6

ORGaNiSatiE tekSt InG. Frank de Groot

Publiek private ketenintegratie in Rotterdam

Bouwvergunning in één dag

‘Wie je er ook in de keten over spreekt; dit project is echt anders gegaan. Het Mooie Plan fase 1 in Rotterdam is een toonbeeld van cultuurverandering, samenwerking,

ketenintegratie en vernieuwing. Vooral omdat Dura Vermeer en Com·wonen bewijzen dat het mogelijk is om veel sneller, tegen lagere kosten (onder andere door minder fouten), van betere kwaliteit en met tevreden klanten te bouwen. Daarin zijn Dura Vermeer en Com·wonen koploper!’, aldus het lovende jurycom-mentaar van de Bouwpluim, onder voorzitterschap van mr. drs. Elco Brinkman, voorzitter Bouwend Nederland. Bouwregels in de praktijk nodigde de drie ketenpartners een week na de uitreiking uit voor een rondetafelgesprek bij Com·wonen over de voordelen van publiek private ketenintegratie.

tRaNSPaRaNtiEKetenintegratie leidt tot minder faalkosten en een hogere kwali-teit. Toch komt ketenintegratie in de bouw nauwelijks van de grond. UvA-promovendus Marcel Noordhuis, director van Deloitte Real Estate Advisory, wilde achterhalen hoe dat komt. Eind 2007 nodigde hij een achttal corporaties, waaronder Com·wonen, uit om vanuit de opdrachtgeverskant hun visie te geven voor het blad Building Business. In 2008 mochten de bouwbedrijven reageren. ‘Als je leest wat er dan over elkaar gezegd wordt, dan verbaas ik me dat er nog een steen wordt gestapeld in ons land’, reageert Ben Pluijmers, directeur Vastgoed bij Com·wonen. ‘Corporaties zijn

alleen geïnteresseerd in de laagste prijs en bouwers kunnen niet innoveren. De bouw werkt met een vechtmodel, waarbij de opdrachtgevende partij dikke, dichtgespijkerde contracten produ-ceert en bouwers vervolgens zoeken naar onvolkomenheden in die contracten om zo veel mogelijk onbedoeld meerwerk te kunnen verrichten. Daarnaast werken we bij ieder project weer met andere partners, omdat deze partners vooral op prijs worden geselecteerd. Het lerend effect is dus beperkt en de lage inschrijfprijzen worden ergens aan de achterkant weer gecompenseerd door minder kwali-teit te leveren. Kortom; van fatsoenlijk zakendoen is geen sprake.

Tijdens het gala van de Nederlandse bouw op

9 februari in het beatrix Theater in utrecht werd

de bouwpluim in de categorie b&u uitgereikt aan

het project ‘Ketenintegratie in de bouw’ van Dura

vermeer bouw Rotterdam en woningcorporatie

Com·wonen. De tweejaarlijkse prijs stimuleert en

waardeert een betere teamvorming en samenwer-

king tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers bij

grootschalige bouwprojecten. Inmiddels is ook de

Rotterdamse afdeling vergunningen van de dienst

ds+v op verzoek van beide ketenpartners in de

pilot ketenintegratie gestapt voor de nieuwbouw

van het Mooie Plan fase 2.

Ben Pluijmers, directeur vastgoed bij com·wonen: ‘We gaan met het bouwbedrijf niet vechten om een procent meer of minder winst. Bij een goede samenwerking heb je altijd een gezonde winstmarge.’

7

Publiek private ketenintegratie in Rotterdam

Bouwvergunning in één dag

Geen wonder dat de faalkosten in de bouw tussen de tien en dertien procent liggen. Miljarden gooien we zo weg.’Dat moet anders kunnen dacht zijn corporatie. Daarom is in 2008 samen met Dura Vermeer Bouw Rotterdam gestart met de toepas-sing van ketenintegratie in projecten en in de organisatie. ‘We werken al heel lang samen, dus Dura Vermeer Bouw was daarvoor een logische partner’, zegt Pluijmers. Het project ‘Ketenintegratie in de bouw’ wordt begeleid door Het Centre for Process Innovation in Building and Construction (CPI). Dit is het kenniscentrum van TU Delft dat zich toelegt op kennisontwikkeling en kennistoepas-sing op gebied van procesinnovatie in de bouw. Andere partners in

dit project zijn Deloitte, TU Delft en de Universiteit van Amsterdam. Ook Com·wonen heeft mensen vrijgemaakt die de ketenintegratie verder ontwikkelen. De pilot duurt circa vijf jaar en omvat drie projecten in Rotterdam. Het totaal aantal projecten beloopt circa tien. Het eerste project, ‘Het Mooie Plan fase 1’, bestaande uit hon-derd grondgebonden woningen in Lombardijen, is inmiddels opgeleverd.

mOOiE PLaN faSE 1Volgens Pluijmers wordt de ketenintegratie gedurende het project steeds verder voor- en achterwaarts uitgebreid: ‘We zijn begonnen

cOm·WONEN Gaat kEtENSamENWERkiNG aaN mEt BaLLaSt NEDam BOUW WESt

Com·wonen streeft ernaar om het aantal ketenpartners verder uit te breiden. Naast de ketenintegratie die de woningcorporatie op nieuwbouw heeft met

Dura Vermeer Bouw Rotterdam, is er op 25 januari 2011 een ketensamenwerking gesloten met Ballast Nedam Bouw West op groot onderhoud. Ook Dura

Vermeer is nieuwe ketens gestart met onder andere woningcorporaties Ymere (Noordelijke Randstad) en Waterweg Wonen (Vlaardingen). Zo breiden de

ketens zich steeds verder uit.

het eerste gezamenlijke project in de ‘Raamovereenkomst Ketenintegratie’ van Com·wonen en ballast Nedam bouw west is het groot onderhoud van een

kwart van het woningbezit van de woningcorporatie in Capelle aan den IJssel. het gaat om een kleine tweeduizend woningen in de wijk schollevaar die de ko-

mende zes jaar door het woonteam+ worden aangepakt. Dit is de vlag waaronder ballast Nedam en Com·wonen samen met een aantal gekozen strategische

partners de klus klaart. De raamovereenkomst omschrijft de gedeelde visie op het partnerschap en de samenwerking.

De ketenintegratie heeft al in korte tijd tot succes geleid: door de strategische partners in het vroegste stadium bij het proces te betrekken en door de open-

heid en het vertrouwen zijn er direct al besparingen, kwaliteitsverbeteringen en tijdwinsten gerealiseerd. Eind 2010 volgde het hele team een Masterclass

Ketenintegratie door Deloitte Real Estate Advisory, de universiteit van Amsterdam en de Tu Delft. bovendien is een groot deel van het team, van opdrachtge-

ver tot installateur, op lEAN-cursus geweest. De handtekening onder de contracten met de overige strategische partners is de volgende stap in de contract-

vorming voor het woonteam+. het is belangrijk dat alle ketenpartners het eens zijn over de financiële uitgangspunten, de werkwijze en de bijbehorende

gedrags- en cultuurverandering.

8

met een soort nulmeting bij het project Langegeer in Vreewijk; ook goed voor ongeveer honderd grondgebonden woningen. Wat is goed gegaan, wat is fout gegaan en wat valt daarvan te leren? Het was best even wennen om onze fouten openbaar te maken. Zo ver-liep er vijf tot zes jaar tussen initiatief en oplevering. Met ketenin-tegratie was dat de helft geweest. Ook waren de kosten 35 procent hoger dan geraamd en tot vier jaar na oplevering hadden we nog te maken met de afhandeling van nazorgpunten.’Dat kon dus beter. Rob Tummers, directeur Bouwen van Dura Vermeer Bouw Rotterdam BV, vertelt: ‘De bouw van Mooie Plan fase 1 is daarom gebruikt om een ‘ideale’ gezamenlijke werkwijze op papier te zetten. Daarbij is het vooral van belang dat beide partijen vroegtijdig om de tafel gaan zitten en open met elkaar praten over de besparingsmogelijkheden tijdens de ontwerp, uitvoering- en beheerfase.’ Volgens Tummers was het eerste pilotproject direct al zeer succesvol: ‘We bleven maar liefst twaalf procent onder het budget. Normaal ben je dat al kwijt aan de faalkosten. Verder had-den we vrijwel geen opleverpunten en hebben we op tijd opgele-verd ondanks de lange vorstperiode. Tot slot zijn de bewoners tevreden.’

mOOiE PLaN faSE 2In het tweede project Mooie Plan fase 2 – waarvan dit jaar de eerste paal de grond in gaat – is de ketenintegratie verder verbreed door ook de Rotterdamse afdeling vergunningen van dS+V (dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting) en Structin (Dienst gezamenlij-ke nutsbedrijven) uit te nodigen voor de pilot ketenintegratie. Onderdelen die zijn opgepakt zijn een gezamenlijk referentiepro-gramma, ontwerpen met het Bouw Informatie Model (BIM), geza-menlijke projectgegevens op internet, gezamenlijke ontwerpses-sies, lean bouwen, delen van winst en risico, en afstemming met nutsbedrijven en gemeente bij de voorbereiding en uitvoering van de aanleg van kabels en leidingen en van het bouwrijp maken. Daarnaast wordt samen met de gemeente de bouwaanvraag voor-bereid. ‘Het ketenintegratieteam heeft tot de start van de bouw al een winst van tien weken kunnen boeken op de planning!’, aldus Pluijmers.

Tummers licht toe: ‘De traditionele contractvormen tussen Dura Vermeer en Com·wonen zijn vervangen door een projectongebon-den overeenkomst voor de komende vijf jaar. Hierin spreken we de intentie uit om samen te werken, maar als daar gegronde redenen voor zijn kunnen we er ook uitstappen. In de overeenkomst hebben we ook afspraken gemaakt over de selectie van strategische keten-partners en het stellen en meten van verbeterdoelen. Er zal verder worden ontwikkeld op basis van een gezamenlijke referentie en kostenkengetallen. We hanteren dus volledige openheid. Eigenlijk hebben we samen een soort virtueel bedrijf, waarin je samen de resultaten deelt.’ Volgens Pluijmers is zelfs voor het delen van winst en risico’s een systematiek ontwikkeld waarin ook ketenpartners zullen delen: ‘We gaan niet vechten om een procent meer of minder. Bij een goede samenwerking heb je altijd een gezonde winstmarge. Realiseren we extra besparing, dan wordt die gewoon eerlijk ver-deeld. Als je goed wilt samenwerken, moet er voor iedereen iets inzitten.’

BimPluijmers vertelt dat BIM de norm is in het ontwerp: ‘Alle projecten worden voortaan in BIM uitgewerkt: dat is een tool waarmee ieder-een uit dezelfde bron met tekeningen en gegevens put. We werken daarbij in een internetomgeving aan een intelligent 3D-model waaraan door alle partners steeds meer gegevens worden toege-voegd. Op basis van autorisaties hebben ketenpartners toegang tot bepaalde lagen in het model en weet je ook altijd zeker dat de laat-ste versie zichtbaar is. Het systeem controleert automatisch of er strijdigheden in de bijdragen zitten. Uiteindelijk wordt het model ook gebruikt in de beheerfase, bijvoorbeeld voor uittrekstaten van de kozijnen om het onderhoud goed te kunnen inplannen. Deze werkwijze betekent trouwens ook dat we alleen met partners samenwerken die met BIM kunnen werken of bereid zijn de beno-digde software aan te schaffen.’

vERGUNNiNGENmaNaGEmENtBelangrijk onderdeel van de ketenintegratie is vergunningenma-nagement.Margreet Schotman, hoofd van de afdeling vergunningen van dS+V vertelt: ‘In de traditionele situatie toetsen we een bouwplan pas na het indienen van de bouwaanvraag. Als de aanvraag niet compleet is loopt de vergunningprocedure al vertraging op, omdat de aanvrager dan eerst de aanvullende stukken moet leveren.

Rob tummers, directeur Bouwen van Dura vermeer Bouw Rotterdam Bv: ‘Bij het eerste pilotproject ketenintegratie bleven we al direct maar liefst twaalf procent onder het budget.’

margreet Schotman, hoofd van de afdelingen vergunningen van dS+v: ‘Uiteindelijk streven we ernaar om door ketenintegratie in één dag de hoogwaardige vergunningen te kunnen verlenen.’

'van fatsoenlijk zakendoen is geen sprake. Geen wonder dat de faalkosten in de bouw tussen de tien en dertien procent liggen.'

9

Vervolgens bestaat het risico dat er details of onderdelen aangepast moeten worden, omdat ze niet aan de regelgeving voldoen. Al met al ben je zo weer een paar weken verder. Vervolgens wordt er dan vanwege de tijdsdruk een vergunning verstrekt die ‘aan elkaar hangt’ van de mitsen en maren in de vorm van pakweg honderd nadere voorschriften en eisen die naderhand weer gecheckt moe-ten worden. Hierna zorgt dat ook in de uitvoering voor oponthoud (en dus voor extra kosten), omdat over de keuze van invullen van de nadere eisen discussie ontstaat. Nog erger is dat er bijvoorbeeld kozijnen, balken en vloerplaten besteld zijn, die afgekeurd gaan worden. Oorzaak van deze rompslomp is natuurlijk ook dat een omgevingsvergunning een grote juridische waarde heeft. Daar kan je als gemeente niet mee marchanderen of over onderhandelen.’Schotman vervolgt: ‘Door vroegtijdig met de marktpartijen aan tafel te gaan zitten kunnen we onze kennis van de bouw- en regel-geving en het vergunningenproces al vroegtijdig inbrengen, zon-der dat we nu op de stoel van een adviseur willen gaan zitten. We gaan dus van een afwachtende, toetsende en controlerende hou-ding naar het leveren van toegevoegde waarde aan het bouwpro-ces. Hierdoor konden we voor Het Mooie Plan fase 2 al binnen een week de omgevingsvergunning verlenen. Uiteindelijk streven we ernaar om op deze wijze in één dag de hoogwaardige vergunningen te kunnen verlenen.’

LEaN-WERkENOm het proces zo veel mogelijk te stroomlijnen wordt er gewerkt volgens de Lean-principes. Dat wil zeggen dat alle ketenpartners

zo veel mogelijk waarde aan het bouwproces toevoegen door in een zo vroeg mogelijk stadium rond de tafel te gaan zitten. Hierdoor gaan de productiekwaliteit omhoog en de productiekosten omlaag, wat leidt tot algemene winst. Schotman: ‘Twee van onze teamma-nagers zijn meegegaan op Lean-cursus. Dat was een groot succes. De Lean-methode helpt ons om op een andere manier naar het proces te kijken. We kijken nog teveel naar de vergunning als papiertje met een stempel, terwijl het uiteindelijk gaat om een goed en veilig gebouw. Onze houding moet meer pro-actief wor-den, waarbij we kijken welke toegevoegde waarde we kunnen bie-den aan het gehele bouwproces. Daarbij biedt deze werkwijze ook grote voordelen voor onze eigen organisatie, omdat we de werk-zaamheden veel beter kunnen inplannen.’

Meer informatie: kijk op www.succesvolbouwen.nl.

kEtEN acaDEmiE BOUW

De Keten Academie is een praktijkacademie

die u ondersteunt in het toepassen van

ketensamenwerking.

Initiatief nemers zijn: Aedes, Bouwend Neder-

land, CPI, SBR en TU Delft.

Naast de nodige theorie, vormt uw eigen

praktijk de rode draad door het programma

van de Keten Academie. Kerndocenten, leer-

coaches en ervaringsdeskundigen richten zich

op uw leervragen, zodat u ketensamenwer-

king succesvol in uw eigen organisatie en met

uw partners kunt toepassen. Zo verstevigt u

uw marktpositie.

Opdrachtgevers en opdrachtnemers zitten aan

tafel bij de Keten Academie. goed voor uw

netwerk en om samen te leren hoe ketensa-

menwerking daadwerkelijk werkt. Echt naar

elkaar luisteren, inzicht krijgen in elkaars orga-

nisaties, bereid zijn om over de eigen grenzen

heen te kijken en hierover concrete afspraken

te maken. Dat maakt pas het verschil!

De Keten Academie biedt drie programma’s

aan, die u kunt vergelijken met judobanden:

iedere band die u haalt symboliseert een ken-

nis- en vaardighedenniveau en bijpassende

attitude. Zo kan iedere deelnemer zelf de regie

voeren over het gewenst eindniveau, de plan-

ning en de kosten.

stap 1 is de ‘groene band’, een mindset met

het oog op ketensamenwerking en argumenta-

tie om over te gaan op deze werkwijze.

Programma Mindset (groene band)

De mindset is primair gericht op professionals

uit de bouwketen die het thema ketensamen-

werking willen verkennen. u krijgt antwoord

op vragen als: wat wordt met ketensamen-

werking bedoeld? welke mindset is nodig om

te kunnen samenwerken in de keten? Is het

iets voor onze organisatie? hoe herken ik mijn

ketenpartners? De mindset is:

• deperfectebasisomopprofessionelewijze

met ketensamenwerking aan de slag te

gaan;

• discussiemettopdocentenenadviseurs

over wat ketensamenwerking inhoudt;

• ervaringenuitwisselenmetervaringsdes-

kundigen over hun do’s en dont’s;

• eenontmoetingsplaatsvoorketenpart-

ners om uw keten op te bouwen of uit te

breiden;

• persoonlijkecoachingomuwveranderkun-

dige kwaliteiten te versterken;

• zichtbarekwaliteitvoorjeketen:jelegteen

examen af om de ‘groene band’ te behalen.

wanneer: juni 2011

Duur: vier dagen, eerste dag start om 9.30 uur

Kosten: € 2.595 (inclusief cursusmateriaal,

exclusief overnachtingen, exclusief btw).

het totale programma inclusief thema’s en

sprekers vindt u op:

www.ketenacademiebouw.org.

voor wie: voor professionals uit de hele bouw-

keten, u heeft minimaal vijf jaar werkervaring

en vervult een actieve rol in het bouwproces en

hebt daarbij contact met andere partijen.

'We gaan niet vechten om een procent meer of minder. Bij een goede

samenwerking heb je altijd een gezonde winstmarge.'