc

hede

lbas

isfr

actu

urK

4

94

K. TraumaKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Neu

stra

uma

X-s

ched

el (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Tenz

ij do

or s

peci

alis

t aa

ngev

raag

d. S

lech

te c

orre

latie

X-a

ange

zich

ts-

geïn

dice

erd

(B)

tuss

en r

adio

logi

sche

bev

indi

ngen

en

aanw

ezig

heid

van

been

dere

n (I

),

exte

rne

defo

rmite

it. B

elei

d bi

j ne

ustr

aum

a pl

aats

elijk

X

-neu

sbee

nder

en

bepa

ald:

gew

oonl

ijk z

al d

e fo

llow

-up

bij

een

KN

O-

ofK

5(I

)ka

akkl

inie

k be

pale

n of

X-f

oto

nodi

g is

Orb

itatr

aum

a: s

tom

p le

tsel

X-a

ange

zich

ts-

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oora

l w

anne

er „

blow

-out

”-le

tsel

mog

elijk

is.

MR

I of

been

dere

n (I

)la

gedo

sis-

CT

kan

late

r vo

or s

peci

alis

ten

nodi

g zi

jn,

voor

al w

anne

er d

e X

-fot

o’s

of k

linis

che

teke

nen

K6

ondu

idel

ijk z

ijn

Orb

itatr

aum

a: p

enet

rere

ndX

-orb

itae

(I)

Geï

ndic

eerd

(C

)In

geva

l: 1.

een

rad

iopa

ak i

ntra

ocul

air

corp

us a

lienu

m

lets

elee

n m

ogel

ijkhe

id i

s (z

ie A

16);

2. h

et o

nder

zoek

doo

r ee

n oo

gart

s aa

ngev

raag

d is

; 3.

er

verd

enki

ng o

p be

scha

digi

ng v

an d

e or

bita

wan

den

best

aat

US

(0)

of C

T(I

I)G

espe

cial

isee

rd

US

of l

aged

osis

-CT

kan

nodi

g zi

jn;

MR

I ge

cont

ra-

onde

rzoe

k (B

)in

dice

erd

in g

eval

van

met

alen

cor

pus

alie

num

K

7(z

ie A

16)

Mid

deng

ezic

htsl

etse

lX

-aan

gezi

chts

-G

eïnd

icee

rd (

B)

Med

ewer

king

pat

iënt

is

esse

ntie

el. B

ij ni

et-

been

dere

n (I

)co

öper

atie

ve p

atië

nten

is

het

raad

zaam

om

X-f

oto

uit

te

stel

len.

Bij

kind

eren

zal

een

X-f

oto

mee

stal

wei

nig

ople

vere

n

Lag

edos

is-C

T(I

I)G

espe

cial

isee

rd

Met

kaa

kchi

rurg

bes

prek

en;

die

kan

een

lage

dosi

s-C

TK

8on

derz

oek

(B)

in v

roeg

sta

dium

nod

ig h

ebbe

n

95

K. Trauma

Ond

erka

aktr

aum

aX

-ond

erka

ak (

I)

Geï

ndic

eerd

(C

)V

oor

niet

-tra

umat

isch

e T

MG

-pro

blem

en z

ie o

nder

B11

of o

rtho

pant

omo-

K9

gram

(O

PG

) (I

)

Cer

vica

le w

erve

lko

lom

Patië

nt b

ij be

wus

tzijn

, X

-CW

K (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Bij

patië

nten

die

aan

alle

ond

erst

aand

e cr

iteri

a vo

ldoe

n:al

leen

hoo

fd-

en/o

f ge

ïndi

ceer

d (B

)1.

vol

ledi

g bi

j be

wus

tzijn

; 2.

gee

n in

toxi

catie

; 3.

gee

nge

zich

tsle

tsel

abno

rmal

e ne

urol

ogis

che

bevi

ndin

gen;

4. g

een

pijn

of

K10

gevo

elig

heid

in

de n

ek

Hoo

fdle

tsel

bij

bew

uste

loze

X-C

WK

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)M

oet

van

goed

e kw

alite

it zi

jn o

m n

auw

keur

ig

patië

nt (

zie

K3/

4)be

oord

eeld

te

kunn

en w

orde

n. R

öntg

enop

nam

e ka

n ec

hter

erg

moe

ilijk

uitv

oerb

aar

zijn

bij

erns

tig

getr

aum

atis

eerd

e pa

tiënt

en;

man

ipul

atie

moe

t w

orde

n K

11ve

rmed

en (

zie

ook

K12

)

Nek

lets

el:

met

pijn

X-C

WK

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)X

-cer

vica

le w

erve

lkol

om k

an e

rg m

oeili

jk t

e be

oord

elen

zijn

. Rön

tgen

opna

me

teve

ns m

oeili

jk

uitv

oerb

aar

en:

1. C

7/T

1 m

oete

n af

gebe

eld

zijn

; 2.

den

s m

oet

afge

beel

d zi

jn (

niet

alti

jd m

ogel

ijk t

en t

ijde

van

eers

te o

nder

zoek

); 3

. spe

cial

e op

nam

en k

unne

n no

dig

96

K. TraumaKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

zijn

, CT

of M

RI

voor

al b

ij on

duid

elijk

e X

-fot

o of

co

mpl

exe

laes

ies

CT

(II)

of

MR

I G

espe

cial

isee

rd

Met

de

radi

olog

ieaf

delin

g be

spre

ken

K12

(0)

onde

rzoe

k (B

)

Nek

lets

el:

met

X

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oor

orth

oped

isch

e be

oord

elin

gne

urol

ogis

che

uitv

alM

RI

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)E

nige

bep

erki

ngen

met

bea

dem

ings

syst

emen

. MR

I be

ste

en v

eilig

ste

met

hode

voo

r he

t aa

nton

en v

an

intr

insi

ek m

yelu

mle

tsel

, mye

lum

com

pres

sie,

lig

amen

tlaes

ies

en w

erve

lfra

ctur

en o

p ve

le n

ivea

us.

CT-

mye

logr

afie

kan

wor

den

over

wog

en a

ls M

RI

niet

K

13be

schi

kbaa

r is

Nek

lets

el:

met

pijn

maa

r X

-CW

K (

I);

Ges

peci

alis

eerd

O

pnam

en i

n fl

exie

en

exte

nsie

(do

orlic

htin

g X

-fot

o aa

nvan

kelij

k fl

exie

en

exte

nsie

onde

rzoe

k (B

)ov

erw

egen

) zo

ver

als

de

patië

nt z

onde

r hu

lp o

nder

no

rmaa

l; ve

rden

king

op

(I)

med

isch

toe

zich

t ka

n. M

RI

kan

hier

zin

vol

zijn

ligam

entla

esie

sK

14

Th

ora

cale

en

lu

mb

ale

wer

velk

olo

mT

raum

a: g

een

pijn

, gee

n X

(II

)A

ls r

outin

e ni

et

Lic

ham

elijk

ond

erzo

ek i

s in

dit

gebi

ed b

etro

uwba

ar.

neur

olog

isch

e ui

tval

geïn

dice

erd

(B)

Als

de

patië

nt w

akke

r, al

ert

en a

sym

ptom

atis

ch i

s, i

s de

K

15ka

ns o

p le

tsel

ger

ing

97

K. Trauma

Tra

uma:

met

pijn

, gee

n X

-pij

nlij

k ge

bied

G

eïnd

icee

rd (

B)

Lag

e dr

empe

l vo

or X

-fot

o in

gev

al v

an

neur

olog

isch

e ui

tval

of

(II)

pijn

/gev

oelig

heid

, gro

te v

al, z

waa

r ve

rkee

rson

geva

l,pa

tiënt

kan

nie

t w

orde

n an

dere

wer

velf

ract

uur

aanw

ezig

of

als

patië

nt n

iet

beoo

rdee

ldkl

inis

ch b

eoor

deel

d ka

n w

orde

n. C

Ten

MR

I hi

er

K16

stee

ds m

eer

toeg

epas

t

Tra

uma:

met

neu

rolo

gisc

heX

(II

)G

eïnd

icee

rd (

B)

uitv

al/p

ijnM

RI

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)A

ls t

echn

isch

mog

elijk

. Vaa

k C

Taa

ngez

ien

patië

nt a

l om

and

ere

rede

nen

CT

onde

rgaa

t. M

RI

is e

chte

r de

be

ste

met

hode

voo

r he

t aa

nton

en v

an i

ntri

nsie

k m

yelu

mle

tsel

, mye

lum

com

pres

sie

en w

erve

lfra

ctur

en

K17

op v

ele

nive

aus

Bek

ken

en

sac

rum

Val

, nie

t in

sta

at t

ot

X-b

ekke

n (I

)+

Geï

ndic

eerd

(C

)L

icha

mel

ijk o

nder

zoek

kan

onb

etro

uwba

ar z

ijn.

bela

stin

gla

tera

le X

-heu

p C

ontr

olee

r op

col

lum

frac

ture

n, d

ie n

iet

altij

d op

de

(I)

initi

ële

X-f

oto

zich

tbaa

r zi

jn, z

elfs

nie

t bi

j go

ede

late

rale

opn

amen

. In

bepa

alde

gev

alle

n ka

n N

G o

f M

RI

K18

of C

Tnu

ttig

zijn

bij

norm

ale

of t

wijf

elac

htig

e X

-fot

o

98

K. TraumaKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Ure

thra

bloe

ding

en

Ret

rogr

ade

Geï

ndic

eerd

(C

)O

m i

nteg

rite

it, l

ekka

ge, r

uptu

ur v

an u

reth

ra a

an t

ebe

kken

lets

elur

etro

gram

(II

)to

nen.

Cys

togr

am o

verw

egen

bij

norm

ale

uret

hra

en

K19

verd

enki

ng o

p bl

aasl

ekka

ge

Coc

cyxt

raum

a of

X

-coc

cyx

(I)

Als

rou

tine

niet

E

en n

orm

aal

aspe

ct i

s va

ak m

isle

iden

d en

de

cocc

ygod

ynie

K20

geïn

dice

erd

(C)

bevi

ndin

gen

zijn

nie

t va

n in

vloe

d op

het

bel

eid

Bo

ven

ste

extr

emit

eite

nSc

houd

erle

tsel

X-s

chou

der

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)So

mm

ige

disl

ocat

ies

moe

ilijk

waa

r te

nem

en. A

ls

min

imum

zijn

ort

hogo

nale

opn

amen

nod

ig. U

S, M

RI

K21

en C

T-ar

trog

rafi

e zi

jn a

lle v

an n

ut b

ij w

eked

elen

lets

el

Elle

boog

lets

elX

-ell

eboo

g (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Om

eff

usie

zic

htba

ar t

e m

aken

. X-f

oto

bij

follo

w-u

p al

s ro

utin

e ni

et g

eïnd

icee

rd b

ij „e

ffus

ie, g

een

evid

ente

fr

actu

ur”

(zie

ook

ond

er M

). C

Ten

MR

I hi

er s

teed

s K

22m

eer

toeg

epas

t

Pols

lets

elX

-pol

s (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Os

navi

cula

re-f

ract

uren

kun

nen

bij

pres

enta

tie

onzi

chtb

aar

zijn

. De

mee

ste

cent

ra h

erha

len

X-f

oto

naN

G (

II)

of M

RI

Ges

peci

alis

eerd

10

-14

dage

n bi

j st

erke

klin

isch

e te

kene

n en

neg

atie

ve

(0)

onde

rzoe

k (B

)in

itiël

e X

-fot

o. S

omm

ige

cent

ra g

ebru

iken

CT,

NG

of

MR

I om

fra

ctuu

r in

eer

der

stad

ium

uit

te s

luite

n. M

RI

K23

stee

ds m

eer

als

enig

e on

derz

oek

toeg

epas

t

99

K. Trauma

On

der

ste

extr

emit

eite

nK

niel

etse

l (v

al/s

tom

p le

tsel

)X

-kni

e (I

)A

ls r

outin

e ni

et

In h

et b

ijzon

der

bij

min

imal

e fy

siek

e te

kene

n va

n ge

ïndi

ceer

d (B

)le

tsel

. Ind

ien

patië

nt n

iet

in s

taat

is

om k

nie

te b

elas

ten

of b

ij ui

tges

prok

en g

evoe

lighe

id v

an d

e be

ende

ren,

vo

oral

pat

ella

en

fibu

lako

p, i

s X

-fot

o ge

ïndi

ceer

d.

CT

/MR

I ka

n no

dig

zijn

als

nad

ere

info

rmat

ie n

odig

is

K24

(zie

D23

)

Enk

elle

tsel

X-e

nkel

(I)

Als

rou

tine

niet

X

-fot

o ge

rech

tvaa

rdig

d bi

j: ou

dere

pat

iënt

,ge

ïndi

ceer

d (B

)ge

voel

ighe

id m

alle

oli,

aanm

erke

lijke

zw

ellin

g w

eke

K25

dele

n en

onv

erm

ogen

tot

bel

aste

n

Voe

tlets

elX

-voe

t (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Beh

alve

als

bee

nder

en w

erke

lijk

gevo

elig

zijn

. Ook

geïn

dice

erd

(B)

dan

nog

is h

et a

anto

nen

van

een

frac

tuur

zel

den

van

invl

oed

op h

et b

elei

d. S

lech

ts z

elde

n zi

jn X

-fot

o’s

van

voet

en

enke

l sa

men

geï

ndic

eerd

; be

ide

niet

zon

der

goed

e re

dene

n ge

nom

en. K

linis

che

afw

ijkin

gen

K26

door

gaan

s be

perk

t to

t vo

et o

f en

kel

100

K. TraumaKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Stre

ssfr

actu

urX

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)A

l le

vert

dit

vaak

wei

nig

op

NG

(II

) of

MR

I G

eïnd

icee

rd (

B)

Bie

dt m

idde

l vo

or v

roeg

tijdi

ge o

pspo

ring

en

visu

ele

(0)

indr

uk v

an d

e bi

omec

hani

sche

eig

ensc

happ

en v

an h

et

K27

bot.

Som

mig

e ce

ntra

geb

ruik

en h

ierv

oor

US

Co

rpu

s al

ien

um

Wek

edel

enle

tsel

: co

rpus

X

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)G

las

is a

ltijd

rad

iopa

ak;

som

mig

e ve

rf i

s ra

diop

aak.

alie

num

(m

etaa

l, gl

as,

Rön

tgen

opna

me

en i

nter

pret

atie

kun

nen

moe

ilijk

zijn

;ge

verf

d ho

ut)

bloe

dbev

lekt

ver

band

voo

raf

verw

ijder

en. U

S ov

erw

egen

, voo

ral

voor

geb

iede

n w

aar

rönt

gen

K28

moe

ilijk

is

Wek

edel

enle

tsel

: co

rpus

X

(I)

Als

rou

tine

niet

Pl

astic

is

niet

rad

iopa

ak, h

out

zeld

enal

ienu

m (

plas

tic, h

out)

geïn

dice

erd

(B)

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)O

p w

eked

elen

-US

is r

adio

luce

nt c

orpu

s al

ienu

m s

oms

K29

zich

tbaa

r

Ver

denk

ing

op i

nges

likt

X-w

eke

dele

n G

eïnd

icee

rd (

C)

Na

rech

tstr

eeks

ond

erzo

ek o

roph

aryn

x (w

aar

de m

eest

eco

rpus

alie

num

in

fary

nx

hals

(I)

corp

ora

alie

na z

itten

) en

als

cor

pus

alie

num

of

hog

ere

oeso

phag

us

waa

rsch

ijnlij

k op

aak.

Dif

fere

ntia

tie m

et g

ecal

cifi

ceer

dX

-bui

k (I

I)A

ls r

outin

e ni

et

kraa

kbee

n ka

n m

oeili

jk z

ijn. D

e m

eest

e vi

sgra

ten

zijn

ge

ïndi

ceer

d (B

)op

X-f

oto

onzi

chtb

aar.

Lag

e dr

empe

l vo

orla

ryng

osco

pie

of e

ndos

copi

e, m

et n

ame

als

pijn

na

24

(voo

r ki

nder

en z

ie

uur

pers

iste

ert

(zie

K33

). N

B:

voor

mog

elijk

cor

pus

onde

r M

)K

30al

ienu

m i

n lu

chtw

egen

bij

kind

eren

zie

ond

er M

(M

23)

101

K. Trauma

Inge

slik

t co

rpus

alie

num

: X

-tho

rax

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)Sl

echt

s w

eini

g in

gesl

ikte

cor

pora

alie

na z

ijn r

adio

paak

.gl

ad e

n kl

ein

(bv.

mun

t)B

ij ki

nder

en z

ou e

en e

nkel

e, i

ets

over

belic

hte

fron

tale

X

-tho

rax

met

hal

s af

gebe

eld

moe

ten

vols

taan

. Bij

volw

asse

nen

kan

een

late

rale

X-t

hora

x no

dig

zijn

bij

nega

tieve

fro

ntal

e X

-tho

rax.

De

mee

ste

corp

ora

alie

na

die

blijv

en s

teke

n, d

oen

dat

ter

hoog

te v

an d

e cr

icop

hary

ngeu

s. A

ls h

et c

orpu

s al

ienu

m (

zeg

binn

en 6

da

gen)

nie

t ge

pass

eerd

is,

kan

een

X-b

uik

nutti

g zi

jn

voor

lok

alis

atie

X-b

uik

(II)

Als

rou

tine

niet

K

31ge

ïndi

ceer

d (B

)

Sche

rp o

f m

ogel

ijk g

iftig

X

-bui

k (I

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

De

mee

ste

inge

slik

te c

orpo

ra a

liena

die

de

oeso

phag

usin

gesl

ikt

corp

us a

lienu

m:

pass

eren

, pas

sere

n ui

tein

delij

k oo

k de

res

t va

n de

(bv.

bat

teri

j)tr

actu

s di

gest

ivus

zon

der

com

plic

atie

s. L

okal

isat

ie v

an

batte

rije

n is

ech

ter

van

bela

ng a

ange

zien

lek

kage

ge

vaar

lijk

kan

zijn

X-t

hora

x (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Tenz

ij X

-bui

k ne

gatie

f is

K32

geïn

dice

erd

(B)

102

K. TraumaKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Inge

slik

t co

rpus

alie

num

: X

-tho

rax

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)R

adio

paci

teit

van

kuns

tgeb

itten

loo

pt u

iteen

; de

mee

ste

groo

t vo

orw

erp

kuns

tsto

f ge

bits

prot

hese

n zi

jn r

adio

luce

nt. X

-bui

k ka

n(b

v. g

ebits

prot

hese

)no

dig

zijn

bij

nega

tieve

X-t

hora

x, e

vena

ls

bari

umsl

ikon

derz

oek

of e

ndos

copi

e. L

ater

ale

X-t

hora

x K

33ka

n va

n nu

t zi

jn

Th

ora

xT

hora

xtra

uma:

kle

inX

-tho

rax

(I)

Als

rou

tine

niet

A

anto

nen

van

een

ribf

ract

uur

is n

iet

van

invl

oed

op h

etK

34ge

ïndi

ceer

d (B

)be

leid

Tho

raxt

raum

a: m

idde

lgro

otX

-tho

rax

(I)

Geï

ndic

eerd

(B

)Fr

onta

le X

-tho

rax

voor

pne

umot

hora

x, v

ocht

of

long

cont

usie

. Een

nor

mal

e X

-tho

rax

slui

t ao

rtal

etse

l K

35ni

et u

it; a

rter

iogr

afie

/CT

/MR

I m

oet

wor

den

over

wog

en

Sche

rp l

etse

lX

-tho

rax

(I)

Geï

ndic

eerd

(C

)PA

en/o

f an

dere

opn

amen

om

pne

umot

hora

x, l

ongl

etse

l en

voc

ht z

icht

baar

te

mak

en. U

S nu

ttig

voor

ple

ura-

en

K36

peri

card

voch

t

Ster

num

frac

tuur

X-s

tern

um

Geï

ndic

eerd

(C

)N

aast

X-t

hora

x. C

ave

TW

K-

en a

orta

lets

elK

37la

tera

al (

I)

Abd

omen

(in

cl. n

ier)

sto

mp

X-b

uik

rugl

iggi

ngG

eïnd

icee

rd (

B)

US

van

waa

rde

voor

ops

pore

n he

mat

oom

en

mog

elijk

of s

cher

p le

tsel

(II)

en

X-t

hora

x le

tsel

aan

org

anen

, bv.

milt

, lev

er. C

Tka

n no

dig

zijn

K

38st

aand

(II

)(z

ie K

40–K

42)

103

K. Trauma

Nie

rtra

uma

Bee

ldvo

rmin

gG

eïnd

icee

rd (

B)

Met

rad

iolo

og b

espr

eken

. Ove

reen

kom

stig

bel

eid

en

besc

hikb

aarh

eid

ter

plaa

tse.

US

vols

taat

vaa

k vo

or

klei

n lo

kaal

let

sel.

Vee

l ce

ntra

pas

sen

bepe

rkte

IV

U

toe,

alle

en o

m n

orm

alite

it va

n co

ntra

late

rale

nie

r na

te

gaan

. Som

mig

e pa

tiënt

en m

et g

root

let

sel

(zie

hie

rna)

on

derg

aan

CT,

waa

rdoo

r IV

U o

verb

odig

is.

Cav

e a.

re

nalis

-lae

sie,

voo

ral

bij

dece

lera

tiele

tsel

: ar

teri

ogra

fie

kan

nodi

g zi

jn. N

G k

an n

uttig

zijn

om

res

tfun

ctie

te

K39

beoo

rdel

en

Gro

ot

trau

ma

Gro

ot t

raum

a —

alg

emen

e X

-CW

K (

I),

Geï

ndic

eerd

(B

)Pr

iori

tair

de

cond

itie

van

de p

atië

nt s

tabi

liser

en. B

ij sc

reen

ing

bij

bew

uste

loze

X

-tho

rax

(I),

in

itiël

e be

oord

elin

g sl

echt

s de

min

imaa

l be

nodi

gde

X-

of v

erw

arde

pat

iënt

X-b

ekke

n (I

),

foto

’s m

aken

. X-C

WK

kan

wac

hten

zol

ang

CT-

hoof

dw

erve

lkol

om e

n m

yelu

m a

dequ

aat

besc

herm

d zi

jn,

maa

r C

T-C

WK

kan

met

CT-

hoof

d w

orde

n ge

com

bine

erd.

Bek

kenf

ract

uren

vaa

k ge

asso

ciee

rd m

et

K40

groo

t bl

oedv

erlie

s. Z

ie H

oofd

lets

el K

1-K

4

104

K. TraumaKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Gro

ot t

raum

a —

X

-tho

rax

(I),

G

eïnd

icee

rd (

B)

Pneu

mot

hora

x m

oet

uitg

eslo

ten

wor

den.

buik

/bek

ken

X-b

ekke

n (I

)B

ekke

nfra

ctur

en m

et t

oege

nom

en b

ekke

nvol

ume

zijn

va

ak g

eass

ocie

erd

met

gro

ot b

loed

verl

ies

CT-

buik

(II

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

Gev

oelig

en

spec

ifie

k, m

aar

tijdr

oven

d en

kan

tot

ui

tste

l op

erat

ie l

eide

n. C

Tm

oet

aan

peri

tone

ale

lava

ge

voor

afga

an. M

eer

aand

acht

voo

r U

S op

ee

rste

hulp

afde

ling

om v

rij

voch

t en

let

sel

aan

solid

e K

41or

gane

n zi

chtb

aar

te m

aken

Gro

ot t

raum

a —

tho

rax

X-t

hora

x (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Maa

kt o

nmid

delli

jke

beha

ndel

ing

mog

elijk

(bv

. pn

eum

otho

rax)

CT-

thor

ax (

III)

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oora

l nu

ttig

om m

edia

stin

ale

bloe

ding

uit

te s

luite

n.

K42

Lag

e dr

empe

l vo

or a

rter

iogr

afie

105

K. Trauma

L. K

anke

r

Par

oti

sD

iagn

ostie

kU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Om

aan

wez

ighe

id v

an e

en t

umor

vas

t te

ste

llen,

met

na

me

in o

pper

vlak

kige

lae

sies

MR

I (0

) of

CT

Geï

ndic

eerd

(B

)N

uttig

voo

r he

t di

epe

gede

elte

van

de

klie

r en

L

1(I

I)vo

oraf

gaan

de a

an c

ompl

exe

chir

urgi

e

Stad

iëri

ngM

RI

(0)

of C

TG

eïnd

icee

rd (

B)

Voo

ral

wan

neer

com

plex

e ch

irur

gie

wor

dt o

verw

ogen

; (I

I)om

ver

band

en e

n be

trok

kenh

eid

van

de d

iepe

kw

ab

L2

zich

tbaa

r te

mak

en

106

L. KankerKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Vee

l va

n de

klin

isch

e pr

oble

men

die

ver

band

hou

den

met

de

diag

nose

kan

ker

zijn

al

deel

s aa

n de

ord

e ge

kom

en i

n de

spe

ciël

e ge

deel

ten.

Hie

r w

orde

n be

knop

te a

anw

ijzin

gen

gege

ven

over

de

toep

assi

ng v

an b

eeld

vorm

end

onde

rzoe

k bi

j de

dia

gnos

e, s

tadi

ërin

g en

fol

low

-up

van

enke

le v

an d

e m

eest

fre

quen

te p

rim

aire

mal

igni

teite

n. K

anke

r bi

j ki

nder

en w

ordt

hie

r ni

et b

esch

ouw

d, a

ange

zien

dat

alti

jd e

en z

aak

voor

de s

peci

alis

t is

. Voo

r bo

rstk

anke

r zi

e on

der

J. E

en X

-tho

rax

bij

pres

enta

tie

is v

oor

de m

eest

e m

alig

ne l

aesi

es n

oodz

akel

ijk

omev

entu

ele

long

met

asta

sen

op t

e sp

oren

. De

stra

lings

bela

stin

g do

orbe

eldv

orm

ende

dia

gnos

tiek

is

in d

it o

nder

deel

in

de r

egel

min

der

rele

vant

. X-t

hora

x oo

k va

ak d

eel

van

follo

w-u

ppro

toco

l (b

v. t

esti

slae

sies

). F

ollo

w-u

p-on

derz

oek

om v

oort

gang

te

volg

en (

bv. p

ost-

chem

othe

rapi

e) v

aak

nodi

g; s

oms

gebe

urt

dit

in h

et k

ader

van

tria

lpro

toco

llen

en n

iet

om k

linis

che

rede

nen

en d

an d

ient

hie

rvoo

rad

equa

te f

inan

cier

ing

te z

ijn

Lary

nx

Dia

gnos

tiek

Bee

ldvo

rmin

gA

ls r

outin

e ni

etD

it is

een

klin

isch

e di

agno

se

L3

geïn

dice

erd

(B)

Stad

iëri

ngC

T(I

I) o

f M

RI

Geï

ndic

eerd

(B

)M

RI

bied

t he

t vo

orde

el v

an r

echt

stre

ekse

cor

onal

e L

4(0

)af

beel

ding

. MR

I za

l ui

tein

delij

k de

ove

rhan

d kr

ijgen

Sch

ild

klie

rD

iagn

ostie

kU

S (0

) en

NG

(I)

Geï

ndic

eerd

(A

)Z

ie H

als

onde

r B

1. E

chog

elei

de d

ikke

naal

dbio

psie

w

ordt

ste

eds

vake

r ge

daan

, voo

ral

bij

„kou

de”

nodi

in

L5

NG

Stad

iëri

ngC

T(I

I) o

f M

RI

Geï

ndic

eerd

(B

)O

m l

okal

e ui

tgeb

reid

heid

(bv

. ret

rost

erna

le u

itbre

idin

g (0

)en

nod

i) t

e be

oord

elen

NG

(IV

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Na

thyr

oïde

ctom

ie. N

G w

ordt

ook

ged

aan

in d

e fo

llow

-L

6up

bij

verd

enki

ng o

p re

cidi

ef

Lon

gen

Dia

gnos

tiek

X-t

hora

x PA

en

Geï

ndic

eerd

(B

)K

an e

chte

r no

rmaa

l zi

jn, v

oora

l bi

j ce

ntra

le t

umor

enla

tera

al (

I)

CT

(III

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Vee

l ce

ntra

ver

rich

ten

met

een

bron

chos

copi

e, w

aarb

ij bi

opsi

e m

ogel

ijk i

s. C

Tbe

ter

voor

het

ops

pore

n va

n L

7la

esie

s di

e he

mop

toë

vero

orza

ken

107

L. Kanker

Stad

iëri

ngC

T-th

orax

, G

eïnd

icee

rd (

B)

Ond

anks

bep

erkt

e sp

ecif

icite

it vo

or b

etro

kken

heid

bo

venb

uik(

III)

lym

fklie

ren

enzo

voor

t. So

mm

ige

cent

ra v

erri

chte

n N

G

voor

eve

ntue

le s

kele

tmet

asta

sen

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rdH

elpt

bij

het

scha

tten

van

de l

okal

e do

orgr

oei

in d

e on

derz

oek

(B)

thor

axw

and,

voo

ral

bij

apic

ale

en p

erif

ere

laes

ies

en

med

iast

inal

e in

vasi

e. H

elpt

om

bijn

iera

deno

om t

e on

ders

chei

den

van

met

asta

se

NG

(IV

)G

espe

cial

isee

rd

FDG

-PE

Tal

s en

ige

kost

bare

ond

erzo

ek k

an k

lein

e on

derz

oek

(B)

met

asta

tisch

e fo

ci o

pspo

ren;

kan

een

gro

ot a

anta

l an

dere

ond

erzo

eken

en

inad

equa

te c

hiru

rgie

L

8vo

orko

men

Oes

op

hag

us

Dia

gnos

tiek

L9

Ba-

slik

ond.

(II

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Vóó

r en

dosc

opie

bij

dysf

agie

Stad

iëri

ngC

T(I

II)

Geï

ndic

eerd

(B

)O

ndan

ks b

eper

kte

gevo

elig

heid

en

spec

ific

iteit

voor

be

trok

kenh

eid

lym

fklie

ren.

Een

voud

iger

dan

MR

I vo

or

long

, lev

er e

n in

tra-

abdo

min

ale

lym

fklie

ren

Tran

soes

ofa-

Geï

ndic

eerd

(A

)T

rans

oeso

fage

ale

US

wor

dt, i

ndie

n be

schi

kbaa

r, st

eeds

L10

geal

e U

S (0

)m

eer

toeg

epas

t vo

or l

okal

e st

adië

ring

108

L. KankerKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Leve

r: p

rim

aire

lae

sie

Dia

gnos

tiek

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)D

e m

eest

e la

esie

s w

orde

n op

gesp

oord

MR

I (0

) of

CT

Geï

ndic

eerd

(B

)B

ij ve

rhoo

gde

bioc

hem

isch

e w

aard

en e

n ne

gatie

ve U

S (I

II)

of v

erge

vord

erde

cir

rose

. Con

tras

t-M

RI

en C

Tar

teri

ële

fase

zijn

het

nau

wke

urig

st o

m d

e ui

tgeb

reid

heid

van

de

L11

tum

or t

e be

pale

n

Stad

iëri

ngM

RI

(0)

of C

TG

eïnd

icee

rd (

B)

MR

I w

aars

chijn

lijk

het

optim

ale

onde

rzoe

k vo

or h

et

(III

)be

oord

elen

van

de

betr

okke

n se

gmen

ten

en k

wab

ben.

L

12In

dien

bes

chik

baar

is

pero

pera

tieve

US

van

nut

Leve

r: s

ecu

nd

aire

lae

sie

Dia

gnos

tiek

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)U

S ka

n m

eest

e m

etas

tase

n zi

chtb

aar

mak

en e

n bi

opsi

e ge

leid

en

CT

(III

) of

MR

I G

eïnd

icee

rd (

B)

Bij

nega

tieve

US

en s

terk

e kl

inis

che

verd

enki

ng. M

RI

(0)

bete

r om

de

laes

ies

te k

arak

teri

sere

n. C

Tar

teri

ële

port

ogra

fie

is g

evoe

lig m

aar

niet

spe

cifi

ek;

wel

wor

den

tege

nwoo

rdig

tri

ple-

phas

e sp

iraa

l-C

T-te

chni

eken

na

intr

aven

euze

toe

dien

ing

van

cont

rast

vloe

isto

f ve

el

toeg

epas

t. C

Ten

MR

I va

ak o

pgen

omen

in

ande

re

stad

iëri

ngs-

en

follo

w-u

ppro

toco

llen.

Toe

nem

ende

be

lang

stel

ling

voor

PE

Tbi

j ui

ters

t kl

eine

met

asta

tisch

e L

13fo

ci

109

L. Kanker

Pan

crea

sD

iagn

ostie

kB

eeld

vorm

ing

Geï

ndic

eerd

(B

)H

angt

ste

rk a

f va

n de

pla

atse

lijke

exp

ertis

e en

de

habi

tus

van

de p

atië

nt. U

S ge

eft

mee

stal

res

ulta

at b

ij m

ager

e pa

tiënt

en;

CT

is g

esch

ikte

r vo

or d

ikke

re

patië

nten

. MR

I vo

or h

et o

phel

dere

n va

n pr

oble

men

. B

iops

ie o

p U

S- o

f C

T-ge

leid

e. E

RC

Pof

MR

CP

kan

ook

nodi

g zi

jn. E

ndos

copi

sche

US,

ind

ien

besc

hikb

aar,

L14

is h

et g

evoe

ligst

. Gro

eien

de b

elan

gste

lling

voo

r PE

T

Stad

iëri

ngC

T(I

II)

of M

RI

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oora

l w

anne

er r

adic

ale

chir

urgi

e w

ordt

ove

rwog

en.

(0)

buik

Loo

pt s

terk

uite

en:

som

mig

e ce

ntra

doe

n an

giog

rafi

e,

L15

ande

re s

pira

al-C

T; l

apar

osco

pisc

he U

S oo

k m

ogel

ijk

Co

lon

en

rec

tum

Dia

gnos

tiek

Ba-

colo

ninl

oop

Geï

ndic

eerd

(B

)H

angt

ste

rk a

f va

n de

pla

atse

lijke

exp

ertis

e en

(I

II)

of

besc

hikb

aarh

eid.

Zie

ond

er G

. Toe

nem

ende

co

lono

scop

iebe

lang

stel

ling

voor

CT

en M

RI

van

het

colo

n, v

oora

l L

16m

et v

irtu

ele

endo

scop

isch

e te

chni

eken

110

L. KankerKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Stad

iëri

ngU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Voo

r le

verm

etas

tase

n. E

ndol

umin

ale

US

nutti

g vo

or

loka

le r

ecta

le u

itbre

idin

g

CT

(II)

of

MR

I G

eïnd

icee

rd (

B)

Lok

ale

preo

pera

tieve

sta

diër

ing

ter

beoo

rdel

ing

van

(0)

buik

, bek

ken

rect

ale

laes

ies

vóór

pre

oper

atie

ve r

adio

ther

apie

. Vee

l ce

ntra

beh

ande

len

secu

ndai

re l

ever

laes

ies

tege

nwoo

rdig

ze

er a

gres

sief

; hi

ervo

or k

an M

RI

en/o

f ge

deta

illee

rde

CT

nodi

g zi

jn. M

RI

en C

Tva

ak c

ompl

emen

tair

; be

oord

elin

g ab

dom

inal

e ui

tbre

idin

g m

et b

eide

L

17m

ogel

ijk. G

roei

ende

bel

angs

telli

ng v

oor

PET

Rec

idie

fU

S le

ver

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oor

leve

rmet

asta

sen.

De

waa

rde

van

US

als

rout

ine

bij

follo

w-u

p va

n as

ympt

omat

isch

e pa

tiënt

en w

ordt

do

or s

omm

igen

in

twijf

el g

etro

kken

CT

(III

) of

MR

I G

eïnd

icee

rd (

B)

Voo

r le

verm

etas

tase

n en

lok

ale

reci

diev

en(0

) bu

ik, b

ekke

n

NG

(IV

)G

espe

cial

isee

rd

PET

en m

onok

lona

le a

ntili

cham

en k

unne

n L

18on

derz

oek

(B)

leve

rmet

asta

sen

en l

okal

e re

cidi

even

ops

pore

n

Nie

ren

Dia

gnos

tiek

L19

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)Z

ie R

enal

e tu

mor

H7

111

L. Kanker

Stad

iëri

ngC

T(I

II)

of M

RI

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oor

loka

le u

itgeb

reid

heid

, bet

rokk

enhe

id v

enen

, (0

) bu

ikly

mfk

liere

n, u

rete

rs, c

ontr

alat

eral

e ni

er e

nzov

oort

CT-

thor

ax (

III)

Als

rou

tine

niet

D

e aa

nwez

ighe

id v

an l

ongm

etas

tase

n is

doo

rgaa

ns n

iet

geïn

dice

erd

(B)

van

invl

oed

op h

et b

elei

d

NG

(I)

Ges

peci

alis

eerd

C

onve

ntio

nele

NG

kan

de

cont

rala

tera

le f

unct

ie

L20

onde

rzoe

k (C

)be

oord

elen

. Gro

eien

de b

elan

gste

lling

voo

r PE

T

Rec

idie

fC

T-bu

ik (

III)

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oor

sym

ptom

en d

ie d

uide

n op

rec

idie

f ro

nd d

e ne

frec

tom

ielo

ge. A

ls r

outin

e bi

j fo

llow

-up

niet

L

21ge

ïndi

ceer

d

Bla

asD

iagn

ostie

kB

eeld

vorm

ing

Als

rou

tine

niet

C

ysto

scop

ie i

s he

t op

timal

e on

derz

oek

(maa

r ni

et

L22

geïn

dice

erd

(B)

onfe

ilbaa

r, bv

. div

ertik

el)

Stad

iëri

ngIV

U (

II)

Geï

ndic

eerd

(B

)V

oor

het

beoo

rdel

en v

an n

iere

n en

ure

ters

op

verd

ere

urot

helia

le t

umor

en

CT

(III

) of

MR

I G

eïnd

icee

rd (

B)

Wan

neer

rad

ical

e th

erap

ie w

ordt

ove

rwog

en. M

RI

(0)

buik

en

waa

rsch

ijnlij

k he

t ge

voel

igst

. CT

wor

dt v

eel

gebr

uikt

L

23be

kken

voor

de

best

ralin

gspl

anni

ng

112

L. KankerKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Pro

staa

tD

iagn

ostie

kTr

ansr

ecta

le U

S G

eïnd

icee

rd (

B)

Eni

ge v

aria

tie a

l na

ar d

e pl

aats

elijk

e be

schi

kbaa

rhei

d (0

)en

exp

ertis

e. T

rans

rect

ale

US

wor

dt v

eel

toeg

epas

t, in

co

mbi

natie

met

gel

eide

bio

psie

ën. E

nige

bel

angs

telli

ng

L24

voor

MR

I en

PE

T

Stad

iëri

ngM

RI

(0)/

CT

(III

) G

espe

cial

isee

rd

Eni

ge v

aria

tie i

n ui

tgeb

reid

heid

van

het

dia

gnos

tisch

ebe

kken

onde

rzoe

k (B

)en

the

rape

utis

che

bele

id. S

tadi

ërin

g in

bui

k vo

ortg

ezet

w

anne

er z

iekt

e in

het

bek

ken

wor

dt a

ange

trof

fen

NG

(II

)G

eïnd

icee

rd (

A)

Ter

beoo

rdel

ing

van

skel

etm

etas

tase

n bi

j si

gnif

ican

t L

25ve

rhoo

gde

PSA

Test

isD

iagn

ostie

kU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Voo

ral

wan

neer

de

klin

isch

e be

vind

inge

n on

duid

elijk

L

26of

nor

maa

l zi

jn

Stad

iëri

ngC

T(I

II)

thor

ax,

Geï

ndic

eerd

(B

)B

elei

d te

genw

oord

ig s

terk

afh

anke

lijk

van

prec

ieze

bu

ik, b

ekke

nra

diol

ogis

che

stad

iëri

ng. G

roei

ende

bel

angs

telli

ng v

oor

L27

PET

Follo

w-u

pC

T-bu

ik (

III)

Geï

ndic

eerd

(B

)So

mm

ige

cent

ra o

nder

zoek

en a

ls r

outin

e oo

k no

g st

eeds

de

thor

ax, v

oora

l bi

j pa

tiënt

en z

onde

r bi

oche

mis

che

aanw

ijzin

gen

voor

de

ziek

te. S

omm

igen

be

twijf

elen

of

het

hele

bek

ken

bij

de f

ollo

w-u

p m

oet

113

L. Kanker

wor

den

onde

rzoc

ht a

ls e

r ge

en b

eken

de r

isic

ofac

tore

n zi

jn

NG

(IV

)G

espe

cial

isee

rd

Met

PE

Tka

n de

vita

litei

t va

n re

sidu

ele

mas

sa’s

L

28on

derz

oek

(C)

beoo

rdee

ld w

orde

n

Ova

riu

mD

iagn

ostie

kU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

De

mee

ste

laes

ies

wor

den

gedi

agno

stic

eerd

m.b

.v. U

S (i

ncl.

TV

met

dop

pler

), l

apar

osco

pie

of l

apar

otom

ie.

Som

mig

e w

orde

n ge

vond

en m

et C

T/M

RI-

onde

rzoe

k i.v

.m. a

bdom

inal

e sy

mpt

omen

. MR

I nu

ttig

voor

het

L

29op

held

eren

van

pro

blem

en

Stad

iëri

ngC

T(I

II)/

MR

I (0

) G

espe

cial

isee

rd

Vee

l sp

ecia

liste

n vr

agen

om

CT

of M

RI

naas

tbu

ik, b

ekke

non

derz

oek

(B)

stad

iëri

ng d

.m.v

. lap

arot

omie

. CT

is m

omen

teel

nog

op

L30

ruim

ere

scha

al b

esch

ikba

ar

Follo

w-u

pC

T(I

II)

buik

, G

espe

cial

isee

rd

Gew

oonl

ijk o

m d

e re

spon

s op

adj

uvan

te t

hera

pie

tebe

kken

onde

rzoe

k (B

)be

oord

elen

. Ook

tez

amen

met

mar

kers

toe

gepa

st o

m

L31

reci

diev

en o

p te

spo

ren

114

L. KankerKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Ute

rus:

cer

vix

Dia

gnos

tiek

Bee

ldvo

rmin

gA

ls r

outin

e ni

et

Doo

rgaa

ns e

en k

linis

che

diag

nose

. MR

I ka

n in

L

32ge

ïndi

ceer

d (B

)co

mpl

exe

geva

llen

help

en

Stad

iëri

ngM

RI

(0)

of C

TG

eïnd

icee

rd (

B)

MR

I ge

eft

bete

r be

eld

van

tum

or e

n lo

kale

(III

) bu

ik e

nui

tgeb

reid

heid

. Ook

bet

er v

oor

lym

fklie

ren

in b

ekke

n.be

kken

De

para

-aor

tale

lym

fklie

ren

en d

e ur

eter

s m

oete

n oo

k w

orde

n on

derz

ocht

. Som

mig

e ce

ntra

geb

ruik

en

tege

nwoo

rdig

tra

nsre

ctal

e U

S te

r be

palin

g va

n lo

kale

L

33do

orgr

oei

Rec

idie

fM

RI

(0)

of C

TG

espe

cial

isee

rd

MR

I ge

eft

in h

et b

ekke

n be

tere

res

ulta

ten.

Bio

psie

(bv

. (I

II)

buik

en

onde

rzoe

k (B

)va

n ly

mfk

lierm

assa

) m

et C

Tm

akke

lijke

rL

34be

kken

Ute

rus:

co

rpu

sD

iagn

ostie

kU

S (0

) of

MR

I (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

MR

I ka

n w

aard

evol

le i

nfor

mat

ie v

erst

rekk

en o

ver

L35

beni

gne

en m

alig

ne l

aesi

es

Stad

iëri

ngM

RI

(0)

of C

TG

espe

cial

isee

rd

Zow

el C

Tal

s M

RI

kan

extr

a-ut

erie

ne l

aesi

es z

icht

baar

(III

)on

derz

oek

(B)

mak

en. M

RI

kan

echt

er o

ok d

e in

tra-

uter

iene

ana

tom

ie

L36

in b

eeld

bre

ngen

115

L. Kanker

Lym

foo

mD

iagn

ostie

kC

T(I

II)

Geï

ndic

eerd

(B

)C

Tgo

ed v

oor

het

eval

uere

n va

n ly

mfk

lierl

okal

isat

ies

in h

et h

ele

licha

am. H

ierb

ij oo

k bi

opsi

e m

ogel

ijk,

hoew

el e

xcis

ie v

an d

e he

le k

lier

indi

en m

ogel

ijk d

e vo

orke

ur h

eeft

NG

(II

I?)

Ges

peci

alis

eerd

N

G (

galli

um)

kan

foci

van

occ

ulte

zie

kte

zich

tbaa

r on

derz

oek

(B)

mak

en (

bv. i

n m

edia

stin

um).

In

som

mig

e ce

ntra

wor

dt

L37

PET

gebr

uikt

Stad

iëri

ngC

T(I

II)

thor

ax,

Geï

ndic

eerd

(B

)A

l na

ar d

e lo

kalis

atie

van

de

aand

oeni

ng m

oete

n bu

ik, b

ekke

nw

ellic

ht o

ok h

oofd

en

hals

wor

den

onde

rzoc

ht.

L38

Gro

eien

de b

elan

gste

lling

voo

r PE

T

Follo

w-u

pC

T(I

II)

of M

RI

Geï

ndic

eerd

(B

)M

RI

stee

ds b

elan

grijk

er v

oor

de l

ange

term

ijn-f

ollo

w-

(0)

up e

n re

sidu

ele

mas

sa’s

NG

(II

I)G

espe

cial

isee

rd

NG

ove

rweg

en b

ij ga

llium

-pos

itiev

e aa

ndoe

ning

. L

39on

derz

oek

(B)

Som

mig

e ce

ntra

geb

ruik

en P

ET

116

L. KankerKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Tum

ore

n v

an h

et b

eweg

ings

app

araa

tD

iagn

ostie

kX

(I)

+M

RI

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)B

eeld

vorm

ing

en h

isto

logi

e co

mpl

emen

tair.

Het

bes

t vo

oraf

gaan

d aa

n bi

opsi

e: z

ie B

eweg

ings

appa

raat

ond

er

L40

D.N

G n

odig

om

na

te g

aan

of d

e la

esie

sol

itair

is

Stad

iëri

ngM

RI

(0)

loka

le

Ges

peci

alis

eerd

Z

ie B

eweg

ings

appa

raat

ond

er D

. CT

voor

aa

ndoe

ning

+on

derz

oek

(C)

long

met

asta

sen

L41

CT

thor

ax (

III)

Met

asta

sen

van

on

bek

end

e p

rim

aire

tu

mo

rD

iagn

ostie

k va

n pr

imai

re

Bee

ldvo

rmin

gA

ls r

outin

e ni

et

Zel

den

zinv

ol. E

nkel

e ui

tzon

deri

ngen

voo

r sp

ecia

liste

n,la

esie

L42

geïn

dice

erd

(C)

bij

jong

ere

patië

nten

of

een

guns

tige

hist

olog

ie

Mam

ma

— z

ie o

nd

er J

117

L. Kanker

M.

Ped

iatr

ieR

öntg

enbe

stra

ling

bij

kind

eren

min

imal

iser

en, v

oora

l bi

j la

ngdu

rige

pro

blem

en

(voo

r ho

ofdl

etse

l bi

j ki

nder

en z

ie T

raum

a on

der

K)

CZ

SC

onge

nita

le a

fwijk

inge

nM

RI

(0)

Geï

ndic

eerd

(C

)D

oors

lagg

even

d on

derz

oek

voor

alle

mis

vorm

inge

n;

verm

ijdt

rönt

gens

tral

en. B

ij jo

nge

kind

eren

is

mee

stal

se

datie

nod

ig. B

ij ne

onat

en U

S ov

erw

egen

. 3D

-CT

kan

M1

nodi

g zi

jn v

oor

bota

fwijk

inge

n

Afw

ijken

d as

pect

hoo

fd

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)U

S ge

ïndi

ceer

d al

s gr

ote

font

anel

ope

n is

.hy

droc

epha

lus

afw

ijken

de

nade

nX

-sch

edel

(I)

Ges

peci

alis

eerd

B

ij ge

slot

en/s

luite

nde

nade

n. M

RI

geïn

dice

erd

bij

onde

rzoe

k (C

)ou

dere

kin

dere

n. (

CT

kan

brui

kbaa

r zi

jn a

ls M

RI

niet

M

2be

schi

kbaa

r is

)

Epi

leps

ieX

-sch

edel

(I)

Als

rou

tine

niet

Sl

echt

e re

sulta

ten

geïn

dice

erd

(B)

MR

I (0

) of

NG

G

espe

cial

isee

rd

MR

I m

eest

al g

esch

ikte

r da

n C

T. O

ok k

an i

ctal

e en

(I

I)on

derz

oek

(B)

inte

rict

ale

SPE

CT

wor

den

gebr

uikt

om

het

foc

us t

e M

3be

pale

n vo

or o

pera

tie

118

M. PediatrieKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Doo

fhei

d bi

j ki

nder

enC

T(I

I)G

espe

cial

isee

rd

Zow

el C

Tal

s M

RI

kan

nodi

g zi

jn b

ij ki

nder

en m

et

M4

MR

I (0

)on

derz

oek

(C)

cong

enita

le e

n po

stin

fect

ieuz

e do

ofhe

id

Hyd

roce

falie

ges

toor

de

X (

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

X-f

oto

dien

t he

t he

le k

lepp

ensy

stee

m a

f te

bee

lden

shun

twer

king

(zi

e A

10)

Geï

ndic

eerd

(B

)U

S in

dien

uitv

oerb

aar,

MR

I bi

j ou

dere

kin

dere

n (o

f C

TU

S (0

) of

MR

Ial

s M

RI

niet

bes

chik

baar

). N

G o

m d

e sh

untw

erki

ng t

e M

5(0

)be

oord

elen

Ont

wik

kelin

gsst

oorn

isM

RI-

sche

del

(0)

Ges

peci

alis

eerd

Zie

ook

M15

voo

r sk

elet

onde

rzoe

k bi

j gr

oeis

toor

nis

?inf

antie

le e

ncef

alop

athi

eon

derz

oek

(B)

M6

Hoo

fdpi

jnX

-sch

edel

(I)

Als

rou

tine

niet

In

dien

per

sist

eren

d of

gea

ssoc

ieer

d m

et k

linis

che

geïn

dice

erd

(B)

teke

nen

door

verw

ijzen

voo

r ge

spec

ialis

eerd

ond

erzo

ek

MR

I (0

) of

CT

Ges

peci

alis

eerd

B

ij ki

nder

en h

eeft

MR

I in

dien

bes

chik

baar

de

voor

keur

(II)

onde

rzoe

k (B

)om

dat

rönt

gens

tral

ing

wor

dt v

erm

eden

. Zie

ook

A6

M7

voor

mog

elijk

e m

enin

gitis

en

ence

falit

is

Sinu

sitis

zie

ook

A13

X-s

inus

(I)

Als

rou

tine

niet

B

ij ki

nder

en j

onge

r da

n 5

jaar

nie

t ge

ïndi

ceer

dge

ïndi

ceer

d (B

)aa

ngez

ien

de s

inus

sen

slec

ht o

ntw

ikke

ld z

ijn;

slijm

vlie

szw

ellin

g ka

n bi

j ki

nder

en e

en n

orm

aal

vers

chijn

sel

zijn

. Één

enk

ele

occi

pito

men

tale

(O

M)

opna

me

onde

r kl

eine

re h

ellin

gsho

ek i

s w

ellic

ht b

eter

da

n de

sta

ndaa

rd-O

M-o

pnam

e, a

fhan

kelij

k va

n de

M

8le

eftij

d va

n he

t ki

nd

119

M. Pediatrie

Nek

en

wer

velk

olo

m (

voo

r tr

aum

a zi

e o

nd

er K

)To

rtic

ollis

zon

der

trau

ma

X (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Def

orm

iteit

gew

oonl

ijk d

oor

spas

me

vero

orza

akt,

geïn

dice

erd

(B)

zond

er s

igni

fica

nte

botv

eran

deri

ngen

. Ind

ien

pers

iste

rend

kan

nad

er b

eeld

vorm

end

onde

rzoe

k (b

v.

M9

CT

) na

con

sult

geïn

dice

erd

zijn

Rug

- of

nek

pijn

X (

I)G

eïnd

icee

rd (

B)

Rug

pijn

zon

der

oorz

aak

kom

t bi

j ki

nder

en w

eini

g vo

or.

Follo

w-u

p no

dig

bij

verd

enki

ng o

p in

fect

ie

NG

(II

)G

espe

cial

isee

rd

Als

de

pijn

per

sist

eert

en

de X

-fot

o’s

norm

aal

zijn

. on

derz

oek

(B)

Nut

tig b

ij pi

jnlij

ke s

colio

se

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

Zie

ook

Wer

velk

olom

ond

er C

. Met

MR

I ku

nnen

on

derz

oek

(B)

spin

ale

mis

vorm

inge

n w

orde

n he

rken

d en

ge

asso

ciee

rde

thec

ale

afw

ijkin

gen

wor

den

uitg

eslo

ten.

M

10M

RI

kan

ook

juve

niel

e di

scus

laes

ies

zich

tbaa

r m

aken

Spin

a bi

fida

occ

ulta

X (

I)A

ls r

outin

e ni

et

Een

alg

emen

e va

rian

t, op

zic

hzel

f ni

et v

an b

etek

enis

ge

ïndi

ceer

d (B

)(z

elfs

bij

enur

esis

). Z

ijn e

r ec

hter

neu

rolo

gisc

he

M11

teke

nen,

dan

is

onde

rzoe

k no

odza

kelij

k

120

M. PediatrieKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Haa

rnes

tcys

te, d

impl

eX

(I)

Als

rou

tine

niet

K

an z

invo

l zi

jn b

ij ou

dere

kin

dere

nge

ïndi

ceer

d (B

)

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)U

S ka

n nu

ttig

zijn

in

de n

eona

tale

per

iode

om

on

derl

igge

nd „

teth

ered

cor

d” e

nz. n

a te

gaa

n

MR

I (0

)G

espe

cial

isee

rd

MR

I m

et n

ame

in a

anw

ezig

heid

van

neu

rolo

gisc

he

M12

onde

rzoe

k (B

)te

kene

n

Bew

egin

gsap

par

aat

Opz

ette

lijk

toeg

ebra

cht

X-a

ange

dane

G

eïnd

icee

rd (

B)

Het

pla

atse

lijke

bel

eid

volg

en;

nauw

e kl

inis

ch-

lets

el?k

inde

rmis

hand

elin

gde

len

(I)

radi

olog

isch

e af

stem

min

g no

dig.

Ske

leto

verz

icht

voo

rki

nder

en j

onge

r da

n 2

jaar

na

klin

isch

ove

rleg

. Kan

so

ms

nodi

g zi

jn b

ij ou

dere

kin

dere

n. C

T/M

RI-

hers

enen

kan

nodi

g zi

jn, o

ok b

ij af

wez

ighe

id v

an z

icht

baar

sc

hede

llets

el(v

oor

hoof

dlet

sel

zie

onde

r K

)M

13N

G (

II)

Geï

ndic

eerd

(B

)G

evoe

lig v

oor

occu

lte w

erve

l-/

ribf

ract

uur

Let

sel

extr

emite

it:

X (

I)A

ls r

outin

e ni

etR

adio

logi

sch

advi

es i

nwin

nen

cont

rala

tera

le z

ijde

ter

geïn

dice

erd

(B)

verg

elijk

ing

M14

121

M. Pediatrie

Kle

ine

licha

amsb

ouw

, X

voo

r bo

tlee

ftij

dM

et p

asse

nde

2-18

jaa

r: a

lleen

lin

ker

(of

niet

-dom

inan

te)

hand

/pol

s.gr

oeis

toor

nis

(I)

tuss

enpo

zen

Bij

prem

atur

en e

n ne

onat

en:

knie

(ge

spec

ialis

eerd

geïn

dice

erd

(B)

onde

rzoe

k). M

oet

wel

licht

wor

den

aang

evul

d m

et e

en

skel

etov

erzi

cht

en M

RI

voor

hyp

otha

lam

us e

n M

15hy

pofy

se (

gesp

ecia

lisee

rde

onde

rzoe

ken)

Cox

itis

fuga

xU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

US

bren

gt e

ffus

ies

in b

eeld

, die

voo

r di

agno

stis

che

enth

erap

eutis

che

doel

eind

en g

easp

iree

rd k

unne

n w

orde

n.

X-f

oto’

s ku

nnen

wac

hten

, maa

r m

oete

n w

orde

n ov

erw

ogen

als

de

sym

ptom

en p

ersi

ster

en. N

G e

n M

RI

over

weg

en b

ij ve

rden

king

op

M. P

erth

es e

n no

rmal

e M

16X

-fot

o’s

Man

k lo

pen

X-b

ekke

n (I

)G

eïnd

icee

rd (

C)

Gon

aden

besc

herm

ing

wor

dt a

ls r

outin

e to

egep

ast,

tenz

ij sc

herm

en h

et k

linis

ch v

erda

chte

geb

ied

afde

kken

. Ind

ien

epip

hysi

olys

is w

aars

chijn

lijk

is, z

ijn

late

rale

X-f

oto’

s va

n be

ide

heup

en n

odig

US

(0)

of N

G (

II)

Ges

peci

alis

eerd

A

l na

ar h

et b

elei

d en

de

expe

rtis

e en

bes

chik

baar

heid

M17

of M

RI

(0)

onde

rzoe

k (B

)te

r pl

aats

e

122

M. PediatrieKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Foca

le b

otpi

jnX

(I)

en

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)X

-fot

o ka

n aa

nvan

kelij

k no

rmaa

l zi

jn. U

S ka

n nu

ttig

zijn

, voo

ral

bij

oste

omye

litis

NG

(II

) of

MR

I G

espe

cial

isee

rd

MR

I hi

er s

teed

s m

eer

toeg

epas

tM

18(0

)on

derz

oek

(B)

Snap

ping

hip

dis

loca

tieU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

X k

an w

orde

n ge

brui

kt t

er a

anvu

lling

van

US

of a

ls

hier

voor

gee

n ex

pert

ise

besc

hikb

aar

is. X

-fot

o M

19ge

ïndi

ceer

d bi

j ou

dere

zui

gelin

gen

Zie

kte

van

Osg

ood–

X-k

nie

(I)

Als

rou

tine

niet

H

oew

el b

ij de

zie

kte

van

Osg

ood-

Schl

atte

r Sc

hlat

ter

geïn

dice

erd

(C)

radi

olog

isch

e bo

tver

ande

ring

en z

icht

baar

zijn

, ov

erla

ppen

die

met

nor

mal

e as

pect

en. G

eass

ocie

erde

w

eked

elen

zwel

ling

moe

t ee

rder

klin

isch

dan

M

20ra

diol

ogis

ch b

eoor

deel

d w

orde

n

Th

ora

coca

rdia

alA

cute

inf

ectie

in

thor

axX

-tho

rax

(I)

Als

rou

tine

niet

In

itiël

e en

fol

low

-upo

pnam

en z

ijn g

eïnd

icee

rd b

ij ge

ïndi

ceer

d (B

)pe

rsis

tere

nde

klin

isch

e te

kene

n of

sym

ptom

en e

n bi

j er

nstig

zie

ke k

inde

ren.

X-t

hora

x ov

erw

egen

bij

febr

is

e.c.

i. B

ij ki

nder

en k

an p

neum

onie

voo

rkom

en z

onde

r M

21kl

inis

che

teke

nen

123

M. Pediatrie

Rec

urre

nte

prod

uctie

ve

X-t

hora

x (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Bij

kind

eren

met

rec

urre

nte

infe

ctie

in

de t

hora

x is

de

hoes

tge

ïndi

ceer

d (C

)X

-tho

rax

gew

oonl

ijk n

orm

aal

(afg

ezie

n va

n ve

rdik

te

bron

chus

wan

den)

. X-f

oto

bij

follo

w-u

p al

s ro

utin

e ni

et

geïn

dice

erd,

beh

alve

bij

colla

ps o

p in

itiël

e X

-fot

o. B

ij ve

rden

king

op

cyst

isch

e fi

bros

e is

doo

rver

wijz

ing

naar

M

22sp

ecia

list

nood

zake

lijk

Cor

pus

alie

num

in

X-t

hora

x (I

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Toed

rach

t va

ak n

iet

duid

elijk

. Bro

ncho

scop

ie

luch

tweg

en (

verd

enki

ng)

geïn

dice

erd,

ook

bij

norm

ale

X-t

hora

x. N

G/C

Tka

n nu

ttig

zijn

om

sub

tiele

air

tra

ppin

g zi

chtb

aar

te m

aken

. Te

n aa

nzie

n va

n ex

pira

tieop

nam

en, d

oorl

icht

ing,

CT

en

NG

(ve

ntila

tiesc

intig

rafi

e) l

oopt

het

pla

atse

lijke

bel

eid

(zie

ond

er K

)M

23st

erk

uite

en

Piep

ende

ade

mha

ling

X-t

hora

x (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Bij

kind

eren

met

ast

ma

is d

e X

-tho

rax

gew

oonl

ijk

geïn

dice

erd

(B)

norm

aal,

afge

zien

van

ver

dikt

e br

onch

usw

ande

n. B

ij pl

otse

linge

, onv

erkl

aard

e pi

epen

de a

dem

halin

g is

X-

thor

ax g

eïnd

icee

rd;

dit

kan

te w

ijten

zijn

aan

een

M

24co

rpus

alie

num

in

de l

ucht

weg

en (

zie

bove

n)

Acu

te s

trid

orX

-hal

s (I

)A

ls r

outin

e ni

et

Epi

glot

titis

is

een

klin

isch

e di

agno

se, m

aar

cave

cor

pus

M25

geïn

dice

erd

(B)

alie

num

(zi

e bo

ven)

124

M. PediatrieKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Har

trui

sX

-tho

rax

(I)

Als

rou

tine

niet

V

erw

ijzin

g na

ar s

peci

alis

t ka

n no

dig

zijn

; U

S-ha

rt v

aak

M26

geïn

dice

erd

(C)

geïn

dice

erd

Trac

tus

dig

esti

vus

– zi

e ook

dee

l G

voor

mee

r al

gem

ene

buik

pro

ble

men

Intu

ssus

cept

ieX

-bui

k (I

I)G

eïnd

icee

rd (

C)

Nau

w o

verl

eg t

usse

n ki

nder

arts

, rad

iolo

og e

n ch

irur

g al

tijd

vere

ist.

Indi

en e

r ex

pert

ise

besc

hikb

aar

is, k

an

men

met

US

of c

olon

inlo

op (

luch

t of

bar

ium

) de

di

agno

se b

eves

tigen

en

de r

educ

tie g

elei

den

Nad

er

Ges

peci

alis

eerd

beel

dvor

men

d on

derz

oek

(B)

M27

onde

rzoe

k

Inge

slik

t co

rpus

alie

num

X

-bui

k (I

I)A

ls r

outin

e ni

et

Beh

alve

bij

sche

rp o

f m

ogel

ijk g

iftig

cor

pus

alie

num

, ge

ïndi

ceer

d (C

)bv

. bat

teri

j. Z

ie o

nder

K. A

ls n

iet

zeke

r is

of

het

corp

us

alie

num

gep

asse

erd

is, k

an e

en X

-bui

k na

6 d

agen

ge

ïndi

ceer

d zi

jn

X-t

hora

x G

eïnd

icee

rd (

C)

Als

nie

t ze

ker

is o

f he

t co

rpus

alie

num

gep

asse

erd

is,

(zie

ond

er K

)M

28(i

ncl.

hals

) (I

)ka

n ee

n X

-bui

k na

6 d

agen

geï

ndic

eerd

zijn

125

M. Pediatrie

Kle

in a

bdom

inaa

l tr

aum

aX

-bui

k (I

I)A

ls r

outin

e ni

et

US

kan

als

eers

te o

nder

zoek

wor

den

geda

an, m

aar

CT

geïn

dice

erd

(C)

is s

peci

fiek

er, m

et n

ame

bij

inge

wan

dstr

aum

a. X

-fot

o ka

n bo

tlets

el b

ij er

nstig

tra

uma

zich

tbaa

r m

aken

. De

prin

cipe

s vo

or h

et o

nder

zoek

en v

an g

rote

tra

umat

a bi

j ki

nder

en z

ijn a

nalo

og a

an d

ie v

oor

volw

asse

nen

(zie

M

29G

root

tra

uma,

K40

-42)

Proj

ectie

lbra

ken

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(A

)U

S ka

n de

aan

wez

ighe

id v

an e

en h

yper

trof

isch

e py

loru

sste

nose

bev

estig

en, m

et n

ame

als

de k

linis

che

M30

bevi

ndin

gen

twijf

elac

htig

zijn

Her

haal

d br

aken

Con

tras

tond

er-

Als

rou

tine

niet

D

it sy

mpt

oom

om

vat

vele

mog

elijk

hede

n, v

an

zoek

hog

ere

geïn

dice

erd

(C)

obst

ruct

ie i

n de

neo

nata

le p

erio

de t

ot r

eflu

x, s

puge

rs e

ntr

actu

s di

gest

ivus

kind

eren

met

mig

rain

e. U

S ka

n nu

ttig

zijn

om

m

alro

tatie

te

beve

stig

en. C

ontr

asto

nder

zoek

van

de

hoge

re t

ract

us d

iges

tivus

kan

eve

nwel

geï

ndic

eerd

zijn

om

mal

rota

tie u

it te

slu

iten,

ook

bij

norm

ale

X-b

uik.

C

ontr

asts

tudi

es b

ij ne

onat

en m

oete

n al

s ge

spec

ialis

eerd

on

derz

oek

wor

den

verr

icht

. NG

ove

rweg

en v

oor

M31

maa

gont

ledi

ging

en

gast

ro-o

esof

agal

e re

flux

126

M. PediatrieKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Pers

iste

rend

e ic

teru

s U

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Vro

eg (

< 1

0 w

eken

) en

sne

l on

derz

oek

is e

ssen

tieel

.ne

onat

orum

Afw

ezig

heid

van

NG

(II

)G

eïnd

icee

rd (

B)

dila

tatie

van

de

duct

i he

patic

i sl

uit

obst

ruct

ieve

M

32ch

olan

giop

athi

e ni

et u

it

Rec

tale

blo

edin

gN

G (

II)

Ges

peci

alis

eerd

In

dien

een

div

ertik

el v

an M

ecke

l to

t de

mog

elijk

hede

n on

derz

oek

(B)

beho

ort

eers

t N

G d

oen.

Con

tras

tond

erzo

ek v

an d

e du

nne

darm

kan

ook

nod

ig z

ijn. N

G i

s oo

k nu

ttig

voor

he

t on

derz

oeke

n va

n in

flam

mat

oire

col

onzi

ekte

. E

ndos

copi

e he

eft

de v

oork

eur

bove

n ba

rium

-co

loni

nloo

p vo

or d

e be

oord

elin

g va

n po

liepe

n en

in

flam

mat

oire

col

onzi

ekte

. US

kan

wor

den

gebr

uikt

M

33vo

or h

et d

iagn

ostic

eren

van

dup

licat

iecy

sten

Obs

tipat

ieX

-bui

k (I

I)A

ls r

outin

e ni

et

Bij

veel

nor

mal

e ki

nder

en i

s ui

tgeb

reid

fec

aal

mat

eria

al

geïn

dice

erd

(C)

te z

ien;

het

is

onm

ogel

ijk h

et b

elan

g va

n ra

diol

ogis

che

teke

nen

te b

eoor

dele

n. W

el k

an e

en X

-bui

k va

n nu

t zi

jn

voor

bep

aald

e sp

ecia

liste

n bi

j re

frac

tair

e ge

valle

n

Con

tras

tinl

oop

Als

rou

tine

niet

B

ij ve

rden

king

op

M. H

irsc

hspr

ung

heef

t ve

rwijz

ing

geïn

dice

erd

(B)

naar

spe

cial

ist

en b

iops

ie d

e vo

orke

ur b

oven

M

34ra

diol

ogis

ch o

nder

zoek

Palp

abel

e zw

ellin

g in

U

S (0

)+

X-b

uik

Geï

ndic

eerd

(B

)B

ij ve

rden

king

op

mal

igni

teit

moe

t na

der

buik

/bek

ken

(II)

beel

dvor

men

d on

derz

oek

wor

den

verr

icht

in

een

M35

gesp

ecia

lisee

rd c

entr

um

127

M. Pediatrie

Uro

rad

iolo

gie

Enu

resi

sB

eeld

vorm

ing

Als

rou

tine

niet

U

S- e

n ur

odyn

amis

ch o

nder

zoek

kan

nod

ig z

ijn b

ij M

36ge

ïndi

ceer

d (B

)pe

rsis

tere

nde

enur

esis

Inco

ntin

entia

uri

nae

US

(0)

Geï

ndic

eerd

(B

)B

eide

ond

erzo

eken

kun

nen

nodi

g zi

jn o

m e

en d

ubbe

l sy

stee

m m

et e

ctop

isch

e ur

eter

te

beoo

rdel

enM

37IV

U (

II)

Geï

ndic

eerd

Nie

t-pa

lpab

ele

test

isU

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Om

ing

uïna

le t

estis

te

loka

liser

en. M

RI

kan

nutti

g zi

jn

om e

en i

ntra

-abd

omin

ale

test

is t

e lo

kalis

eren

, maa

r la

paro

scop

ie w

ordt

mee

r en

mee

r he

t on

derz

oek

van

M38

eers

te k

euze

Ant

enat

ale

diag

nose

van

U

S (0

)G

eïnd

icee

rd (

B)

Hie

rvoo

r di

enen

pla

atse

lijke

pro

toco

llen

te w

orde

n di

lata

tie u

rine

weg

enop

gest

eld.

Lic

hte

dila

tatie

kan

gew

oonl

ijk m

et U

S w

orde

n ge

volg

d. L

age

drem

pel

voor

ver

wijz

ing

naar

M

39sp

ecia

list

128

M. PediatrieKL

INIS

CH

PRO

BLEE

MO

ND

ERZO

EK(D

OSI

SKLA

SSE)

AA

NBE

VEL

ING

(CLA

SSIF

ICAT

IE)

OPM

ERKI

NG

EN

Bew

ezen

inf

ectie

B

eeld

vorm

ing

Ges

peci

alis

eerd

Pl

aats

elijk

zee

r ve

rsch

illen

d. H

angt

ste

rk a

f va

n de

ur

inew

egen

US

(0)/

NG

on

derz

oek

(C)

plaa

tsel

ijke

tech

nolo

gie

en e

xper

tise.

De

mee

ste

(II)

/ cy

stog

rafi

e pa

tiënt

en m

oete

n pr

ofyl

actis

ch a

ntib

iotic

a bl

ijven

(I

II)

krijg

en i

n af

wac

htin

g va

n de

res

ulta

ten

van

de

onde

rzoe

ken.

De

leef

tijd

van

de p

atië

nt i

s oo

k va

n in

vloe

d op

het

bel

eid.

Min

imal

iser

ing

van

de

stra

lings

dosi

s is

teg

enw

oord

ig e

en b

elan

grijk

aa

ndac

htsp

unt;

daar

om i

s X

-bui

k al

s ro

utin

e ni

et

geïn

dice

erd

(ste

nen

zeld

zaam

). D

esku

ndig

e U

S is

op

deze

lee

ftijd

van

alle

bee

ldvo

rmin

gsst

rate

gieë

n he

t be

lang

rijk

st. D

aarn

a le

vert

NG

inf

orm

atie

ove

r de

ni

erst

ruct

uur

(DM

SA),

waa

rdoo

r IV

U v

rijw

el g

ehee

l ve

rdro

ngen

is.

NG

kan

de

func

tie b

epal

en, o

bstr

uctie

ui

tslu

iten

en o

ok w

orde

n ge

brui

kt v

oor

cyst

ogra

fie

(dir

ect

of i

ndir

ect)

om

ref

lux

aan

te t

onen

. M

ictie

cyst

ogra

fie

is n

og n

odig

bij

jong

ere

(bv.

< 2

jaa

r)

man

nelij

ke p

atië

ntje

s al

s he

t in

bee

ld b

reng

en v

an d

e M

40an

atom

ie (

bv. u

reth

rakl

eppe

n) e

ssen

tieel

is

129

M. Pediatrie

Geselecteerde bibliografie

1 Royal College of Radiologists. Making the bestuse of a Department of Clinical Radiology:Guidelines for Doctors 4th Edition (ISBN 1872599 37 0) London: Royal College ofRadiologists, 1998

2 Europese Unie. Richtlijn 97/43/Euratom van deRaad van 30 juni 1997 betreffende debescherming van personen tegen de gevaren vanioniserende straling in verband met medischeblootstelling (PB L 180 van 9.7.1997, blz. 22.

3 Roberts CJ. Towards the more effective use ofdiagnostic radiology. A review of the work of theRCR Working Party of the More Effective Use ofDiagnostic Radiology 1976-1986. Clin Radiol1988;39:3-6

4 National Radiological Protection board & TheRoyal College of Radiologists. Patient DoseReduction in Diagnostic Radiology (ISBN 085951 327 0). London: HMSO, 1990

5 RCR Working Party. A multi-centre audit ofhospital referral for radiological investigation inEngland and Wales. BMJ 1991;303:809-12

6 RCR Working Party. Influence of the RoyalCollege of Radiologists’ Guidelines on hospitalpractice: a multi-centre study. BMJ 1992;304:740-43

7 Roberts CJ. The RCR Multi-Centre GuidelineStudy. Implications for clinical practice. ClinRadiol 1992;45:365-8

8 NHS Executive. Clinical Guidelines: UsingClinical Guidelines to Improve Patient CareWithin the NHS (96CC0001). Leeds: NHSExecutive, 1996

131

9 Sackett DL, Richardson WS, Rosenberg W,Haynes RB. Evidence Based Medicine(ISBN 0 443 05686 2). Edinburgh: ChurchillLivingstone, 1997.

10 Dixon AK. Evidence based radiology. Lancet1997;350:509-12.

11 NHS Executive. NHSE Clinical Guidelines(annex to letter). London: NHS Executive,September 1996.

12 Audit Commission. Improving Your Image: Howto Manage Radiology Services More Effectively(ISBN 0 11 8864 14 9). London: HMSO, 1995.

13 Godwin R, de Lacey G, Manhire A (eds). ClinicalAudit in Radiology (ISBN 1 872599 19 2).London: Royal College of Radiologists, 1996.

14 The Ionising Radiation (Protection of PersonsUndergoing Medical Examinations ofTreatment–POPUMET) Regulations(SI1988/778). London: HMSO, 1988.

15 Field MJ, Lohr KN (eds). Guidelines for ClinicalPractice: From Development to Use. WashingtonD.C.: National Academy Press, 1992.

16 NHS Management Executive. Improving ClinicalEffectiveness: Clinical Guidelines 1993(EL(93)115). London: NHS ManagementExecutive, 1993.

17 Dubois RW. Should radiologists embrace or fearpractice guidelines? Radiology 1994;192:43-46A.

18 Grimshaw JM, Freemantle N, Wallace S et al.Developing and implementing clinical practiceguidelines. Effective Health Care 1994;8:1–12.

19 Grimshaw JM, Russell IT. Achieving health gainthrough clinical guidelines: 1. Developingscientifically valid guidelines. Quality in HealthCare 1993;2:243-8.

132

20 Eccles M, Clapp Z, Grimshaw J, et al. North ofEngland evidence based guidelines developmentproject: methods of guideline development. BMJ1996;312:760-62.

21 Cluzeau F, Littlejohns P, Grimshaw JM, Feder G.Appraisal Instrument for Clinical Guidelines.London: St George’s Medical School, 1997.

22 American College of Radiology. AppropriatenessCriteria for Imaging and Treatment Decisions.Reston, VA: American College of Radiology,1995.

23 Bury B, Hufton A, Adams J. Radiation andwomen of child bearing potential. BMJ1995;310:1022-3.

24 National Radiological Protection Board. Boardstatement on diagnostic medical exposures toionising radiation during pregnancy and estimatesof late radiation risks to the UK population.Documents of the NRPB 1993;4:1-14.

25 National Radiation Protection Board/RCR/Collegeof Radiographers. Diagnostic medical exposures:Advice on exposure to ionising radiation duringpregnancy. Didcot: NRPB, 1998.

26 National Radiological Protection Board.Protection of the Patient in X-ray ComputedTomography (ISBN 0 85951 345 8). London:HMSO, 1992.

27 Leung DPY, Dixon AK. Clinicoradiologicalmeetings: are they worthwhile? Clin Radiol1992;46:279-80.

133

AanhangselLijst van instanties die voor de UK RCR Guidelines 1998zijn geraadpleegd.

Royal Colleges enzovoortAcademy of Medical Royal CollegesFaculty of Accident and Emergency MedicineFaculty of Dental Surgery, RCSFaculty of Clinical Oncology, RCRFaculty of Occupational MedicineFaculty of Public Health MedicineRoyal College of AnaesthetistsRoyal College of General PractitionersRoyal College of Paediatrics and Child HealthRoyal College of Physicians of LondonRoyal College of Physicians and Surgeons of GlasgowRoyal College of Physicians of EdinburghRoyal College of Physicians of IrelandRoyal College of PsychiatristsRoyal College of Obstetricians and GynaecologistsRoyal College of OphthalmologistsRoyal College of PathologistsRoyal College of Surgeons of EdinburghRoyal College of Surgeons of EnglandRoyal College of Surgeons of Ireland

Overige organisatiesBritish Institute of RadiologyBritish United Provident AssociationMedical Defence UnionMedical Protection SocietyNational Radiological Protection BoardThe Patients’ Association

SpecialistengroepenAssociation of Chest RadiologistsBritish Society of Nuclear MedicineBritish Society of GastroenterologyBritish Society of Interventional RadiologyBritish Society of NeuroradiologistsBritish Medical Ultrasound SocietyBritish Society of Skeletal RadiologistsDental Radiology Group

134

Paediatric RadiologistsMagnetic Resonance Radiologists Association UKRCR Cardiac GroupRCR Breast GroupRCR Clinical Directors’ GroupRCR Interventional Radiology Sub-CommitteeRCR Nuclear Medicine Sub-CommitteeRCR Paediatric GroupRCR/RCOG Standing Committee on Obstetric USRCR/RCP Standing Committee on Nuclear MedicineUK Children’s Cancer Study GroupUK Neurointervention GroupBij de omwerking van de UK RCR Guidelines 1998 tot deEU-verwijzingscriteria 2000 zijn de volgende organisatiesgeraadpleegd.European Association of Nuclear MedicineEuropean Association of RadiologyUnion of European Medical Specialists

135

136

Europese Commissie

Richtsnoeren voor verwijzing naar beeldvormendonderzoekStralingsbescherming 118

Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties derEuropese Gemeenschappen

2001 — 135 blz. — 10 x 19 cm

ISBN 92-828-9457-6

Prijs in Luxemburg (exclusief BTW): EUR 16

Richtsnoeren voor verwijzing naar beeldvormend onderzoek

Documents

Transcript of Richtsnoeren voor verwijzing naar beeldvormend onderzoek