Referentieniveaus en VVE:

wat moet je ermee?

20 november 2012

Els Loman en Aafke Bouwman

2

Inhoud workshop

1. Waarom Referentieniveaus?

2. Wat zijn Referentieniveaus?

3. Wat zijn de actuele ontwikkelingen?

4. Doelen Jonge Kind Taal en Rekenen

5. Opbrengstgericht werken = opbrengstbewust

leren

6. Toepassen van kennis, vaardigheden en

inzichten

7. Doelen stellen, gerichte interventies en

monitoring

8. Vragen, reacties en/of opmerkingen

3

Passie

Actie

Visie

4

Passie Visie

Actie

Wat? Hoe? Wie?

Wat

5

Wie

Hoe?

Wat?

Kinderen

Ontwikkel-

en

leerdoelen

Wie?

Rekenen/wiskunde Taalontwikkeling

Sociaal-emotioneel

Spelontwikkeling

Motorische

ontwikkeling

Creatieve ontwikkeling

Wat

6

Wie

Hoe?

Wat?

Kinderen

Onderwijs-

doelen

Wie?

Rekenen/wiskunde Taal

Sociaal-emotioneel

- Leesvaardigheid

- Schrijfvaardigheid

- Mondelinge taalvaardigheid

- Begrippenlijst en taalverzorging

Geschiedenis

Wereldoriëntatie

Biologie

Lichamelijke

opvoeding

Tekenen

- Getallen

- Meten en Meetkunde

- Verbanden

- Verhoudingen

Beleidslijnen OCW

• Wet op Passend Onderwijs

• Wet op Referentieniveaus Nederlandse

taal en rekenen

• Opbrengstgericht werken

7

Passend onderwijs

• Vermindering percentage leerlingen dat

fulltime in speciaal onderwijs verblijft

• Verbetering leerprestaties, welbevinden

en eindkwalificaties

• Verbetering positie van leerlingen met

speciale onderwijsbehoeften op

arbeidsmarkt

8

9

Inspectie onderzoek naar sterke en

zwakke scholen voor taal + rekenen

Taalonderwijs:

•12% taalzwakke scholen

•70% gemiddeld presterende

scholen

•18% taalsterke scholen

Rekenonderwijs :

•23% rekenzwakke scholen

•50% gemiddeld presterende

scholen

•27% rekensterke scholen

Opbrengstgericht werken

• Gegevens verzamelen over de

opbrengsten van het geboden onderwijs,

deze gegevens analyseren om op

systematische werkwijze het onderwijs te

kunnen verbeteren

10

Aanleiding Wet Referentieniveaus

Nederlandse taal en Rekenen

Maatschappelijke en politieke zorg over

de kwaliteit van het taal- en rekenonderwijs

12

• het behoud en de uitbouw van kwaliteit

• het onvoldoende aansluiten van onderwijssectoren

• het onvoldoende beheersen van basiskennis en –vaardigheden taal en rekenen

• er is weinig (taal en) rekenen na de basisschool

• na de basisschool hebben taal en rekenen een andere inhoud

• er is te weinig onderhoud

• er zitten discontinuïteiten in het systeem

Zorg om

14

Intermezzo

Referentieniveaus en eigen praktijk

• Welke kennis heeft u al van de Referentieniveaus?

• Wat betekent het werken met Referentieniveaus

voor uw handelen in de praktijk?

• Hoe gaat u om met doelen stellen en opbrengsten

bij jonge kinderen?

Doel Referentieniveaus

1. Een samenhangend curriculum voor taal en

rekenen, binnen en over onderwijssectoren heen

en daardoor ook generiek vocabulaire.

2. Het verbeteren van de taal- en rekenprestaties van

leerlingen om niveaudaling tegen te gaan.

16

Referentieniveaus Taal en Rekenen

• Wet per 1 augustus 2010 van kracht

• Doorgaande leerlijn taal en rekenen van VVE naar MBO

• Beheersingsdoelen 12,16 en 18 jaar (kennen en

kunnen)

• Opbrengstbewust leren: kennis hebben van,

vaardigheden inzetten, gericht toepassen om doelen

te bereiken.

• Beleidsdocumenten: vaardigheidslijst, beroepsstand-

daarden

17

www.taalenrekenen.nl

18

19

1

2

3

4

1F

1S 2F

2S 3F

3S 4F

4S

Algemeen maatschappelijk niveau

REFERENTIEKADER

Drempels

Opbouw referentieniveaus

Fundamentele niveaus

Streefniveaus

20

• F-spoor, fundamentele kwaliteit,

functioneel gebruik

• S-spoor, streefkwaliteit, formaliseren,

generaliseren en abstraheren

(=verdiepen)

• Doelen per leeftijdscategorie:

12, 16 en 18 jaar

Fundamenteel- en Streefniveau

21

Toewijzing RFN aan onderwijstypen

Taal

•1F en 1S: primair onderwijs en speciaal onderwijs

•2F: mbo 1, 2, 3, vmbo

•3 F: mbo 4, havo

•4F: vwo

Rekenen

•1F en 1S: Primair en speciaal onderwijs

•2F: mbo 1, 2, 3, vmbo

•3F: mbo 4, havo, vwo

2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015

PO voorbereiding AMvB IJkingscie

Info-overdracht

Info-overdracht

Eindtoets

VO Diagnostische toetsen Test rekentoets

Diagnostische toetsen pilot rekentoets

Diagn. toetsen pilot rekentoets

Diagn. toetsen pilot rekentoets

Examens Start met: Nederlands en rekenen

Mbo1 Diagn. toets Diagn. toets Diagn. toets Pilot examens

Diagn. toets Pilot examens

Besluit voortgang

Mbo2/3

Diagn. toets Diagn. toets Diagn. toets Pilot examens

Diagn. toets Pilot examens

Pilot examens Examens

Mbo 4 Diagn. toets Diagn. toets Pilot examens

Diagn. toets Pilot examens

Diagn. toets Pilot examens

Examens

SO voorbereiding AMvB IJkingscie

Plicht Info-overdracht

PABO Ontwikkeling kennisbasis

Invoering kennisbasis

Kennisbasis Landelijke examens

23

Taaldomeinen

• Mondelinge taalvaardigheid

• Leesvaardigheid

• Schrijfvaardigheid

• Begrippenlijst en taalverzorging

24

voorbeeld van één domein

25

Rekendomeinen

• Getallen

• Verhoudingen

• Meten en meetkunde

• Verbanden

26

voorbeeld van één domein

27

voorbeeld van één domein

1F en ook:

- Moeilijkere getallen

- Complexere situaties

- Abstracter/formeler

28

RFN en OGW in de keten

strategisch niveau

tactisch niveau

operationeel niveau

29

Referentieniveaus en opbrengstgericht

werken

• Bewust te worden van en ervaren dat er noodzaak is om het taal- en rekenbeleid (opnieuw) te doordenken;

• Belang inzien dat een vernieuwd taal-en rekenbeleid voor uw organisatie, de pedagogisch medewerkers, leidsters en leerkrachten kansen biedt tot een verbetering van het onderwijsaanbod en het leerrendement;

• Betrokken raken bij deze ontwikkeling en hierin uw eigen verantwoordelijkheid nemen;

• Bekwaam te worden om bewust en met kennis van zaken verantwoorde interventies te plegen ten behoeve van het vernieuwen van het taal-en rekenbeleid binnen uw organisatie.

30

Evaluatieve cylcus/pdca-cyclus

• Kijken naar eigen kwaliteit

• Sterker bewustzijn

• Nauwkeuriger gericht op feedback

• Voorkomt niveaudaling

31

waarnemen

begrijpen plannen

realiseren

1) Evalueren groepsplan en

verzamelen leerlingengegevens in

groepsoverzicht

2) Signaleren van

leerlingen met

specifieke

onderwijsbehoeften

3) Benoemen van

specifieke

onderwijsbehoeften

van leerlingen

4) Clusteren van

leerlingen met

vergelijkbare

onderwijsbehoeften

6) Uitvoeren van

het groepsplan

5) Opstellen

van het

groepsplan

32

Referentieniveaus is ook

aansluiten bij de behoeften

van jonge kinderen…

• Weten hoe de taal en rekenontwikkeling verloopt.

• Weten wat peuters en kleuters moeten kennen, kunnen en

begrijpen

• Weten welke doelen geformuleerd zijn

• Weten wanneer doelen minimaal bereikt zijn

• Weten welke inhouden/ activiteiten aangeboden worden om

doelen te bereiken

• Weten hoe organisatie en differentiatie ingezet wordt

• Begrijpen welke vorm van monitoring aansluit

• Vaardigheden om de juiste vragen te stellen en interventies in

te zetten.

33

RFN:

Opbrengstgericht werken en

opbrengstbewust leren

Opbrengstgericht werken

Het systematisch en doelgericht werken

aan het maximaliseren van prestaties.

Opbrengstbewust leren:

Kinderen zodanig begeleiden dat ze zich

optimaal kunnen ontwikkelen.

Betekenis voor het handelen van de leidster,

pedagogisch medewerker en leerkracht?

Kapstok:

6 elementen van effectief

onderwijs

34

1. doelgericht werken

2. goed aanbod

3. tijd en extra tijd

4. instructie

5. convergent differentiëren

6. monitoren

Taaldoelen Jonge kinderen

35

Voorschoolse periode/begin groep 1

Basisdoelen eind groep 2

36

Rekendoelen jonge kinderen

Voorschoolse periode/begin groep 1

Minimumdoelen eind groep 2

Basisdoelen eind groep 2

Monitoren rekenonderwijs –systematisch volgen van resultaten

• Toetsen (rekenen voor kleuters, UTG)

• Observatielijsten

• Volgsysteem

• Speelse peilingsactiviteiten

• Gesprekken met kleuters

• Groepsoverzichten

• Groepsplan met doelen en interventies

Monitoren taalonderwijs –systematisch volgen van resultaten

• Toetsen (Toetspakket Beginnende Geletterdheid CPS 2008,

Taaltoets Alle Kinderen Cito 2001, Taal voor Kleuters Cito

2010 (digitale versie), Screening Beginnende geletterdheid

Cito 2009 (digitale versie), Signaleringslijst uit Protocol

Leesproblemen en dyslexie in groep 1 en 2 Anneke Smits,

SNEL instrument: Spraak en taalNormen Eerste Lijns

gezondheidszorg, OBIS 1983

• Observatielijsten

• Volgsysteem

• Gesprekken met kleuters

• Groepsoverzichten en Groepsplan

• met doelen en interventies

Monitoren door spel

• Betekenisvolle en doelgerichte speelse activiteiten

• Geven zicht op het denken, redeneringen, taal van kinderen

• Kan worden ingezet in een dagelijkse, sociale setting

• Zinvolle, passende vragen/interventies binnen het (vuur van het) spel

• Geven antwoorden op (on)gestelde vragen

• Verschillende niveaus mogelijk: aftasten van wat (net) wel en niet gaat: bandbreedte in de spelletjes. Daardoor ook informatie over wat wel gaat!

• Komen tegemoet aan de drie basisbehoeften van kinderen om tot leren te komen

RFN en VVE, dit zijn de kansen!

40

• Doelen stellen en volgens leerlijnen

werken.

• Doelgericht werken in plaats van

activiteitengericht werken

• Instructie en aanbod op maat aanbieden

(zone naaste ontwikkeling)

• Ontwikkelingsgericht en

opbrengstgericht monitoren

CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Plotterweg 30

3821 BB Amersfoort

Postbus 1592

3800 BN Amersfoort

T [033] 453 43 43

F [033] 453 43 53

E cps@cps.nl

www.cps.nl

www.cps.nl

a.bouwman@cps.nl

e.loman@cps.nl