AUDIO VIDEOD U I D E L I J K E T A A L I N T E C H N I E K

&

Tech trends 2013Een kijk op kansrijke concepten

Hi-Motion II™Eerste Ultra Slow Motion camera van Europese vaste land

JAARGANG 25 | NUMMER 1 | 2013 | hiERiN opGENoMEN

Grafisch Lyceum Rotterdam

Eerste school in Nederland die studenten opleidt in 3D camera en editing

Second screen wint terrein

Interessante praktijkvoorbeelden ‘social tv’ nemen toe

Inhoudsopgave

Tech trends 2013 Een kijk op kansrijke concepten

Grafisch Lyceum RotterdamEerste school in Nederland die studenten opleidt in 3D camera en editing

8

14

Second screenInteressante praktijkvoorbeelden ‘social tv’ nemen toe

26

Eerste Hi-Motion II™ Ultra Slow Motion camera van Europese vaste land16

6 Nieuws

18 Frequenties opnieuw geveild

23 Tentoonstelling Oskar Fischinger in EYE

32 Media Profession

34 Rittal

En verder...

5

AUDIO VIDEOD U I D E L I J K E T A A L I N T E C H N I E K

&

ColofonBP&M Exploitatiemaatschappij B.V.Postbus 1556500 AD NijmegenTel. 024-3722900Fax. 024-3886017

Hoofdredacteur: Marieke van Dam Redactie: Joris Kroezen, Bob Janssen, Marieke van DamProjectmanager: Ralph BrinkmanBackoffice: Tilly WijhofVormgeving: Dries van Zuylen, Sandra Elzinga

Abonnementenservice: De abonnementen ser vice is telefonisch bereikbaar van ma t/m vrij van 9.00 uur tot 12.00 uur. Kies in het keuze menu ‘abonnementen’. Telefoon: 024-372 29 02. U kunt ons ook faxen. Fax. 024-388 60 17. Afdeling abonnementen Postbus 155, 6500 AD Nijmegen. Abonnementen lopen tot 31 december en worden automatisch verlengd, tenzij de abonnee twee maanden voor afloop van het abonnementsjaar schriftelijk opzegt.

Copyrights: Het auteursrecht van dit tijdschrift en op de daarin verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden. Het verlenen van toestemming tot publicatie in dit tijdschrift houdt in dat de auteur de uitgever, met uitsluiting van ieder ander, onherroepelijk machtigt de bij of krachtens de Auteurswet door derden verschuldigde vergoeding voor kopiëren te innen en dat de auteur alle overige rechten overdraagt aan de uitgever. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of gekopieerd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.

Abonnementsprijs: e 75,- incl. BTW (6x per jaar)in combinatie met

BANKGEGEVENS: Rekeningnummer: 1700.97.811BIC: RABONL2UIBAN: NL91RABO0170097811

RedactioneelMet gepaste trots presenteren wij weer deze nieuwe editie van Pro Audio&Video. Het blad waarin dieper op technische aspecten van audio en video wordt ingegaan. De hype rondom bultrug Johannes is inmiddels overgewaaid en de wereld is – zoals gewoonlijk – wederom niet vergaan. Op zich is dat natuurlijk uitermate hoopgevend, want 2013 zou weleens het jaar kunnen worden waarin alle lang gekoesterde wensen in vervulling kunnen gaan.

Wat behandelen we allemaal in de nieuwe Pro Audio Video?Frequentieverdeling: Meer mogelijkheden voor mobiel internet. Dat het nuttig is voor de economie, zal menigeen onderschrijven. Tegelijkertijd zorgt de herverdeling van de frequenties die ervoor nodig is, voor een minder rooskleuring beeld wat draadloze audioapparatuur betreft.Second screen: Tijdens een serie of film je smartphone of tablet checken is de gewoonste zaak van de wereld. Dus waarom niet tegelijkertijd daar content bieden om je aandacht vast te houden, denkt de televisie- en filmwereld. Onder de noemer ‘social tv’ zijn er legio apps die de kijkbele-ving moeten uitbreiden.Natuurlijk ook een voorproefje van wat we in 2013 kunnen verwachten: Typen wordt nog minder nodig. Zelfs swypen hoeft niet zo vaak meer. Bewegings- en stemherkenning zullen namelijk hun intrede doen in nog meer apparaten.Smartphones en tablets worden serieuze gaming machines. De Hong Kong Electronics Fair van afgelopen oktober toonde verschillende uit-breidingen en apps die mobiel gamen op je eigen device naar een hoger plan tillen.Flexibele touch-sensoren die zijn te vervormen. Touch-screens worden flexibel en hoeven niet meer een recht oppervlak te beslaan…

Dit en nog veel meer in de enige echte Pro Audio&Video!

J. Kroezen, Pro Audio&Video

Colofon & Voorwoord

AUDIO VIDEOD U I D E L I J K E T A A L I N T E C H N I E K

&

Revolutie in buitenreclameSlimme reclame wordt de toekomst

André RieuEen casestudie door EVS

JAARGANG 24 | NUMMER 3 | 2012 | HIERIN OPGENOMEN

Digitale MasteringDe loudness war: is het einde nabij?Nieuwe algoritmes voor dynamische benadering

Automatisch Mixen...

Dan Dugan maakte het mogelijk

Nieuws

6

Hoogste rechter laat oordeel OPTA over televisiemarkt in stand

Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) heeft op 5 november 2012 uitspraak gedaan in de beroepszaak over de televisiemarkt. De rechtbank heeft daarin bepaald dat OPTA terecht verzoeken om regulering van kabeltelevi-sie heeft afgewezen, en dat OPTA terecht tot de conclusie is gekomen dat de televisiemarkt niet in aanmerking komt voor ex-anteregulering.

Partijen verzochten om regulering van kabeltelevisie

YouCa, Tele2, T-Mobile en KPN hebben OPTA in 2011 verzocht een marktanalysebesluit te nemen en kabelaanbie-ders toegangsverplich-

tingen op te leggen. In december 2011 heeft OPTA het oordeel §Analyse Televisie gepubliceerd, waarin zij een drie-criteriatoets uit-voert om te bepalen of de markt gereguleerd moet worden. In het oordeel concludeerde OPTA dat de televisiemarkt niet in aanmerking komt voor ex-anteregulering, omdat deze markt steeds concurreren-der wordt. OPTA wees de verzoeken om een marktanalysebesluit daarom af. Tegen dit afwijzingsbesluit, waarvan het oordeel Analyse Televisie integraal onderdeel uitmaakt, spanden de partijen vervol-gens beroep aan. Partijen waren onder meer van mening dat OPTA de markt verkeerd heeft afgebakend en de markttrends te optimis-tisch inschat. OPTA zou de concurrentiemogelijkheden van nieuwe televisieaanbieders overschatten, en de macht van kabelaanbieders en het belang van analoge televisie juist onderschatten. Ook vonden partijen dat OPTA een marktanalysebesluit had moeten nemen, in plaats van een oordeel.

Oordeel CBbHet CBb gaat in de uitspraak in op de grieven van partijen en volgt OPTA daarbij zowel in haar procedurele aanpak als de inhoudelijke beoordeling. Het CBb is het eens met OPTA dat de televisiemarkt uit zichzelf al neigt naar concurrentie. Ook de wijze waarop OPTA de markt heeft afgebakend, de drie-criteriatoets heeft uitgevoerd en de verzoeken heeft afgewezen, zijn volgens het CBb in overeenstem-ming met het wettelijk kader en OPTA’s bevoegdheden. Het CBb verklaarde de beroepen daarom ongegrond.

Tegen deze uitspraak kan geen beroep meer worden aangetekend.

Panasonic ontwikkelt TH-PF50 Full HD-displays voor presentatiesPanasonic kondigt de lancering aan van de TH-60PF50 60 inch en TH-65PF50 65 inch Full HD-display. De schermen zijn een ideaal hulp-middel bij presentaties dankzij hun vermo-gen om draadloos content van een computer, iPad™ of iPhone® weer te geven. De combi-natie van de brede kijkhoek met natuurge-trouwe kleuren zorgt voor glasheldere beel-den van de hoogste kwaliteit. Bovendien is de glassoort van de schermen uiterst duurzaam en bestand tegen barsten. Deze nieuwe scher-men zijn een aanvulling op de PF50-collectie die al bestond uit een scherm van 42 inch en een van 50 inch. De PF50-collectie maakt het mogelijk om draadloos content van een PC of iOS apparaat weer te geven. Dankzij de Multiple Transmission Mode kunnen ook presentatiedata en stilstaande beelden vanuit meerdere PCs simultaan op het scherm worden getoond. Dat kan vanuit maar liefst acht schermen tegelijkertijd, waar-door steeds van kabels of scherm wisselen tot het verle-den behoort.

DuurzaamheidDe displays zorgen met hun natuurgetrouwe kleuren en contrastratio van 5.000.000:1 in combinatie met de panoramische kijkhoek voor haarscherpe beelden, ongeacht het perspectief. De Eco Mode met helder-heidssensor past de schermhelderheid daarnaast aan het omgevingslicht aan om steeds zo milieuvriendelijk en energie-efficiënt mogelijk te werken, zonder verlies van beeldkwaliteit.Het scherm van de PF50’s bestaat uit uiterst duurzaam, stevig glas dat bestand is tegen externe impact. Dankzij zijn zuinigheid garandeert het scherm bovendien maar liefst 100.000 uren onafgebroken gebruik. Ideaal dus voor in vergaderzalen, klaslokalen, hallen en andere openbare ruimtes.Draadloze connectiviteit, levendige en gedetailleerde beelden vanuit een brede kijkhoek en onafgebroken prestaties maken de Panasonic PF50-serie tot het hulp-middel bij uitstek voor professionele presentaties. De TH-PF50 60 en 65 inch Full HD-displays zijn verkrijg-baar bij de Panasonic resellers vanaf november 2012.

Dit schrijft minister Kamp van Eco-nomische Zaken (EZ) aan de Tweede Kamer. “Het bedrijfsleven draagt niet alleen bij aan onderzoek dat dicht bij de markt staat maar ook aan fundamen-teel onderzoek, met name onderzoek uit-gevoerd door universiteiten”, zo schrijft Kamp in de brief.

Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI)De afgelopen maanden hebben onderne-mers en wetenschappers in zogenaamde Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s) gekeken welk onderzoek, van fundamenteel tot dicht bij de markt staand, zij in 2013 samen gaan doen en hoeveel geld ze er aan willen besteden.

Ook voor kleine bedrijven Wanneer bedrijven geld steken in ge-zamenlijk onderzoek met kennisinstel-lingen, doet het kabinet daar 25% bovenop. Om dit ook voor kleine bedrij-ven aantrekkelijk te maken is die toeslag zelfs 40% over de eerste €20.000.

TKI-toeslag De 9 topsectoren hebben voor €83 miljoen aan TKI-toeslag aangevraagd bij het ministerie voor onderzoek door onderzoeksinstellingen èn bedrijven. On geveer 35% hiervan gaat naar funda-menteel onderzoek.Vanaf 2014 maakt het kabinet €110 miljoen extra vrij voor onderzoek bin-nen de TKI’s waardoor het budget dan groeit naar €200 miljoen.

Ruim 1.500 bedrijven steken €319 miljoen in onderzoek

Ruim 1.500 bedrijven gaan samen met onderzoeksinstellingen als NWO, DLO, TNO en universiteiten onderzoeken doen in de topsectoren. De be-drijven trekken voor die onderzoeken €319 miljoen uit. Op de inleg van de bedrijven legt het kabinet €83 miljoen bij.

Nieuws

7

Britse muziekindustrie wil Piratenpartij aanklagen

De Britse beroepsvereniging BPI, die de muziekindustrie vertegenwoor-digd, heeft gedreigd zes leden van de Piratenpartij aan te klagen omdat via hun site de torrentsite The Pirate Bay te bereiken is.

Weg vrij voor super-snel mobiel internet

Vandaag is de frequentieveiling voor nieuwe vergunningen voor mo-biele telefonie en mobiel internet afgerond. KPN, Vodafone, T-Mobile en nieuwkomer Tele-2 zijn er in ge-slaagd vergunningen te verkrijgen. Bij de veiling werd extra frequen-tieruimte geveild waardoor de weg vrij gemaakt is voor supersnelle mobiele toepassingen. “Hiermee komt er meer dynamiek in de markt en er ontstaat meer keuzevrijheid voor de consument. Dit brengt nieuwe kansen voor de telecomsector en de Nederlandse economie”, aldus minister Kamp van Economische Zaken in een reactie op de bekendmaking.

Opbrengst naar schatkistDe veiling van de frequenties heeft €3,8 miljard opgebracht. De opbrengst van de veiling komt ten goede aan de schat-kist. Op dit moment zijn er in Neder-land drie bedrijven die met een eigen netwerk mobiele telefonie en mobiel internet aanbieden en daar komt vanaf 2013 Tele-2 als nieuwkomer bij.

Innovatie impuls mobiel internet“Met de komst van nieuwkomer Tele-2 en de extra frequentieruimte die nu beschikbaar is, krijgen innovatie en concurrentie op de markt voor mobiel internet een belangrijke impuls. Hier-door kan mobiel internet in Nederland blijven groeien”, zegt minister Kamp van Economische Zaken.De vergunningen voor de diverse fre-quenties zullen in de loop van 2013 ingaan en hebben een looptijd van 17 jaar.

Partijleider Loz Kaye, vier andere leden van het nationale bestuur van de partij en een IT’er hebben brieven gekregen waarin de advocaten van de BPI dreigen naar de rechter te stappen aldus Torrentfreak.Net als in Nederland wordt The Pirate Bay in Groot-Brittannië geblokkeerd door internetproviders. Maar de Piratenpartij biedt een proxydienst aan, waardoor de site nog te bereiken is. De Piratenpartij is van mening dat het delen van auteurs-rechtelijk materiaal toegestaan zou moeten zijn.Door de zes partijleden persoonlijk verantwoordelijk te houden zouden ze indi-vidueel kunnen worden beboet door een rechter. De Britse Piratenpartij heeft bij lokale en nationale verkiezingen nog nooit een zetel bemachtigd. Partijleider Loz Kaye kwam in mei 2012 het dichtst bij met 5 procent van de stemmen voor een raadszetel in Manchester. Bron: nu.nl/tech.

8

Tech trends 2013 Een kijk op kansrijke concepten

Wat staat ons komend jaar te wachten? Dat schermen nog een slag groter worden, ligt natuurlijk voor de hand. En dat digitalisering verder doorzet ook. Maar op welke manier? En met welke kwaliteit? Producenten lijken zelf soms niet eens meer te weten op welke paarden ze moeten wedden. Daarom pikken we er zelf enkele opvallende trends uit. Een blik op kansrijke producten en technieken voor komend jaar. En verder.

Digitale audioOp audiovlak worden er twee trends verwacht die in elkaars verlengde liggen. Ten eerste is er het samenbrengen van het gemak van digitaal geluid in professioneel klinkende home audio-systemen. Met andere woorden dus het gemak van di-gitaal met de kwaliteit van analoog. En dat werkt door in de televisiemakerij. Door de ontwikkeling van platte en zo compact mogelijke televisies is audio tot een ondergeschoven kindje verworden. Maar dat gaat komend jaar veranderen. En dan vooral via externe speakers. Het is niet langer een schande meer om sound bars zichtbaar in de kamer te heb-ben, geluidskwaliteit mag gezien worden. Marktonderzoe-ker Quixel zocht enige tijd gelegen uit dat geluidskwaliteit even hoog op het wensenlijstje staat als beeldkwaliteit. Die geluidskwaliteit moet dan wel uit een sound bar komen die zich onder de televisie bevindt. Hoe dan ook is het een goed signaal richting ontwikkelaars van televisies.

Streamen op tv en mobielIn een artikel elders in dit blad doen we al uit de doeken hoe mobiele devices en televisie nader tot elkaar komen. En dat

is precies we ze komend jaar blijven doen. Aanbieders van televisies richten zich steeds meer op dat mobiele devices snel en eenvoudig synchroniseren. En dan niet alleen de tablet of alleen de smartphone, maar allemaal tegelijk. Een belangrij-ke andere ontwikkeling daarbij is dat de voortgaande switch naar online content. Wordt 2013 het jaar dat we definitief afscheid nemen van cd’s, dvd’s, blu-rays en noem maar op? Het kamp dat er mee eens is groeit. Zij worden gesteund door positieve berichten van de kant van iTunes, Netflix, Amazon en ga zo maar door. Dat we er ook in grotere geta-len voor willen betalen, sterkt het aanbod. Naar verwachting wordt content dit jaar ook meer gestreamd op televisies dan op computers. Met daarbij het grote voordeel dat content ge-kocht wordt en na te zijn bekeken op de televisie ook besch-kbaar is voor andere (mobiele) devices.

Televisie: 4k & 8KDat de beeldkwaliteit van televisies zich flink door blijft ont-wikkelen, verbaast natuurlijk niet. Maar het komende jaar is

A D V E R T E N T I E

9

volgens kenners wel het jaar waarin de keuze tussen verschil-lende technieken duidelijker zal worden. Televisieproducten hebben het de laatste jaren moeilijk gehad met de keuze voor welke techniek of wel platform ze moeten gaan. Een vooruit-blik op de CES 2013 laat echter zien dat Samsung heil ziet in 4k TV, die de resolutie standaard met een factor 4 omhoog schroeft. Zij heeft een 85-inch Ultra High Definition TV set gereed voor de show. Een type dat ook nog eens over een vernieuwde dimming-techniek beschikt.Maar als we het toch over grootheden hebben: het kan nog gekker. Verschillende ontwikkelaars zeggen met 8k-prototy-pen al de opvolgers gereed te hebben voor de 4k-televisies. De techniek is al beproeft. Het afgelopen jaar zond de BBC bijvoorbeeld de opening van de Olympische Spelen al uit in 8k. Dat alleen voor genodigden, maar toch. En het was Sharp dat dit jaar tijdens CES al een 85-inch 8k LCD-tele-visie klaar had staan. Interessant, maar ook voer voor critici. Want komt zo’n hoge resolutie wel tot z’n recht op zo’n rela-tief klein formaat scherm.

HoofdtelefoonsEen echte verklaring hebben de heren en dames trendwatchers er niet voor, maar de markt zal flink wat nieuwe headphones

met hoge audiokwaliteit rijker worden. Nieuwe headphones die naast hoge kwaliteit ook een hoge prijs hebben. Het kan niet missen of de bereidheid van (vooral) jongeren om diep in de buidel te tasten is daar de stuwende kracht achter. Voor de audioliefhebber is het dus nog wel even afwachten hoe het met de voorspelde hoge kwaliteit staat. Het zal niet voor het eerst zijn dat een fraai vormgegeven koptelefoon met een bekende naam erop door moet gaan voor high end.

5G WiFiHalverwege 2012 zijn de makers van routers er al mee aan de slag gegaan: draadloze 5G-internetmogelijkheden. Tech-gigant Broadcom verwacht dat de eerste smartphones en tablets die over 5G beschikken in de loop van 2013 op de markt komen. De gang van zaken kennende in de wereld zullen wij nog even geduld moeten hebben voordat we de voordelen ervan kunnen genieten. Maar er is dus al wel wat

om naar uit te kijken. Helemaal aangezien Broadcom vooral een rol voor 5G weggelegd zit bij wat zij zelf noemt ‘the in-ternet of things’. Vrij vertaald spreekt zijn daarmee niet al-leen over audio- en video-apparatuur, maar ook over internet voor digitale weegschalen, garagedeuren, thermostaten, ca-mera’s, game controllers en noem maar op. De nieuwe norm moet daarbij 2,5 keer sneller zijn dan wij gewend zijn en ook nog eens betere batterijprestaties en een hogere capaci-teit bieden.

3D-printenHet afgelopen jaar waren er al positieve geluiden te horen over de toegankelijkheid van 3D-printers. In FabLabs door het hele land waren de grote versies te proberen en in kleinere vorm komen ze steeds meer binnen het bereik van bedrijven en fanatieke hobbyisten. Wat heeft dat te maken met audio en video, kun je denken? Enthousiaste technici spraken jaren geleden al van de mogelijkheid om thuis het gros van de on-derdelen van apparatuur te delen, ‘enkele’ aanvullende delen erin te plaatsen en klaar is je mp3-speler, radio of noem maar op. Dat we daar binnen twaalf maanden allen mee bezig zijn, lijkt natuurlijk sterk. Maar de ‘consumerization’ van de 3d-

“Televisies en mobiele devices‘praten’ beter met elkaarBetaalde, netwerkgebaseerdecontent komt meer in trek.”

Verwachtingen 2013

10

Verwachtingen 2013Verwachtingen 2013

printer zet door. Verschillende warenhuizen tonen interesse in de printers of bieden deze zelfs al aan. En als de publieke acceptatie er is, dan kan de verdere ontwikkeling snel gaan. Een interessant detail is ook dat de wetgeving de ontwikke-ling van de printers voorlopig nog niet bij lijkt te houden.

Draadloze displaysNu we zo helemaal gewend zijn dat onze apparatuur draad-loos is, zal de techniek ons nog een stapje verder ‘losmaken’. Over en weer wordt gespeculeerd over de acceptatie van draadloze displays. Onder namen als Miracast, WiFi Display en WiDi groeien de mogelijkheden om draadloos informatie te versturen, wat bijvoorbeeld het draadloos afspelen van vi-

deos. Een goed voorbeeld van het gebruik van de techniek is al te vinden in de Wii U, die met een handheld tablet werkt. Het apparaat beschikt over de zogeheten near field commu-nicatie. Een platform dat door koppeling met smartphones als zeer kansrijk wordt gezien. Onder andere de Nexus 4 smartphone en Nexus 10 tablet werken er mee. Content is eenvoudig te gebruiken op beide apparaten tegelijk. En niet alleen vanuit de entertainmenthoek zijn er initiatieven. Ver-schillende banken en food-/retailbedrijven draaien of draai-den pilots met de techniek. Een goede aanduiding dat het vertrouwen in de techniek groeit en nieuwe mogelijkheden dichterbij komen.

Digitalisering bioscopenEen recente studie van onderzoeker IHS Screen Digest ont-hult dat de filmstudio’s eind 2013 zullen stoppen met het produceren van 35mm film voor grote markten. IHS heeft het in deze vooral over de Verenigde Staten, Frankrijk, Groot-

“Digitalisering zet zich verder door, zowel in audio als video, maar kwaliteit voert te boventoon.”

13

Verwachtingen 2013

Brittannië, Japan en Australië; de markten die wereldwijd bekend-

staan als leidende filmmark-ten. De rest van de wereld is volgens de onderzoekers in 2015 ‘aan de beurt’. Met uitzondering van kunstzin-

nige producties zal dit de dood van de 35mm zijn. De reden? De

hogere prijs, het snellere verval en het ongemak waarmee het vervoer plaatsvindt ten opzichte van digitale films. En daarbij is de zilverprijs ook nog eens flink gestegen, een veelgebruikt materiaal om films te tonen. De cinema’s zagen de bui uiteraard al hangen en hebben hun projectors veelal vervangen voor digitale exemplaren. Naar schatting heeft meer dan 50 procent dit voor eind 2011 al gedaan, wat een groei is van meer dan 80 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Hoewel de switch naar digitaal een flinke kostenpost met zich mee brengt, zien we toch dat ook in ons land zelfs filmhuizen de stap zetten. n

In vogelvlucht:• Typen wordt nog minder nodig. Zelfs swypen hoeft

niet zo vaak meer. Bewegings- en stemherkenning zullen namelijk hun intrede doen in nog meer apparaten.

• Smartphones en tablets worden serieuze gaming machines. De Hong Kong Electronics Fair van afgelopen oktober toonde verschillende uitbreidin-gen en apps die mobiel gamen op je eigen device naar een hoger plan tillen.

• Flexibele touch-sensoren die zijn te vervormen. Touch-screens worden flexibel en hoeven niet meer een recht oppervlak te beslaan

14

Grafisch Lyceum Rotterdam opent unieke 3D-studio Eerste school in Nederland die studenten opleidt in 3D camera en editing

Het Grafisch Lyceum Rotterdam heeft een geavanceerde 3D-studio geopend om studenten op te leiden in 3D-video. Studenten van mbo-opleiding Camera/ Editing gaan dit jaar aan de slag met het filmen en bewerken van 3D-materiaal. De focus in de opleiding ligt op het maken van 3D-opnamen voor televisie. Het Grafisch Lyceum Rotterdam is de eerste school in Nederland met dergelijke, hoogwaardige faciliteiten.

15

Vanaf eind oktober 2012 krijgen alle derdejaars studenten van de opleiding Camera/editing lessen in 3D. In de basis-module van zestien weken maken zij kennis met 3D-video. Studenten die hun kennis willen verdiepen, kunnen in het vierde en tevens laatste leerjaar, 3D-video als specialisatie kiezen. Om hiervoor in aanmerking te komen, doen zij aan het eind van het derde leerjaar een speciale 3D-kijktest. In totaal kunnen zestien studenten aan de 3D-specialisatie deel-nemen.

Zestien werkstationsDe studio beschikt over alle apparatuur om 3D-materiaal te filmen en te bewerken. In totaal heeft het GLR tien camera’s aangeschaft, allen voorzien van twee lenzen om 3D-beelden te schieten. In de ruimte zijn zestien werkplekken gecreëerd, elk voorzien van een high-end computer en productiemoni-tor. Op de computer is 3D-editing software geïnstalleerd om 3D-materiaal te importeren en te bewerken.

3D-trainingDe studenten worden opgeleid door drie vakdocenten van het GLR. Zij hebben de afgelopen jaren 3D-trainingen gevolgd bij Sony in Engeland en op de NAB Show in Las Vegas. Op basis van de opgedane kennis, praktijkervaring en zelfstandige studie hebben zij lesstof ontwikkeld voor de basismodule en specialisatie. De focus ligt op het maken van 3D voor televisie, omdat steeds meer televisie-uitzendingen, zoals de Olympische Spelen en het WK, worden uitgezon-den in 3D.

Alles schakelbaarBijzonder aan de 3D-studio is, dat alle beelden die op de schermen van de studenten getoond worden, schakelbaar zijn met het werkstation van de docent. Op deze manier kan de docent vanaf zijn eigen werkplek met alle studenten meekijken. Ook is er in de studio een wand geconstrueerd waarin twee grote 3D-productiemonitoren zijn bevestigd en waarop de 3D-montages van de verschillende werkstations kunnen worden getoond. Bovendien is iedere high-end com-puter voorzien van een thunderbolttechnologie, ofwel een communicatiepoort, die het mogelijk maakt om 3D-data binnen enkele seconden te versturen naar de harde schijf. Om de hoeveelheid data te bewaren, krijgt iedere student een harde schijf in bruikleen, om zijn/haar materiaal op te bewaren.

Open dagOp de open dag van het GLR is de 3D-studio geopend voor publiek. De open dag vindt plaats op 26 januari 2013 van 9.30 tot 16.00 uur. De 3D-studio is gevestigd in de speciale av-locatie van het GLR aan de William Boothlaan 16-18. Het Grafisch Lyceum Rotterdam en zijn kennisinstituut MediaCollege vormen samen het grootste gespecialiseerde onderwijsinstituut voor de wereld van media, design en technologie in Nederland en ver daarbuiten. Met meer dan 40 verschillende opleidingen en studierichtingen én tal van professionele cursussen en workshops op het gebied van grafisch ontwerp, webdesign, gaming & animatie, audio & video, podium- en evenemententechniek, mediamanage-ment, mediatechnologie, dtp, printmedia en sign. n

Ultra Slow Motion Camera

16

Eerste Hi-Motion II™ Ultra Slow Motion camera van Europese vaste land

Full service verhuurder van broadcast apparatuur Broadcast Rental heeft als eerste bedrijf op het Europese vasteland een Hi-Motion II™ Ultra Slow Motion camera systeem van NAC Image Technology aangeschaft. De camera zal worden ingezet ten behoeve van de verhuur op de Nederlandse en Europese markt. De Hi-Motion II slow-mo camera werd afgelopen zomer veelvuldig ingezet tijdens de Olympische Spelen, onder meer bij het wielrennen en de marathon welke door een Nederlands team in beeld werden gebracht. In de VS werd de camera onder meer bij de Superbowl 2012 gebruikt. Uniek aan de camera is het feit dat hij tegelijk een ultra slow-mo en een normaal HD beeld kan uitspelen zodat hij ook als gewone camera geschakeld kan worden.

17

“We vullen met de Hi-Motion II echt een gat in de markt,” aldus eigenaar Geert Paul Slee: “Binnen Europa is de camera alleen in Groot Brittannië te huur maar na het immense succes van deze camera op de Olympische Spelen merken broadcasters en facilitaire bedrijven steeds vaker dat de came-ra’s lang van te voren al verhuurd zijn. Slow motion camera’s zijn altijd al zeer populaire items in onze productcatalogus en ik verwacht van de Hi-Motion II ook erg veel vraag, voor-al vanwege de ongekende beeldkwaliteit en het feit dat hij naadloos past in de workflows die wij hier gewend zijn.”De Hi-Motion II camera gebruikt een unieke drievoudige beeldchip (CMOS) welke in staat is om in Full HD beelden met meer dan 10x de snelheid vast te leggen. Bovendien kan de camera simultaan en dus tegelijk zowel de realtime video als de ultra slow motion beelden uitspelen. Beide signalen zijn 25fps en gedragen zich derhalve als ‘normaal video’. Het systeem gebruikt één inputkanaal van een EVS-XT. De drievoudige chip in de NAC Hi-Motion II camera’s leveren ongekende helderheid en detaillering, zijn zeer lichtgevoelig en passen naadloos in de gebruikelijke productie workflow van sport en live-entertainment uitzendingen. Geert Paul Slee: “De Hi-Motion II heeft een aantal grote voordelen. Ten eerste kun je live schakelen tussen realtime video en ultra slo-mo wat je bij een productie een camera-

positie kan schelen. Ten tweede heeft de camera dezelfde uiterlijke kenmerken als de reguliere systeemcamera’s zodat je hem ook als handheld kunt gebruiken. Hij past op de standaard statieven en is door het plug and play systeem net zo makkelijk te bouwen als de reguliere Grass Valley en Sony camera’s. “

“We hadden een extreem succesvolle sportzomer met de Hi-Motion II, waarin het een aantal van meest memorabele sportmomenten op televisie in 2012 heeft opgeleverd”, al-dus Andy Hayford, International Sales Manager van NAC Image Technology. “We zijn blij en trots dat een bedrijf als Broadcast Rental, met haar enorme trackrecord in de markt, besloten heeft om te investeren in de Hi-Motion II en we kijken uit naar de samenwerking met het team. We geloven er in dat de camera net zo succesvol wordt in Nederland en de rest van Europa als hij is in de rest van de wereld.”Broadcast Rental zal de Hi-Motion II vanaf begin December 2012 in de verhuur nemen, en wij houden u op de hoogte. n

Ultra Slow Motion Camera

De Hi-Motion II heeft een aantal grote voordelen

18

Aanpassing of vervanging draadloze apparatuur aanstaande

Frequenties opnieuw geveild

Meer mogelijkheden voor mobiel internet. Dat het nuttig is voor de econo-mie, zal menigeen onderschrijven. Tegelijkertijd zorgt de herverdeling van de frequenties die ervoor nodig is, voor een minder rooskleuring beeld wat draad-loze audioapparatuur betreft. Het ‘gedoogde’ gebruik van lichte verbindingen verhuist onder druk van telecomgiganten naar andere frequenties. Kenners tonen zich sceptisch. Kunnen we binnenkort nog gebruik maken van onze be-staande draadloze microfoons en in-ear systemen?

Een ontwikkeling waar technici in de entertainment- én informatie-industrie al een tijd lang mee bezig zijn, is in een nieuwe fase geraakt: de frequenties voor draadloze commu-nicatie zijn opnieuw geveild. De biedingsronden die plaats-vonden hebben de overheid geen windeieren gelegd. RTL Z liet onlangs weten dat de veiling van de frequenties veel meer oplevert dan aanvankelijk werd gedacht. Met name het veiligstellen van marktkansen bij de volgende generatie mo-biel internet heeft telecomaanbieders diep in de buidel doen tasten. In verschillende rondes sinds afgelopen oktober is het totaal van de vergoedingen opgelopen tot in de miljarden,

waar de minimale opbrengst eerder op 470 miljoen euro werd geschat. De aandacht rond de veiling is zoals gezegd vooral gericht op mobiel internet. Nieuwe technieken moe-ten volgens de overheid de ruimte krijgen, zeker wanneer zij een bijdrage leveren aan economische ontwikkelingen. En in dat licht is het belang van (mobiel) internet natuurlijk niet te ontkennen. Maar gezien de frequentieruimte beperkt is en het gaat om een frequentiespectrum dat ook niet is op te rekken, betekent meer ruimte voor de een, het nauwer worden van mogelijkheden voor een ander. In dit geval lijkt die ander vooral de podium- en omroepbranche te zijn.

19

Frequentie veiling

Het verbaast dan ook niet dat er al enkele jaren kritische geluiden klinken uit deze sectoren. Een ‘herverdeling’ van frequenties kan grote gevolgen hebben voor evenementen, televisie-uitzendingen, theatervoorstellingen en concerten. Of specifieker gezegd de apparatuur die tijdens deze bijeen-komsten wordt gebruikt. Om deze enigszins in te kaderen, kunnen we stellen dat vooral draadloze microfoons en in-ear systemen last zullen hebben van de nieuwe frequen-tieverdeling. Draadloze microfoons mogen zonder ver-

gunning gebruikt worden op bepaalde frequenties die ‘over’ zijn. Delen van dit bereik zijn nu echter verkocht aan de telecomaanbieders, waardoor on-zeker is of de microfoons nog wel ongestoord hun werk kunnen doen op de vertrouwde frequenties.

Belangrijk te weten is dat in overgangsregelingen al is vastgelegd dat gebruik maken van bepaalde frequenties die eerder gebruikelijk waren, over een tijdje niet meer toe-

gestaan is. Er is dus sprake van enige coulance, maar voor-tuitkijken is een must. Het belang van de telecom weegt nu eenmaal zwaarder. Het doet denken aan een David en Goliath-verhouding, al is het omver werpen van de reus al-lesbehalve voor de hand liggend.

Verhuizing microfoonfrequentieWat er precies verandert is een vrij droge, technische aan-gelegenheid. Maar wie de gevolgen vertaalt naar de praktijk – denk aan live-uitzendingen die niet plaats kunnen vinden en een veelheid aan apparatuur die niet meer bruikbaar is - zal merken hoe onpraktisch en onvoordelig de herverdeling uit kan pakken. Microfoonfabrikant Shure stelt de verande-ringen in de techniek helder voor in haar voorlichting over de herverdeling. De situatie voor de herverdeling stak zo in elkaar dat voor de VHF 195-201 MHz, die ook wel wordt gezien als de oude frequentieband, geen nieuwe producten meer beschikbaar zijn. Daarnaast is er de UHF 470- 862 MHz, die bekend is als de omroepband, met uitzondering voor het bereik tussen 608-814, die voorbehouden is aan de radioastronomie. Voor internationale mogelijkheden kende het oude systeem een reservering van de frequenties 863 tot en met 868 MHz, ook wel de geharmoniseerde Europese band genoemd met een maximaal vermogen tot 10 mW. Als

top was er dan nog het hoge-re bereik tussen 1785-1800 MHz, voor speciale toepas-singen. De veranderingen die plaatsvinden zijn onder andere het toebedelen van de frequenties 790-862 MHz aan de telecomope-

rators, waardoor er dus op korte ter-mijn al storing kan ontstaan

21

Frequentie veiling

bij microfoons die op deze frequenties afstemmen. Bestaan-de microfoons zijn veelal gemaakt om frequenties tussen de 806 en 814 MHz aan te spreken. De overheid, inde vorm het Agentschap Telecom, heeft besloten de kanalen 39, 40 en 41 (614–638 MHz) als alternatief aan te bieden. Op papier be-tekent dat evenveel ruimte, maar experts verwachten dat dit in de praktijk anders zal zijn. De mate waarin de ruimte is te gebruiken, hangt af van de locatie in ons land. Deze ruimte wordt namelijk ook gebruikt door digitale omroepen, die verspreid door Nederland actief zijn. Shure voegt eraan toe dat er een frequentiegebied vrij gehouden wordt, een ‘Duplex center gap’, dat tussen de 823 en 832 MHz ligt, tv-kanaal 65. Zij waarschuwt er echter voor dat het gebruik ervan voor professionele partijen riskant is. Mobiele services maken na-melijk geen gebruik van dit bereik vanwege storing tussen up-link en down-link. Wat niet wegneemt dat verbindingen die over een kleine afstand spelen er wel hun voordeel mee kunnen doen. Een test in Noorwegen, wees echter uit dat er wel degelijk problemen ontstaan bij het gebruik van een draadloze microfoon en een dongle. Zij testte dat in tv-kanaal 69 op een Telenor 800 MHz test-site, waarbij de

invloed van de huidige beschikbare LTE-apparatuur (mobiel internet) duidelijk werd.

Aanpassen of vervangenMet de professionele partijen haalt Shure een grote doel-groep aan, maar er zijn ook vele amateurpartijen die zenders en ontvangers gebruiken. Denk aan hobbymuzikanten, ho-reca, sportverenigingen, scholen en kerken. Zoals het er nu naar uitziet zal een groot deel van deze groep haar apparatuur moeten (laten) aanpassen. De overheid heeft daarbij aange-geven geen geld beschikbaar te stellen voor aanpassingen. De belangenvereniging voor draadloze verbindingen PMSE Nederland (Programme Making and Special Events) zorgde er wel voor dat er een voorlichtingscampagne opgestart werd door het Agentschap Telecom. Eind november verscheen het officiële bericht dat er mogelijk storingen ko-men bij gebruik van draadloze microfoons. PMSE verwacht dat dit niet strikt per 1 ja-nuari zal zijn, maar in de loop van 2013. Wel is er, zoals eerder gesteld, een over-gangsperiode vastgesteld, die tot 2015 loopt. Hierin is bepaald dat bestaande microfoons gebruik mogen maken van de oude ruimte die voor hen is bedoeld op voorwaarde dat ze geen storingen veroor-zaken bij andere diensten. Daarmee doelt het Agentschap met name op mobiel inter-net en digitale televisie. In de praktijk zullen het echter de microfoonzenders zijn last van storing zullen hebbn . Zij worden met hun zenders van 50 milliwatt eenvoudig weg-gedrukt door de grote zenders. Agentschap Telecom geeft gebruikers het advies om uit

Frequentiewijziging in het kort • Het landelijke kanaal 63 (806–814 MHz) verdwijnt,

wat gevolgen heeft voor podia, scholen, kerken en iedereen die in verschillende regio’s in Nederland mi-crofoons gebruikt.

• Kanalen 39, 40 en 41 (614–638 MHz) zijn het nieuwe onderkomen, maar de ruimte ervan is niet overal in Nederland volledig bruikbaar, aangezien de digitale omroep zich er ook bevindt.

• Bestaande apparatuur kan per 1 januari 2013 storin-gen vertonen. Het Agentschap Telecom raadt aan uit te zoeken welke frequenties er gebruikt worden en instellingen aan te passen aan de nieuwe situatie.

22

Producenten ontwikkelen door Zoals verwacht zitten producenten niet stil bij het ont-wikkelingen van nieuwe draadloze instrumenten en toebehoren. We lopen enkele aanbieders en hun pro-ducten bij langs.Sennheiser gaf in 2011 te kennen haar nieuwe pro-ducten al te ontwerpen naar de eisen van nieuwe fre-quentieverdelingen. Voorbeelden daarvan zijn de negen draadloze microfoonsystemen die ze destijds presen-teerde. De ew 100 G3 1G8 series maken bijvoorbeeld gebruik van een hogere frequentieband, die volgens de makers in vele landen exclusief voor audio wordt ge-bruikt en de kans op verstoring door mobiel internet wegneemt.

Shure, een van de grote concurrenten van Sennheiser, presenteerde eerder dit jaar ook nieuwe ontwikkelingen op draadloos vlak. Zij breidde namelijk haar ULX-D digitale draadloze systeem uit met enkele nieuwe multi receivers en een ‘high density’ modus met 47 opera-tionele systemen waarvoor slechts 6 MHz aan band-breedte nodig is.AKG bracht op haar beurt afgelopen september een nieuwe ontwikkeling binnen haar AKG WMS4500 draadloze microfoonsysteem uit. Dit systeem combi-neert verschillende banden en werkt in totaal over meer dan 70 kanalen. Belangrijk binnen de set is het gebruik van de SR4500 receiver. Deze beschikt over interne software met AutoSetup voor intermodulaire, vrije ka-naalselectie, omgevingsscan settings voor het scannen van radiofrequenties en een oefenmodus die gebruikt kan worden om systeeminformatie op te slaan tijdens de soundcheck.

Sony heeft haar ervaringen met het ontwikkelen van draadloze toepassingen ingezet voor het maken van een aantal (naar eigen zeggen) betaalbare sets, waar ze 2.4 GHz technologie in heeft verwerkt. Alle sets hebben profijt van de solide gouden 24-bit lineaire PCM digi-tale audio en werken met een eenvoudige kanaalselec-tie. Als extra heeft Sony er ook automatische feedback reductie bij ontwikkeld. Bij microfoons alleen in het niet gebleven. De reeks bevat ook oplossingen voor draadloos gitaarspel.

Frequentie veiling

te zoeken via welke frequenties de huidige apparatuur werkt. Daarna kan overleg volgen met de leverancier om te kijken welke mogelijkheden voor aanpassing er zijn, waarbij het zeker niet uitgesloten is dat er vervangende apparatuur aan-geschaft moet worden. Wie verouderde apparatuur gebruikt doet er goed aan zo snel mogelijk te checken of deze nog wel blijft werken in de nieuwe situatie. Producenten hebben daarbij al wel geholpen door oude systemen stapsgewijs van de markt te halen. Zo is er in de Verenigde Staten de afge-lopen jaren een zelfde soort ontwikkeling geweest, waarbij verschillende technieken onder druk van veranderingen zijn gestopt. De branche toont hierbij een vooruitziende blik. In Nederland is de koek in ieder geval ook opnieuw verdeeld en dat gebeurt niet zo heel vaak. Voor nu betekent het dat professioneel en amateur geluid makend Nederland zelf het initiatief moet nemen om problemen met draadloze appara-tuur te voorkomen.n

23

Tentoonstelling over avant-garde filmer Oskar Fischinger in EYE

Van 16 december 2012 t/m 17 maart 2013 presenteert EYE in samenwerking met het Center for Visual Music in Los Angeles een grote tentoonstelling over het werk van Oskar Fischinger, pioniervan de animatiefilm en abstracte cinema. De Duitse avantgardefilmer maakte korte films die van grote invloed zijn geweest op de ontwikkeling van de animatiefilm, videoclip en computergraphics. Fischin-gers ritmische animaties hebben niets aan kracht verloren. De tentoonstelling Oskar Fischinger (1900-1967): Experiments in Cinematic Abstraction, die ook de aandacht vestigt op zijn vroegste experimenten en zijn uitvindingen, gaat vergezeld van een uitgebreid film- en activiteitenprogramma.

Oskar Fischinger (1900-1967) geldt als een van de belang-rijkste filmkunstenaars uit de eerste helft van de 20e eeuw, die in de jaren twintig, dertig en veertig de cinema een totaal nieuwe richting opstuurde. Met zijn vroege abstracte experi-menten streefde hij naar een filmisch equivalent van muziek en een zuivere beeldtaal, die speelt met aspecten als harmo-nie en dissonantie, polyfonie en toonkleur en de structuur van muziekstukken. Fischinger was ook een uitvinder van allerlei ingenieuze filmische apparaten, zoals de wax-slicing machine en andere special effects. Hij was een van de eerste animatiemakers die abstracte beelden verbond met muziek en ritmes, lang voordat de videoclip bestond. De in het oog springende animaties van ‘De Tovenaar van Friedrichstras-se’, zoals hij werd genoemd, werden ook opgemerkt door beroemde regisseurs als Fritz Lang. In 1936 werd het door de opkomst van het Nationaalsocialisme steeds moeilijker voor Fischinger te werken aan zijn experimentele avant-garde films. Hij week uit naar Hollywood op uitnodiging

van de eerder geëmigreerde filmmaker Ernst Lubitsch. In zijn beginjaren in Californië werkte Fischinger voor diverse studio’s. Zo ontwierp hij een animatiesequentie voor Dis-ney’s Fantasia. Zijn ideeën over abstracte animatie botsten echter flink met de artistieke beperkingen van de studio. Na zijn vertrek bij Disney bleef Fischinger een artistiek ijkpunt voor de Amerikaanse avant-garde. Filmmakers als Norman McLaren, Jordan Belson, John en James Whitney, Len Lye and Harry Smith werkten in zijn geest.Ook componisten als Edgar Varèse en John Cage werden geïnspireerd door Fischingers geluidstheorieën. Fischingers ritmische animaties zijn ook na zijn dood in 1967 van grote invloed geweest op makers van computer graphics en visual effects, ontwerpers en animatoren.

Nooit eerder getoonde animation drawings De tentoonstelling Oskar Fischinger: Experiments in Ci-nematic Abstraction omvat veel van zijn films en originele, nooit eerder getoonde animation drawings die Fischinger gebruikte om zijn animatiefilms beeldje voor beeldje op te nemen. Aanvullingen hierop vormen schilderijen, muziek-scores en documenten. Bijzonder zijn de zelden vertoonde fragmenten van Fischingers experimentele films uit de jaren twintig en dertig, die nu zijn gerestaureerd.

RaumlichtkunstBovendien toont EYE Raumlichtkunst (c. 1926/ 2012), een van de allereerste filminstallaties ooit gemaakt. Te zien is de gereconstrueerde en gedigitaliseerde versie met drie scher-men die het Center for Visual Music maakte op basis van originele nitraatfilms uit de jaren twintig. De installatie eve-naart de spectaculaire performances die Fischinger in Duits-land uitvoerde onder de noemer van ‘Eine Neue Kunst’. Een

1-2 ABOWERVER mediahuis 2012.indd 1 23-01-2013 16:37:59

25

EYE

recensie uit 1927 spreekt lovend over Fischingers originele visie op kunst die alleen door middel van film tot uiting kan komen. De reconstructie van Raumlichtkunst is eerder dit jaar voor het eerst geëxposeerd in Tate Modern in Londen en het Whitney Museum in New York.

Flankerend programma FischingerGedurende de tentoonstelling organiseert EYE een rijk flan-kerend film- en activiteitenprogramma in de filmzalen. Ie-dere zondag is er om 14.00 een rondleiding of een lezing (gratis toegang met een tentoonstellingsticket). Dochter Bar-bara Fischinger deed in het openingsweekend een van haar vaders uitvindingen bespelen: het licht-kleurinstrument de Lumigraph.

PublicatieBij de tentoonstelling verschijnt een uitgebreide en rijk ge-illustreerde monografie over Fischinger. Het is het eerste grote overzichtswerk waarin aandacht wordt besteed aan de positionering van zijn werk binnen de internationale avant-garde, aan animatie, muziek, schilderkunst, Hollywood, en zijn invloed op filmmakers, kunstenaars en musici van nu. Daarnaast bevat het boek nooit eerder gepubliceerde docu-

menten, zoals correspondentie met andere kunstenaars en filmmakers, musici, essays van Fischinger zelf en worden een filmografie, bio- en bibliografie opgenomen.De tentoonstelling en publicatie zijn samengesteld door EYE’s Director of Exhibitions Jaap Guldemond en Cindy Keefer van het Center for Visual Music in Los Angeles. n

26

Interessante praktijkvoorbeelden ‘social tv’ nemen toe

Second screen wint terrein

Tijdens een serie of film je smartphone of tablet checken is de gewoonste zaak van de wereld. Dus waarom niet tegelijkertijd daar content bieden om je aandacht vast te houden, denkt de televisie- en filmwereld. Onder de noemer ‘social tv’ zijn er legio apps die de kijkbeleving moeten uitbreiden. Wat je er nu precies van mag verwachten, is nog niet geheel duidelijk, maar 2012 is het jaar van belangrijke stappen geweest.

Telefoontjes naar de studio, SMS- en nieuwsberichten in een tickler, chats via teletekst en televisieprogramma’s die pro-minent hashtags in beeld hebben om online discussies uit te lokken. Sinds jaren zijn allerhande partijen druk bezig de beleving van televisie zo persoonlijk mogelijk te maken en vooral te zorgen dat kijkers actief mee kunnen doen. Niet alleen door nieuwe technische oplossingen te bieden, maar

ook door simpelweg Tweets te laten zien op tv of voor te lezen tijdens radio-uitzendingen. Met de integratie van inter-net in moderne toestellen zijn daar de afgelopen jaren flink wat mogelijkheden bijgekomen. Dit jaar stond zelfs in het teken van verdere samenwerking tussen tv, (laptop)pc, tablet en smartphone. Voor het gemak gaat deze samenwerking door onder de naam second screen, een onderdeel van ‘social

27

Second screen

tv’. We zijn niet meer afhankelijk van de televisie, maar deze wordt nog wel neergezet als het centrum voor onze behoefte aan entertainment. Een extra scherm biedt daarbij extra mo-gelijkheden. De praktijk laat zich vrij simpel uitleggen: ter-wijl je televisie kijkt, heb je de mogelijkheid via online appli-caties extra informatie over of interactie met hetgene dat je op de beeldbuis ziet. De manier waarop programmamakers dit vertalen, verschilt nog sterk, maar al wel is – net als bij het sms-en naar programma’s – real time delen van informatie belangrijk. Veelal door een bundeling van berichten, waar menig kijker vooral zichzelf in lijkt te willen terugzien.

Informatie bijeen brengenBekende voorbeelden van second screen-toepassing die we het afgelopen jaar in ons land langs zagen komen, zijn een social coaching app voor The Voice of Holland en extra infor-matie bij voetbalwedstrijden zoals Eredivisie Live die bracht. Internationaal gezien waren het onder andere de Superbowl en live-shows van MTV die de praktische voorbeelden ga-ven. De uitzendingen van deze programma’s worden met name aangevuld met foto’s, weetjes, achtergrondinformatie en de mogelijkheid voor kijkers om berichten in te sturen, die gebundeld in een stream te zien zijn. Dat laatste is teke-nend voor de werkwijze van verschillende broadcasters in de Verenigde Staten, die informatie over hun programma’s real time bij elkaar brengt om kijkers te stimuleren extra (gespon-sorde) informatie op te zoeken. Evenals de kijkers met elkaar in contact te brengen, zodat de steeds belangrijker wordende sociale buzz rond programma’s sneller op gang kan komen. De achterliggende gedachte is dan ook de kijker te boeien en te binden aan het merk, het programma. Dat is de laatste jaren een stuk lastiger geworden, aangezien we steeds minder op gezette tijden voor de televisie kruipen. Er zijn andere manieren nodig om ons te vinden en te vermaken.

AfleidingDe ontwikkeling van second screens, die in breder verband trouwens onder ‘social tv’ vallen, lijkt zich momenteel nog vooral te richten op extra informatie en berichten van ge-bruikers zichtbaar te maken. En dan het liefst via apparaten die we toch al in onze hand of op schoot hebben tijdens het tv-kijken. Want wie verstuurt er nu niet even een WhatsApp-bericht of checkt zijn Facebook-status. De Britse tak van De-loitte becijferde dat 24 procent van alle televisiekijkers een tweede scherm gebruikt. Eerder onderzoek van het bekende onderzoeksbureau Nielsen sluit daarop aan en stelt tevens dat de aandacht van kijkers daarmee weg gaat van program-ma’s en ze daardoor ook de commercials missen. Dichter bij huis kwam Deloitte in opdracht van reclame-instelling

Spot tot de conclusie dat 35 procent van de gebruikers van een tweede scherm dit ervaart als afleidend. Maar dat bete-kent niet dat de uitkomsten uit het onderzoek negatief zijn. Ongeveer een derde gaf namelijk aan dat kijken spannender is als je je in een online discussie mengt en het een meer gemeenschappelijke ervaring is. Zo’n 96 procent geeft ook aan de voorkeur te hebben live-televisie op de traditionele manier te bekijken. Als kanttekening daarbij geldt de 32 procent die aangeeft wel een beeld te hebben bij een leven zonder televisie. De conclusie van Deloitte is dat televisie nog springlevend is, maar over de invloed van de afleidende schermen op de advertentie-inkomsten laten de onderzoe-kers zich niet uit.

Smart Tv’sHet gebruik van tablets spreekt prima tot de verbeelding, maar zij zijn zeker niet de enige mogelijkheid om het sociale component toe te voegen. Persbureau Reuters haalt bijvoor-

29

Second screen

beeld het bedrijf Flingo aan, dat de second screen ervaring naar het eerste scherm heeft gebracht door middel van ‘smart tv’s’. De software ontwikkelaar werkt daarvoor nauw samen met hardware ontwikkelaars en zorgt dat haar toepassing in de apparaten wordt verwerkt. Marktkenners zijn het er nog niet over eens of dit een tussenoplossing is (iedereen heeft toch een tablet, dus waarom zou je een smart-tv kopen?) of dat de apparaten een geheel eigen plek op de markt krij-gen. Duidelijk is in ieder geval dat de techniek die Flingo gebruikt interessant is. Online applicaties herkennen het ge-luid van uitzendingen en synchroniseren op basis daarvan de aanvullende informatie met de uitzending. Een techniek die overigens door meerdere ontwikkelaars wordt gebruikt, ook ontwikkelaars die zich op de samenwerking tussen tablet en tv richten.

MachtsverhoudingMomenteel lijken de verschillende contribuanten aan de markt het er vooral over eens dat de standaard voor second screen zich nog moet aftekenen. De concurrentie is groot. Broadcasters en mediabureaus weten nog niet precies welke kant ze op moeten en kleine ontwikkelaars proberen steeds overtuigender hun technieken aan de man te brengen (zie ook kader). En dan is er ook de manier waarop de huidige te-levisiewereld in elkaar steekt. Vooral op grote schaal, zoals in de Verenigde Staten het geval is, is er sprake van tegenstrijdig-

heid. Productiemaatschappij-en hebben door de jaren heen een eigen manier van pro-

gramma maken ontwikkeld. Zij zijn er volgens Amerikaanse critici vooral in gespecialiseerd te bedenken hoe content op het televisiescherm werkt en niet op aanvullende schermen. Een ‘pro-bleem’ dat met (zij-)instroom van frisse geesten ongetwijfeld opgelost gaat worden. Belangrijk lijkt het de verdienstructuren en de financiële macht te veranderen. Netwerkeige-naars, operators en productiebedrij-ven bevinden zich in een sluitend financieel spel, wat lastig is te door-breken. Nauwer contact met de klant en meer keuzevrijheid voor de klant, verstoort dit spel.

Creatieve ontwikkelingMaar ook al ontstaan er nieuwe financiële

verhoudingen dan dat beantwoord nog niet de vraag welke content ze zullen bieden. Daar hebben de partijen nog geen eenduidig antwoord op. Een stap in de goede richting is on

ACTG is een veelzijdig bedrijf met een breed leveringspakket van diverse producten en diensten

op het gebied van Audio, Video, Domotica en Broadcast apparatuur.

Ook voor onderhoud, onderdelen, reparaties en speciale aanpassingen aan apparatuur bent u bij ACTG aan het juiste adres. ACTG denkt met u mee en probeert altijd

een passende en betaalbare oplossing voor u te vinden.

Kijk voor meer informatie en projecten op WWW.ACTG.NL

Telefoon 055 - 844 56 40Mobiel 06 - 5346 37 02Fax 055 - 844 49 87

ACTGRietdekkersdreef 8337328 AN Apeldoorn

E-mail: info@actg.nlInternet: www.actg.nl

31

Second screen

getwijfeld het eerder genoemde werken naar standaardisatie. Momenteel zijn er legio apps beschikbaar die informatie bie-den over verschillende programma’s. Of anders gezegd: voor ieder programma waar je het second screen voor wilt gebrui-ken, moet je een nieuwe app downloaden. En dat gaat in te-gen de trend dat we met één druk op de knop alle informatie tot onze beschikking hebben die we wensen. De strijd moet dus nog gestreden worden en het kan maar zo zijn dat we de verkeerde kant op kijken. Wellicht hoeven we de creatieve ontwikkeling voor second screen-toepassingen niet vanuit de omroepen te verwachten. Zo werd onlangs bekend dat de Nederlandse thriller APP de eerste bioscoopfilm wordt met ondersteuning van een second screen-applicatie. Via het tweede scherm volgt de kijker in de bioscoop een parallelle verhaallijn die op sleutelmomenten in de film op het grote doek en een mobiele device samenkomen. En dat gebeurt volgens de makers middels intrigerende foto’s, geluiden en extra filmscènes die volledig synchroon lopen met de film en die in het scenario zijn geïntegreerd. Dat maakt op z’n minst nieuwsgierig.

Second screen en social TV-appsIn 2012 is het gebruik van second screen in een stroomver-snelling gekomen. Ondanks dat de pioniersfase nog niet voorbij is, zijn er interessante apps in gebruik. We bespreken er enkele.

GetGlueDe werking van GetGlue is nog het beste te omschrijven als een variant van Foursquare voor boeken, televisie en films. Je checkt in en laat weten dat je aanwezig bent. In de vier jaar dat de app nu bestaat, zijn de makers zich steeds meer gaan richten op televisie. Binnen dat domein is GetGlue name-lijk het succesvolst. Oprichter Alex Iskold liet in de Ameri-kaanse media weten dat zijn bedrijf het succes volgens hem het meeste heeft te danken aan het repetitieve karakter van televisie. Gebruikers kunnen er elke week op inloggen. En dan kun je gelijk zien wie er nog meer ingecheckt zijn en je mening delen. Het Amerikaanse HBO zag er wel heil en heeft de serie True Blood ermee gepromoot. De vraag is hoe houdbaar het inchecken is.

IntoNowDeze app heeft haar succes te danken aan de vraag naar syn-chronisatie tussen tv en second screen. IntoNow doet dat – net als verschillende andere apps – op basis van geluid. Het programmaatje herkent televisieprogramma’s door het geluid te analyseren en te matchen met een enorm archief

waar materiaal met een lengte van zo’n 266 jaar in moet zit-ten. Na de herkennen kan de extra content precies op het juiste moment worden weergegeven. Volgens de makers is het voordeel dat je als gebruikers geen (of weinig) persoon-lijke informatie hoeft af te staan om aan de extra content te komen. En je hoeft natuurlijk niet op een bepaalde tijd voor de televisie te zitten.

ViggleEen moderne versie van zegeltjes plakken. Viggle is ontwik-keld om je te belonen voor je kijkgedrag. Kijk je een pro-gramma waar Viggle van op toepassing is dan spaar je auto-matisch punten. Met die punten krijg je, afhankelijk van de hoeveelheid, grote en kleine producten cadeau. Een zogehe-ten loyaliteitsprogramma, wat dus wel wat wegheeft van de AH bonuskaart. Tegelijkertijd kun je met andere ‘Vigglers’ je ervaringen delen, het sociale deel van de app dat vrijwel alle andere aanbieders ook ingericht hebben. Het commerciële tintje wordt helemaal duidelijk bij de speciaal geselecteerde shows waar je extra punten mee spaart. Maar ach, het kost je niets meer dan de tijd die je aan de shows spendeert.

MisoMiso startte evenals GetGlue als een check-in app om aan vrienden te laten zien wat voor televisieprogramma’s je graag kijkt. Sinds een tijdje werkt de app echter ook met ‘side-shows’, die zich het beste laten vertalen als slideshows die synchroon lopen met het programma dat je kijkt en aanvul-lend beeldmateriaal bieden. Het aardige is dat dit niet alleen slideshows van de producent hoeven te zijn, maar gebruikers zelf ook slideshows kunnen ontwikkelen. Zo haalt online magazine Adweek het voorbeeld van kaarten met extra infor-matie over outfits, die verschijnen wanneer de desbetreffende outfit in beeld komt tijdens de show Gossip Girl. Hetzelfde gebeurt met informatie over liedjes die in programma’s langs-komen. Meer informatie is beschikbaar in een slide, inclusief een link naar het liedje op spotify.

ZeeboxAfkomstig uit Groot-Brittannië wordt Zeebox sinds het na-jaar op steeds meer plekken in de wereld gebruikt. Anthony Rose, de voormalig Chief Technical Officer achter de BBC iPlayer, is een van de oprichters. Het eerste gebruik lijkt op een wat interactieve televisiegids, maar tijdens programma’s moet Zeebox zijn ware talent tonen. Door programma’s con-tinue te scannen, komen er real time vragen of komt er real time informatie in beeld. Bijvoorbeeld een pollvraag over de keuzes die karakters in een serie maken. n

32

Achter de schermen…Media Profession sleutelt hard aan de 2.1 versie van www.mediaprofession.nl

Het Hilversumse bedrijf Media Profession is gespecialiseerd in mediapersoneel. Het bedrijf verzorgt onder andere de bemiddeling voor freelancers, werving en selectie en administratie van mediapersoneel. Een steeds groter wordende dienst is de Media Payroll. De ontwikkeling om de website verder te optimali-seren is in volle gang. De redactie van Pro Audio Video sprak de oprichter van Media Profession, Perry van Heije, over deze innovatieve website.

Hoe werkt Media Payroll? Perry vertelt: Media Payroll is als een extra service opge-start, maar heeft een belangrijke plaats ingenomen bin-nen ons bedrijf. Zelfstandigen die geen eigen bedrijf hebben en toch op deze manier willen werken, kun-nen dan toch hun projecten vervullen. Als je net gestart bent heb je al je tijd nodig om eerst te gaan netwerken en je oriënteren binnen de branche. Daarbij zou je kun-nen denken aan vragen als: hoe zit mijn markgebied en opdrachtgever in elkaar en hoe is de prog nose van werkaanbod de komende tijden? Bovendien heeft de medewerker in principe niet gelijk een aantal kostbare verzekeringen nodig zoals bijvoorbeeld een arbeidsonge-schiktheidsverzekering omdat deze in loondienst is.

Wat zijn de mogelijkheden van de website?www.mediaprofession.nl is een overzichtelijke website om mediaopdrachtgevers en mediafreelancers bij elkaar te brengen. Beide kunnen, na registratie, inloggen op de website en verschillende gegevens raadplegen. Het biedt aan mediafreelancers verschillende mogelijkheden: het be-kijken van het eigen profiel, het uploaden en toevoegen

van cv-gegevens, het registreren van de gewerkte uren, het registeren van de verschillende opdrachtgevers waar de freelancer voor werkt en het zal worden uitgebreid met de mogelijkheid om een digitaal portfolio/showreel te realise-ren. Al deze gegevens – evenals de gegevens van de medi-aopdrachtgever – komen in een planningssysteem terecht. Op deze manier zien wij, van Media Profession, op ieder moment een geüpdate lijst op ons scherm met daarop de beschikbaarheid van al onze freelancers. Wij kunnen ver-volgens de freelancers gaan inplannen. De freelancer met VAR-verklaring (zzp’er), maar ook de Payroller, kan bo-vendien zijn urendeclaraties op het profiel kwijt. De uren worden vervolgens verwerkt in ons systeem, door zowel de opdrachtgever als door onze administratie. Daarnaast zijn er op www.mediaprofession.nl vacatures te vinden en kunnen mediapayrollers en nieuwe freelancers zich inschrijven en reageren op de vacatures. In verband met privacyredenen hebben wij de persoonsgegevens van de profielen eerste instantie afgeschermd, zodat opdrachtgevers nooit zomaar de privé gegevens in de profielen van de me-diafreelancers te zien krijgen. Wij overleggen vooraf met de mediafreelancer of een geïnteresseerde opdrachtgever zijn of haar volledige profiel mag inzien. In de toekomst zal dit digitaal nog verder worden uitbreiden”, aldus Perry.

Wat zijn de voordelen voor de mediapayroller en mediawerkgever? “Voordelen voor de mediapayroller zijn onder andere dat deze op elk gewenst moment zijn uren kan doorgeven en dat de papieren werkbriefjes tot de verleden tijd behoren. Het brengt tevens gemak en een snellere verloning; je hoeft niet meer ergens naartoe te rijden voor een handtekening.” zegt Perry. Hij vervolgt: “Veel freelancers hebben naast de klan-

33

ten die ze via Media Profession kennen, ook eigen klanten. Ook deze uren kunnen ze eventueel gescheiden verwerken in hun eigen inlog-urensysteem. Maar ook voor de op-drachtgever is het een voordeel dat deze direct in het systeem (alleen inzichtelijk wat voor deze opdrachtgever van toepas-sing is) kan zien hoeveel uren en op welk betreffende project de freelancer heeft gewerkt en zo ook de fiattering kan geven”.

Hebben jullie toekomstplannen voor 2013?Perry vertelt enthousiast: “Ten eerste willen wij de website

nog meer gebruiksvriendelijk voor de smartphone maken. Technisch gezien willen we nog meer een koppeling ma-ken tussen de verschillende onderdelen van de website, waaronder: projecten, bevestigingen, callsheets en terug-koppeling projectinfo. Ook de user interface m.b.t. social media zullen wij in het komende jaar verder blijven opti-maliseren.

Voor meer informatie over: Vacatures, Inschrijven, Media Payroll en Stages in de Media: www.mediaprofession.nl n

Media Profession

Efficiënt te monteren Rittal installatie-verdelers met hoge beschermklasse

Installatieverdelers (ISV) zijn centrale componenten van de elektrische infra-structuur in gebouwen, computercentra en industriële installaties. Zij voorzien de verbruikers van elektrische energie in het laagspanningsbereik. Hoe efficiënt te monteren systemen eruitzien, toont Rittal met zijn nieuwe installatieverde-lers uit de systeembouwdoos Ri4Power. Door hoge beschermklassen is de nieuwe ontwikkeling bij uitstek geschikt voor ruwe omgevingen.

Al naar de soort verbruikers worden in een installatieverdeler de meest uiteenlopende componenten ondergebracht. Enkele typische voorbeelden hiervan zijn schakel- en beveiligingssyste-men, klemmen, lastscheiderelementen of NH-lastscheiderstro-ken. Om alle benodigde componenten te kunnen inbouwen, moet het systeem flexibel zijn en een eenvoudige en efficiënte montage mogelijk maken. Met zijn nieuwe Ri4Power instal-latieverdelers, die vooral op het gebied van montage veel voor-delen bieden, voldoet Rittal aan deze eisen. De ISV verdelers zijn zowel vrijstaand of als wandverdelers te gebruiken en kenmerken zich door een groot aantal beschikbare behuizings-varianten. De ISV verdelers van Rittal zijn gebaseerd op de standaard schakelkast TS 8 en de wandkast AE. Hierdoor kunnen uit het standaardprogramma zowel rvs-behuizingen als behuizingen van gelakt plaatstaal worden gekozen. De benodigde bescher-ming wordt geboden tot IP 55 bij de TS8-kasten en tot IP 66 bij de AE-kasten.Voor het inbouwen van de benodigde componenten zijn speci-ale inbouwmodulen beschikbaar. De moduulunits bestaan uit losse sets die eenvoudig en snel op het frame worden opge-bouwd. De diverse grootten van de modulen zijn gesorteerd naar hoogte-eenheden van 150 mm en breedte-eenheden van 250 mm. De in diepte verstelbare montageniveaus maken een eenvoudige montage van de apparatuur mogelijk en voorko-men dure speciale constructies.Ook voor NH-lastscheiderstroken in de grootten NH 00 tot NH 3 zijn passende inbouwmodulen verkrijgbaar. Met de nieuwe lastscheiderstroken kunnen de moderne schakelsys-temen van ABB, Eaton, Schneider Electric en Siemens tot 630A met slechts twee verschillende moduulgrootten worden ingebouwd. Elke afdekking van een moduul heeft snelsluitin-gen die het mogelijk maken om de kap in enkele seconden te verwijderen of te plaatsen. Ook verzegelingen kunnen worden aangebracht.Een ander voordeel is het uitneembare frame. Zo kan de vol-ledige opbouw en de bekabeling gemakkelijk en ergonomisch

buiten de kast plaatsvinden. Na het aansluiten van de beka-beling wordt het frame met alle apparatuur eenvoudig in de kast geplaatst en met bouten vastgezet. Om kosten te besparen, bestaat het draagprofiel alleen uit de daadwerkelijk benodigde dragers. De fabrikant heeft hinderlijke profielbalken achter-wege gelaten, maar desondanks de benodigde flexibiliteit voor de inbouw gegarandeerd. Dit biedt de gebruiker meer inbouw-ruimte voor apparatuur en andere inbouwmaterialen. Met de nieuwe 750 mm (3BE) brede modulen kunnen veel apparatuur met slechts enkele montagetoebehoren worden ingebouwd.

RittalRittal maakt industriële schakelkasten. Dat zijn plaatstalen behuizingen voor elektronische componenten. Die kom je in allerlei branches tegen: IT, Industrie, Food en Utiliteit. We ontwikkelen en leveren dus kasten. Maar ook alles wat daarbij hoort, zoals klimatisering, stroomverdeling en toe-gangscontrole. Zo dragen we bij aan het optimaliseren van de hele keten. We denken mee, adviseren en bieden technische ondersteu-ning. We bieden ook logistieke kwaliteit: we kunnen meestal binnen 24 uur leveren. n

34