Project voor gemeenschapsontwikkeling in de wijk Alenir de ... · PDF filePinho heeft gedaan,...

2010

Project voor gemeenschapsontwikkeling

in de wijk Alenir de Pinho (Nova Pousada)

Sabinópolis/MG - Brazil

2

Project voor gemeenschapsontwikkeling in de wijk Alenir de Pinho

(Nova Pousada) – Sabinópolis/MG – Brazil

Rua Inácio Barroso, 267 – Centro – Sabinópolis/MG – Brasil – CEP: 39.750-000 Tel/fax: (0055) 33-3423-1377 – e-mail: [email protected] – www.bem-br.org

Inhoud:

Sectie Onderwerp Pagina A

Algemene informatie

3

B

Achtergrond

4

C

Het project

Identificatie van problemen

Belangrijkste stakeholders

Overige stakeholders

Impact en duurzaamheid

7

8 8 9

D

Logical Framework

12

E

Benadering en verantwoording Bijdrage aan het behalen van de Millenniumdoelen

15

15

F

Projectmanagement

16

G

Risico evaluatie en -management

18

H

Tijdsplanning en actieplan

20

I Begrotingen a. Begroting per projectfase b. Samenvatting van de begrotingen

21 21

J Bijlagen a. Onderzoek in de wijk b. Foto‟s van de wijk c. Organigram BEM d. Bouwtekeningen e. Plattegrond van de wijk

23 25 29 30 31

3




Gemeenschapsopbouw in de wijk Alenir de Pinho wijk (Nova Pousada)

A.

Algemene informatie

Naam project: Gemeenschapsopbouw in de wijk Alenir de Pinho (Nova Pousada)

Naam organisatie:

Stichting Wonen Brazilië Postbus 145 3360 AC Sliedrecht Contactpersoon: dhr. H. Gravesteijn (voorzitter) T: 0184-444835 E-mail: [email protected]

Naam uitvoerende partnerorganisatie:

Bem Estar do Menor

Projectomschrijving

Het project voor gemeenschapsontwikkeling in de wijk Alenir de Pinho (Nova Pousada) is een voorstel voor interventie in de wijk die moet bijdragen aan de duurzame, sociale ontwikkeling van de gemeenschap. Het project bestaat uit de constructie van de benodigde infrastructuur en het ontwikkelen van sociale programma‟s die de empowerment van kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen en hun gezinnen moeten stimuleren. Het project zal fungeren als de facilitator van het sociale veranderingsproces, waarbij interactie, betrokkenheid en participatie van de verschillende betrokken partijen een belangrijke rol spelen. Gezamenlijk onderzoeken zij de problemen, oplossingen, mogelijkheden en beschikbare middelen binnen de wijk. Lokale problemen zijn uitgangspunt en er wordt rekening gehouden met belangrijke waarden als respect voor religieuze en culturele diversiteit, gelijkheid van ras en gender (geslacht), milieu, menselijke waardigheid, respect voor mensenrechten en sociale, politieke en economische integratie.

Naam en contactgegevens van de contactpersoon van de samenwerkingspartner:

Daniel Ferdinand van Eijk

Functie: Directeur Adres: Rua Inácio Barroso, 267 – Centro – Sabinópolis – MG – Brazil Telefoon: 0XX 33 3423 1377 Fax: 0XX 33 3423 1377 E-mail: [email protected]

Website: www.bem-br.org

Startdatum van het project, duur en datum van de verantwoording:

Start datum: Duur van het project: Datum van projectverantwoording:

Locatie: De wijk Alenir de Pinho (Nova Pousada) – Sabinópolis – MG – Brazil.

Andere partners die al financiële en andersoortige steun hebben toegezegd:

Pinkstergemeente (Igreja Evangélica Missionária Pentecostal – IEMP), Sabinópolis – MG

De gemeente van Sabinópolis

Aangevraagd bedrag:

Totale projectkosten: € 238.467,69

mailto:[email protected]

http://www.bem-br.org/

4




B. Achtergrond De wijk genaamd „Alenir de Pinho‟, oftewel “Nova Pousada”, bestaat uit ongeveer 1300 inwoners en is gelegen in de

buitenwijken van de stad Sabinópolis, in de staat Minas Gerais, in Brazilië. De wijk bevindt zich in een bergachtige omgeving op ongeveer 2,5 kilometer afstand van de stad en is alleen bereikbaar via een onverharde, steile weg. In de wijk is ongeveer 15% van de totale bevolking van de stad Sabinópolis woonachtig. Het totale gebrek aan infrastructuur en stedelijke planning heeft vele sociale problemen tot gevolg gehad. De bevolking is in snel tempo gegroeid (39% van de bevolking woont er minder dan 5 jaar) en is erg arm. Voor velen was vestiging in deze gemeenschap de enige uitweg om sociale vooruitgang te zoeken.

De eerste gezinnen vestigden zich in de jaren „90 in de wijk. Zelfs zonder enige infrastructuur is het aantal bewoners

gedurende de gehele periode enorm gestegen en daarmee werd de behoefte voor interventie, zowel door de gemeente als door het maatschappelijk middenveld, steeds groter. De enorme groei is onder andere te wijten aan de migratie van mensen van het platteland naar de rand van de stad. Volgens de IBGE (Instituto Brasileiro de Geografia e Estatísticas) bedroeg de bevolkingsgroei tussen het jaar 1991 en 2000 slechts 0,15%. De stedelijke groei bedroeg echter 11,43%, wat inhoudt dat de stedelijke groei resultaat is van migratie van het platteland naar de stad. De afgelopen 9 jaar was dit nog steeds het geval, met als resultaat de groei van bestaande wijken en het ontstaan van nieuwe wijken. Onderzoek dat BEM in 2007 in de wijk Alenir de Pinho heeft gedaan, toont aan dat 44% van de ondervraagde bewoners van het platteland naar de stad zijn gemigreerd.

De sociale omstandigheden in deze wijken en het gebrek aan infrastructuur zijn een constante uitdaging geweest voor

de gemeente en de maatschappij in het algemeen, aangezien de migrerende bevolking over lage inkomens beschikt en van het platteland is vertrokken als gevolg van het gebrek aan banen, eigen (land)bezit en een tekort aan gezondheidszorg en onderwijs op het platteland. Het aanbod in de stad trekt daarom vaak juist de armere gezinnen uit het platteland aan. Het gevolg is vaak dat de gezinnen zich op een ongeorganiseerde wijze vestigen in de stad, waarbij zij vaak hun woningen in risicogebieden bouwen en deze bovendien vaak in ernstige staat verkeren. In het regenseizoen lopen de rivieren vaak over als gevolg van ontbossing en de gezinnen die het land bezetten zijn blootgesteld aan het risico van natuurrampen.

In de wijk Alenir de Pinho wonen ongeveer 301 gezinnen. Om duidelijkheid te verkrijgen in de problemen, behoeften en

mogelijkheden van de inwoners, heeft BEM in 2007 een onderzoek uitgevoerd, waaruit de volgende gegevens naar voren kwamen ten aanzien van de sociale situatie van de inwoners:

Positieve aspecten en mogelijkheden:

60% van de gezinnen bestaat uit maximaal 4 gezinsleden, in overeenstemming met het nationale gemiddelde van 3,2 gezinsleden per gezin (PNAD 2007- Pesquisa Nacional por Amsotra de Domicilios);

48% van de bewoners is tussen 0 en 18 jaar oud en 48% van de bewoners is tussen 19 en 60 jaar oud. Dit betekent dat de helft van de bewoners tot de beroepsbevolking behoort;

88% van de woningen bestaat uit voldoende kamers in vergelijking met het aantal bewoners en 75% van de woningen zijn in het bezit van gezinnen die woonachtig zijn in de wijk. Dit gegeven is van groot belang aangezien deze indicator wijst op een interesse van een groot deel van de bewoners om in de wijk te blijven. Zij zullen dus geïnteresseerd zijn in de duurzame ontwikkeling van de wijk;

In 71% van de gezinnen is de vader, echtgenoot of partner van de vrouw de belangrijkste kostwinner;

Bij 77% van de gezinnen heeft tenminste één gezinslid werk;

Bij 41% van de gezinnen is een gezinslid gepensioneerd, wat een stabiel inkomen betekent;

100% van de gezinnen wordt ondersteund door op zijn minst één sociaal programma, voornamelijk overheidssteun in de vorm van een maandelijkse uitkering (Bolsa Família - 54%);

Desalniettemin werden de volgende problemen en behoeften in de wijk geïdentificeerd:

15% van de volwassenen is analfabeet and welliefst 71% van de volwassen bewoners heeft de lagere school niet afgerond. Dat betekent dat het opleidingsniveau één van de grootste uitdagingen is bij de sociale ontwikkeling van de gezinnen en de wijk;

73% van de arbeiders werkt zwart, wat betekent dat zij geen aanspraak kunnen maken op rechten en sociale zekerheid;

In 66% van de gezinnen bevindt zich op zijn minst één werkloos gezinslid;

66% van de gezinnen moet rondkomen van een inkomen van maximaal één minimumloon, wat niet toereikend is om te voorzien in de basisbehoeften van een gezin; Wat betreft de beleving de wijk door de bewoners, kan het volgende beeld worden geschetst:

5




73% van de bewoners vindt het fijn om in de wijk Alenir de Pinho te wonen. De belangrijkste redenen die werden genoemd, zijn de rust in het gebied (38%), gevolgd door het feit dat ze er een eigen woning bezitten (26%);

27% vindt het niet fijn in deze wijk. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de moeilijke toegang tot de wijk of naar het centrum van de stad (16%), voorkeur om op het platteland te wonen (16%), gevechten en geweld (11%) en alcoholisme en drugsgebruik binnen de gemeenschap (11%);

Op de vraag wat de grootste problemen zijn in de wijk, antwoordde 74% het gebrek aan infrastructuur en openbare voorzieningen, 33% klaagt over het gebrek aan bestrating (en de modder en het stof als gevolg daarvan), 27% vindt het gebrek aan drinkwater een belangrijk probleem en 8% het gebrek aan vuilophaal. 16% klaagt over stof als gevolg van gebrek aan bestrating en de daaruit ontstane gezondheidsproblemen, zoals ademhalings- en longproblemen, voornamelijk bij kinderen en ouderen;

Op de vraag wat de bewoners zouden willen veranderen aan hun wijk noemde 46% de bestrating en 26% verbetering van de watervoorziening. Ook andere voorzieningen werden genoemd, zoals meer politie en betere gezondheidszorg, vuilophaal en het opheffen van belasting voor straatverlichting. Ook het creëren van meer banen, de renovatie van woningen, een ruimte voor vrijetijdsbesteding, meer onderling respect door bewoners en het aanpakken van geweld en drugs worden genoemd. Ten aanzien van Sabinópolis kan het volgende beeld worden geschetst: Het stadsdistrict ligt op 270 km afstand van Belo Horizonte, de hoofdstad van de staat Minas Gerais, en op een

gemiddelde afstand van 180 km van andere grote steden van meer dan 250 duizend inwoners. Volgens het IBGE (Instituto Brasileiro de Geografia e Estatísticas), had het stadsdistrict in 2007 15.889 inwoners, waarvan 10.084 inwoners in de stad wonen (urbanisatie-index van 63,47). De hoofdstad van dit district, Sabinópolis, heeft 8.660 inwoners. De IDH-M (Stedelijke Human Development Index) in Sabinópolis is 0,689 met een groei van 9,02% in de periode tussen 1991 en 2000. De armoede index (gemeten naar het percentage mensen met een inkomen gelijk aan een half minimumsalaris) is op dit moment 61,2%.

De economische structuur van het district is voornamelijk gebaseerd op de commerciële en de dienstensector, die

goed zijn voor 64,7% van het Gemeentelijk Bruto Product (Gross Natural Product -GNP), gevolgd door landbouw met 25,8% en de industriële sector met 9,5% (Bron: SEBRAE - Agência de Apoio ao Empreendedor e Pequeno Empresário, 2008). Desalniettemin werkt welliefst 42,96% van de beroepsbevolking in de landbouw en is het district gelegen in een gebied waar landbouw en veeteelt de economische basis vormen. In deze sector zijn zwart werk en lage inkomsten veelvoorkomende problemen. Vaak is juist de armere bevolking hiervan het slachtoffer, aangezien deze mensen vaak in deze sector werk vinden (40% van de werkende bevolking van de wijk Alenir de Pinho is werkzaam in de landbouw).

Op sociaal vlak beschikt Sabinópolis over een gevarieerd netwerk van instanties, zoals BEM, APAE (Associação de

Pais e Amigos dos Excepcionais), Mini Guard, Municipal Day Care Sagrada Família, Pastoral da Criança en, sinds de laatste jaren zijn er ook overheidsprogramma‟s opgezet, zoals PETI (Programma voor het uitroeien van kinderarbeid), Bolsa Família (gezinsuitkering), Projovem, CRAS (Centro de Referência de Assistência Social). Deze instanties en programma‟s voorzien echter niet in alle behoeften van de gemeenschap. Als gevolg hiervan komen gevallen van extreme armoede nog steeds op grote schaal voor.

Op het gebied van onderwijs bestaat er binnen het district een netwerk van openbare staats- en gemeentescholen die

voldoende voorzien in de behoefte. Schooluitval tijdens de lagere en middelbare school komt echter vaak voor, voornamelijk onder de armere gezinnen en de gezinnen die op het platteland wonen, waar de ouders vaak geen opleiding of beroep hebben en terecht komen in banen op het platteland of andere handarbeid, die vaak zwart en slecht betaald zijn. Vaak zijn de moeders gedwongen te werken om bij te dragen aan het gezinsinkomen, waardoor de vraag naar kinderopvang toeneemt. In veel gevallen zijn dit soort voorzieningen niet bij de hand of onbetaalbaar voor de gezinnen, waardoor de kinderen in een kwetsbare situatie terechtkomen waarbij zij vaak alleen, zonder ouders, thuis zijn. Uit het IBGE onderzoek uit het jaar 2000 kwam naar voren dat 31% van de bevolking boven de 25 jaar analfabeet is; het percentage binnen dezelfde leeftijdsgroep met minder dan vier jaar scholing bedraagt 51% en met minder dan 8 jaar scholing 80%. Gemiddeld heeft deze leeftijdsgroep slechts 4 jaar onderwijs genoten.

Vanuit de overheid worden er geen programma‟s opgezet die zich richten op de ontwikkeling van een gemeenschap.

De overheid zorgt slechts voor de aanleg van fysieke voorzieningen, zoals de aanleg van infrastructuur (school, bestrating en gezondheidsposten). Daarbij houdt zij geen rekening met de participatie van de bevolking bij de diagnose, planning, budgettering en uitvoering van de projecten. De gemeenteraden waarbinnen de gemeente en burgers participeren, bieden de hoogste vorm van participatie binnen de gemeentepolitiek. Om echter optimaal te functioneren op het politieke en sociale vlak, is het noodzakelijk gebleken om deze gemeenteraden te reorganiseren. In Sabinópolis zijn op dit moment 10 raden actief en BEM heeft een vertegenwoordiging in al deze raden. Daarnaast zijn het Openbaar Ministerie en de Rechterlijke Macht uit Sabinópolis binnen deze raden vertegenwoordigd, zodat ook zij bij kunnen dragen aan de democratisering van de lokale bevolking.

6




De aanwezigheid van de evangelische kerk in de stad is zichtbaar in de vorm van 8 actieve gezindtes. De

evangelische bevolking maakt 15,4% uit van de bevolking (IBGE 2008). De meeste kerken spelen echter geen of een zeer beperkte rol waar het gaat om participatie en steun bij sociale kwesties. De Pinkstergemeente (Igreja Evangélica Missionária Pentecostal -IEMP) is wel actief binnen de gemeenschap met de projecten van BEM, zendelingenacties van haar pastors en vrijwilligerswerk door haar leden. Binnen de katholieke kerk is een groot deel van de leden actief binnen de gemeenschap, voornamelijk waar het gaat om volksfeesten en culturele activiteiten in het kader van de katholieke tradities. Ook worden er sociale activiteiten uitgevoerd door de the kerkenraad (Pastoral da Criança).

7




C. Het project

Identificatie van problemen

Het centrale probleem van de gemeenschap in de wijk Alenir de Pinho is dat de groei van de gemeenschap niet gepaard gaat met een evenredige, duurzame ontwikkeling op menselijk en sociaal niveau, waarbij de gemeenschap zelf wordt betrokken bij het zoeken naar oplossingen voor hun problemen. De lage human development index kan worden waargenomen aan de hand van het lage opleidingsniveau van de inwoners, het ontbreken van rechten op het gebied van minimumlonen en sociale zekerheid van de arbeiders, het hoge aantal werklozen, het lage gezinsinkomen en andere aspecten, en heeft negatieve gevolgen voor de kwaliteit van leven van kinderen, tieners, volwassenen en ouders. De armoede uit zich vaak in een tekort aan (gezonde) voeding, precaire leefomstandigheden, slechte gezondheid, slechte verhoudingen tussen bewoners onderling en binnen gezinnen, beperkte kansen en andere aspecten. Deze lage human development index en het gebrek aan interventie in de gemeenschap, dragen bij aan een neerwaartse armoedespiraal en de sociale, politieke en economische uitsluiting van de bevolking.

De lage sociale ontwikkeling binnen de gemeenschap uit zich in het gebrek aan sociaal kapitaal in de gemeenschap.

Hoewel de Alenir de Pinho gemeenschap nog volop in ontwikkeling is en zich identificeert met de stad Sabinópolis, is er een gebrek aan sociaal-maatschappelijke organisaties, zoals kerken, buurtorganisaties, sportclubs, politieke vertegenwoordiging en worden er geen vieringen en andere culturele manifestaties georganiseerd die typisch zijn voor een georganiseerde samenleving en die bij kunnen dragen aan de identiteit van de gemeenschap. Als gevolg van de lage sociale ontwikkeling zijn problemen ontstaan, zoals drugsgebruik, alcoholisme, geweld, gebrek aan onderling respect, bezetting van risicovolle gebieden, gebrek aan sanitair, armoede, werkloosheid, laag zelfvertrouwen, inbreuk op menselijke waardigheid en schending van mensenrechten.

Als gevolg van het gebrek aan openbare voorzieningen, kerken en sociale organisaties, is de gemeenschap niet

voldoende in staat geweest om zichzelf op sociaal vlak te ontwikkelen. Moeders en hun kinderen moeten lange afstanden afleggen over ruig terrein om terecht te kunnen bij een gezondheidspost, school, kinderopvang of andere voorzieningen. Jongeren hebben onvoldoende ruimte voor gezonde vrijetijdsbesteding en beweging en zijn vaak slachtoffer van vooroordelen. Ook de rechten van ouderen en mensen met een lichamelijke beperking, worden niet altijd nageleefd. Bovendien is voor hen de toegang tot ziekenhuizen, gezondheidsposten en andere voorzieningen niet toereikend. Interventie door de overheid vindt over het algemeen plaats in de vorm van het leveren van infrastructuur, maar nauwelijks vanuit het perspectief van sociale, menselijke en integrale ontwikkeling van de gemeenschap. Er is geen ruimte voor participatie van de bewoners bij de identificatie van hun problemen en behoeften en het aandragen van oplossingen en het inzetten van hun eigen potentieel als gemeenschap. Het resultaat is een gemeenschap die zich afhankelijk opstelt, weinig initiatief neemt en met een beperkte sociale en culturele identiteit.

Deze beperkte menselijke en sociale ontwikkeling is een probleem waar het project voor gemeenschapsontwikkeling in

de wijk Alenir de Pinho (Nova Pousada) een oplossing voor wil zoeken. Daarbij willen we de volgende doelstellingen bereiken: 1) Versterken van de gemeenschap door het opzetten van sociale programma‟s die bijdragen aan de ontwikkeling

van capaciteiten en het genereren van inkomsten, zoals scholing, professionele training, het genereren van werk en inkomsten, onderwijs voor kinderen en volwassenen, het versterken en toename van lokale instanties, organisatie van culturele en sportactiviteiten die onderwijs met ontwikkeling combineren en bijdragen aan het zelfvertrouwen en de waardigheid van de bevolking. Het project zal het veranderingsproces faciliteren, o.a. door het stimuleren van interactie, betrokkenheid en participatie van diverse sociale groepen die zichzelf willen ontwikkelen. De problemen en oplossingen, alsook het potentieel en de beschikbare hulpbronnen worden gezamenlijk geïdentificeerd. Lokale problemen zijn uitgangspunt en er wordt rekening gehouden met belangrijke waarden als respect voor religieuze en culturele diversiteit, gelijkheid van ras en gender (geslacht), milieu, menselijke waardigheid, respect voor mensenrechten en sociale, politieke en economische integratie.

2) Voorzien in infrastructuur ten behoeve van de sociale programma‟s in de vorm van een gemeenschapscentrum, met ruimtes voor sociale interactie, vrijetijdsbesteding, onderwijs en projecten gericht op milieubehoud;

3) Renovatie en bouw van sociale woningen, waarmee wordt voorzien in de basisbehoeften van arme gezinnen in de wijk.

De gemeenschap zal binnen dit project participeren door deelname aan gemeenschapsbijeenkomsten. Tijdens deze

bijeenkomsten worden de resultaten van het uitgevoerde onderzoek in de wijk gepresenteerd, worden projectvoorstellen en visies gedeeld, kunnen de bewoners hun mening geven en suggesties doen, zodat zij van het begin tot het einde betrokken zijn

8




bij het identificeren van problemen en mogelijkheden, het ontwerpen van de projectdoelstellingen, de implementatie van het project en uiteindelijk de monitoring en evaluatie.

Belangrijkste Stakeholders De directe begunstigden van dit project zijn: - De kinderen en gezinnen die in de wijk Alenir de Pinho wonen. Naar schatting zullen 60 kinderen in de leeftijd van 0 tot 6 jaar worden opgevangen bij de kinderopvang en 60 kinderen tussen 7 en 11 jaar zullen in het kindercentrum terecht kunnen. In totaal zijn dit 120 kinderen. Naar verwachting zullen op deze wijze ongeveer 90 gezinnen worden bereikt, oftewel 480 personen; - Jongeren en gezinnen die in de wijk Alenir de Pinho wonen. Geschat wordt dat 60 jongeren tussen 12 en 18 jaar via het jongerencentrum bereikt zullen worden. Daarmee worden ongeveer 40 gezinnen bereikt; - Andere groepen die deel zullen uitmaken van de projecten die samen met de gemeenschap zullen worden ontwikkeld, afhankelijk van de doelstellingen die tijdens het project zullen worden geformuleerd door de gemeenschap. - In het algemeen zal de gehele bevolking van de wijk op directe of indirecte wijze worden bereikt. Dat betekent dat 301 gezinnen, bestaande uit 1.300 inwoners in totaal, profijt zullen hebben van het project.

De criteria die BEM hanteert om de begunstigden te selecteren, zijn:

a) Woonachtig in de wijk; b) Inkomen van maximaal een half minimumloon; c) Gemiddelde, hoge of kritische staat van ondervoeding, slachtoffer van geweld en/of sociale uitsluiting (nader

gedefinieerd); d) Voorrang aan diegenen die al onderdeel uitmaken van één van de projecten van BEM; e) De selectie vindt plaats met de participatie van de Kerkenraad, bestaande uit vertegenwoordigers van de BEM

projecten, de Pinkstergemeente en de gemeenschap zelf.

Andere criteria of veranderingen kunnen mogelijk optreden tijdens de uitvoering van de projecten, aangezien aanpassing aan de lokale omstandigheden essentieel is. Met deelname van ouderen en inwoners met een lichamelijke beperking is rekening gehouden bij het ontwerpen van de gebouwen en de inrichting, zodat deze voor hen goed toegankelijk zijn. Speciale programma‟s gericht op het bereiken van deze doelgroepen zouden tijdens het project kunnen worden ontworpen met de gemeenschap, met empowerment als doel, zodat zij beter in staat zijn hun rechten op te eisen.

Alle informatie rondom het project zal met de gemeenschap worden gedeeld tijdens bijeenkomsten in de gemeenschap, via informatiekrantjes, kerken, radiostations, de BEM website, etc. De begunstigden van het project worden in staat gesteld om hun mening, ideeën, suggesties en kritiek kenbaar te maken tijdens de bijeenkomsten, via ideeënbussen die beschikbaar zijn bij het project of bij de leidinggevenden. Er zal een team worden samengesteld uit vertegenwoordigers van het project, de overheid, lokale instanties, kerken, begunstigden en de gemeenschap voor de monitoring en evaluatie van de projecten. De samenwerkingspartners zullen halfjaarlijkse en jaarlijkse verslagen ontvangen waarin de activiteiten en resultaten worden gepresenteerd.

Andere stakeholders

De gemeenschap – De gemeenschap zal worden betrokken bij het programma middels speciaal daartoe georganiseerde bijeenkomsten waar problemen en behoeften kunnen worden aangekaart, oplossingen en middelen kunnen worden geïdentificeerd, projectvoorstellen kunnen worden uitgewerkt en uitgevoerd en de projecten kunnen worden gemonitord en geëvalueerd. De projecten zijn erop gericht burgerparticipatie, democratie, het delen van middelen, het creëren van gezamenlijke hulpnetwerken, sociale verantwoordelijkheid en milieubehoud binnen de gemeenschap te stimuleren. Binnen de gemeenschap zullen de verschillende sociale groepen in kaart worden gebracht die op vrijwillige basis kunnen bijdragen aan het project. Er zal bovendien een gemeenschapsraad worden opgezet, bestaande uit projectvertegenwoordigers, de overheid, lokale instanties, kerken, begunstigden en de gemeenschap om het project te monitoren en evalueren. De samenwerkingspartners zullen halfjaarlijkse en jaarlijkse verslagen ontvangen waarin de activiteiten en resultaten zullen worden gepresenteerd. BEM´s sociale projecten – Het project voor gemeenschapsontwikkeling in de wijk Alenir de Pinho zal gerelateerd zijn aan andere sociale projecten van BEM, zodat er samengewerkt kan worden en kennis en ervaring kan worden gedeeld. Ook kunnen de

9




beschikbare middelen op deze manier zo efficiënt mogelijk worden ingezet en kan de integratie van de bewoners van de wijk Alenir de Pinho worden bevorderd. De gemeente – De gemeente heeft het terrein voor het project gedoneerd. Verschillende afdelingen binnen de gemeente zijn partners van het project bij de identificatie, planning, uitvoering en evaluatie van het project. De gemeente zal bovendien worden uitgenodigd om, samen met de gemeenschap en lokale instanties, een duidelijk beleid op te stellen ten aanzien van de ontwikkeling van de gemeenschap, door te voorzien in de behoefte aan openbare voorzieningen en infrastructuur. Afdeling Sociale Zaken en CRASS (Centro de Referência de Assistência Social de Sabinópolis – Dit zijn overheidsinstanties in de stad die in het bijzonder gericht zijn op sociale zaken. Zij zijn partners en zullen betrokken zijn bij het gehele proces van identificatie, planning, uitvoering en de evaluatie van het project. Daarnaast hebben zij directe relaties met de gemeenschap en spelen zij in op sociale behoeften binnen de gemeenschap. Gemeenteraden – Dit zijn de belangrijkste instrumenten voor de gemeenschap om hun rechten op te eisen en beleid te beïnvloeden. Aangezien de gemeenteraden verantwoordelijk zijn voor de formulering van het beleid, zullen zij partners zijn bij de identificatie, planning, uitvoering en evaluatie van het project. Sociale instanties – De verschillende sociale instanties in de stad Sabinópolis, zoals de Mini Guard en APAE (Associação dos Pais e Amigos dos Excepcionais), zijn partners in het proces van identificatie, planning, uitvoering en evaluatie van het project. Daarnaast zijn zij partner binnen het project doordat zij direct met de gemeenschap contact hebben en inspelen op de sociale behoeften binnen de gemeenschap. Evangelische kerken – De aanwezigheid van een groot aantal evangelisten binnen de gemeenschap, vereist dat de vertegenwoordigende kerken een rol spelen bij de het proces van gemeenschapsontwikkeling. Zij leveren een bijdrage in de vorm van onderwijs, de creatie van leiderschappen, geestelijke ontwikkeling, gezins- en relatieadvies. In het verleden heeft de Evangelische Kerk in Brazilië een belangrijke bijdrage geleverd aan het terugbrengen van alcoholisme, drugsgebruik, scheidingen binnen de gezinnen en heeft op die manier aspecten zoals o.a.op het gebied van onderwijs, de economische situatie van gezinnen, hun welzijn en de sociale en gezinsrelaties weten te verbeteren. De Pinkstergemeente is van mening dat zendingsactiviteiten en sociale activiteiten werkelijke uitingen zijn van het christelijke geloof en niet los kunnen worden gezien van de evangelische religieuze praktijk. Katholieke kerk – De meerderheid van de bevolking is katholiek en de katholieke kerk ontwikkelt dan ook activiteiten in Sabinópolis door middel van de Pastoral da Criança. Dit is een partner die voorziet in de sociale behoefte van de gemeenschap en daarom ook partner bij het gehele proces van identificatie, planning, uitvoering en de evaluatie. Handelaren en lokale ondernemers – Op dit moment zijn er zeer weinig commerciële ondernemingen binnen de gemeenschap. Er zijn alleen heel kleine bedrijfjes geïdentificeerd onder de wijkbewoners. De handelaren en lokale ondernemers zijn partners binnen het project doordat zij kleinschalige activiteiten financieren. Daarnaast zullen zij een bijdrage leveren bij de economische versterking van de gemeenschap. Internationale financiers – De internationale financiers zullen bijdragen met de financiering van de bouw en algemene uitvoering van het project, waarbij zij ook deel uit zullen maken van de planning, monitoring en evaluatie van het project. We hebben geen mensen of groepen kunnen identificeren op wie de uitvoering van het project een negatief effect zal hebben.

Impact en duurzaamheid De impact die met het project voor gemeenschapsontwikkeling in de wijk moet worden gerealiseerd, zal zichtbaar zijn aan de hand van de volgende indicatoren:

1. Verbetering van het opleidingsniveau van volwassenen die de lagere school niet hebben afgerond en die ouders zijn of verantwoordelijk voor een gezin;

2. Ondersteuning bij de arbeidsomstandigheden en sociale zekerheid door middel van bewustwording en informatie over de rechten van werknemers;

3. Toename van het gezinsinkomen door projecten gericht op het genereren van inkomsten en/of bijdragen aan een betere

10




besteding van het inkomen door de gezinnen;

4. Verbetering van de woonomstandigheden door woningrenovatieprojecten of de bouw van nieuwe woningen, waarbij samenwerking tussen de bewoners voorop staat;

5. Verbetering van de gezondheid en voeding van de kinderen en jongeren door projecten en activiteiten in coördinatie met de gezondheids- en sociale diensten of andere instanties in het district;

6. Verbetering in de gezinsrelaties door middel van bijeenkomsten, evenementen, educatieve campagnes en de betrokkenheid van bewoners bij de projecten;

7. Verbetering van sociale relaties door het vormen van groepen en activiteiten die interactie en samenwerking stimuleren;

8. Het beter functioneren van overheidsvoorzieningen en/ of private voorzieningen door middel van samenwerking en partnerschappen;

9.Toename van de politieke vertegenwoordiging van de gemeenschap door het creëren van kanalen die de gemeenschap de mogelijkheid bieden om haar eisen kenbaar te maken en haar rechten op te eisen bij de overheid;

10. Het creëren van culturele manifestaties en het opzetten van culturele organisaties die gezamenlijk worden uitgevoerd en als zodanig bijdragen aan de identiteit van de gemeenschap;

11. Participatie van de inwoners bij de planning en uitvoering van de ontwikkelingsprogramma’s in de wijk;

12. Behoud van groene ruimtes door het creëren van bewustzijn ten aanzien van het milieu en een beter gebruik van de bodem;

13. Het leegruimen of beschermen van risicovolle gebieden door onderhandeling met de overheid over een betere planning, en betere preventie, monitoring en investeringen in risicovolle gebieden;

14. Verbetering van de stedelijke infrastructuur met de bouw van een gemeenschapscentrum en het creëren van sociale voorzieningen;

15. Het stimuleren van ondernemersactiviteiten die inkomsten genereren en bijdragen aan het empowerment van de gezinnen in de gemeenschap.

Het kwantificeren van deze indicatoren en de informatie rondom de evaluatie van de projecten zal plaatsvinden door middel van verder onderzoek en diagnose in samenwerking met de gemeenschap en andere betrokkenen. Elk project zal haar eigen specifieke indicatoren formuleren die gezamenlijk inzicht zullen geven in het behalen van bovenstaande algemene indicatoren. Wat betreft dat duurzaamheid van het project, wordt de empowerment van de gemeenschap als belangrijkste principe beschouwd, zodat de gemeenschap tijdens de uitvoering van het project bewust wordt van het feit dat zij zelf in staat is de belangrijkste noodzakelijke veranderingen te kunnen genereren die ten goede zullen komen aan de kinderen, jongeren, ouders, ouderen en gezinnen. Een belangrijkste stap binnen het proces om deze doelstelling te behalen is de manier waarop de programma‟s worden ontwikkeld, waarbij binnen de gemeenschap een sfeer van vertrouwen en wederzijdse hulp wordt gestimuleerd, doordat er gezamenlijk over problemen wordt gediscussieerd, er naar oplossingen wordt gezocht en middelen worden geïdentificeerd en door het versterken van capaciteiten binnen de gemeenschap. Vrijwilligerswerk, bijdragen in de vorm van donaties, wederzijdse hulp en het eigenaarschap van het project door de gemeenschap zullen worden gestimuleerd. Het creëren van nieuwe projecten en oplossingen door de gemeenschap zelf zullen resultaten zijn die op positieve wijze bijdragen aan de duurzaamheid van het project. De Pinkstergemeente zal een bijdrage leveren aan het project met haar pastorale en zendingsactiviteiten waarmee zij de formatie, organisatie en begeleiding van groepen en activiteiten op het gebied van onderwijs, relaties, gezin en spiritualiteit zal stimuleren. De Pinkstergemeente zal bovendien bijdragen in de vorm van donaties en vrijwilligerswerk door haar leiders en leden.

11




De bouw en het onderhoud van het project zal worden uitgevoerd door een samenwerking van organisaties in Nederland en Brazilië, bestaande uit Stichting Wonen Brazilië, World Servants en TEAR vanuit Nederland en BEM vanuit Brazilië. De genoemde Nederlandse organisaties zullen via hun achterban geld inzamelen om het project van het gemeenschapscentrum te bekostigen. Het project voor de renovatie en bouw van sociale woningen zal ook door het samenwerkingsverband in Nederland worden gefinancierd. “Amigos da BEM” (BEM Vrienden), een groep vrijwilligers die Bem Estar do Menor´s werk steunen vanuit verschillende locaties, zal middels haar netwerk aan privéfinanciers een bijdrage leveren. De gemeentelijke overheid heeft ook een bijdrage geleverd in de vorm van de donatie van het terrein en zal met haar verschillende afdelingen betrokken zijn bij de uitvoering van het project. De middelen vanuit de federale overheid, middels Fundeb, zijn belangrijk voor de exploitatie van de dagopvang. Tijdens de uitvoering van het project, zal de samenwerking met instanties, kerken en lokale groepen worden gestimuleerd voor de uitvoering van activiteiten en projecten. De creatie en het onderhoud van een sociaal netwerk binnen de gemeenschap zal één van de belangrijkste bronnen zijn om duurzaamheid op langere termijn te kunnen garanderen.

12




D. Logical Framework Logical Framework voor het project voor de gemeenschapsontwikkeling in de Alenir de Pinho wijk (Nova Pousada)

Samenvatting Indicatoren Bronnen Aannames/ voorwaarden

MISSIE De gemeenschap van de Alenir de Pinho wijk is op een participatieve, integrale en sociaal- en milieutechnisch duurzame wijze ontwikkeld.

A – Indicatoren voor menselijke ontwikkeling:

1. Verbetering van het opleidingsniveau van de gezinnen 2. Ondersteuning bij rechten van werknemers en sociale zekerheid 3. Stijging van het gezinsinkomen 4. Verbetering van de woonsituatie 5. Verbeterde gezondheid 6. Verbeterde relaties binnen de gezinnen 7. Verbeterde sociale relaties

B – Indicatoren voor sociale ontwikkeling:

1. Het functioneren van sociale voorzieningen van de overheid en particuliere instanties 2.Politieke vertegenwoordiging 3. Culturele of andere manifestaties die gezamenlijk zijn georganiseerd en uitgevoerd 4. Participatie bij de planning en uitvoering van programma’s om de wijk te ontwikkelen 5.Behoud van groene ruimtes 6. Leegruiming en bescherming risicogebieden 7. Verbetering van de stedelijke infrastructuur 8. Commerciële activiteiten die inkomsten genereren en empowerment stimuleren

- Onderzoek - Foto‟s - Verslagen - Persoonlijke getuigenissen

DOELSTELLING Een gerealiseerd programma voor de ontwikkeling van de wijk

1. Gebouwen voor sociale doeleinden zijn gerealiseerd 2. Inrichting van bovengenoemde gebouwen 3. Gerealiseerde sociale projecten

De economie van Brazilië en de stad blijft groeien; de wisselkoersen blijven gelijk

RESULTATEN 1. Gebouwen voor sociale doeleinden zijn gerealiseerd

1.1. Het gemeenschapscentrum De partners en financiers blijven gecommitteerd aan de uitvoering van de projecten 2. . Inrichting van

bovengenoemde gebouwen

2.1. Het gemeenschapscentrum

3. Gerealiseerde sociale projecten

3.1. Het project voor het gemeenschapscentrum

De gemeenschap, partners en andere sociale partijen blijven zich interesseren, participeren en betrokken bij de planning, uitvoering en evaluatie van de projecten

4. Bouw en renovatie van sociale woningen

4.1. Uitvoering van het sociale woningen project

ACTIVITEITEN 1.1. Benodigde gegevens en kosten onderzoeken/analyseren

- Kostenberekeningen - Onderzoeksresultaten

13




1.2. Ontwerp van de projecten en het zoeken van financiers

1.2.1. Geschreven projectplannen 1.2.2. Committeerde financiers

- Verslagen over de locatie - Foto‟s - Ontwerpen en bouwtekeningen - Contracten met financiers - Documenten

De projecten zijn goedgekeurd en de financiering is zeker

1.3. Egaliseren en afzetten van het terrein

1.3.1. Terrein 100% geëgaliseerd 1.3.2. Terrein 100% omheind

- Verslagen - Foto‟s - Documenten

1.4. Aannemen van arbeiders en realisatie van de bouw

1.4.1.Arbeiders zijn aangenomen 1.4.2. Bouw voor 100% gerealiseerd

- Verslagen - Foto‟s - Documenten

De gebouwen zijn goedgekeurd door de daartoe bevoegde instanties voor ingebruikname

2.1. Verzamelen van gegevens en berekening van kosten

- Spread Sheets - Data reports

2.2. Uitwerking van de projecten en het zoeken van financiers

2.2.1. Geschreven projectplannen 2.2.2. Committeerde financiers

- Projectplannen - Documenten

De projecten zijn goedgekeurd en de financiering is zeker

2.3. Aanschaf en installatie van de inrichting

2.3.1. 100% van de inrichting is volgens de aanwijzingen aangeschaft 2.3.2. 100% van de inrichting is volgens het projectplan geïnstalleerd

- Documenten - Foto‟s

3.1. Sociale diagnose van de wijk in samenwerking met de gemeenschap zelf en andere betrokkenen

3.1.1. Participatie van de bewoners bij de diagnose 3.1.2. Representatief onderzoek betreffende de sociale omstandigheden van de gezinnen uit de gemeenschap 3.1.3. Participatie van overheidsinstellingen, instanties, kerken en bedrijven bij de diagnose 3.1.4. Participatie van financiers bij de evaluatie van de diagnose 3.1.5. Participatie van deskundigen op sociaal gebied bij de diagnose

- Verslagen waarin het proces wordt omschreven - Onderzoeken - Verslagen van bijeenkomsten - Foto‟s - Documenten

Uit de diagnose wordt duidelijk de projecten de omstandigheden in de wijk op de juiste manier weergeven en alle betrokkenen zijn het eens met de resultaten uit de diagnose

3.2. Ontwerp en goedkeuring van de projecten voor interventie

3.2.1. Ontworpen projecten naar aanleiding van de diagnose 3.2.2. Participatie van deskundigen bij het ontwerp van de projecten 3.2.3. Participatie van de verschillende betrokkenen bij het ontwerp en de goedkeuring van de projecten

- Geschreven projectplannen - Foto‟s - Documenten - Verslagen - Verslagen van bijeenkomsten

De projecten worden goedgekeurd door de gemeenschap, BEM, ITEMP en de overige betrokkenen

3.3. Zoeken van financiering

- Documenten - Contracten

Het gehele te financieren bedrag wordt gedekt door relevante partners die zich blijvend aan het project committeren

3.3. Aannemen en trainen van personeel (arbeidskrachten)

3.3.1. 100% van het benodigde personeel is aangenomen 3.3.2. 100% van het personeel is opgeleid

- Documenten - Trainingsmateriaal - Projecten

14




3.4. Uitvoeren van de projecten

- Projecten - Documenten - Foto‟s

De gemeenschap participeert bij de uitvoering van de projecten

3.5. Interne en externe monitoring van het project

3.5.1. Ingevulde monitoring formulieren 3.5.1. Monitoring uitgevoerd door de begunstigden en de verschillende betrokkenen

- Formulieren voor monitoring - Verslagen - Foto‟s

De gemeenschap, begunstigden en verschillende betrokkenen participeren binnen het monitoring proces

3.6. Interne en externe projectevaluatie

3.6.1. Evaluatie uitgevoerd door de begunstigden en de verschillende betrokkenen 3.6.2. Evaluatie uitgevoerd door de werknemers 3.6.3. Evaluatie uitgevoerd door BEM en IEMP 3.6.4. Evaluatie uitgevoerd door financiers

Het project wordt positief geëvalueerd door de begunstigden, betrokkenen, BEM, IEMP en de financiers en de resultaten wijzen op voortzetting van de projecten

4.1. Uitwerking van het project voor de renovatie/ bouw van sociale woningen

4.1.1. Vooronderzoek ten aanzien van de woonomstandigheden van de bewoners in de wijk 4.1.2. Geschreven projectplan met de algemene richtlijnen voor het project

- Onderzoeksrapport - Foto's - Geschreven projectplan

Het project wordt positief geëvalueerd en goedgekeurd door de financiers

4.2. Aannemen en trainen van een projectteam

4.2.1. Documentatie 4.2.2. Trainingsprogramma

- Algemene documentatie - Trainingsmateriaal

4.3. Registratie van belangstellenden in het project

4.3.1. Verspreiding van informatie ten aanzien van het project binnen de gemeenschap 4.3.2. Registratie van belangstellenden

- Registratieformulieren - Informatiemateriaal

4.4. Ontwerp van voorstellen en projecten met de participatie van belangstellenden

4.4.1. Diagnose en technische rapporten voor de bouw en registratie van de gezinnen 4.4.2. Documenten en projecten voor renovatie en/ of bouw 4.4.3. Projecten zijn goedgekeurd door de daartoe bevoegde instanties en de gezinnen

- Technische rapporten - Registratieformulieren - Projecten voor interventie - Contracten

De voorstellen voor interventie worden positief geëvalueerd door de gezinnen en de contracten worden ondertekend

4.5. Uitvoering van de renovatie en/ of bouw van woningen

4.5.1. Aanschaf en opslag van materiaal 4.5.2. Uitvoering van de projecten 4.5.3. Participatie van de gemeenschap bij de bouw

- Juridische documenten - verslagen over de uitvoering van de interventie - Foto‟s en verslagen

De deelnemende gezinnen evalueren de uitvoering volgens de richtlijnen in het contract positief

4.6. Monitoring van de uitvoering van het project

4.6.1. Monitoring formulieren worden wekelijks ingevuld

- Monitoring formulieren

4.7. Interne en externe projectevaluatie met de participatie van de begunstigden en andere betrokkenen

4.7.1. Formulieren, onderzoek en ingevulde evaluatieformulieren 4.7.2. Verslag van de uitgevoerde projecten

- Foto‟s - Verslagen - Evaluaties

De betrokkenen (begunstigden, uitvoerders, financiers en anderen) evalueren de uitvoering van het project positief

Uitgangspunt bij aanvang van het project Het project voor gemeenschapsontwikkeling in de Alenir de Pinho wijk (Nova Pousada) wordt goedgekeurd door de gemeenschap, de verschillende stakeholders, Bem Estar do Menor, de Pinkstergemeente en financiers.

15




E. Benadering en verantwoording Bem Estar do Menor is van mening dat de ontwikkeling van een gemeenschap de meest efficiënte strategie is om

gemeenschappen te bereiken en transformeren, omdat het ons in staat stelt de sociale problemen vanuit het perspectief van de bewoners te begrijpen en aan te pakken, binnen de beperkingen van het gebied. Op die manier kan er direct worden ingespeeld op de behoeften om de kwaliteit van leven van kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen en gezinnen te verbeteren binnen een sociale, menselijke en economische context, waarbij rekening wordt gehouden met het milieu. Met het project voor gemeenschapsontwikkeling binnen de wijk Alenir de Pinho maken wij werkelijkheid van deze visie.

Na 36 jaar ervaring weet BEM dat sociale projecten die de problemen in een gemeenschap niet op integrale wijze

aanpakken, resulteren in projecten zonder enige relevantie en zonder duurzaamheid op langere termijn. Op die manier dragen zij niet optimaal bij aan de transformatie van de gemeenschap waar het project wordt uitgevoerd en ook niet aan de transformatie van de Braziliaanse maatschappij in het geheel.

De keuze voor een project in de wijk Alenir de Pinho is gebaseerd op het feit dat deze gemeenschap één van de meest

behoeftige is in het gebied waar BEM actief is. Zelfs 20 jaar nadat de eerste bewoners het gebied bezetten en met de enorme groei van het aantal inwoners als gevolg van migratie van het platteland naar de stad, zijn er geen sociale projecten, instanties, scholen, kerken, vrijetijdsvoorzieningen of gezondheidsposten in de wijk. Het gebrek aan openbare voorzieningen en infrastructuur draagt bij aan problemen als gebrek aan stedelijke planning, bezetting van de heuvels en risicovolle gebieden, werkloosheid, lage gezinsinkomens, slechte woonomstandigheden en een laag opleidingsniveau van ouders en volwassenen. Binnen de stad Sabinópolis is dit de wijk met de grootste tekortkomingen en behoeften.

Bij de keuze voor deze gemeenschap hebben we een aantal belangrijke aspecten in aanmerking genomen, zoals de

groeiende erkenning van de lokale overheid voor de problemen en behoeften in deze wijk, de interesse van de gemeenschap zelf in verbeteringen van omstandigheden van hun gezinnen en de gemeenschap in zijn geheel, de interesse van andere sociale organisaties om actie te ondernemen om de sociale omstandigheden in de wijk te verbeteren, de gelegenheid die zich aanbood op het gebied van internationale samenwerking en de beschikbaarheid van een terrein dankzij de donatie van de lokale overheid.

De constructie en implementatie van een gemeenschapscentrum als eerste stap binnen de interventie, is relevant

aangezien zich in de huidige situatie in de gemeenschap geen toereikende ruimte is waar de gemeenschap bijeen kan komen om over problemen te praten en sociale activiteiten te plannen en uit te voeren. Een geschikte, ingerichte ruimte kan hier gelegenheid toe bieden. Het gemeenschapscentrum voorziet dus in een directe behoefte van de gemeenschap en door de projecten die vanuit het gemeenschapscentrum samen met de gemeenschap zullen worden uitgevoerd, kan verder vorm worden gegeven aan het project voor gemeenschapsontwikkeling. De implementatie van een project voor de renovatie/ bouw van sociale woningen wordt als belangrijk beschouwd, gezien de impact die deze interventie zal hebben op de kwaliteit van leven van kansarme gezinnen.

Bij de bouw van alle gebouwen en ruimtes zal rekening worden houden met de toegankelijkheid voor ouderen en

personen met een lichamelijke beperking en bij het ontwerp worden belangrijke aspecten in aanmerking genomen, zoals het gebruik van schone energie, gebruik van materiaal dat zo min mogelijk schadelijk is voor het milieu, gebruiksvriendelijkheid, veiligheid, maar ook met culturele aspecten en lokale identiteit.

Bijdrage aan het behalen van de Millenniumdoelen

Het project zal bijdragen aan de volgende millenniumdoelen:

1. Gelijke rechten voor mannen en vrouwen – bij de programma‟s zal geen onderscheid worden gemaakt tussen mannen en vrouwen en wordt rekening gehouden met beider behoeften en eigenschappen. De vrouwen zullen worden gestimuleerd om zich extra te ontwikkelen binnen het project doordat zij daartoe speciale ruimte en middelen krijgen geboden;

2. Bestrijding van AIDS, Malaria en andere ziektes – de samenwerking met afdelingen van de gemeente zal bijdragen aan het behalen van dit doel;

3. Kwaliteit van leven en omgeving – het project zal bewustzijn ten aanzien van het milieu en het duurzame gebruik van natuurlijke bronnen stimuleren;

4. Iedereen werkt aan ontwikkeling – vanuit het gemeenschapscentrum wordt de integratie van verschillende betrokkenen bij de lokale ontwikkeling gestimuleerd, door samenwerking met de overheid, lokale instanties, diensten, de gemeenschap en nationale en internationale financiers.

16




F. Projectmanagement

Het gemeenschapscentrum voor Nova Pousada wordt uitgevoerd door teams die door BEM worden ondersteund op

institutioneel, legaal en administratief vlak als onderdeel van een geheel aan sociale projecten van de organisatie. BEM wordt erkend als een sociale instantie en wordt gerespecteerd door de gemeenschappen waar zij actief is en is geregistreerd bij CNAS (Conselho Nacional de Assistência Social), onder nummer 256.284/74; CEBAS (Certificado de Entidade Beneficente de Assistência Social), nummer 208.530/75; Utilidade Pública Federal nummer 89.057 de 24/11/1983; Utilidade Pública Estadual nummer 6692 de 26/11/1975 en Utilidade Pública Municipal nummer 737/77 de 30/05/1977; SEDESE (Secretaria Estadual de Desenvolvimento Social e Esporte) nummer 1349; CMAS (Conselho Municipal de Assistência Social) in Sabinópolis, Materlândia, Rio Vermelho, Carmésia, Senhora do Porto and Vera Cruz-BA; CEAS-MG (Conselho Estadual de Assistência Social de Minas Gerais).

Het project vormt onderdeel van de organisatiestructuur van BEM, die bestaat uit de volgende personen:

Directie, verantwoordelijk voor alle bestuurlijke taken, vertegenwoordiging van de organisatie, zowel actief als passief, juridisch als niet juridisch, leiding over de activiteiten. Vertegenwoordiger is Daniel Ferdinand van Eijk, bestuurder en advocaat;

Project Management Team (Management Groep), verantwoordelijk voor het uitwerken van strategieën, planning en begeleiding, monitoring en evaluatie; het team bestaat uit de sociaal werker en gezins landbouw coördinator van BEM, Denise da Silva Maranhão en het Coördinatieteam, bestaande uit de leraren Ana Tereza Franklin (Dagopvang) en Rosiléia Alves de Miranda Ferreira (Kinderopvangproject); verder de missionaris Daluz Gonzaga (Jongeren centrum) en Carlos Antônio Muniz dos Santos (Gemeenschapscentrum). Verder bestaat het Project Management Team uit een administratief coördinator Eliane Campos da Cunha Gama, een personeelsmanager Marisa da Silva Maranhão Simões; Vertegenwoordigers van de pinkstergemeente zijn Pastor Márlion José Miranda dos Santos en Pastor Oscar Leonard Willian van Eijk; De uitvoerend manager is Daniel Ferdinand Van Eijk;

De directie vormt samen met het Management Team de directie van de organisatie die verantwoordelijk is voor de leiding en uitvoering van de sociale projecten van BEM.

Project Managers Team, samengesteld uit lokale mensen die verantwoordelijk zijn voor de implementatie en het management van de projecten en de monitoring en evaluatie ervan;

Sociaal Team, bestaande uit werknemers met verschillende functies binnen de projecten, van onderwijs tot schoonmaak, hulp, etc. Een structureel onderdeel van het projectmanagement is het regionaal management, bestaande uit de regiomanager,

regionale secretaris, tweede regionale secretaris en de kerkenraden, samengesteld uit een vertegenwoordiger van het regiomanagement, een vertegenwoordiger van BEM werknemers, de begunstigden van het project en een vertegenwoordiger van de Pinkstergemeente. Het regiomanagement en de kerkenraden overleggen over problemen, selectie van de begunstigde gezinnen in het project en bovendien ondersteunt zij bij het management en de implementatie van de projecten. Het regiomanagement en de diaconaatraden hebben de functie om de integriteit van de missie en de kernwaarden te bewaken binnen de projecten.

Het managementteam voor het project voor de bouw/ renovatie van sociale woningen zal worden samengesteld uit het

Gemeenschapscentrum Team, verantwoordelijk voor het management, en het Ingehuurde Team die het project zullen uitvoeren.

De implementatie en het management van het project voor het Gemeenschapscentrum voor de wijk Alenir de Pinho

zal extra werk opleveren voor het Project Management Team, en daarom zal er één extra werknemer moeten worden aangesteld. Voor het gemeenschapscentrum zullen drie werknemers worden aangenomen. Vanwege de slechte bereikbaarheid van de wijk vanaf het centrale kantoor van BEM zullen een motor en een auto worden aangeschaft.

De interne monitoring van het project zal wekelijks door het Social Agents team worden uitgevoerd, onder leiding van

het managementteam. De resultaten hiervan zullen maandelijks worden gepresenteerd aan het coördinatieteam dat kan worden ingezet als het noodzakelijk is om het proces aan te passen. Twee keer per jaar worden de resultaten van de monitoring verwerkt in het tweejaarlijkse verslag, wanneer ook de evaluaties van processen en resultaten zullen plaatsvinden en er besluiten worden genomen ten aanzien van de noodzakelijke veranderingen om de doelstellingen te behalen. Bij deze evaluaties is iedereen die betrokken is bij de monitoring ook aanwezig en alle formulieren die zij hebben ingevuld zullen worden gebruikt.

De directe begunstigden en de partners binnen het project zullen deelnemen aan de monitoring, doordat zij allemaal

de daartoe ontworpen formulieren invullen en zullen deelnemen aan daartoe georganiseerde bijeenkomsten. Het doel van de

17




monitoring die door de projectteams worden uitgevoerd is om er zeker van te zijn dat alle geplande activiteiten worden uitgevoerd, en de monitoring door de begunstigden heeft als doel te evalueren of alle doelstellingen worden behaald. De resultaten uit de maandelijkse, halfjaarlijkse en jaarlijkse monitoring zullen voor de begunstigden, partners en de gemeenschap beschikbaar zijn.

Het project voor het gemeenschapscentrum wordt na elk projectjaar geëvalueerd, met de participatie van werknemers,

managers, coördinatoren, begunstigden en partners, door middel van onderzoek, bijeenkomsten of andere evaluatiemethodes die gezamenlijk zullen worden ontworpen. Een algemene evaluatie zal elke 5 jaar plaatsvinden. Het project voor de renovatie/ bouw van sociale woningen zal na uitvoering worden geëvalueerd, met de participatie van de begunstigden en andere betrokkenen binnen het project.

18




G. Risicoevaluatie en -management

Risico Maatregelen om het risico tot een minimum te beperken

De economische groei in Brazilië en het gemeentedistrict neemt af, waardoor de beschikbare middelen voor de gemeenschap zullen afnemen. De wisselkoersen worden substantieel lager (doelstelling).

Diversifiëren van de financiële bronnen en het bijstellen van de doelstellingen.

De partners en/of financiers kunnen of willen zich niet langer compromitteren aan de uitvoering van de projecten (resultaten 1 en 2).

Diversifiëren van de financiële bronnen.

Er zijn geschillen tussen de verschillende betrokkenen bij het project (gemeenschap, partners, financiers en andere belangrijke partijen) over belangen, participatie bij de planning, uitvoering en/of evaluatie van de projecten, waardoor de uitvoering in gevaar komt (Resultaat 3).

De verschillende aspecten waar de verschillende partijen bij betrokken zijn in overweging nemen en het nastreven van gezamenlijke belangen stimuleren.

De projecten worden niet goedgekeurd en/of de financiering komt niet rond (Activiteit 1.2.)

Goede communicatie tijdens het ontwerpen van het project met de diverse betrokken partijen om op die manier begrip en betrokkenheid bij de doelstellingen te garanderen.

Er zijn problemen met de constructie van de gebouwen die ten behoeve van het project worden gebouwd, waardoor de overheid geen vergunning geeft om te functioneren (Activiteit 1.4.)

Alle technische en legale aspecten gedurende de uitvoering van de bouw in overweging nemen en ondersteuning zoeken bij de daartoe bevoegde instanties om eventuele technische of legale veranderingen toe te passen.

De projecten worden niet goedgekeurd en/of de financiering komt niet rond (Activiteit 2.2.)

De aspecten die goedkeuring van de projecten in de weg staan in aanmerking nemen en veranderingen doorvoeren die ten goede komen aan de belangen van de betrokken partijen.

Uit de diagnose komt naar voren dat de projecten niet geheel aansluiten op de realiteit van de wijk en de betrokkenen zijn het niet eens met de resultaten (Activiteit 3.1.)

Toename van het aantal partners bij de uitvoering van de diagnose, o.a. partners die vakkundige ondersteuning kunnen bieden op onderzoeksgebied.

De projecten worden niet goedgekeurd door de gemeenschap, BEM, de Pinkstergemeente of andere betrokkenen (Activiteit 3.2.)

De aspecten die goedkeuring van de projecten in de weg staan in aanmerking nemen en veranderingen doorvoeren die ten goede komen aan de belangen van de betrokken partijen.

De financiering komt niet rond en de activiteiten binnen het project kunnen niet geheel uitgevoerd worden en/of De partners en/of financiers kunnen of willen zich niet langer compromitteren aan de duurzaamheid van de projecten (Activiteit 3.3.)

Diversifiëren van financiële bronnen; identificeren van factoren die de continuïteit van de samenwerkingsverbanden verstoren; garanderen van een goede communicatie en een betere marketing om bewustzijn te genereren bij de partners; de sociale en menselijke relevantie van de projecten beter naar voren brengen.

De gemeenschap participeert niet op actieve wijze in de uitvoering van de projecten zoals van tevoren overeen was gekomen (Activiteit 3.4.)

De factoren die de participatie van de gemeenschap in de weg staan identificeren; zoeken naar middelen om de betrokkenheid van de gemeenschap stimuleren en belonen.

De gemeenschap en/of betrokkenen participeren niet in het monitoringproces (Activiteit 3.5.)

Onderzoeken of iedereen het belang van de monitoring begrijpt; identificeren van de factoren die het ontwerp en de uitvoering van de monitoring negatief beïnvloeden.

De evaluatie van de resultaten door de begunstigden, betrokkenen, BEM, Pinkstergemeente en financiers leidt tot uitstel of herziening van de richtlijnen (Activiteit 3.6.)

Als diagnose aantoont dat herziening van de richtlijnen vereist is deze gezamenlijk met de betrokkenen opnieuw ontwerpen.

Het project wordt negatief geëvalueerd en niet goedgekeurd door de financiers (Activiteit 4.1.)

Identificeren en corrigeren van de negatieve aspecten van het project; de communicatie van de betrokkenen verbeteren zodat zij beter op de hoogte zijn van de ontwikkelingen.

De voorstellen voor interventie worden negatief geëvalueerd door de gezinnen en/of de contracten worden niet getekend (Activiteit 4.4.)

Identificeren van de negatieve aspecten van het voorstel en/of de richtlijnen en andere aspecten in overleg met de gezinnen aanpassen.

De gezinnen die deelnemen, evalueren de interventie zoals die is uitgevoerd negatief, ook al zijn de projecten correct en volgens de richtlijnen in het contract uitgevoerd (Activiteit 4.5.)

Herzien van de evaluatieformulieren en contracten van de gezinnen en herzien van richtlijnen.

De betrokkenen (begunstigden, uitvoerders, financiers en anderen) evalueren de uitvoering van het project negatief (Activiteit 4.7)

Identificeren en herzien van de aspecten die hebben geleid tot de negatieve evaluatie en het doen van voorstellen om de uitvoer van het project te verbeteren.

19




Het project voor gemeenschapsontwikkeling in de wijk Alenir de Pinho (Nova Pousada) wordt door de gemeenschap, de verschillende betrokken partijen, BEM, de Pinkstergemeente en financiers geëvalueerd, maar er wordt geen overeenstemming bereikt ten aanzien van de uitvoering ervan (Uitgangspunt bij aanvang van het project)

Identificeren van de punten waarover geen overeenstemming wordt bereikt en het onderhandelen over nieuwe richtlijnen zodat het project voldoet aan alle minimale eisen van alle betrokken partijen.

20




H. Tijdplanning en actieplan

Algemene planning voor de implementatie van het project in de wijk Alenir de Pinho (Nova Pousada)

Omschrijving/ Semester per jaar

S2* 2009

S1 2010

S2 2010

S1 2011

S2 2011

S1 2012

S2 2012

S1 2013

S2 2013

S1 2014

S2 2014

S1 2015

S2 2015

Ontwerp van de projecten en het zoeken van financiers

X X

Egaliseren en afzetten van het terrein

X

Bouw van het gemeenschapscentrum, sportveld en speeltuin

X X X

Aannemen en trainen personeel gemeenschapscentrum

X X X

Ontwerp van sociale programma‟s in samenwerking met de gemeenschap en andere betrokkenen

X X

Ontwerp van het project voor de bouw/ renovatie van sociale woningen in samenwerking met de gemeenschap en andere betrokkenen

X X

Functioneren van het gemeenschapscentrum

X X X X X X X X

Uitvoering van het project voor de bouw/ renovatie van sociale woningen

X X X

Evaluatie van het project voor de bouw/ renovatie van sociale woningen

X

Jaarlijkse projectevaluatie X X X X X

Algemene projectevaluatie X

*S = semester

21




I. Begrotingen A – Begroting per projectfase (wisselkoers op april 2010 € 1,00 = R$ 2,30)

Geschatte begroting voor het egaliseren en het afzetten van het terrein

Omschrijving Aantal Eenheid R$ per eenheid. Totaal in €’s

Topografisch in kaart brengen van het terrein 1 Eenheid R$ 15.000,00 6.521,74 €

Afzetten van het terrein 1 Eenheid R$ 35.184,00 15.297,39 €

Egaliseren van het terrein 1 Eenheid. R$ 37.876,00 16.467,83 €

Totaal in Reais & Euros--> R$ 88.060,00 38.286,96 €

Geschatte begroting voor de bouw van het gemeenschapscentrum


Bouw van het gemeenschapscentrum 1 Eenheid R$ 285.367,20 124.072,70 €

Bouw van het sportveld en de speeltuin 1 Eenheid R$ 48.099,48 20.912,82 €

Put 1 Eenheid R$ - 0,00 €

Aankoop terrein 1 Eenheid R$ - 0,00 €

Inrichting gemeenschapscentrum 1 Eenheid R$ 22.599,00 9.825,65 €

Inrichting keuken 1 Eenheid R$ 7.480,90 3.252,57 €

Vergunningen, juridische/ administratieve kosten 1 Eenheid R$ 10.000,00 4.347,83 €


Geschatte jaarbegroting voor de exploitatiekosten van het gemeenschapscentrum – 1e jaar


Arbeidskracht (3 werknemers) 1 FTE R$ 39.920,25 17.356,63 €

Arbeidskracht directie 1 FTE R$ 15.968,10 6.942,65 €

Overhead (water, elektriciteit, telefoon) 1 Eenheid R$ 2.000,00 869,57 €

Gemeenschapsfonds klein onderhoud 1 Eenheid R$ 1.000,00 434,78 €

Consumpties 1 Eenheid R$ 1.000,00 434,78 €

Training en capaciteitsopbouw 1 Eenheid R$ 2.000,00 869,57 €

Transport 1 Eenheid R$ 1.200,00 521,74 €

Overig 1 Eenheid R$ 1.000,00 434,78 €

Onderhoud 1 Eenheid R$ 2.000,00 869,57 €

Aanschaf motor 1 Eenheid R$ 9.450,00 4.108,70 €

Administratieve kosten 0,15 Eenheid R$ 11.330,75 4.926,41 €


B – Samenvatting van de begroting per projectfase

Samenvatting

Omschrijving R$ per eenheid Totaal in €’s

Geschatte begroting voor het egaliseren en het afzetten van het terrein R$ 88.060,00 € 38.286,96

Geschatte begroting voor de bouw van het gemeenschapscentrum R$ 373.546,58 € 162.411,56

Geschatte jaarbegroting voor de exploitatiekosten van het gemeenschapscentrum – 1e jaar R$ 86.869,10 € 37.769,18

Subtotaal in Reais & Euros--> R$ 548.475,68 € 238.467,69

Geschatte aanvullende kosten pilot project 10-15 woningen (renoveren en nieuwbouw): Kosten vanuit Nederland

- Projectmanagement (communicatie projectpartners, vertalingen) - Voorlichting en fondsenwerving

€ 40.000,00

€ 1.785,00 € 7.140,00

22




- Werkreis planvorming sociale woningbouw - Administratie- en beheerskosten Tear

€ 10.640,00 € 6.696,55

Totaal in Euros € 304.729,24

Dekking van de projectkosten:

- Tear 38.286,96 + 37.769,18 (toegezegd) - World Servants 12.900,00 (toegezegd) - Stichting Wonen Brazilie

o Eigen inzameling achterban 55.773,10 (deels gerealiseerd) o NCDO 25.000,00 (in behandeling) o Eureko Achmea Foundation 50.000,00 (in behandeling) o Anton Jurgens Fonds 10.000,00 (in behandeling) o Fonds Werken aan Wonen 75.000,00 (in behandeling)

Opmerkingen bij begrotingen en bouwtekeningen:

1) Bij de begroting voor de bouw en inrichting van het gemeenschapscentrum wordt rekening gehouden met alle vereisten voor een dergelijk project. De kosten zijn gebaseerd op offertes van maart en april 2010. Prijzen zouden kunnen veranderen als gevolg van inflatie;

2) De bouwtekeningen zijn een indicatie van hoe het gebouw er uit kan komen te zien maar zijn aan verandering onderhevig zijn als dat wegens technische of legale redenen of ten behoeve van het ontwerp nodig mocht blijken;

3) De wisselkoers die is gebruikt is € = R$ 2,30. Er moet rekening mee worden gehouden dat veranderingen in de

wisselkoers een effect zullen hebben op de begrotingen;

4) Kosten voor arbeidskrachten kunnen in 2011 ongeveer 7,50% - 9,00% stijgen.

23




Bijlagen Bijlage 1 – Gegevens uit het onderzoek gedaan in september 2007 in de Alenir de Pinho wijk (Nova Pousada)

Family data

Families with up to 4 members Families with 5 or more members Total 60% 40% 100%

Ages from 0 to 18 Ages from 19 to 60 Age above 60 48% 48% 4% 100%

Homes with up to 3 rooms Homes with 4 to 6 rooms Homes with 7 or more rooms 12% 67% 21% 100%

The family owns the residence The family does not own the residence 75% 25% 100%

The family provider is the father (husband or companion of the woman)

The family provider is the mother Others

71% 21% 8% 100%

Additional comments: 60% are families with up to 4 members; 48% of the residents range in age from 0 to 18; 48% range in age from 19 to 60 and 4% are above 61 years of age; 67% live in homes with 4 to 6 rooms; 21% live in homes with 7 or more rooms, meaning that most people live in houses with enough rooms for their members; 75% of the residents own their homes, indicating a greater factor of permanency of the residents in the neighborhood, besides showing interest in the development and valuation of the neighborhood; 71% of the families have the father (husband or companion of the wife) as family chief.

Education Data

Goes to day care

Goes to pre-school (4 to 6 years of age)

Goes to elementary school up to the 4th grade

Goes to elementary

school from 5th to 8th grade

Goes to middle school

Goes to youth and

adult education

school (EJA)

Goes to Recuperation

School - Elementary

Goes to College

Total

5% 19% 36% 25% 11% 2% 1% 1% 100% Additional comment: of the researched population, 33% are students

Educational level of the adults (above 18 years old)

Illiterate Did not finish elementary school – 1st to 4th grade

Finished elementary school – 1st to 4th grade

Did not finish elementary school – 5th to 8th grade

Finished elementary school – 5th to 8th grade

Did not finish

middle school

Finished middle school

Did not finish

college

Total

15% 40% 18% 13% 3% 5% 5% 1% 100% Additional comment: 86% of the adults did not even conclude elementary school, which demonstrated a low educational level and its consequences in the quality of life of the members of these families

Participation in Social Projects – Social Benefits

City hall day care

BEM Day care

Youth center

Mini guard

Pastoral da

Criança

Community center

Family aid

PETI AA (Alcoholics

Anonymous)

Milk

4% 11% 2% 7% 27% 2% 54% 15% 2% 1% The social project with the greatest impact is the governmental Family Aid (income transference) with 54%

Work Data

Number of people who work per family

1 person 2 people 3 people 4 people None Total

60% 17% 9% 1% 13% 100%

How many are registered

1 person 2 people None Total

23% 4% 73% 100%

24




One person is responsible for providing in the majority of families. Only 27% of the families have a registered member, which demonstrates that informal work is still a widespread reality in this region.

What type of job the main provider executes

Rural worker

Civil construction

Employee at a public

service company

Self employed

Domestic worker – general

help

Employee or the services

sector

Does not work Total

40% 9% 2% 6% 9% 5% 29% 100%

The rural sector is the one which concentrates the greatest number of workers; in this sector, the unregistered work and low pay is the most frequent.

What type of work the interviewed person executes

Rural worker Civil construction

Employee at a public service

company

Self employed Domestic worker – general help

Employee or the services

sector

Does not work

Total

11% 7% 0% 5% 7% 3% 67% 100%

Retirement

There is a retired person in the family

There is not a retired person in the family

Total Of the families which contain a retired

person, those which have at least 1

Of the families which contain a retired

person, those who have 2 or more

Total

41% 59% 100% 68% 32% 100%

The existence of the retired person in a low income family has a specific significance in the maintenance and the social relations in these families in the Brazilian society

Unemployment

At the moment there is an unemployed person in the family

There is no unemployed person in the family at the moment

Total

66% 34% 100%

Family income

Minimum Salary per Family

Up to ½ minimum salary

Up to 1 minimum salary

Between 1 and 2 minimum salaries



Total

15% 51% 28% 5% 1% 100%

25




Bijlage 2 – Foto’s van de wijk Alenir de Pinho (Nova Pousada)

De wijk is lastig te bereiken wegens haar ligging ten opzichte van de stad en door de onverharde wegen.

Toegangsweg tot de wijk

Toegangsweg tot de wijk

Toegangsweg tot de wijk en de ligging ten opzichte van de stad

Panoramisch zicht op de stad vanuit de wijk

Bezetting van de heuvels veroorzaakt constant aardverschuivingen en de overstroming van rivieren, waardoor veel gezinnen in risicovolle situaties wonen

De woningen op de heuvels veroorzaken erosie

De bewoners brengen hun levensstijl van het platteland naar de

stad

26




De woningen in de wijk strekken zich uit over een uitgestrekt en

ruig terrein

De woningen in de wijk strekken zich uit over een uitgestrekt en

ruig terrein



De leefomstandigheden van de gezinnen zijn onveilig wegens de slechte woonsituatie

Een groot aantal woningen is gebouwd met hout (pau-a-pique)

Recentelijk zijn er ook bakstenen woningen gebouwd in de wijk

Een groot aantal woningen is gebouwd met hout (pau-a-pique)

Bakstenen woningen komen oom steeds vaker voor in de wijk

27




Groep woningen bij de ingang van de wijk

Detail van een houten woning (pau-a-pique)

Een aantal kinderen dat in de wijk woont

Kinderen uit de wijk

Spelende en studerende kinderen

Kinderen die lol hebben

Kinderen die lol hebben

Uitzicht over het terrein waar de projecten zullen worden gebouwd

Panoramisch uitzicht over het terrein

Panoramisch uitzicht over het terrein

28




Uitzicht op het terrein met het waterreservoir op de achtergrond

Uitzicht op het terrein met het waterreservoir op de achtergrond

29




Assembléia de

Sócios da BEM

Diretoria Jurídica

Contabilidade

Coordenação de ProjetosAdministração

Creches Centros

Infantis

Centros

Juvenis

Centros

Comunitários

Agricultura

Familiar

Conselho Administrativo Conselho Fiscal

Acessoria para Consultoria

Acessoria para Auditoria

Construção

Gerência Executiva

Recursos

Humanos

Tesouraria Estoque

Transporte &

Oficina

Assembléia de

Sócios da BEM

Diretoria Jurídica

Contabilidade

Coordenação de ProjetosAdministração

Creches Centros

Infantis

Centros

Juvenis

Centros

Comunitários

Agricultura

Familiar

Conselho Administrativo Conselho Fiscal

Acessoria para Consultoria

Acessoria para Auditoria

Construção

Gerência Executiva

Recursos

Humanos

Tesouraria Estoque

Transporte &

Oficina

Bijlage 3 – Organigram BEM

30




Bijlage 4 – Bouwtekeningen a) Begane grond gemeenschapscentrum

b) Vooraanzicht van het gemeenschapscentrum

31




Região montanhosa

ocupada por pastagensLocal do Projeto

Região do Bairro Monsenhor

José Amantino dos Santos

(Torra)

Região montanhosa de

declives acentuados

Vias de acesso ao

Centro da Cidade

Região montanhosa

ocupada por pastagensLocal do Projeto

Região do Bairro Monsenhor

José Amantino dos Santos

(Torra)

Região montanhosa de

declives acentuados

Vias de acesso ao

Centro da Cidade

Bijlage 5 – Foto en plattegrond van de Alenir de Pinho wijk (Nova Pousada) met de locatie van de projecten

Project voor gemeenschapsontwikkeling in de wijk Alenir de ... · PDF filePinho heeft gedaan,...

Documents

Transcript of Project voor gemeenschapsontwikkeling in de wijk Alenir de ... · PDF filePinho heeft gedaan,...