Bij vastgoed is de verhouding tussen vraag en aanbod vast niet goedHenk JagersmaDirectievoorzitter Syntrus Achmea Vastgoed

MARE 12 mei 2011

Agenda

Over Syntrus Achmea Vastgoed

Pensioenfondsen en vastgoed

Beschikbaarheid vastgoed

Benodigde wijzigingen per sector

Conclusie

12 april 2011 Pagina 2Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011

Over Syntrus Achmea Vastgoed

Beleggen, financieren en ontwikkelen

Totaal belegd vermogen: 14,5 miljard‒ Direct 9,2 miljard‒ Internationaal 1,3 miljard‒ Hypotheken 4 miljard

250 medewerkers in Amsterdam

Opdrachtgevers: pensioenfondsen en overige institutionele beleggers

12 april 2011 Pagina 3Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011

Vastgoedmarkt in 2011 nog niet verbeterd

Inzakkende vastgoedmarkt: Motor economie nog niet op gang

Sombere koopwoningmarkt

Financiering vastgoed structureel lastig

Versterking rol Pensioenfondsen nodig

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 4

Vastgoed en pensioenfondsen: goede match

12 april 2011 5Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011

Pensioenfondsen en vastgoed

ALM: Aandeel vastgoed in pensioenfondsportefeuilles van 9% naar 20 à 25%

Aandeel dit jaar bij een aantal pensioenfondsen verhoogd

Verhoging vastgoed met 1% van totale vermogen pensioenfondsen > 7 miljard extra ten gunste van de bouw- en vastgoedsector

Onvoldoende geschikte producten voor institutionele beleggers. Bouwers en ontwikkelaars kijken onvoldoende naar vraag institutionele beleggers.

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 6

Conclusie: vraag ≠ aanbod

Veranderende vraag biedt kansen

− Starters

− 65 plus zonder hypotheek

− Zorgmarkt

− Transformatie van kantoren

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 7

Vraag en aanbod niet in overeenstemming

Woningmarkt – vraag institutionele beleggers

Grote vraag naar woningen met huren van € 650 – 900

Circa 5 % aanvangsrendement

Beperkt aanbod

Stagnerende koopmarkt en toenemende vraag huurders

Toenemende vraag: aanbod van vastgoed onvoldoende

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 8

Veranderende vraag - onvoldoende aanbod

Aantal eenpersoons huishoudens groeit explosief

Woningvoorraad 7,1 miljoenTotale voorraad: 3% vrije sector huurHuurwoningen: 8% vrije sector huur

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 9

Bron CBS: cijfers in miljoenen

Woningmarkt – creëer level playing field

Inkomen per huishouden

50 procent koopwoningen tussen 100.000 en 200.000 €

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 10

Bron CBS

% Woningen tussen 100.000 en 200.000 € per gemeente

Tot 20% 20 – 40 % > 40%

8% vrije sector45% koopwoningen > 200.000 €

Woningmarkt – samenwerking met corporaties

Samenwerking in gebiedsontwikkeling

Grote vraag overnemen complexen van corporaties door pensioenfondsen

Vergt aanpassing circulaire MG 2006 - 06

Voordelen voor alle partijen:− Belegger kan investeren− Liquiditeit corporatie vergroot− Betere verhouding sociale en

vrije huursector

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 11

Kantorenmarkt: inzetten op transitie

Alleen vraag bij buitenlandse beleggers

Waardering

Regie op locatie en beschikbaarheid vastgoed vanuit het bestemmingsplan

Duurzaamheid en transformatie van kantoren samen met overheid vol inzetten

− Bouwbesluit: in plaats van nieuwbouw bestaande bouw

− RO (- vrijere bestemming)

− BTW Integratie

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 12

Winkelmarkt

Binnenstedelijke herontwikkeling

Samenwerking tussen gemeentes en beleggers om binnenstad aantrekkelijk te houden

Kies voor kwaliteit en kernwinkelgebieden

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 13

Zorgmarkt

Liberalisering van zorgmarkt moet doorzetten.

Afnemende beschikbaarheid van vreemd vermogen (solvency – basel)

Onzekere markt : start is gemaakt

€ 150 miljoen investeringsmogelijkheden 2011

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 14

Convenant

12 april 2011Syntrus Achmea Vastgoed | MARE 2011 Pagina 15

Overheid en pensioenen middels convenant meer in Nederland investeren‒ Noodzakelijk om vraag naar zorgvastgoed en woningen in te vullen‒ Noodzakelijk nu om kennis in de bouw niet weg te laten lopen

Vergroten vrije sector huur‒ Overdracht van corporaties naar vrije sector‒ Locaties geschikt voor € 650 – 900 huur

Liberalisering huurmarkt

Doorstromen scheefwoners

Coalitie corporaties en beleggers bij gebiedsontwikkeling

Transformatie van kantoren‒ Beheerste ontwikkeling‒ Overheid: maximaal inspannen voor transformatie‒ Transformatie is duurzaam en economisch beste optie