Professioneel statuut als de opmaat voor het HRM beleid

in de MBO sector in de komende tien jaar?

Dr. Olaf McDaniel (CBE Nederland)

Drs. Luud Bochem (MBO-Raad)

Thema’s aan de orde

1 Professionaliteit als onderlegger voor kwaliteit

2 HRM als stiefkindje bij onderwijsvernieuwing

3 Is een docent in het MBO i.v.t. andere beroepen te beschouwen als professional?

4 De relatie tussen professionaliteit en professionele ruimte

5 Stand van zaken in het MBO veld (onderzoek tot nu toe)

1. Professionaliteit en kwaliteit• Uitgebreide studie in 2007 verschenen over de

factoren van effectiviteit van leren vanuit een meta-analyse van 35 jaar onderwijsonderzoek (Robert J. Marzano)

• Belangrijke conclusie: 67% van de effectiviteit van het onderwijs zit in de directe relatie leraar –leerling

• Bronverwijzing: (2007) Wat werkt op school. Researc h in actie. Robert J. Marzano. Uitgegeven door Bazalt, Middelburg. Boek i s vertaald uit het Engels (What Works in Schools, Translating research i nto action; ASCD Alexandria USA 2003)

17-4-2010

Rendement MBO

(Bron: Benchmark documentMBO-Raad 2007)

Effecten van school en docentop de schoolprestaties

Minst effectieve schoolMinst effectieve leraar

3

Meest effectieve schoolMinst effectieve leraar 37

Minst effectieve schoolMeest effectieve leraar 63

Meest effectieve schoolGemiddeld effectieve leraar 78

Meest effectieve schoolMeest effectieve leraar 96

Toegevoegde waarde op de

schoolprestaties met na 2 jaar (in

% punten)(Marzano, 2007

p.54)

2. Intermezzo: HRM stiefkindje bij onderwijsvernieuwing

• Uit eigen onderzoek (2007) voor de

Onderwijsraad over de mate waarin de

kernthema’s van HRM zijn gebruikt bij

vernieuwingsoperaties.Bron: (2007) Resultaat wordt gewaardeerd (maar telt niet echt).

McDaniel, O.C., De Kruyf, E, Duijnhouwe, J. Onderwi jsraad Den

Haag. (Document kan ook worden gedownload op www.cb e.nl)

Hiërarchie van de onderzochte onderwerpen

Lerarenbeleid

Innovatie

Onderwijstijd

Onderwijsachterstanden

VSV

Internationalisering

LLL

Burgerschap en integratie

Niveau 2: Constituerende

factoren

Niveau 3: Versterking

primaire prestaties

Niveau 4: Nieuwe

resultaatsge-bieden

Stelsel karakteristiekenNiveau 1: (geen

onderzoeksthema)

17-4-2010

Conclusie

• In geen van de operaties is serieus gebruik gemaakt va n HRM instrumenten (landelijk: CAO besprekingen, lokaal: GO overleg), professionaliteitsversterking van personeel (definitie van gewenste nieuwe bekwaamheden of vaardigheden en serieuze tijd om daaraan te kunnen voldoen).

• Voor geen van de operaties was extra onderwijstijd beschikbaar (kortom: alles moest er bovenop)

• Geen van de operaties was dan ook een doorslaand succes!

17-4-2010

3. Het professioneel statuut MBO

• Opgesteld ten tijde van de discussie over de herzieni ng van de medezeggenschapstructuur (invoering OR)

• Mede als reactie op de druk vanuit de overheid op de BON discussie ( geef de docent zijn vak terug) is een relatie gelegd tussen professionaliteit enerzijds en professio nele ruimte anderzijds

• Maar wat zijn nu de garanties van professionaliteit i n de MBO sector? Onderzoek bracht in beeld wat iedereen we l wist…..

Bronverwijzing:• Bronverwijzing: De professionaliteit van MBO-docent en in

vergelijkend perspectief. Comparatieve analyse van

professionaliteit in 9 beroepen in vergelijking tot de MBO-

docent. In opdracht van de MBO-Raad.

Auteurs: Dr Olaf McDaniel, Drs Annemarie Neeleman, Dr

Ghislaine Schmidt en Hanneke Smaling MSc. CBE

Nederland (2009).

Dit document is ook gepubliceerd in de Gids voor

Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie Reed

Business, Den Haag (2010) C-1-2-1 t/m C-2-73.

Professional

Handelings-regels

Branche conventies

Permanenteeducatie

Cliëntenmacht

Werkgever/manager

Basismodel

ProfessionalHandelings-

regelsBranche conventies

Permanenteeducatie

Cliëntenmacht

Werkgever/manager

Medisch Specialist

ProfessionalHandelings-

regels

Branche conventies

Permanenteeducatie

Cliëntenmacht

Werkgever/manager

Verpleegkundige

ProfessionalHandelings-

regels

Branche conventies

Permanenteeducatie

Cliëntenmacht

Werkgever/manager

Politieagent

ProfessionalHandelings-

regels

Branche conventies

Permanenteeducatie

Cliëntenmacht

Werkgever/manager

Wetenschappelijk onderzoeker

Professional

Handelings-regels

Branche conventies

Permanenteeducatie

Cliëntenmacht

Werkgever/manager

Financieel adviseur

Professional

Handelings-regels

Branche conventies

PermanenteeducatieCliënten

macht

Werkgever/manager

Docent MBO

Uit: onderzoek naar

Professionaliteit in

opdracht van de MBO-

Raad

(McDaniel c.s. 2009)

Kortom:• De professionaliteit van docenten in het MBO is niet

gegarandeerd (i.t.t. vele andere beroepen)

• Maar zijn docenten daarmee geen professionals?

• Velen gelukkig ondanks alles wel

• Grote inzet voor hun leerlingen

• Veel MBO instellingen hebben eigen beleid op dit so ort punten

• Maar de aandacht voor professionaliteit strijdt met

andere taken binnen een beperkt tijdsframe. Dit ter

discussie stellen behoort in het (hele) onderwijs n og

altijd tot de nog altijd tot de no-go areas!

• Statuur van het beroep blijft zo gehandicapt

4. De professionele ruimte• Stevige discussie over de professionele ruimte. Dit is de

mate van zelfstandige beslissings- en

handelingsbevoegdheid van docenten (BON: geef de

docenten hun vak terug)

• In de hiervoor genoemde beroepen is er sprake van een

uitgebalanceerde relatie tussen de (mate van)

professionaliteit en de professionele ruimte.

• In het onderwijs wordt de discussie rondom

“professionele ruimte” vaak los gevoerd van de “mate

van professionaliteit”

Geen relatie tussen professionaliteit en professionele ruimte?

Professionaliteit (wat mag worden verwacht van de docent)

Professionele ruimte: welke ruimte mag de

docent verwachten

hoog

hoog

laag

laag

Wijze waarop de

discussie de afgelopen jaren is gevoerd

De onverbrekelijke relatie tussen professionaliteit en professionele ruimte

Professionaliteit (wat mag worden verwacht van de docent)

Professionele ruimte: welke ruimte mag de

docent verwachten

hoog

hoog

laag

laag

Optimum (maximale

positie)

De onverbrekelijke relatie tussen professionaliteit en professionele ruimte

Professionaliteit (wat mag worden verwacht van de docent)

Professionele ruimte: welke ruimte mag de

docent verwachten

hoog

hoog

laag

laag

Instellingsbeleid: missie, strategische beleids-visie, identiteit etc.

Optimum (maximale

positie)

De wet BIO bevat krachtige componenten die de basis kunnen vormen voor een vloer in het professionaliteitsniveau van docenten.Uit het besluit bekwaamheidseisen 2005:

Verder uitgewerkt (voorbeeld)

1. De medewerker in het onderwijs is een professional die zijn beroep bewust, verantwoord en met de benodigde vakbekwaamheid verricht. Voor de docent in het MBO zijn de vakbekwaamheidseisen gegeven in de Wet BIO maatgevend. Voor zover daaraan binnen de instelling nadere invulling wordt gegeven, worden de medewerkers die het betreft betrokken bij de besluitvorming daarover.

Artikel 1: professioneel statuut

10. Het bevoegd gezag (College van Bestuur, werkgeve r) erkent met de ondertekening van het professioneel statuut de professionele autonomie en verantwoordelijkheid van d e medewerker en het recht om – binnen wettelijke, organisatorische en professionele kaders – zelfstandig en in collegiale samenspraak - beslissingen te nemen over de beroepsuitoefening. De medewerker erkent dat de eindverantwoordelijkheid voor zijn verrichtingen bij de werkgever berust. De medewerker is verantwoording verschuldigd over alle taken, inclusief de beroepsinho udelijke aspecten die worden uitgevoerd ter vervulling van de fu nctie.

Artikel 10: professioneel statuut

5. Onderzoek MBO-Raad• Onderzoek naar de verschijningsvormen en ervaringen

met de professionaliteit bij ROC’s. Deelnemende MBO instellingen: A-12, Da Vinci, Deltion, ID-College, Koning Willem 1, Leiden, Leeuwenborg, Leygraaf, Ter AA, Til burg.

• Aantal andere instellingen kijken en discussiëren me e

• Interviews: optekenen stand van zaken (geen beoordeling!), ervaringen (positief en negatief), disc ussie over theoretische concepten

• Versnellingssessie (computer ondersteunde brainstorm sessie): wat kan er concreet worden gedaan ter verste rking van de professionaliteit

5. Eerste resultaten• Onderzoek is net gestart. Resultaten dus nog voorlopig en

incompleet

• Algemeen: onderwerp van professionaliteit staat hoog op de agenda (maar strijdt soms met andere prioriteiten al s CGO)

• Grote mate van variëteit tussen instellingen, maar ook binnen instellingen (niveau van maturiteit van organi satie-ontwikkeling).

• Ook groot verschil tussen opleidingen n.a.v. professionaliteitseisen van het beroep zelf

5. Eerste resultaten (2)• Aangrijpingspunt is soms team, soms individu

• Bestuurders zijn op zoek naar of overtuigender of verplichtender arrangementen te vinden

• Wet BIO veel genoemd en soms gebruikt

• Grootste successen lijken verbonden met een cultuur waarin prestaties betekenis hebben en teams een hoge mate van eigen verantwoordelijkheid krijgen. Dit leidt tot een vorm van interne sociale druk

5. Eerste resultaten (3)• Veel redenen waarom het moeilijk is om

vooruitgang te boeken (die in andere beroepen kennelijk anders uitwerken): gemiddelde leeftijd is hoog, verworven rechten, werkdruk is hoog, gebrek aan carrièreperspectief, wel of niet doen maakt niet uit…..

• Scholingsbudgetten zelden uitgeput

• Inzet van de MR is wisselend gericht op versterking van de professionaliteit en de bescherming van verworven rechten

5. Professionele ruimte• De mate van (minimale) professionele ruimte wordt

gemiddelde genomen als voldoende ervaren:

• Bepaling van de leerinhoud (binnen de KS)

• Bepaling van de methodiek / didactische werkvormen

• Bepaling van de leertijd

• Bepaling van de groepsvorming

• Bepaling van de evaluatie methodiek

• De kritiek op de beperking van de ruimte gaat vaker o ver administratieve zaken dan over professionaliteitsonderwerpen.

Professionaliteit (wat mag worden verwacht van de docent)

Professionele ruimte: welke ruimte mag de

docent verwachten

hoog

hoog

laag

laag

Instellingsbeleid: missie, strategische beleids-visie, identiteit etc.

Tijdelijke maximale

positie

Sterke relatie in het interventie niveau en de mate van professionaliteit

Beleid tot versterking van de professionaliteit

Professional

Handelings-regels

Branche conventies

Permanenteeducatie

Cliëntenmacht

Werkgever/manager

Docent MBO met verplichting Wet BIOBij invoering en specificatie

periodieke verplichting

Bij operationalisatie van de 7 handelingscompetenties:a. inter persoonlijkb. pedagogischc. vakinhoudelijk en didactisch d. organisatorische. samenwerken met collega’s; f. samenwerken met de omgeving; g. reflectie en ontwikkeling.

Professional

Handelings-regels

Branche conventies

Permanenteeducatie

Cliëntenmacht

Werkgever/manager

Docent MBO met verplichting Wet BIOBij invoering en specificatie

periodieke verplichting

Bij operationalisatie van de 7 handelingscompetenties:a. inter persoonlijkb. pedagogischc. vakinhoudelijk en didactisch d. organisatorische. samenwerken met collega’s; f. samenwerken met de omgeving; g. reflectie en ontwikkeling.

Branche vereniging?

Professioneel statuut afspraken

Deelnemersraden?

Presentatie ontvangen? Stuur een mailtje naar: mcdaniel@cbe.nl