Lessenserie ABV didactiek &

diversiteit

1

lessenserie & docentenhandleiding

Bart Hoogvorst500 15 17 07Domein Onderwijs & Opvoedingdocent Horeca & Voeding dt jaar 2ABV Didactiek & diversiteitAnnelotte van Bergen

VoorwoordVoeding! Een enorm breed en belangrijk begrip. Het behelst twee (eten & drinken) van onze drie eerste levensbehoeften. “Als je niet eet ga je dood”, zei mijn chef vroeger altijd. En dat is natuurlijk ook zo. Wij, als mensen, kunnen niet voort bestaan zonder voeding. Maar een overvloed aan voeding, een verkeerd voedingspatroon of een gebrek aan kennis over voeding kan ook ernstige gevolgen hebben voor je gezondheid. Daarom heb ik er voor gekozen om mijn leerlingen via deze lessenserie een beetje bewuster te maken over voeding. Wat is het? Waar komt het vandaan? Waar heb je het voor nodig? Wat doet het met je? Hoe smaakt het? En hoe komt dat? Er is natuurlijk héél veel te leren over voeding, zeker voor leerlingen die er hun beroep van gaan maken. Maar ook leerlingen die dat niet doen hebben baat bij enig onderwijs over voeding. Het is tenslotte iets waar je je hele leven mee te maken krijgt.

Deze lessenserie is gemaakt door Bart Hoogvorst als onderdeel van de module ABV didactiek & diversiteit. Het is mijn eerste lessenserie en ik heb vooral veel plezier beleefd aan het uitvoeren van de lessen. Ik hoop

2

dat deze lessenserie met docentenhandleiding ook een aanleiding is voor medestudenten om een aantal lessen te besteden aan het bewuster maken van leerlingen op het gebied van voeding. Ook wil ik mijn docent, Annelotte van Bergen, bedanken voor haar inzet en aanstekelijk enthousiasme tijdens de lessen. Het heeft mij enorm gemotiveerd om uit elke les die ik heb gegeven, het meeste te halen. En om elke les met enorm veel plezier aan te gaan. Ook namens mijn leerlingen, dank.

afbeelding 1: mijn klas, de

horeca groep van

praktijkschool de Brug

Inhoudsopgave

3

Voorwoord..........................................................................................................................................2

Inleiding: Waarom voedingslessen?..........................................................................................4

Wat houdt het in?............................................................................................................................4

Voor wie is het?................................................................................................................................4

Doelstelling........................................................................................................................................5doelstellingen per les.................................................................................................................5les 1: proeven & smaken..........................................................................................................5

les 2: de schijf van 5...................................................................................................................6

les 3: voedselproductie..............................................................................................................6

Hoofdstuk 1: Lesplanformulieren...............................................................................................8

2.1 de sleutelbegrippen...........................................................................................................14

2.2 samenwerkend leren.........................................................................................................16

2.3 vorm samenwerkend leren (hoe&waarom)...............................................................16

2.4 vragen stellen......................................................................................................................17

2.5 meervoudige intelligenties.............................................................................................18

2.6 meervoudige intelligenties in de les...............................................................................19

Hoofdstuk 3: Dimensies...............................................................................................................21

3.1 dimensie 1; motivatie.......................................................................................................21

3.2 dimensie 2; kennis verwerven en integreren...........................................................22

3.3 dimensie 3; kennis verbreden en verdiepen............................................................22

3.4 dimensie 4; kennis toepassen in betekenisvolle situaties...................................22

3.5 dimensie 5; reflectie..........................................................................................................22

Hoofdstuk 4: Kijk je wijzer.......................................................................................................23

Nawoord............................................................................................................................................25

Bijlage................................................................................................................................................26

4

Inleiding: Waarom voedingslessen?Er zijn natuurlijk vele redenen te bedenken om als aankomend docent Horeca & Voeding een lessenserie te maken over voeding. We leidden leerlingen op in een vakgebied dat in het teken staat van voeding. Daarnaast zijn er door veranderingen in de onze maatschappij ook grote veranderingen opgetreden in de manier waarop voeding wordt geproduceerd en geconsumeerd. En zijn er steeds minder mensen die een brede kennis bezitten over hun voeding. Dit kan ernstige gevolgen hebben, waaronder overgewicht en diabetes type 2, voor de gezondheid van leerlingen in de toekomst. Deze lessenserie is een eerste aanzet om leerlingen bewust te maken van wat voeding met ons doet en waar het vandaan komt. Eigenlijk is een serie van drie lessen alleen een inleiding. Er valt zoveel over te leren. Daarom zal deze lessenserie ook zeer zeker moeten worden uitgebreid tot een volwaardig lesprogramma. Een mooie uitdaging voor de toekomst. En hopelijk een uitdaging die kan worden gedeeld met meerdere studenten van de docentenopleiding. Want lessen over voeding raken natuurlijk ook de biologiedocent, de scheikundedocent, de natuurkundedocent, de maatschappijdocent, de aardrijkskundedocent, de geschiedenisdocent etc. etc.

Wat houdt het in?Met deze lessenserie wil ik leerlingen in het praktijkonderwijs bewuster maken van voeding. Maar hoe pak je dat aan? Ik heb me voor deze drie lessen gericht op drie punten die ik aan de basis vind staan van kennis over voeding. Ten eerste heb ik me gericht op het proeven. Hoe proef je? Wat is smaak? Wat is er allemaal van invloed op je smaak? En wat kan je er nu mee?Daarna vind ik het van belang dat er wordt gekeken naar voeding en het effect hiervan op je gezondheid. Ik heb dit gedaan aan de hand van de schijf van 5. Een ouderwetse handleiding over een gezond eetpatroon, die bij velen van ons wel een belletje doet rinkelen. Maar een handleiding die nog altijd up to date is wat betreft gezond eten. We gaan op zoek naar de betekenis achter elke schijf. En wat er nodig is voor een uitgebalanceerd voedingspatroon.In de laatste les kijken we naar het productieproces van onze hedendaagse voeding. We gaan kijken wat er allemaal gebeurt voordat we een voedingsproduct daadwerkelijk kunnen nuttigen. Wat de bio-industrie inhoudt. En wat voor effecten dit heeft op dieren, milieu, voedselprijzen en natuurlijk de kwaliteit en smaak van het product.Het doel van deze lessenserie is uiteindelijk om de leerling bewust te maken van zijn keuze op het gebied van voeding.

5

Voor wie is het?Deze lessenserie is gemaakt voor de leerlingen van de Horeca groep van praktijkschool de Brug in Assendelft. Volgens het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (OCW) is het praktijkonderwijs voor jongeren die moeite hebben om een diploma voor het voortgezet onderwijs te halen. Het praktijkonderwijs leidt rechtstreeks op voor de arbeidsmarkt en duurt 6 jaar.

Doelstelling.Het doel van deze lessenserie is om leerlingen bewust te maken van hun keuzes omtrent voeding. Hieronder beschrijf ik de doelstellingen per les. Na de doelstelling volgt een korte introductie en een lijst met benodigde materialen voor de les.

doelstellingen per les.les 1: proeven & smaken

de leerlingen:denken na over smaak en hoe dit samenhangt met het ervaren van eten.leren de hoofdsmaken en zintuigen (opnieuw) ontdekken.ontdekken wat de rol is van de verschillende zintuigen bij proeven.leren smaken en producten op verschillende manieren omschrijven.maken individueel drie opdrachten omtrent zintuigen, smaak en proeven.

In deze eerste les gaan we aan de slag met smaak en het effect van je zintuigen op het beleven van eten. We beginnen met wat theorie en een opdrachtje over zintuigen. Daarna behandelen we de smaken om vervolgens te kijken wat deze twee met elkaar te maken hebben. Na een aantal testjes, zoals het effect van geur op je smaak of het effect van geluid op je smaak, gaan we zelf aan de slag met het proeven en omschrijven van verschillende etenswaren.

benodigdheden voor de les:whiteboard & stiftenopdrachtblad 1 t/m 3 (zie bijlagen)computer met internetverbindingbatterijentomaat en soja saus

6

pure chocoladereepuithee met suikercitroen

benodigdheden voor het proeven:bakjes en lepeltjesproducten met smaken uit de 4 hoofdgroepen: rode grapefruit, radijs, oude kaas, honing, ansjovis, rucola, tomatenketchup, zilveruitjes. (kan natuurlijk uitgebreid worden)water en brood. (voor het neutraliseren van de smaakpapillen)

7

les 2: de schijf van 5

de leerlingen:denken na over wat gezonde voeding is en hoe je die kunt indelen.maken (opnieuw) kennis met de schijf van 5.leren wat voedingsstoffen zijn.worden bewust gemaakt van hoe vaak ze iets eten of drinken per dag en hoeveel ze eigenlijk nodig hebben.kunnen hun eetgedrag vergelijken met de aanbevelingen.maken, in groepjes, hun eigen schijf van 5.

In deze les gaan we ontdekken wat je nou aan voeding nodig hebt voor je gezondheid en hoeveel. We beginnen met een filmpje die laat zien wat ongezonde voeding voor effect kan hebben. Daarna gaan we proberen om te ontdekken wat gezond nu eigenlijk inhoudt. Via dit onderwijsleergesprek komen we uit bij de schijf van 5. We behandelen de schijven en wat de samenhang van de producten per schijf is. We kijken naar het verschil tussen voedingsmiddelen en voedingsstoffen. En we kijken wat er per schijf wordt aanbevolen om dagelijks te eten en wat we zelf dagelijks eten. Komt dit overeen? Zijn er grote verschillen? Hoe erg is dat? Als laatste maken de leerlingen, in groepjes van 4 of 5, hun eigen schijf van 5 op een groot vel papier. Ik heb hiervoor een stapel kooktijdschriften meegenomen zodat de leerlingen producten kunnen uitknippen en indelen. Per product moet worden omschreven waarom deze in een bepaalde schijf thuis hoort.

benodigdheden voor de les:smartboard.kooktijdschriften. (zoals delicious, allerhande)grote vellen papier. (A2)scharen, pritt-stiften, pennen of stiften.

les 3: voedselproductie

de leerlingen:ontdekken dat er vele stappen genomen moeten worden in een voedselproductieketen. (teelt, slacht, verwerking, verpakking, vervoer, verkoop etc.)leren over begrippen als biologisch, ecologisch, scharrel en bio-industrie.krijgen verschillende standpunten te horen over duurzaamheid in de voedingsproductie. (dierenwelzijn, voedselschaarste, milieu problematiek)leren over additieven (toevoegingen) in voedingsstoffen.denken na over het effect hiervan op smaak en gezondheid.

8

proberen het verschil te proeven tussen bio-industrie en biologisch.

De laatste les gaat over voedselproductie. Allereerst kijken we naar wat een voedselproductieketen inhoudt. Dit doen we aan de hand van de nieuwe James Bond film. De film draait net in de bioscoop maar wat is daarvoor allemaal gebeurd? We gaan hier proberen achter te komen met behulp van een onderwijsleergesprek.

het script-> boom-> papier -> inkt -> scriptschrijver

de film-> producent -> regiseur -> filmcrew -> acteurs -> camera’s -> locaties -> rekwisiten -> opnames ->

montage -> bioscoop

De leerlingen gaan na deze uitkomst proberen of ze, in groepjes, zo’n zelfde productieketen kunnen maken over sinaasappelsap. Vervolgens maken we de stap naar landbouw en veeteelt. We gaan het even hebben over de gevolgen van mechanisatie op deze productieketen. En komen zo bij de grootschalige veeteelt ofwel bio-industrie. We kijken naar de voor- en nadelen van deze manier van voedselproductie en de gevolgen hiervan (filmpje plofkip). Dat brengt ons bij de duurzame veeteelt ofwel biologische- of ecologische teelt. We kijken naar het verschil hier tussen en de voor- en nadelen. Wat valt er op ten aanzien van de grootschalige productie? Zo komen we uiteindelijk weer bij het proeven terecht. We gaan kijken of we verschil kunnen proeven tussen producten uit de bio-industrie (plofkip) en de biologische teelt. Hiervoor nemen we kip en eieren. Tot slot wil ik van de leerlingen weten: “Als je weet onder welke omstandigheden sommige dieren leven, maakt data dan verschil in wat je koopt?” Gebruik hierbij ook aan de voor- en nadelen van de productie.

benodigdheden voor de les:whiteboard & markergrote vellen papier (A2)stiftensmartboardopdrachtblad 4 (zie bijlage)

benodigdheden voor het proeven:kipfilet (uit AH of Jumbo)

9

biologische kipfilet (slager)scharreleieren4 granen eierenverse eieren (boerderij)pannen, oven en schaaltjes

afbeelding 2: het productieproces van sinaasappelsap, gedetailleerd uitgewerkt

Hoofdstuk 1: Lesplanformulieren

lesplanformulier Les 1

naam student : Bart Hoogvorst

opleiding : docent Horeca & Voeding

HvA-begeleider: R.C.J. Ruijken

werkplekleren jaar 1 2 3 4 (omcirkelen)

naam school : praktijkschool de Brug

werkbegeleider :C. de Jong

klas : PBH

datum van de les: 27–11-2012

lesonderwerp:

proeven & smaken

beginsituatie van de leerlingen:

dinsdagmiddag na de praktijklessende leerlingen hebben enige basis kennis m.b.t. zintuigen en smaken.

algemene doelstellingen van deze les.begrippen:zintuigen (smaakzin, geurzin, gezichtsvermogen, reukzin en tastzin)smaken (zoet, zuur, zout, bitter, umami, metaalsmaak en zeepsmaak)

vaardigheden:proeven (combineren van zintuigen en smaken)

concrete lesdoelen

doel 1: de leerling kan de vijf zintuigen benoemen en hun functie in relatie tot proeven in eigen woorden omschrijven.

10

doel 2: de leerling kan de verschillende smaken onderscheiden en omschrijven.

doel 3: de leerling kan het verband tussen de zintuigen, smaken en proeven beschrijven.

doel 4: de leerling kan de functie van proeven uitleggen en koppelen aan praktijksituaties.

eigen leerdoelen van de student:

doel 1: het juiste niveau van de leerlingen bepalen in de les.

doel 2 : leren om op de juiste manier gebruik te maken van het lesplanformulier.

fase

geplande

tijd

lesdoel nr.

lesinhoud (lesstof)

didactische werkvormen hulpmiddelen

leeractiviteit:Wat doet de leerling?

onderwijsactiviteit:Wat doe ik?

fase 1(p. 39)1

5 min. 1 & 2bewust worden van het begrip proeven.

actief mee aan het invullen van een woordspin.

ik leid het onderwijsleergesprek tijdens het invullen van de woordspin in.

whiteboard

fase 2(p. 41)

10 min. 1 & 2welke zintuigen en welke smaken ken je?

maken van de opdrachten

leg uit welke zintuigen en verschillende smaken er zijn.

opdrachtblad 1 en 2

fase 3(p. 46)

15 min. 1 t/m 3kunnen zintuigen smaak beïnvloeden?

luisteren naar de lesstof, discussiëren mee over het effect van zintuigen op je smaak en doen mee aan de test.

behandel de zintuigen en het effect hiervan op de smaak, doe een aantal proefjes om dit effect aan te tonen.

whiteboardsmartboardchocoladeblinddoekui thee met suikercitroen

fase

20 min. 1 t/m 3proef proeven

proeven verschillende producten

begeleid de leerlingen bij het proeven en invullen

opdrachtblad 3diverse

1 paginaverwijzing naar Ebbens, S & Ettekoven, S. (2005). Effectief leren basisboek. Groningen: Wolters Noordhoff.

11

4/5(p. 50)

en proberen deze producten te omschrijven aan de hand van een opdrachtblad.

van het opdrachtblad.

producten

fase 6(p. 61)

5 min. 4afsluiting vertelt wat

hij/zij met het vandaag geleerde in de praktijk kan.

vat de les samen en vraagt de leerlingen tussendoor wat hij/zij denkt te kunnen met deze informatie in de praktijk.

lesplanformulier Les 2

naam student : Bart Hoogvorst

opleiding : docent Horeca & Voeding

HvA-begeleider: R.C.J. Ruijken

werkplekleren jaar 1 2 3 4 (omcirkelen)

naam school : praktijkschool de Brug

werkbegeleider :C. de Jong

klas : PBH

datum van de les: 04-12-2012

lesonderwerp:

de schijf van 5

beginsituatie van de leerlingen:

dinsdagmiddag na de praktijklessende leerlingen hebben (op de basisschool) al eens les gehad over de schijf van 5. vandaag gaan we de schijf verder uitdiepen en toepassen.

algemene doelstellingen van deze les.begrippen:achter de schijf van 5 (vitaminen, koolhydraten, eiwitten, vetten, mineralen)voedingsstoffenvoedingsmiddelenA.D.H. (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid)B.M.I. (body mass index)

vaardigheden:uitrekenen B.M.I.

concrete lesdoelen

doel 1: de leerling leert wat een gezond eetpatroon betekent.

doel 2: de leerling leert het verschil tussen voedingsstoffen en voedingsmiddelen.

doel 3: de leerling kan de juiste voedingsmiddelen en voedingsstoffen bij elke schijf

12

plaatsen.doel 4: de leerling kan zijn/haar voedingspatroon vergelijken met de A.D.H. van de schijf van 5.

eigen leerdoelen van de student:

doel 1: ik wil de leerlingen, m.b.v. verschillende werkvormen, bij de les houden.

doel 2 : bewust worden van mijn houding (spelen met pen).

13

fase

geplande

tijd

lesdoel nr.

lesinhoud (lesstof)

didactische werkvormen hulpmiddelen

leeractiviteit:Wat doet de leerling?

onderwijsactiviteit:Wat doe ik?

fase 1(p. 39)2

5 min. 1gezonde voeding, wat is dat?

vertelt wat hij/zij weet van gezonde voeding.

leg uit wat het verband is tussen een ongezond eetpatroon en over- ondergewicht.

smartboard

fase 2(p. 41)

10 min. 2 t/m 4

de schijf van 5, voedingsmiddelen en voedingsstoffen.

luistert naar de lesstof.

vertel over de schijf van 5, voedingsmiddelen en voedingsstoffen.

smartboardwhiteboard

fase 3(p. 46)

5 min. 2 & 3uitleg van de opdracht.

luisteren naar de opdracht en maken groepjes.

leg de opdracht uit en kijk of deze begrepen wordt. deel de materialen uit over de groepjes.

vellen papier (A2)tijdschriftenschaarkleuren stiftenlijm

fase 4/5(p. 50)

20 min. 3uitvoeren van de opdracht.

maken per groepje hun eigen schijf van 5.

begeleid de groepjes bij het maken van de opdracht.

fase 6(p. 61)

10 min. 1 t/m 4

afsluiting presenteren per groepje hun schijf van 5.

stel vragen over het gemaakte product.

2 paginaverwijzing naar Ebbens, S & Ettekoven, S. (2005). Effectief leren basisboek. Groningen: Wolters Noordhoff.

14

lesplanformulier Les 3

naam student : Bart Hoogvorst

opleiding : docent Horeca & Voeding

HvA-begeleider: R.C.J. Ruijken

werkplekleren jaar 1 2 3 4 (omcirkelen)

naam school : praktijkschool de Brug

werkbegeleider :C. de Jong

klas : PBH

datum van de les: 18-12-2013

lesonderwerp:

voedselproductie

beginsituatie van de leerlingen:

dinsdagmiddag na de praktijklessende leerlingen hebben nog geen les gehad over het voedselproductieproces. ze zijn dus onbekend met de begrippen.

algemene doelstellingen van deze les.begrippen:(voedsel) productieprocesmechanisatiebio-industrieecologischbiologischscharrelplofkip

vaardigheden:beschrijven van productieprocesproeven

concrete lesdoelen

doel 1: de leerling kan een voedselproductieproces in eigen woorden omschrijven.

doel 2: de leerling kan de voor- en nadelen van de bio-industrie en de biologische voedselproductie beschrijven.

doel 3: de leerling kan zijn/haar eigen mening m.b.t. bio-industrie verwoorden.

doel 4: de leerling leert terugkoppelen naar voorgaande lessen met behulp van een oefening.

eigen leerdoelen van de student:

doel 1: ik wil mijn les geven binnen de daarvoor bestemde tijd (is in de voorgaande lessen steeds niet gelukt).

doel 2 : toepassen van een (voor mij) nieuwe vorm van samenwerkend leren.

15

fase

geplandetijd

lesdoel nr.

lesinhoud (lesstof)

didactische werkvormen hulpmiddelen

leeractiviteit:Wat doet de leerling?

onderwijsactiviteit:Wat doe ik?

fase 1(p. 39)3

5 min. 1wat is een productieproces?

luistert naar de uitleg.

geef een voorbeeld van een productieproces.

whiteboard

fase 2(p. 41)

10 min. 1vorm samenwerkend leren

maken onder leiding van mede-leerling de opdracht.

deel groepjes in en neem de aangewezen leiders apart. leg hen uit wat de bedoeling van de opdracht is

vellen papier (A2)stiften

fase 3(p. 46)

15 min. 1 t/m 3

theorie voedselproductie

luisteren naar de lesstof.

geef uitleg over verschillende voedselproductieprocessen en laat filmpje zien over de plofkip.

smartboard

fase 4/5(p. 50)

20 min. 3 & 4proef de verschillen?

proeven producten en proberen de verschillen van deze producten te omschrijven aan de hand van een opdrachtblad.

begeleid de leerlingen bij het proeven en invullen van het opdrachtblad.

opdrachtblad 4 & 5(plof)kipfiletbiologische kipfiletscharreleieren4 granen eierenboerderij eieren

fase 6(p. 61)

5 min. 4afsluiting koppelen

het geleerde over de drie lessen terug per les.

uitleg van de werkvorm..

whiteboardpost-it’spennen

3 paginaverwijzing naar Ebbens, S & Ettekoven, S. (2005). Effectief leren basisboek. Groningen: Wolters Noordhoff.

16

Hoofdstuk 2: Effectief leren

2.1 de sleutelbegrippenLes geven heeft als voornaamste doel leerlingen te helpen met nieuwe informatie te verwerken of basisvaardigheden te oefenen, uit te breiden en te verfijnen. Ebbens noemt dit directe instructie. De twee belangrijkste kenmerken van directe instructie zijn dat de leiding van het leren bij de docent ligt en dat de leerlingen effectief leren. De kwaliteit van deze directe instructie berust, volgens Ebbens, in zes sleutelbegrippen. Lesvoorbereiding en planning zijn daarbij een voorwaarde, maar niet bepalend voor de effectiviteit van de les. Dat is de mate waarin de docent de sleutelbegrippen weet in te passen in zijn les.Ik heb de sleutelbegrippen als volgt toegepast:

1) een goede structuur en opbouw van de leerstofDe lessen zijn gestructureerd opgezet met behulp van het lesplanformulier. Op deze manier is vooraf gekeken naar de juiste combinatie van werkvormen en de lesstof. Hierbij wordt ook een inschatting gemaakt van het niveau van de lesstof.

2) het juiste niveau van de leerstofOmdat ik de leerlingen al enige tijd les geef, heb ik vooraf al een inschatting kunnen maken van het niveau van de leerstof. Aan het begin van de les het wordt, door het stellen van vragen, vervolgens juiste niveau bepaald. Dit vragen doe ik in verschillende werkvormen. Zo begin ik de ene les met een woordspin, terwijl ik de andere les begin met een kort filmpje. Aan de hand van dit filmpje volgt dan een onderwijsleergesprek. Door de les heen gebruik ik de drie vormen van leren. Bij het vaststellen van het juiste niveau, activeren de leerlingen hun voorkennis en verbinden dit met de nieuw aangeboden kennis (integreren). Daarna volgt het leren gericht op beheersing. De nieuwe stof wordt behandeld, waarbij veel voorbeelden en toepassingen volgen voor het gebruik van de kennis (onthouden en begrijpen). Als laatst volgt er een opdracht waarin de leerlingen hun verworven kennis gaan toepassen (creatief toepassen).

3) betekenis gevenBij het maken van mijn lessen heb ik me niet bewust gericht op het betekenis geven aan de leerstof. Wel heb ik de leerlingen zelf antwoord laten geven op de vraag: “wat kun je hier nu mee?” of “kan je dit ook in de praktijk gebruiken?” Bijvoorbeeld bij de les proeven & smaken. Het was leuk om te ontdekken wat ieders mening hierbij was. Maar achteraf gezien is het een gemiste kans.

4) individuele aanspreekbaarheid

17

Door iedereen individueel aanspreekbaar te maken vergroot je de kans dat leerlingen betrokken blijven bij de les. Voor mijn klas is dit zowel van belang als vanzelfsprekend. Ik heb een kleine klas (9 leerlingen) en betrek iedereen bij de les. De leerlingen weten inmiddels dat ik bij het stellen van vragen aan de klas of het samenvatten van de zojuist uitgelegde stof niet af ga op wie het hardste roept of zijn vinger het hoogst kan opsteken. Maar gewoon willekeurig iemand benoem. Ook is er tijdens het individueel of samen werken aan de opdracht ruimte om leerlingen aan te spreken over de lesstof.

18

5) zichtbaarheidHet leerproces van de leerlingen maak ik zichtbaar door middel van de individuele aanspreekbaarheid en het gebruik van verschillende opdrachten in de les. Dit is van belang om te kunnen zien wat de leerlingen daadwerkelijk hebben begrepen van de les. Ik zorg ervoor dat ik alle leerlingen gedurende de les even benader om te kijken in welke mate de lesstof wordt begrepen.

6) motivatieHet motiveren van de klas is veelal voor de praktisch toegepaste stof gemakkelijk. De leerlingen vinden het altijd leuk om dingen te doen. De moeilijkheid zit hem vooral in de theoretische lesstof. Het is daarom ook van belang om de theorie zoveel mogelijk praktisch toepasbaar te maken. Dit doe ik met behulp van verschillende werkvormen. De invloed die je als docent kunt hebben op de motivatie van de leerlingen is volgens Ebbens afhankelijk van de volgende zes factoren:

succes ervarenNiets stimuleert het streven naar succes zo sterk als het ervaren van succes. Dat dit waar is merk ik zeer sterk in mijn lessen. Het geven van positieve feedback en het wijzen op de dingen die de leerlingen goed doen, draagt veel bij aan de inzet van de leerlingen in de les. Daarnaast is het kunnen toepassen van de geleerde stof in een praktische opdracht (en daarmee zien dat ze iets geleerd hebben) altijd een goede stimulans.individuele aanspreekbaarheidAls de leerlingen weten dat ze direct aanspreekbaar zijn op hun prestaties in de les, dan zullen ze ook gemotiveerder zijn in de les. (zie verder 2.1 ad 4)kennis van de resultatenWat heb je nou goed gedaan en wat kan er nog beter? Als de leerlingen hier geen antwoord op krijgen zullen ze ook niet weten hoe ze er voor staan. Daarom ben ik tijdens het maken van de opdrachten constant aanspreekbaar voor de leerlingen. Zo kan ik ze direct meegeven wat er goed gaat en waar ze nog naar kunnen kijken.betekenis gevenHoewel ik hier vooraf aan de lessen niet bewust mee bezig ben geweest, is dit tijdens de les een belangrijk punt. Voor leerlingen die vooral met de praktijk bezig zijn probeer je de lesstof veelal praktisch toepasbaar te maken. Dit werkt in de les erg motiverend. Vooral als ze zelf even mogen nadenken hoe ze het geleerde nu in de praktijk zouden kunnen toepassen.interesse in de leerling en veiligheidDe leerlingen in mijn klas voelen zich veilig en door mij gerespecteerd. Ik vind dit de belangrijkste factor in het leerproces en besteed hier veel aandacht aan. Ik ben geïnteresseerd in al mijn leerlingen en sta in voor hun

19

veiligheid in de klas en op school. Ik creëer een veilige leeromgeving door een positieve instelling ten opzichte van de leerlingen en geef aan dat fouten maken hoort bij leren. Ik maak bijvoorbeeld zelf graag af en toe een foutje in de praktijklessen om aan te geven dat ons dat allemaal kan gebeuren.

Al deze factoren hangen nauw samen met het laatste criterium,

positieve benaderingIk benader het leven positief. Dat geldt ook zeker voor mijn werk en het lesgeven op school. Dit houdt voor de leerlingen in dat ik altijd uit ga van de talenten die ze hebben en goede kanten van wat ze doen. Stimuleren werkt, voor mij, het best vanuit een positieve houding.

20

2.2 samenwerkend leren

Wat verstaan we nou eigenlijk onder samenwerkend leren? Kenmerkend voor samenwerkend leren is het belang voor leerlingen om bij het uitvoeren van een leertaak met elkaar samen te werken. De klas wordt ingedeeld in groepen leerlingen, in deze leergroepen moeten zij met elkaar discussiëren over de leerstof, elkaar uitleg en informatie geven, elkaar overhoren en elkaars zwakke kanten aanvullen. Het idee van deze vorm van leren is dat kinderen niet alleen leren van de leerkracht, maar ook van elkaar. Tevens is samenwerkend leren niet een geheel nieuwe manier van werken, maar een aanvulling op het didactische repertoire van de leerkracht.Voor het samenwerkend leren zijn drie basisstructuren aan te geven. Dit zijn:

1) check in duo’sLeerlingen kijken, in duo’s, elkaars gemaakte werk na. Dit werkt vooral goed bij simpel te controleren werk, zoals meerkeuze vragen of sommen.

2) denken, delen, uitwisselenDe leerlingen krijgen een vraag waar ze eerst een ogenblik over nadenken. Dan schrijft ieder voor zich zijn/haar antwoord op. Vervolgens delen de leerlingen, in tweetallen, hun antwoord. Eventueel kan hierover gediscussieerd worden door de duo’s. Uiteindelijk wijst de docent willekeurig leerlingen aan om antwoord te geven. De docent geeft aanvankelijk geen inhoudelijk commentaar op de antwoorden, maar vraagt gericht een leerling dit te doen.

3) eenvoudige expertsHierbij wordt de opdracht verdeeld in een aantal gelijkwaardige delen. Deze deelopdrachten zijn afhankelijk van elkaar voor de uitkomst, maar kunnen onafhankelijk van elkaar worden gemaakt. De deelopdrachten vormen samen een groepsopdracht. Ieder groepje bestudeert de opdracht en elke leerling voert een deelopdracht uit. Na de uitwisseling binnen het groepje volgt de nabespreking. De docent valt hier weer terug op individuele aanspreekbaarheid en laat willekeurig leerlingen de uitkomst van de opdracht delen met de gehele klas.

Uiteraard zijn er vele variaties te bedenken binnen deze basisstructuren. In het hier volgende stuk zijn een aantal van die variaties toegepast in mijn lessenserie en omschreven.

2.3 vorm samenwerkend leren (hoe&waarom)

De gebruikte vormen van samenwerkend leren in de lessenserie.

21

les 1: proeven & smaken,

In de eerste les maken de leerlingen met z’n allen de opdrachten omtrent proeven & smaken. Voor de opdracht is vooraf niet gekeken naar de verschillende vormen van samenwerkend leren. De opdrachten worden individueel ingevuld maar over de antwoorden mag overleg worden gepleegd. Het doel is om verschillende producten te proeven en de smaak hiervan te omschrijven. Hierdoor wordt de gegeven theorie creatief toegepast.

les 2: schijf van 5,

In deze les worden de leerlingen ingedeeld in groepjes van 4. Per groepje moeten de leerlingen een eigen schijf van 5 maken. Hiervoor krijgt elk groepje een aantal voedingstijdschriften, een schaar, lijm en gekleurde stiften. In elke schijf moeten producten worden geplakt uit de tijdschriften. Degene die het product inplakt schrijft hier met zijn kleur stift bij waarom dit product in deze groep thuishoort. Uiteindelijk bespreken we de uitkomsten klassikaal. Deze vorm van samenwerkend leren is een variatie op de vorm probleemoplossers. Door het gebruik van een eigen kleur pen, maak je de leerlingen individueel aansprakelijk voor zijn/haar deel in de opdracht. Ook hier wordt de theorie creatief toegepast.

les 3: voedselproductie,

In de laatste les is er geprobeerd om de samenwerkingsstructuur experts toe te passen. Dit bleek nog vrij lastig voor de leerlingen. Om te begrijpen hoeveel er komt kijken bij het produceren van voeding, is het de bedoeling dat de leerlingen het productieproces van sinaasappelsap proberen uit te tekenen. De leerlingen worden verdeeld in groepjes van 3 en elk groepje krijgt een voorzitter aangewezen. Deze voorzitters krijgen de opdracht uitgelegd en keren met pen en papier terug naar hun groep. Daar leggen ze de opdracht uit en vertellen hoe ze het gaan aanpakken. Ik heb voor deze vorm gekozen omdat ik de oudere leerlingen meer verantwoordelijkheid wilde geven in een opdracht. Mijn horeca groep bestaat namelijk uit een deel derdejaars en een deel examenkandidaten. De opdracht is redelijk uitgevoerd alleen bleek het voorzitterschap meer uit te lopen op een dictatorschap. Ik denk dat ik vooraf meer tijd had moeten besteden aan de voorbereiding van deze manier van samenwerken.

2.4 vragen stellen

22

Tijdens de lessen heb ik getracht om de vier niveaus van vragen stellen allemaal in de lessen in te passen. Ik geef hieronder enkele voorbeelden.

onthouden:“Wat zijn ook alweer de vier hoofdsmaken?”“Met welk zintuig proef je het meest?”

begrijpen:“Vertel eens waar de schijf van 5 eigenlijk voor dient?”“Noem een aantal producten bij elke hoofdsmaak.”

integreren:“Uit welk deel van de schijf van 5 eet jij het meest?”

creatief toepassen:“Nu je weet wat de leefomstandigheden zijn van dieren in de bio-industrie. Denk je dat dit effect heeft op wat je eet? Waarom wel of niet?”

2.5 meervoudige intelligenties

De theorie van “meervoudige intelligenties” van Howard Gardner, legt een verband tussen leerstijlen en persoonlijke voorkeuren. Er zijn meerdere vormen van intelligentie en iedere vorm van intelligentie behoeft een andere benadering. Zo zal bijvoorbeeld een leerling die muzikaal is ingesteld, makkelijker iets opnemen als je de lesstof in verband kunt brengen met ritme of geluid. In de theorie onderscheid Gardner 8 verschillende intelligenties.

1) interpersoonlijk:Een mensen mens. Houdt van contact met anderen, werkt graag samen en voelt scherp aan wat anderen bezig houdt.

2) intrapersoonlijk:Op zich zelf. Stelt zich graag op de achtergrond op, kent eigen sterke- en zwakke kanten goed en heeft een goed waarnemingsvermogen.

3) lichamelijk-motorisch:Fysiek ingesteld. Een goede (fine) motoriek, sleutelt of knutselt graag en leert gemakkelijker door doen.

4) logisch-mathematisch:Denkt in patronen. Ordent de informatie graag, redeneert logisch en heeft een voorkeur voor cijfers (wiskunde).

5) muzikaal-ritmisch:Gevoel voor ritme. Werkt met ezelsbruggetjes en rijmpjes om iets te onthouden, kan boeiend vertellen (intonatie) en pikt snel melodietjes op.

6) natuurgericht:

23

Een “natuurtalent”. Is gefascineerd door alles wat groeit en bloeit, leert gemakkelijk door waarnemingen buiten en observeert en verklaart graag veranderingen in de natuur.

7) verbaal-linguïstisch:Denkt in woorden. Formuleert gemakkelijk, kan goed ideeën onder woorden brengen en leest snel en met inzicht.

8) visueel-ruimtelijk:Denkt in beelden. Neemt waar in ruimte en kleur, tekent vaak figuurtjes of krabbeltjes, heeft gevoel voor kleurnuances en heeft een sterk gevoel voor ruimtelijke verhoudingen.

afbeelding 3: meervoudige symbolen

2.6 meervoudige intelligenties in de les

In de volgende schema’s wordt aangegeven welke intelligenties worden aangesproken op verschillende onderdelen in de les. Vooraf worden de verschillende lessituaties kort geschetst. De eerste situatie wordt tevens ondersteund door een filmfragment uit de les (click hiervoor op de link).

les 1: a) In “proef het verschil” krijgen de leerlingen twee keer een stuk

chocolade te proeven. De eerste keer met het geluid van een huilende baby, de tweede keer met het geluid van een klassiek

24

piano stuk. De bedoeling is om aan te tonen dat ook het zintuig gehoor effect heeft op je smaak.

b) Bij “omschrijf het product” moeten de leerlingen de verschillende producten die zij gaan proeven op diverse manieren bekijken (zie ook bijlage: opdrachtblad 3) en beschrijven. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de vorm, de kleur en hoe het product aanvoelt.

les 2:a) Met “bereken je eigen B.M.I.” gaan de leerlingen hun eigen body

mass index berekenen aan de hand van een gegeven formule. Naderhand kijken we wat de uitkomst voor ieder betekent.

b) Tijdens “maak je eigen schijf” gaan leerlingen in groepjes aan de slag om hun eigen schijf van 5 te creëren. Iedere leerling knipt een aantal voedingsmiddelen uit en plakt deze in hun schijf van 5. Daarbij komt ook een korte omschrijving waarom dit product in deze schijf valt.

les 3:a) Bij het “tekenen van een productieproces” gaan de leerlingen in

groepjes met een aangewezen voorzitter, gezamenlijk een opdracht uitwerken. De opdracht is om samen het productieproces van sinaasappelsap uit te werken.

b) Tijdens de opdracht “eieren” gaan de leerlingen, aan de hand van een proefformulier (zie ook bijlage: opdrachtblad 4) het verschil proberen te omschrijven tussen drie verschillende eieren.

a)les 1:

proef het verschil

les 2:bereken je eigen B.M.I

les 3:teken een

productieproces

interpersoonlijk ++intrapersoonlijk + +lichamelijk-motorisch

+

logisch-mathematisch

++

muzikaal-ritmisch ++natuurgericht + +verbaal-linguïstischvisueel-ruimtelijk + ++

25

b)les 1:

omschrijf het product

les 2:maak je eigen

schijf

les 3:eieren

interpersoonlijk ++intrapersoonlijk + +lichamelijk-motorisch

+

logisch-mathematisch

+

muzikaal-ritmischnatuurgericht ++ ++verbaal-linguïstisch

++ + +

visueel-ruimtelijk + + +

26

Hoofdstuk 3: DimensiesIn de kern behelst het leren in 5 dimensies wat we weten over hoe mensen leren. De 5 dimensies vormen een samenhangende manier van denken en zijn afhankelijk van elkaar. De dimensies twee tot en met vier volgen de lijn van kennis verwerven tot het toepassen van de kennis. Deze lijn wordt

constant ondersteund door dimensie 1 motivatie en dimensie 5 reflectie (zie afbeelding 4). In de hier volgende paragraven wordt mijn rol als docent tijdens de lessenserie langs de lat van de 5 dimensies gelegd.

afbeelding 4: schematische voorstelling leren in 5 dimensies.

3.1 dimensie 1; motivatie

Hoe geef je leerlingen een positieve houding ten opzichte van school en leren? Dit is voor mij de belangrijkste pijler in de klas. Een leerling die zich niet prettig voelt op school of in de klas zal zich ook niet bezig kunnen houden met zijn eigen leerproces. In plaats daarvan zal hij/zij zich bezig houden met het overleven in een voor hem/haar onveilig klimaat.Ik ben mij daarom zeer bewust van het creëren van een positief en veilig werk-/leerklimaat in de klas. Ik doe dit bijvoorbeeld door veel te spreken met de leerlingen, individueel en als groep, op een positieve en stimulerende manier. Ik ga daarbij altijd uit van iemands goede kanten en talenten, dit benoem ik zo af en toe ook. Ze leren om samen te werken tijdens verschillende opdrachten in de lessenserie. Ook krijgen ze begrip voor anderen doordat ze merken dat tijdens het proeven smaken verschillend zijn maar daardoor niet fout. Uit de gehouden leerling-enquête blijkt dat iedereen zich prettig voelt bij de sfeer in mijn les.Om de leerlingen zo gemotiveerd mogelijk te houden met betrekking tot de uit te voeren taken. Heb ik de meeste lesstof en opdrachten zo

27

praktisch mogelijk gehouden. Ook gebruik ik veel variatie in de werkvormen en wissel theoretisch en praktisch bezig zijn zo veel mogelijk af. Daarnaast is het bezig zijn met hun vakgebied heel motiverend op het gebied van betrokkenheid van de leerling bij het eigen leren. Als laatste wil ik toch nog aangeven dat het hebben van eten in de les, een enorm voordeel is van de kookleraar op het gebied van motivatie.

3.2 dimensie 2; kennis verwerven en integreren

Kennis wordt onderscheiden in denken (inhoudelijk) en doen (vaardigheden). Ondanks dat dit verschillende kennis is. En de manier waarop we deze kennis aanleren ook totaal verschilt. Is er toch een lijn in waar te nemen zoals te zien in het volgende schema.

denken (inhoudelijke kennis) doen (vaardigheden)opbouwen van de betekenis van nieuwe informatie

achterhalen van stappenplan van de vaardigheid

organiseren van informatie vaardigheid stap voor stap uitproberen, vormgeven naar eigen inzicht en kunnen

onthouden van informatie vaardigheid inslijpen, automatiseren

Om de kennis te kunnen integreren moeten we het inzichtelijk maken. De leerling moet betekenis kunnen geven aan de nieuwe informatie. Ik doe dit door mijn lessen te beginnen met het activeren van de voorkennis. Dit gebeurt de ene keer met behulp van een woordspin, een andere keer doe ik dit door het gebruik van een filmpje. Door het activeren van de voorkennis gaan de leerlingen zelf al een beeld krijgen bij het onderwerp. Het onderwerp moet als het ware het leven ingeblazen krijgen door de leerling zelf. Op deze manier krijgt de informatie betekenis en wordt interessant genoeg om iets mee te gaan doen.

3.3 dimensie 3; kennis verbreden en verdiepen

Verworven kennis wordt niet zomaar in het geheugen opgeslagen. Door de nieuwe kennis te gebruiken als aanvulling op eerder opgedane kennis verbreed of verdiep je de kennis van de leerlingen. Het krijgt betekenis of een aanvullende waarde. Zo haak ik bij de les over de schijf van 5 in op de bestaande voorkennis. Ze kennen de schijf en kunnen zien welke 5 groepen er zijn. Nu ze de voedingsmiddelen hebben herkend ga ik de schijf opnieuw indelen. Nu wordt de schijf verdeeld in voedingsstoffen. Ik link op deze manier de voedingsstoffen aan de voedingsmiddelen en maak de nieuwe kennis inzichtelijk.

28

3.4 dimensie 4; kennis toepassen in betekenisvolle situaties

Nu de kennis betekenis heeft gekregen, gaan proberen om de kennis in een nieuwe context te plaatsen. Op deze manier maken we de kennis praktisch toepasbaar en wendbaar. Dit houdt in dat de kennis op zo’n manier betekenis krijgt dat de leerlingen de kennis ook werkelijk kunnen gebruiken in de wereld om hun heen.

3.5 dimensie 5; reflectie

De laatste vorm van denken die leerlingen ontwikkelen met behulp van het “leren in 5 dimensies” is reflectie. Dit onderdeel is, net als motivatie, het gehele proces aanwezig. Hiermee worden de leerlingen zich bewust van hun eigen leren en denken. Leerlingen die leren om kritisch naar hun eigen leerproces te kijken kunnen beter aangeven waar de moeilijkheden en mogelijkheden zitten in hun leerproces.

29

Hoofdstuk 4: Kijk je wijzer

filmfragment 1: beginnen van de les

wat zie je?In dit eerste fragment krijg je te zien hoe ik mijn eerste les van deze lessenserie begin.

waarom kijk je er naar?Ik heb vaak moeite om de les die ik vooraf bedacht aan de hand van het lesplanformulier, uit te voeren zoals ik het voor ogen had. Veelal krijg ik tijdens de les het gevoel dat ik door de stof heen race en daardoor dingen vergeet. Bij het terug kijken van het videomateriaal viel me op dat ik dit al vanaf het begin van de les doe. Met een duidelijke instructie over wat we deze les gaan doen, zou ik meer rust voor mezelf kunnen creëren. Daarnaast kan het ook rust in de klas brengen omdat de leerlingen beter weten wat er gaat gebeuren.

wat vind ik er zelf van?Ik vind dit een mooi leermoment voor mezelf. Ik heb me meerdere malen afgevraagd hoe het toch kwam dat ik de draad van m’n les kwijt raakte. Terwijl ik goed voorbereid aan mijn lessen begon. Nu ik dit heb gezien kan ik het ook terugkoppelen naar mijn werk in de keuken. Daar is een goede voorbereiding noodzakelijk om de keuken te kunnen draaien. Maar ook een goede communicatie naar je collega’s is heel belangrijk. Als chef en sous-chef begon ik de avond vaak met het inlichten van de keukenmedewerkers over wat er die avond stond te gebeuren en wat ik daarin van hen verwachtte. Dit werkte heel prettig omdat iedereen wist wat er ging gebeuren en wat hij/zij moest doen. In mijn ogen is dit in het klaslokaal precies hetzelfde.

filmfragment 2: betekenis geven

wat zie je?In dit fragment probeer ik betekenis te geven aan hetgeen de leerlingen doen. Dit is tijdens de eerste les van de lessenserie. Ik leg een leerling uit wat zij heeft aan het kunnen onderscheiden van smaken.

waarom kijk je er naar?Volgens Ebbens is één van de sleutelbegrippen “betekenis geven aan de lesstof”. Ik heb hier vooraf aan de les niet bewust bij stil gestaan. Je merkt in het fragment dat de leerling haar spreekwoordelijke kont tegen de krib

30

wil gooien. Door haar uitleg te geven krijgt de opdracht betekenis voor haar. Dit is volgens mij wat Ebbens bedoelt met “betekenis geven”.

wat vind ik er zelf van?Ik vind dit een leuk moment in mijn les. Je merkt namelijk dat de theorie werkt. Inhoud geven aan wat de leerlingen moeten doen geeft ze een doel. Ze zien in waarom ze dingen doen. Daardoor hou je ze bij de les. Het werkt!

filmfragment 3: meervoudige intelligenties

wat zie je?Je ziet een fragment waarin ik meervoudige intelligenties binnen de klas aanspreek.

waarom kijk je er naar?Mijn hele schoolcarrière heb ik leren op mijn eigen manier gedaan. Dit gaf heel vaak frictie met docenten. Na het lezen van het stuk “meervoudige intelligenties”, en het verder verdiepen hierin, vielen er ineens puzzelstukjes op hun plek. Ik vind het daarom een interessant deel in deze lessenserie. Het aanspreken van meervoudige intelligenties is in het onderwijs van tegenwoordig om een aantal redenen van belang. Volgens de theorie van Howard Gardner bezit een mens meerdere vormen van intelligentie. Het idee hier achter is dat mensen allemaal een verschillende kijk op de wereld hebben. En dus ook verschillende manier om te leren van die wereld hebben. Op dit moment onderscheiden we 8 soorten intelligenties (een 9de wordt nog betwist, filosofisch intelligent). In de eerste plaats zou je kunnen zeggen dat het voor de leerlingen goed is om de intelligenties die zij niet bezitten, te ontwikkelen. Daarnaast zou je ook kunnen zeggen omdat iedereen op zijn eigen manier leert, je al deze vormen van leren dient aan te spreken. Je doet daarmee recht aan de verschillen tussen leerlingen. Omdat een probleem vaak van meerdere kanten bekeken kan worden en ook meerdere oplossingen kan hebben is het goed om de meervoudige intelligenties van de leerlingen aan te spreken. Tot slot kan dit de docent ook helpen. Omdat hij/zij van het bewust werken met meervoudige intelligenties ook zijn eigen intelligenties leert kennen. Je ziet je eigen sterke- en zwakke kanten hierin, en kan daardoor beter begrijpen waarom iets wel of niet werkt. Zodoende krijgt hij/zij een beeld van de mogelijkheden die schuilen in het werken met meervoudige intelligenties.

wat vind ik er zelf van?Het eerste wat ik dacht bij dit fragment was “waarom heb ik nooit zo les gehad”. En dat is een mooi compliment wat je aan jezelf kan geven.

31

filmfragment 4: reflectie

wat zie je?In dit fragment zie je hoe de leerlingen laten zien wat ze hebben geleerd van de lessenserie. Deze werkvorm heb ik meegenomen uit de les ABV van Annelotte van Bergen en aangepast op het niveau van de leerlingen. Die het erg leuk vonden om te doen.

waarom kijk je er naar?Ik vind het leuk om iets te laten zien wat ik heb meegenomen van de lessen ABV. Ik heb vele dingen geleerd voor, door en tijdens de lessen ABV en het uitvoeren van deze lessenserie. Maar één van de leukste dingen was het zien en ervaren van vele verschillende werkvormen. Ik en de leerlingen hebben er (en niet alleen in deze serie) enorm veel plezier aan gehad.

wat vind ik er zelf van?Ik vind dat de werkvorm goed aanslaat. Voor mezelf heb ik alleen het idee dat ik het niveau nog wat hoger had in mogen schatten. De leerlingen hadden iets meer zelf mogen nadenken.

32

Nawoord Ik aan deze opdracht enorm veel plezier beleeft en er ook veel van geleerd. Ik vind het alleen jammer dat ik vooral veel achteraf heb geleerd. Omdat ik mijn stage aan het begin van het schooljaar ben begonnen was het voor mij zaak om zo snel mogelijk de lessen te gaan geven. Hierdoor is er veel van de theorie onbewust toegepast. Ik ben tijdens het schrijven van de docentenhandleiding en het kijken en bewerken van de filmpjes pas de link gaan leggen tussen de theorie en de uitvoering. Ik vind dit jammer omdat ik denk dat de theorie van grote waarde had kunnen zijn voor de kwaliteit van de lessen. Daarom hoop ik dat deze opdracht nog een vervolg krijgt tijdens de opleiding. Het heeft namelijk heel veel toegevoegd aan de vorming van mijn visie op de rol en het vak van docent. Waarvoor dank.

33

BijlageBijlage 1: opdrachtblad 1; Zintuigen

zintuig orgaan wat kan je ermee?

waar denk je aan in relatie met eten?

smaakzin mond, tong

proeven, smaken onderscheiden

verschillende smaken: zoet, zuur, ……………………………………………............andere ervaringen: scherp, pittig, fris, ……………………………………………..

geurzin neus

gezichtsvermogen

34

Bijlage 2: opdrachtblad 2 & 3; Smaken & Proeven

welke smaken ken jij?

zoet zuur zout bitter andere smaken

suiker.................

citroen……………

chips………………

grapefruit………………..

spaanse peper

…………….

35

smaken proevenNu gaan we verschillende producten proeven. Bekijk het product goed, voel en ruik er aan en geef antwoord op de eerste drie vragen. Neem dan een hapje. Vul je antwoorden in het schema in.

product 1

product 2

product 3

product 4

product 5

product 6

product 7

product 8

wat is het?

hoe ziet het eruit?

hoe ruikt het?

hoe voelt het in je hand?

hoe smaakt het?

vind je het lekker?

waarom?

36

Bijlage 3:opdrachtblad 4; De kip & het ei

ei #1 ei #2 ei #3

hoe ziet het ei eruit?hoe voelt het ei?hoe ruikt het ei?waar komt het ei vandaan?hoe smaakt het ei?zou je dit ei zelf kopen?

kip #1 kip #2

hoe ziet het vlees eruit?hoe voelt het vlees?hoe ruikt het vlees?waar komt het vlees vandaan?hoe smaakt het vlees?zou je dit vlees zelf kopen?

37