PSA-screening geen effect op sterfte
1
pearls 159 huisarts & wetenschap 57(3) maart 2014 Marco Blanker aangetoond in deze meta-analyse. Hoewel prostaatkanker veel voorkomt, kent het een voor maligniteiten relatief gun- stig beloop. Veel meer mannen sterven mét prostaatkanker, dan áán prostaatkanker. Vroegdiagnostiek leidt tot het vin- den van tumoren in een vroeg stadium, waarvoor dit gunstige beloop extra geldt. Juist in deze groep lijken de nadelen van behandeling groter dan de voordelen. Methodologische problemen van de verschillende onder- zoeken dragen mogelijk ook bij aan de afwezigheid van een duidelijk effect. Zo is er in de meeste onderzoeken veel ver- troebeling in de controlegroep. Dat wil zeggen, bij deelnemers in de controlegroep – die geen gestructureerde screening van- uit onderzoeksverband kreeg aangeboden – werd toch vaak screening uitgevoerd. Dit geldt vooral voor de Amerikaanse onderzoeken: in de Verenigde Staten ligt de screeningsfre- quentie aanzienlijk hoger dan in Europese landen, ondanks het recent stelliger geponeerde advies om dit niet uit te voeren. Dat in de ERSPC wel een screeningseffect werd waargenomen, komt mogelijk door de lagere frequentie van vertroebeling van de controlegroep. Toch blijkt in de praktijk dat patiënten tevreden zijn als de huisarts een PSA-bepaling doet. Dit komt mogelijk door het ontbreken van negatieve feedback; bij een goede uitslag is de patiënt blij, maar bij een ‘verkeerde’ uitslag ook. De patiënt heeft dan immers het idee dat hij er op tijd bij is geweest. Na- delen van behandeling worden vaak voor lief genomen als de ‘kosten voor genezing’. Vooralsnog leven mannen die zich laten testen niet langer dan mannen die zich niet laten testen, maar wel veel langer met de wetenschap dat ze prostaatkanker hebben, en moge- lijk met de complicaties van behandeling. Voldoende reden om geen populatiescreening op te zetten en ook voldoende aanlei- ding om bij patiënten die vragen om screening eerst de voor- en de nadelen daarvan goed uit te leggen en niet klakkeloos in te stemmen met het verzoek. De NHG-Standaard Mictieklach- ten bij mannen geeft hiervoor handvatten. ▪ literatuur 1 Ilic D, Neuberger MM, Djulbegovic M, Dahm P. Screening for prostate can- cer. Cochrane Database Syst Rev 2013, Issue 1. Art. No.: CD004720. Context Prostaatkanker is een veelvoorkomende tumor bij mannen. Zowel huisartsen als specialisten passen daarom vroegdiagnostiek toe. Daarvoor bepalen zij het prostaatspeci- fieke antigeen (PSA) in het serum. Of populatiescreening op prostaatkanker zinvol is, staat al enkele jaren ter discussie. Klinische vragen Verlaagt screening op prostaatkanker specifie- ke sterfte of algehele sterfte? Wat is de impact van screening op de kwaliteit van leven en wat zijn de bijwerkingen? Conclusie auteurs Prostaatkankerscreening bleek de specifieke en algehele sterfte niet te beïnvloeden in een gecombineerde meta-analyse van vijf RCT’s. In één onderzoek (het Europese gerandomiseerde onderzoek naar prostaatkanker, ERSPC) werd afname van 21% van specifieke prostaatkankersterfte bij mannen van 55 tot 69 jaar beschreven. De nadelen van PSA-screening en aanvullende diagnos- tische evaluaties komen frequent voor en zijn matig ernstig. Deze komen voort uit overdiagnose en overbehandeling. De review omvatte 5 gerandomiseerde klinische trials met in totaal 341.342 deelnemers. Beperkingen Slechts vijf onderzoeken van verschillende me- thodologische kwaliteit waren beschikbaar voor deze review. De screeningsmethode en -frequentie verschilden tussen de onderzoeken. Commentaar Dit is een update van de Cochrane-review uit 2010. De con- clusie blijft onverminderd staan: populatiescreening naar prostaatkanker is niet zinvol om sterfte aan deze tumor te voorkomen. Zeven per 1000 mannen in de trials stierven aan prostaatkanker, zowel met als zonder screening. Uit de alge- hele sterfte (21%) blijkt nog eens dat mannen vooral aan andere oorzaken overlijden. Dit verklaart mogelijk waarom er geen gunstig effect is PSA-screening geen effect op sterfte PEARLS bieden de lezer bruikbare wetenschap voor de werkvloer, op basis van de Cochrane Database of Systematic Reviews. De co- ordinatie is in handen van dr. F.A. van de Laar, Cochrane Primary Health Care Field, UMC St Radboud Nijmegen Correspondentie: fl[email protected]. UMC Groningen, disciplinegroep Huisartsgeneeskunde, Postbus 30.001, 9700 RB Groningen: dr. - langenverstrengeling: M.H. Blanker is medeauteur van de NHG-Standaard Mictieklachten bij mannen.
Transcript of PSA-screening geen effect op sterfte
pea
rls
159huis art s & we tensch ap5 7(3) m a art 2014
Marco Blanker
aangetoond in deze meta-analyse. Hoewel prostaatkanker
veel voorkomt, kent het een voor maligniteiten relatief gun-
stig beloop. Veel meer mannen sterven mét prostaatkanker,
dan áán prostaatkanker. Vroegdiagnostiek leidt tot het vin-
den van tumoren in een vroeg stadium, waarvoor dit gunstige
beloop extra geldt. Juist in deze groep lijken de nadelen van
behandeling groter dan de voordelen.
Methodologische problemen van de verschillende onder-
zoeken dragen mogelijk ook bij aan de afwezigheid van een
duidelijk effect. Zo is er in de meeste onderzoeken veel ver-
troebeling in de controlegroep. Dat wil zeggen, bij deelnemers
in de controlegroep – die geen gestructureerde screening van-
uit onderzoeksverband kreeg aangeboden – werd toch vaak
screening uitgevoerd. Dit geldt vooral voor de Amerikaanse
onderzoeken: in de Verenigde Staten ligt de screeningsfre-
quentie aanzienlijk hoger dan in Europese landen, ondanks
het recent stelliger geponeerde advies om dit niet uit te voeren.
Dat in de ERSPC wel een screeningseffect werd waargenomen,
komt mogelijk door de lagere frequentie van vertroebeling van
de controlegroep.
Toch blijkt in de praktijk dat patiënten tevreden zijn als de
huisarts een PSA-bepaling doet. Dit komt mogelijk door het
ontbreken van negatieve feedback; bij een goede uitslag is de
patiënt blij, maar bij een ‘verkeerde’ uitslag ook. De patiënt
heeft dan immers het idee dat hij er op tijd bij is geweest. Na-
delen van behandeling worden vaak voor lief genomen als de
‘kosten voor genezing’.
Vooralsnog leven mannen die zich laten testen niet langer
dan mannen die zich niet laten testen, maar wel veel langer
met de wetenschap dat ze prostaatkanker hebben, en moge-
lijk met de complicaties van behandeling. Voldoende reden om
geen populatiescreening op te zetten en ook voldoende aanlei-
ding om bij patiënten die vragen om screening eerst de voor-
en de nadelen daarvan goed uit te leggen en niet klakkeloos in
te stemmen met het verzoek. De NHG-Standaard Mictieklach-
ten bij mannen geeft hiervoor handvatten. ▪
literatuur1 Ilic D, Neuberger MM, Djulbegovic M, Dahm P. Screening for prostate can-
cer. Cochrane Database Syst Rev 2013, Issue 1. Art. No.: CD004720.
Context Prostaatkanker is een veelvoorkomende tumor bij
mannen. Zowel huisartsen als specialisten passen daarom
vroegdiagnostiek toe. Daarvoor bepalen zij het prostaatspeci-
fieke antigeen (PSA) in het serum. Of populatiescreening op
prostaatkanker zinvol is, staat al enkele jaren ter discussie.
Klinische vragen Verlaagt screening op prostaatkanker specifie-
ke sterfte of algehele sterfte? Wat is de impact van screening
op de kwaliteit van leven en wat zijn de bijwerkingen?
Conclusie auteurs Prostaatkankerscreening bleek de specifieke
en algehele sterfte niet te beïnvloeden in een gecombineerde
meta-analyse van vijf RCT’s. In één onderzoek (het Europese
gerandomiseerde onderzoek naar prostaatkanker, ERSPC)
werd afname van 21% van specifieke prostaatkankersterfte bij
mannen van 55 tot 69 jaar beschreven.
De nadelen van PSA-screening en aanvullende diagnos-
tische evaluaties komen frequent voor en zijn matig ernstig.
Deze komen voort uit overdiagnose en overbehandeling.
De review omvatte 5 gerandomiseerde klinische trials met
in totaal 341.342 deelnemers.
Beperkingen Slechts vijf onderzoeken van verschillende me-
thodologische kwaliteit waren beschikbaar voor deze review.
De screeningsmethode en -frequentie verschilden tussen de
onderzoeken.
CommentaarDit is een update van de Cochrane-review uit 2010. De con-
clusie blijft onverminderd staan: populatiescreening naar
prostaatkanker is niet zinvol om sterfte aan deze tumor te
voorkomen. Zeven per 1000 mannen in de trials stierven aan
prostaatkanker, zowel met als zonder screening. Uit de alge-
hele sterfte (21%) blijkt nog eens dat mannen vooral aan andere
oorzaken overlijden.
Dit verklaart mogelijk waarom er geen gunstig effect is
PSA-screening geen effect op sterfte
PEARLS bieden de lezer bruikbare wetenschap voor de werkvloer, op basis van de Cochrane Database of Systematic Reviews. De co-ordinatie is in handen van dr. F.A. van de Laar, Cochrane Primary Health Care Field, UMC St Radboud Nijmegen Correspondentie: [email protected].
UMC Groningen, disciplinegroep Huisartsgeneeskunde, Postbus 30.001, 9700 RB Groningen: dr. -
langenverstrengeling: M.H. Blanker is medeauteur van de NHG-Standaard Mictieklachten bij mannen.
