Maas in BeeldMaas in Beeld

Resultaten van 15 jaar Resultaten van 15 jaar natuurontwikkeling in de natuurontwikkeling in de

Vlaamse MaasvalleiVlaamse MaasvalleiKris Van Kris Van LooyLooy

Gijs Gijs KurstjensKurstjens

Bart PetersBart Peters

1

Maas in BeeldMaas in Beeld

Resultaten van 15 jaar Resultaten van 15 jaar natuurontwikkeling in de natuurontwikkeling in de

Vlaamse MaasvalleiVlaamse MaasvalleiKris Van Kris Van LooyLooy

Gijs Gijs KurstjensKurstjens

Bart PetersBart Peters

Van kevers tot bevers1989: Luc Allemeersch en Jan Stevens, studie van

kevers op grindoevers1991: start natuurontwikkeling Koningssteen, Hochter

Bampd2009: grootschalige natuurlijke inrichting Maasoevers

en terugkeer van de bever

Natuurontwikkeling Maas in Beeld

• Resultaten meten in natuur– Soorten duiken (terug) op– Versterking en duurzame natuur

• Succesfactoren natuurontwikkeling– Inrichting– Contact met rivier– Beheer

• Perspectieven voor de Maasvallei

Soorten duiken terug opbever rivierrombout snelloopkevers

vlottende waterranonkel beekromboutrivierfonteinkruid

oeverloper zalm gingellikruid visdief

kleine tanglibel bittere wilgrivierdonderpad

rivierprik grindwolfspinriempjes ééndagsvliegen

kanaaljuffer bruin cypergras

elk kalketrip slangenlook hondstarwegras kleine kaardenbol

orenbout vuurlibel glassnijder zuidelijke keizerlibel

witje teunisbloempijlstaart kleine nachtpauwoog enwespvlinder vals witje

aan zuidelijk spitskopje greppelsprinkhaan

elmees nachtegaal krakeend grauwe klauwier ver zomertaling roodborsttapuit

or oliekever gevlekte wolzwever

ine modderkruiper europese meerval bittervoorn

bruin blauwtje wilde marjolein hermelijn knautiabij

beemdkroon bosrietzangerrietgors kleine plevier

rode ogentroost hooibeestje meerkikker

agrimoniekattendoorn viltig kruiskruid

blauwe reiger wapenvliegen

2

• Flora• Libellen• Dagvlinders• Sprinkhanen• Broedvogels

Versterking en duurzame natuur

Bijzondere soorten stroomdalgrasland

Rode ogentroost

● jaren 80 ● Situatie 2007

StroomdalStroomdal--floraflora

Wilde marjolein- Jaren ’80

- periode 2000-2007

Zoomflora Flora• Bijzondere soorten van het riviergebied kennen

sterke toename• Vóór natuurontwikkeling en nu

aantal bijzondere soorten vóór en na natuurontwikkeling

0102030405060708090

100

1975-1993

1993-2009

1975-2003

2003-2009

1975-1996

1996-2009

1975-2003

2003-2009

1975-1990

1990-2009

Hochter Bampd Maasbeemden Kerkeweerd Bichterweerd Koningssteen

Libellen

• Bijzondere soorten: Rode Lijst riviersoorten, klimaatsoorten

• Voor en na start natuurontwikkeling

• Nieuwe riviersoorten: beekrombout, rivierrombout, kleine tanglibel, bruine korenbout, glassnijder

• Nieuwe klimaatsoorten: kleine roodoogjuffer, kanaaljuffer, vuurlibel,zuidelijke keizerlibel, zuidelijke oeverlibel, zuidelijke heidelibel

0

5

10

15

20

25

30

35

40

voor 1950 1950-1989

1990-1997

1998-2006

periode/jaar

aant

a

Klimaatsoorten

Rodelijstsoorten

Overige soorten

Vóór na

Dagvlinders

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

voor 1981 1981-1994 1995-2003 HochterBampd

1993-1996

HochterBampd2006

periode/jaar

aant

al

Rodelijstsoorten

Overige soortenvóór na

• Minder sterke toename, algemene neerwaartse trend• Toch nieuwe soorten: kleine parelmoer, boswitje• Sterkhouders: koninginnepage, icarusblauwtje, bruin

blauwtje, hooibeestje, luzernevlinders

3

Sprinkhanen

• Voor en na: enorme toename densiteiten• Nieuwe soorten: blauwvleugelsprinkhaan,

sikkelsprinkhaan, kalkdoorntje, zuidelijk spitskopje, greppelsprinkhaan, moerassprinkhaan

Broedvogels

• Voor en na• Toename struweel en

bossoorten• Toename

riviersoorten Bijzondere broedvogels in de natuurontwikkelingsterreinen

0

10

20

30

40

50

60

Hochter Bampd Maasbeemden Kerkeweerd Bichterweerd Koningssteen

Vlaamse Maasvallei - Maas• Rijkdom bijzondere riviersoorten Grensmaas

uitzonderlijk groot dankzij pioniersituaties• Samenhang is vooral van belang:

Greppelsprinkhaan komt van beneden naar boven, Sikkelsprinkhaan net omgekeerd,…

• Het netwerk functioneert maar kan nog sterker!

aantal bijzondere soorten natuurterreinen

KoningssteenBichterweerd

Hochter Bampd

Kerkeweerd

Maasbeemden

0102030405060708090

100

Natuurontwikkeling grote winstMaar wel regels van het spel volgen:– Geduld hebben: plantensoorten kennen na

kolonisatie vaak een lange “vestigingsfase”– Spontane ontwikkelingen/successie toestaan:

starre beelden passen niet bij de rivier

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

aant

al e

xem

plar

en

Harige ratelaarVeldsalieRuige weegbree

Nog een weg te gaan• Doelsoorten van grotere oppervlakte ontbeken nog: otter,

Zwarte wouw, Visarend,…• Aansluiting van belang voor soortverbreiding, bv. dagvlinders

nog beperkt• Kwalitatieve inrichting riviergebied; voldoende ruimte én

gradiënten, voor amfibieën bv.

Succesfactoren

• Inrichting– Aansluiten bij dynamiek, kennen historiek– De bodem is cruciaal– Niveauverschillen en geleidelijke overgangen

• Contact met rivier• Beheer

4

Via inrichting kunnen we:

• oude structuren weer vrijleggen

• dynamische processen reactiveren

• goede uitgangssituatie voor natuur realiseren

Grensmaas 1848

Zand is zilver,… grind is Goudgrind is Goudgrind is Goud

BodemBodemsterk bepalend voor uitgangssituatie, sterk bepalend voor uitgangssituatie, ook naar beheerook naar beheer

5

• Gradiënten: steilwanden en geleidelijke overgangen

• Niveaus: hoogwatervrij, hoge, lage weerd• Grondwaterinvloed: kwelgeulen, tijdelijke

poelen• Substraten• Beschermen/overbrengen relicten

Inrichting: spelen met overgangen Inrichting: spelen met overgangen en niveauverschillenen niveauverschillen

Contact met rivier

Kerkeweerd 1998Kerkeweerd 1998 Beheer

• Grazers brengen:– Structuurdiversiteit– Openheid – Mantelzones en geleidelijke overgangen– Bloemrijkdom– Kiemingsgelegenheid– Zaadtransport

Perspectieven

2009 ‘startjaar’ projecten nv De Scheepvaart• Bedding hersteld• Natuurterreinen terug in contact met rivier:

Kerkeweerd, Hochter Bampd, Herbricht, Bichterweerd, Mazenhoven

• Er valt heel wat te beleven de komende jaren! …En te leren

Gebiedsrapporten: Ontwikkelingen in 34 Gebiedsrapporten: Ontwikkelingen in 34 Maasterreinen Maasterreinen (te koop in de pauze)(te koop in de pauze)

www.maasinbeeld.nlwww.maasinbeeld.nl

6

Dankwoord• nv De Scheepvaart, in de praktijk brengen

van de aanbevelingen uit het project• Regionaal Landschap Kempen en Maasland,

stimuleren en coördineren van dit project• Pepijn Calle, Kobe Janssen, Alexander Van Braeckel,

Kevin Lambeets, Geert Beckers, Bertie Vanderlee, Peter Engelen, Herman Gielen, Erwin Christis, Lambert Schoenmaekers en Marleen Massonnet

• Alle vrijwilligers en liefhebbers van de Maasvallei die dit mee mogelijk maken