Poppen en Soldaatjes - Educatieve fiches Voorwoord

De speelkamer als inspiratiebron voor de derde Klara4Kids-cd.

“ Speelgoed. Hm… ik hou van dat woord. Speel-goed: ‘goed’ om mee te spelen. Doet me denken aan snoep-goed:‘goed’ om te snoepen. Of onder-goed: ‘goed’ om onder je boven-kleren te dragen. Of komt het woord van ‘goed spelen’? Oma zegt altijd: ‘Vooruit kindjes, naar de speelkamer, daar kunnen jullie goed spelen!’

Speelkamer of speelhoek: plaats waar kinderen baas zijn. Ingerukt mars. De toon is meteen gezet. Over tinnen soldaatjes en veel meer speelgoed.”

Tot zover de begintekst uit het boekje van de nieuwe Klara4Kids-cd. Daarna volgen 32 tracknummers, 21 titels, goed voor 68 minuten muziek, geplukt in en rond de speelkamer. Maar weten kinderen nog wat een speelkamer is? De huizen worden immers kleiner, de speelkamer wordt beperkt tot een hoekje in de living of de slaapkamer. De tot de verbeelding sprekende speelkamers uit Victoriaanse tijd, met poppenhuizen, treinstellen, hobbelpaarden, knuffels, en kindermeisjes kennen ze allicht wel uit de vele fi lms. En spelen doen kinderen altijd, waar dan ook, en met wat dan ook, zelfs met een doosje of een touwtje.

Grote componisten schreven muziek voor kinderen: zij waren immers ook vader, moeder, nonkel of tante. Schumann, Bizet, Debussy, Ravel, Fauré, Nielsen, Tsjaikofski, Kabalewsky, Bartok, Prokofjef, Sjostakovitsj, Humperdinck, Villa-Lobos schreven vele bladzijden muziek voor het jonge volk, al dan niet om zelf te spelen. En binnen dat aanbod is er wel wat te vinden met betrekking tot de speelkamer. In speelgoedwinkels, speelhoekjes, op dorspleinen en bij speel-goedparades komt heel wat speelgoed tot leven. Onwaarschijnlijk populair zijn poppen: dansende poppen, slapende poppen, zieke poppen, huilende poppen, blanke en zwarte poppen, houten en porseleinen poppen, lappenpoppen, draadpoppen en poppenkastpoppen. Op de tweede plaats komen de soldaatjes: tinnen, loden, houten, speelgoed soldaatjes, marcherende soldaatjes en soldaatjes te paard en betoverde soldaatjes.

Voor de cd maakten we een selectie uit muziek, voornamelijk afkomstig is uit de grote romantische traditie met enkele uitstappen naar wat hedendaagser werk.

Muziek met speelgoed/kinderspelen vermeld in de titel: Jack in the box (E. Satie), Parade van de tinnen soldaatjes (L. Jessel), Serenade van de pop en Golliwog’s cake walk (C. Debussy), Jeux d’enfants (G.Bizet en M.De Jong), …

Muziek rond betoverd speelgoed: De Notenkraker (P.I. Tsjaikofski), La Boîte à joujoux (C. Debussy), Coppelia (L. Delibes), The Prince’s Toys (N. Koshkin)

Muziek met/over speelgoed(instrumenten): Speelgoedsymfonie (L. Mozart), Amarcord voor speelgoedpiano (N. Rota), Walsje voor piano en speelgoedpiano (P. Comelade) Speelgoedtrompet (R. Scott), Inanga Conga (P. Bastin)…

Muziek gelinkt aan speelgoed: auto’s (G. Gershwin), treintjes (H. Villa-Lobos), cowboys (A. Copland), indianen (H. Villa-Lobos)…

En sommige componisten zou je zo het label ‘kindvriendelijk’ willen geven: Claude Debussy, Maurice Ravel, Ga-briël Fauré, Sergej Prokofjef schreven zo’n subtiele, fi jngevoelige kinderstukjes. Maar de ontdekking is toch wel de Braziliaanse componist Heitor Villa-Lobos. Zelf had hij geen kinderen, maar hij schreef vele bundels met muziek voor kinderen. In Parijs (jaren 1920) leerde hij de pianiste Marguerite Long kennen. Voor haar leerlingen schreef hij - met een knipoog naar hun relatie? - Pià et Francette. Een muzikaal stripverhaal voor piano over een ontmoeting van een indiaantje met een Française. Grappig. Van grote kwaliteit zijn de twee bundels ‘A prolo do Bebe’: 17 pianostukjes in twee suites: de eerste (1918) rond poppen, de tweede rond speelgoeddieren (1921). Virtuoze muziek die wegdroomt bij het spelende kind. De legendarische pianist Artur Rubinstein hield ook veel van die muziek. O Polichinelo was het allerlaatste bisnummer van zijn allerlaatste concert.

Zoals bij de andere uitgaven gelden ook nu weer dezelfde criteria voor de muziekkeuze: goede muziek in de beste uitvoeringen, inhoudelijk gelinkt aan het thema of qua sfeer aansluitend bij het thema, inspelend op de fantasiewereld kinderen. Met een goede balans tussen de verschillende genres en bezettingen, met af en toe een echte kaskraker, met een overwicht aan binaire en ritmische stukjes. Met ook aandacht voor uitvoerders en/of componisten van hier.

Gerda Dendooven zorgde opnieuw voor de heerlijke tekeningen, kleuren en ideeën. Haar onconventionele benadering en directe, ontwapenende tekenstijl brengen de kijkers meteen waar ze moeten zijn: op de grens van verwondering en overgave.

Het bijhorend leesverhaal vertrekt deze keer bij Edward, het 15e kleinkind van oma Zelda, voor de familie: ‘Oma Vertel’, omdat ze zoveel verhalen kent. Kleine situaties uit de leefwereld van dit zevenjarig jongetje zijn telkens de inzet voor de muziek die erop volgt.

Klassiek uit de speelkamer VOORWOORD

POPPEN EN SOLDAATJES

Brigitte Ghyselen (EMI) heeft alles in goede banen geleid. Zij overtuigde EMI om meteen te investeren in een gebruiks-

vriendelijke luxe uitgave. Een blijver, een koesterding. Met hardcover, stevig papier voor kinderhanden en een groter lettertype.

Poppen en soldaatjes

Concept: Klara i.s.m. EMI Music BelgiumOpdrachtgever: Chantal Pattyn Samenstelling muziek/tekst: Liesbet Vereertbrugghen met dank aan Muziekredactie Klara.Illustraties: Gerda DendoovenMastering: Pieter De Wagter bij EQuuS Artwork: Topfl oorProductie: Brigitte Ghyselen (EMI)Educatieve Fiches: Muzes (gratis downloadbaar via klara4kids.be)www.klara4kids.be www.emiclassics.comwww.muzes.be

Liesbet VereertbrugghenProducer VRT Cultuur/ Klara

Educatieve Fiches

Na het succes van de didactische bijlage die verscheen bij de tweede Klara4Kids-cd Ezels en Elfen heeft Muzes vzw nu ook voor de derde cd een nieuwe reeks educatieve fi ches gerealiseerd. De gemeenschappelijke doelstelling is: klassieke muziek levend houden, ook voor kinderen. Kinderen hebben doorgaans nog weinig ervaring met klassieke muziek en daar wil het Klara4Kids-project verandering in brengen. Zowel thuis als op school!

Klassieke muziek wordt vaak gerelateerd aan een passieve muziekbeleving. Net daar wordt de bal misgeslagen. Denk maar aan de vele tekenfi lms die klassieke muziek net door haar rijke activerende waarde als achtergrond gebruiken. De educatieve fi ches bij Poppen en Soldaatjes vertrekken vanuit deze waarde: kinderen prikkelen op cognitief, sociaal, muzikaal, maar vooral op creatief vlak. De muziek attractiever maken door een gevarieerd aanbod aan muzikale gedragingen en omgangsvormen.

De activiteiten die op maat van Poppen en Soldaatjes werden ontwikkeld, moeten de muzische ervaring bij kinderen op een speelse en creatieve manier stimuleren. Kinderen worden hierdoor niet alleen aangezet tot gericht luisteren, ze beleven de muziek ook ten volle. De opdrachten zijn in deze editie verbonden met het verhaal uit het cd-boekje. In combinatie met de tekeningen van Gerda Dendooven zorgt dit voor een extra stimulans om de fantasie te prikkelen.

De fi ches zijn ontwikkeld in het kader van het leerdomein muzische vorming in het basisonderwijs. Ze kunnen ook inspirerend werken voor culturele en kunstzinnige activiteiten in andere leerdomeinen. Aangezien je deze fi ches kan downloaden via de website van Klara4Kids, nodigen we ook individuele kinderen en hun ouders uit om met Poppen en Soldaatjes op een actieve manier aan de slag te gaan.

Elke fi che bestaat uit twee bladzijden. De eerste bladzijde is bedoeld als opdrachtenblad voor de leerlingen. Dit kan zowel klassikaal, in groepswerk of in hoekenwerk worden gebruikt. Ook bij buitenschoolse activiteiten. Op de tweede bladzijde vindt de leraar achtergrondinformatie bij de composities, naast een opsomming van het nodige materiaal, didactische tips en bijkomende suggesties.

Omdat deze fi ches ontworpen zijn in het kader van een les muzische vorming worden de eindtermen van de verschil-lende activiteiten telkens vermeld. Het overzicht van de eindtermen kunt u in annex vinden.

Loes VandewalleMuziekpedagoge, Secretaris Muzes vzw



Muzes

Muzes is een vereniging voor kunst en cultuur in het onderwijs. Sinds het schooljaar 2009-2010 is een volledige werking uitgebouwd voor leraren muzische vorming. Er is een lidmaatschapsformule ontwikkeld voor basisscholen die zowel de school op zich als alle individuele leraren in dit leergebied ondersteunt. Muzes biedt in het voorjaar van 2010 een nascholing aan rond de educatieve fi ches die bij Poppen en Soldaatjes verschijnen.

www.muzes.be

Samenstellers

Eindredactie: Loes Vandewalle en Koen Mertens (Muzes vzw), Liesbet Vereertbrugghen en Lut Brits (Klara)



Leentje Eyckerman (L.E.) studeerde muziekpedagogie aan het Lemmensinstituut te Leuven. Werken met kinderen en muziek is haar passie. Momenteel is zij werkzaam als leerkracht muzische vorming in het vierde, vijfde en zesde leerjaar. Daarnaast geeft ze een navormingscursus muzische vorming voor leerkrachten uit het basisonderwijs in het DKO. In het verleden gaf ze les aan de lerarenopleiding van de Karel de Grote-hogeschool. Leentje is dirigente van verschillende koren en bekwaamt zich verder in koordirectie.

Koen Laukens (K.L.) is opgeleid als onderwijzer en heeft een zeer grote passie voor muziek en theater. Is verbonden aan de publiekswerking van De Munt waar hij work-shops voor kinderen, jongeren en volwassenen begeleidt. Daarnaast is hij ook actief als zanger en regisseur.

Katrien Van Stappen (K.V.S.) studeerde af als onderwijzeres aan de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven in Sint-Niklaas. Vervolgens studeerde zij regentaat muziek en economie aan de Hogeschool Antwerpen. De ervaringen uit deze opleidingen past zij iedere dag toe in haar eigen klas. Ze vindt het een boeiende uitdaging om de leerlingen van het zesde leerjaar voor te bereiden op het middelbaar en te laten proeven van de muzikale wereld. Zij verleent ook haar medewerking aan educatieve muzische projecten zoals deze voor Koor & Stem, Klara, Muzes,... In juni hoopt zij het diploma “hogere opvoedkundige wetenschappen” (DHOS-opleiding) te behalen.

Lager Onderwijs: Eindtermen muzische vorming

1 Muzische vorming - Beeld

De leerlingen kunnen:

1.1* door middel van kunst- en beeldbeschouwing een persoonlijk waardeoordeel ontwikkelen over beelden en beeldende kunst van vroeger, van nu en van verschillende culturen.

1.2 door betasten en voelen (tactiel), door kijken en zien (visueel) impressies opdoen, verwerken en erover praten.

1.3 beeldinformatie herkennen, begrijpen, interpreteren en er kritisch tegenover staan.

1.4* plezier en voldoening vinden in het beeldend vormgeven en genieten van wat beeldend is vormgegeven.

1.5 beeldende problemen oplossen, technieken toepassen en gereedschappen en materialen hanteren om beeldend vorm te geven op een manier die hen voldoet.

1.6 tactiele, visuele impressies, ervaringen, gevoelens en fantasieën op een beeldende manier weergeven.

2 Muzische vorming - Muziek


2.1 muziek beluisteren en ervaren, muzikale impressies opdoen uit de geluidsomgeving met aandacht voor enkele kenmerken van de muziek:

klankeigenschap functie/gebruikssituatie.

2.2 improviseren en experimenteren, klankbronnen en muziekinstrumenten uittesten op hun klankwaarde en in een muzikaal (samen)spel daarvan gebruik maken.

2.3* openstaan voor hedendaagse muziek, muziek uit andere tijden, andere landen en culturen.

2.4* genieten van zingen en musiceren en dit gebruiken als impuls voor nieuwe muzikale spelideeën of andere aanverwante expressiewijzen.

2.5 vanuit het eigen muzikaal aanvoelen praten over het zingen en het musiceren.

Klassiek uit de speelkamer EINDTERMEN


3 Muzische vorming - Drama


3.1* genieten van een gevarieerd aanbod van voor hen bestemde culturele activiteiten.

3.2 spelvormen waarnemen en inzien dat de juiste verhouding tussen woord en beweging de expressie kan vergroten.

3.3 geconcentreerd luisteren naar een gesproken tekst (verteld of voorgelezen) en die mondeling, schriftelijk, beeldend of dramatisch weergeven.

3.4 spelvormen in een sociale en maatschappelijke context hanteren.

3.5 ervaringen, gevoelens, ideeën, fantasieën uiten in spel.

3.6 een aan de speelsituatie aangepaste en aangename spreektechniek ontwikkelen (articulatie, adembeheersing, tempo, toonhoogte) en verschillende verbale en non-verbale spelvormen improviseren.

3.7* genieten van, praten over en kritisch staan tegenover het eigen spel en dat van anderen, de keuze van spelvormen, onderwerpen, de beleving.

4 Muzische vorming - Beweging


4.1* een eenvoudig bewegingsverhaal opbouwen met als vertrekpunt iets wat gehoord, gezien, gelezen, gevoeld of meegemaakt wordt.

4.2 spelvormen waarnemen en inzien dat de juiste verhouding tussen woord en beweging de expressie kan vergroten.

4.3 samenwerken met anderen:

om een eenvoudig dansverloop op te bouwen om al improviserend te reageren op elkaars beweging.

4.4 bewegen op een creatieve manier en daarbij één of meerdere basiselementen van de beweging bespelen:

• tijd • kracht • ruimte • lichaamsmogelijkheden

4.5 nieuwe dansen ontwerpen met eenvoudige passen en fi guren.

4.6 het inoefenen, de voorbereiding, het aanwenden van de lichaamstaal en het uitvoeren (vertoning), door henzelf en anderen, kritisch bespreken.



5 Muzische vorming - Media


5.1 beeldsignalen waarnemen zodat men opvallend goede en minder geslaagde dingen kan doorzoeken en herkennen.

5.2 ervaren dat een visueel beeld al dan niet vergezeld van een nieuw geluid steeds een nieuwe werkelijkheid kan oproepen.

5.3 soorten van eenvoudige hedendaagse audiovisuele opnamen en weergavetoestellen (informatiedragers) aanwijzen, benoemen en ze creatief bedienen.

5.4 een eigen audiovisuele taal gebruiken en het massale audiovisuele aanbod een relativerende plaats toekennen.

5.5 eenvoudige, audiovisuele informatie uit de eigen belevingswereld herkennen, onderzoeken en vergelijken.

6 Muzische vorming - Attitudes


6.1* blijvend nieuwe dingen uit hun omgeving ontdekken.

6.2* zonder vooroordelen naar kunst kijken en luisteren.

6.3* genieten van het muzisch handelen waardoor hun expressiemogelijkheden verruimen.

6.4* vertrouwen op hun eigen expressiemogelijkheden en durven hun creatieve uitingen tonen.

6.5* respect betonen voor uitingen van leeftijdgenoten, behorend tot eigen en andere culturen.

* De attitudes werden met een aster isk (*) in de kantlijn aangeduid.



Poppen en Soldaatjes - Educatieve fiches Voorwoord

Documents

Transcript of Poppen en Soldaatjes - Educatieve fiches Voorwoord