Plantaardig Wild

-Een gezinsgids voor eetbare wilde kruiden, bloemen, zaden & wortels-

Aan alle mensen met een wild zaadje in hun hart

... ja, ook jij!

Voorwoord

Welkom, wildplukker!

Toen ik als herborist de kruidenwereld begon te verkennen, waren wildeplanten altijd mijn favorieten. Ik kon ze zo plukken en eten tijdens mijnwandelingen in de natuur. Ze waren mijn vertrouwelingen als mijn lichaam evenwat extra ondersteuning nodig had. Ze waren mijn bondgenoten als ik geen geldhad om alles biologisch te kopen, maar toch echt voedsel vol levenskracht wilde.Wat anderen vervloekten als onkruid, at ik gewoon op. Deze taktiek werd somszelfs mijn geheim wapen om mensen uit mijn omgeving ervan te weerhoudenhun gazon te besproeien met chemicaliën.

Wanneer ik het vak Natuurgeneeskundige Adviezen begon te doceren aande Europese Academie voor Natuurlijke Gezondheidszorg, werd het meduidelijker dan ooit dat er veel waarheid zat in Hippocrates' gezegde "laat uwvoeding uw medicijn zijn en uw medicijn uw voeding", en dat wilde planten daareen cruciale rol in spelen.

Later werd ik gevraagd voor het project 'How to Survive in a City', eencreatie van kunsternaarscollectief Irma Firma. Het idee was om naar de stad tekijken vanuit een jagers/verzamelaars perspectief en die planten die we in destad vonden, in dakgoten en tussen de straatstenen, ook op te eten. Het projectging van start in februari, binnen de Brusselse vijfhoek. Parken en plantsoenentelden niet mee. We stonden perplex. We vonden in geen tijd meer danvoldoende materiaal voor de lunch achteraf, waar soms meer dan 30 mensenaanwezig waren. Waar we het project ook herhaalden; Antwerpen, Leuven,Kortrijk, Amsterdam, in welk seizoen ook: er was altijd vebazingwekkend veel tevinden. Je moest alleen even met andere ogen te kijken.

Zelfs in betonwoestijnen zijn er groene jungles te vinden. Ik vond hetheerlijk om zakenlui in maatpak mee te nemen op wandeling tijdens hunmiddagpauze en ze na een half uur op hun knieën te zien gaan om madeliefjes teplukken. Het was fantastisch om de glinstering in hun ogen te zien toen zeluidkeels riepen "Daar, in de dakgoot! Een paardenbloem!!". Sommigen gingenzelfs verder dan ik had durven dromen: ze vergaten hun maatpak en begonnennaar plantenwortels te graven met niets anders dan hun blote handen. Dat washet moment waarop ik besefte dat wildplukken iets is dat nog steeds in ons DNAzit, en dat het zo'n meerwaarde is om die vaardigheid terug op te rakelen in onzemoderne wereld. Het was iets wat ik wilde delen met zo veel mogelijk mensen.Ik gaf al losse workshops, maar begon ook met wildpluk jaaropleidigen, en hetschrijven van dit boek.

Doorheen de jaren heb ik het geluk gehad veel mensen te ontmoeten diehun wijsheid maar al te graag met me deelden: collega-herboristen enwildplukkers, bioboeren, First Nation mensen, en ik wil hen graag bedankenvoor alles wat ze me bijgebracht hebben. Maar de diepste lessen kwamen van deplanten zelf. Ik heb van planten dingen geleerd door tijd met hen door tebrengen, door ze te zien ontkiemen, groeien en in zaad komen. Door ze op teeten en te gebruiken en te ontdekken dat ze al onze zintuigen wakker maken,niet enkel onze smaakzin.

Ik ben enorm dankbaar voor de uitgebreide groep mensen die ik alsvrienden en familie beschouw, en op wiens onvoorwaardelijke steun ik altijd kanrekenen. Voor mijn gezin, dat we nog vele momenten samen in de natuur mogenbeleven en nog veel wilde plantengerechten samen mogen uittesten.

Bijzondere dank ook aan mijn studenten, die nooit ophielden met vragenstellen, waardoor ik zelf een betere lesgever kon worden. Jullie enthousiasme tezien betekent alles voor me. Dankzij jullie heb ik de mooiste job van de wereld!

Aan de lezer van dit boek: ik wens je toe dat je mag ontdekken dat het etenvan wilde planten niet alleen lekker, voedzaam, duurzaam en leuk om te doen is,maar dat het ook één van de beste manieren is om je met de natuur verbondente voelen. Verbondenheid met alles wat leeft en geleefd heeft: de wijsheid vanonze voorouders, die precies wisten wat, waar en wanneer ze konden plukken. Dit boek is voor jou, wilde plantenliefhebber, geniet van wat de natuur onsschenkt!

Lievewww.kruidencursus.com

Inhoud

Voedsel uit het verleden? p.8

Eetbare wilde planten oogsten• Waar p.10• Wanneer p.11• Hoe p.11• Oogst bewaren p.12

Eén plant per keer p.13• Vogelmuur p.14• Kleefkruid p.16• Madeliefje p.18• Kaasjeskruid p.20• Brunel p.22• Zuring p.23• Paardenbloem p. 26• Heermoes p.28• Wilgenroosje p.30• Knopkruid p.32• Look-zonder-look p.34• Echte kamille p.36• Grote Klis p.38• Zevenblad p.39• Kleine veldkers p.43• Reuzenbalsemien p.45• Hop p.47• Japanse duizendknoop p.49• Melganzevoet p.52• Winterpostelein p.54• Bijvoet p.55• Oregano p.57• Grote zandkool p.59• Schijfkamille p.60• Weegbree p.61• Zomerpostelein p.63• Wilde peen p.65• Daslook p.67• Rode klaver p.69• Kleine pimpernel p.71

• Brandnetel p.73• Watermunt p.76• Witte dovenetel p.77• Viooltje p.78• Lievevrouwebedstro p.80• Duizendblad p.82

Recepten

•Over de recepten p.84

•Drankjes p.85

◦Een infuus maken p.85▪Gazongenot▪Wilde muntthee

◦Nourishing infusions p.87▪Stinging nettle infusion▪Red clover infusion

◦Botanisch water p.88▪Wild botanisch water

◦Wilde probiotisca p.89▪Wilde bloemen kefir▪Wilde probiotische mojito

◦Wilde 'limonades' p.91▪Kaasjeskruidverrassing▪Oxymel

◦Groene smoothies p.92▪Posteleinsmoothie▪Vogelmuurdroom

◦Sappen p.93▪Groene detox▪Wilde oogst

◦Soep p.95▪Dovenetel-weegbreesoep

▪Wilde bouillon

•Eten p.96

◦Gearomatiseerde honing p.96▪Viooltjes-/reuzenbalsemienhoning▪Paardenbloemhoning

◦Kruidenazijn maken p.98▪Wilde blaadjesazijn▪Wilde bloemenazijn▪Wilde bloemenazijn, gazonversie▪Wilde lookazijn▪Wortelazijn

◦Salades p.102▪Paardenbloemsalade▪Wortelsallade met duizendblad▪Wilde taboulé▪ De ultieme lente-onkruid salade▪Wilde kruiden carpaccio

◦Pesto p.104▪Paardenbloempesto▪Kleine zandkoolpesto▪Vogelmuurpesto

◦Dips p.106▪Zuring-avocado dip▪Vogelmuur & zonnebloempittendip

◦Hapjes p.107▪Groenten met bloemen▪Wilde wraps

◦Smaakmakers p.109▪Brandnetelgomasio▪Wilde oregano kruidenmix▪Kruidenzout

◦Warme gerechten p.110▪Groene papatjes▪Melganzevoetschotel▪Linzen met kaasjeskruid

◦Zoet p.111▪Groen ijs▪Fruitsalade met kamillebloemen

Reuzenbalsemienbloemen plukken

Voedsel uit het verleden?

Onkruid, waarom zou je dat eten? Waarom maken wilde planten het verschil?

Als we de geschiedenis van de mensheid bekijken, is de landbouw nogmaar heel recent ontstaan. We begonnen gewassen te cultiveren: de planten metde grootste vruchten en de meest aangename smaken werden onderling verdergekruist. De start van de landbouw was een kantelmoment voor onze soort. Nietalleen begonnen we meer sedentair en minder nomadisch te leven, we kregenmeer controle over wat we kweekten en aten. Na verloop van tijd konden westeeds meer zaden importeren uit werelddelen met een gelijkaardig klimaat enons arsenaal aan beschikbare voedingsgewassen uitbreiden. Zoals je je wel kaninbeelden, was landbouw toen een heel ander verhaal dan de monocultuur opgigantische velden zoals dit vandaag gebeurt, besproeid met chemischebestrijdingsmiddelen en met kunstmest gevoed.

Wilde planten zoals we ze vandaag kennen zijn daarentegen nog altijd inhun natuurlijke vorm, zonder dat ze aangepast zijn door de mens. Het zijnplanten die de natuur zelf ons biedt, en ze staan gekend als rasechte overlevers.Ze groeien soms onder de meest extreme omstandigheden en zijn nauwelijks uitte roeien. Ze groeien snel (als onkruid!), beschikken over inventieveverspreidingsmechanismen en kunnen terugvallen op een hele resem plant-eigen chemische stoffen om zichzelf te verdedigen tegen ziektes en plagen. Heelanders dus dan onze gecultiveerde gewassen, die bescherming nodig hebben, dejuiste groeiomstandigheden, en het zonder onze tussenkomst vaak niet redden.Denk maar aan het verschil tusen een gekweekte kropsla en wilde slasoorten.Gekweekte jonge sla lijkt wel een snoepje voor slakken, de wilde variant heeftdaar zo goed als geen last van. Tegenwoordig worden de gekeekte vormen zelfsweer gekruist met de wilde soorten, om ze resistenter te maken.

We verwachten van het voedsel dat we telen dat het groot is, makkelijk te

eten (denk maar aan pitloze druiven of watermeloenen), zoet is (zelfs sla- enwitlofsoorten selecteren we tegenwoordig op hun zoete smaak), en machinaaloogstbaar (en dus allemaal even groot en op hetzelfde moment rijp).

Het is vandaag een hele opgave om in de winkel fruit te vinden dat aan deplant zelf gerijpt is, of bladgroenten die in volle grond gekweekt zijn. We hebbenvruchten die die naam niet meer waard zijn wegens het ontbreken van zaden,die ook nog eens een veelvoud aan suikers bevatten dan hun wilde vooroudersWe hebben bladgroenten die ons een aalmoes aan mineralen bezorgen invergelijking met hun uiterst voedzame wilde varianten. Inhoudsstoffen zoalssalvestrolen en bitterstoffen, die essentieel zijn voor ons, vinden we nauwelijksnog terug in supermarkstvoedsel. Maar ze zijn wel in overvloed aanwezig inwilde planten.

Wilde planten zijn de missing link in ons voedingspatroon. Verschillendevan mijn studenten vertelden we na het eten van een wildgeplukt maaltijd dat zezich 'nog nooit zo gevoed hadden gevoeld in hun hele leven'.

Suiker wordt tegenwoordig aan zowat elke soort bewerkt voedseltoegevoegd omdat het een makkelijke smaak is. Het is een aangeboren smaak;moedermelk smaakt ook zoet, en dus is het ook een noodzakelijke smaak om tekunnen overleven. Veel giftige planten smaken ook wat bitter, en dat vinden wedan weer van nature een moeilijker smaak, waardoor je giftige planten snellerzal uitspugen (vooral ook kinderen, die al helemaal niet houden van bitter). Maardat wil niet zeggen dat alle bittere planten ook giftig zijn, integendeel! Als je kijktnaar oudere kookboeken, of andere culturen, dan zie je dat bittere planten daareen belangrijke plaats innemen in de keuken. Bittere smaken werken tonischvoor gal en lever en helpen ons bij de vertering van ons voedsel.

Maar wildplukken is nog zo veel meer dan enkel een bom aan voedingsstoffen.

Het is een zintuiglijk avontuur. Je brengt meer tijd door in de buitenlucht, voeltde zon op je huid (of regen, zelfs sneeuw!), je hoort de vogels zingen, ontmoetmisschien een egel, je ruikt de aarde en de bloemen. Je leert de bodem waarin jevoedsel groeit kennen en ontdekt andere dieren die zich met dezelfde plantenvoeden. Je voelt je verbonden, deel van het grote geheel. Misschien oogst jealleen, en ervaar je het bijna als meditatief. Of misschien doe je het met anderen,met wie je ervaringen uitwisselt.

Je komt thuis met een volle mand of rugzak én een opgewekt gemoed. Niks vande hele ervaring lijkt op het aanschuiven aan de kassa in het schreeuwerige lichtvan de supermarkt terwijl je oren door muzak gefolterd worden, je kar gevuldmet 'voeding' geproduceerd door de zoveelste multinational.

Eén van mijn studenten noemde het eten van wilde planten subversief. Hijhad verdorie gelijk. Wild voedsel is niet afhankelijk van pesticiden, verpakking,transport, prijzen van de wereldmarkt, of andere externe factoren. In plaatsdaarvan is er een directe relatie tussen het voedsel en degene die het opeet. Ditis lokaal, vers, low-impact, onbehandeld, echt voedsel op zijn best. En het is vooriedereen gratis beschikbaar.

En eigenlijk is de oogst van je wildpluk tegelijkertijd het ultieme fastfood:je kan zelfs al 'grazend' rondwandelen (mijn zoon neemt dit grazen nogalletterlijk op en gaat meteen op zijn knieën in het gras kruipen als hetpaardenbloemseizoen begint).

Wildplukken is een heerlijke manier om je band met de natuur teherstellen. Het is een heldere en directe verbinding die je aangaat. Terwijl jeoogst, leren de planten je zo veel, en zelfs na jarenlange ervaring blijf je bijleren.

Het plukken van wilde planten vervult een diepe instinctieve behoefte, eenvaardigheid die diep in ons DNA ingebakken zit. Al onze voorouders, waar ookter wereld, deden het doorheen de geschiedenis. Het is iets wat we diepvanbinnen weten en het ligt te sluimeren tot we het terug wakker maken.

Eetbare wilde planten zijn zoveel meer dan oorlogsvoer of eerste hulp bijhongersnood. Wilde planten eten is het wilde in jezelf voeden, het voedt jezelfvertrouwen, het geeft je meer kennis over je plaats in de wereld, het is eenintieme conversatie met het landschap. Het kan je innerlijk gazon transformerenvan groene woestijn tot een juweel van biodiversiteit.

Wilde eetbare planten aan de voordeur van mijn vorige huis, Gent centrum

Eetbare wilde planten oogsten

Waar kan je veilig plukken?

Zorg dat je altijd op een veilige plek kan oogsten. Hou hierbij in jeachterhoofd dat de dingen soms helemaal niet zijn wat ze lijken. Een strookkruiden aan de rand van een akker op het platteland kan zwaar bespoten zijn,terwijl een verwilderde plek in het midden van de stad soms minder gevaaroplevert. Planten die bleker gekleurd zijn, kunnen duiden op pesticiden of eenvaste plasplek van honden en vermijd je beter, net zoals een grote afvalhoop inde buurt.

Als je het geluk hebt zelf over een tuin te beschikkken, kan je de'on'kruiden gewoon daar plukken, en ze meteen verwerken. Of misschien heb jevrienden met een tuin, die maar al te blij zijn dat er iemand hun brandnetel,heermoes of zevenblad komt uittrekken.

Andere goede plukplekken zijn bij een bioboer (waar nog manueel gewiedwordt, en jij bent zeker dat er niet gespoten wordt met chemicaliën) of opvolkstuintje van jezelf of kennissen. Ook daar zullen ze je met open armenontvangen!

Als je in het wild plukt, vraag dan toestemming als je op iemandseigendom plukt. Het kan een mooie gelegenheid zijn om een gesprek aan teknopen over nuttige wilde planten. Hou ook rekening met plaatselijke wetten engemeentelijke reglementen. Informeer je rond onkruidbestrijding op openbare

plaatsen, zoals parken. Gelukkig gebruikt men in de meeste publieke groeneruimten geen pesticiden meer. Sommige lokale overheden hebben ook kaartenwaarop je de ergst vervuilde gebieden kan inkijken, dat kan handig zijn.

Natuurreservaten en bossen zijn kwetsbare gebieden. Ga eldersplukken. Ook al gaat het om vlierbessen en zie je er op dat moment duizendenhangen. Het al dan niet plukken van die vlierbessen kan voor een verschil inbeschikbaar voedsel voor vogels zorgen, en zo een kwetsbaar ecosysteem in dewar brengen. Ook van beschermde of bedreigde plantensoorten blijf je af.Pluk ze niet, ook niet dat eentje, omdat je denkt dat het toch geen verschil maakt.Want dat doet het wel.

Als basisregel adviseer ik om enkel planten te eten die heel algemeenvoorkomen. Maak gebruik van de 1:20 regel om wildplukken duurzaam tehouden. Dit betekent dat je op twintig planten van dezelfde soort in één gebieder slechts één plukt. Onthou dat wat jij plukt een belangrijke voedselbron is voorheel wat wilde dieren, die niet zo maar even naar de winkel kunnen lopen, en dathet oogsten van wortels veel ingrijpender is dan het selectief plukken vanbladeren (die gewoon teruggroeien).

En: wat je plukt, laat je niet verloren gaan, maar eet je ook op. Eerst goedidentificeren is dus de boodschap, en dan pas plukken.

Laat het gebied waar je ging plukken altijd in betere staat achter dan je hetvond. In periode van extreme droogte kan je bvb. water geven aan planten, waarer veel kale aarde is kan je zaadjes van inheemse wilde planten strooien, of –helaas in de meeste gevallen- je kan zwerfafval in de omgeving opruimen.

Eenmaal je hierin je weg gevonden hebt, zal je ontdekken dat er OVERALeetbare wilde planten zijn. Je ontdekt ze in dakgoten, op verweerde muren,tussen de straatstenen, echt overal!

Welk deel van de plant pluk je wanneer?

De basisregels voor het oogsten van diverse plantendelen is de volgende:

• Bladeren pluk je vòòr de plant bloeit (bloeien zorgt ervoor dat de smaaken textuur verandert en achteruitgaat in kwaliteit).

• Bloemen pluk je als ze net open komen, en je oogst ze op een zonnige dagals het al minstens 24u niet geregend heeft (regen spoelt de nectar en hetstuifmeel weg, waardoor ook de geur en smaak verdwijnt). Om die redenspoel je ze ook niet.

• Vruchten en zaden pluk je als ze rijp zijn. • Wortels oogst je in het najaar, als de bovengrondse delen van de plant

afgestorven zijn. Alle inhoudsstoffen zijn dan teruggekeerd naar de wortel,die ze net als een batterij opslaat tot de plant weer in de lente uitloopt.

Wil je je geoogste planten graag drogen, dan pluk je best in een drogeperiode. Warm en zonnig weer doet het gehalte aan etherische oliën stijgen,waardoor je bij aromatische kruiden zoals wilde oregano en watermunt meergeur en smaak hebt als je ze plukt op een zonnige dag.

Hoe plukken: tips & tricks

Zelf gebruik ik graag de sjaalmethode: daarvoor gebruik ik een bredekatoenen sjaal, ik wikkel mijn kruiden erin, draai de sjaal erom heen en draag zezo verder over mijn schouder. Eventueel leg je er één of meerdere knopen in omde kruiden op hun plaats te houden. Dit geeft aan insekten ook de kans om uit jeoogst te ontsnappen (vooral bij bloemen komt dit wel eens voor).

Sommige mensen wassen hun wilde oogst wel 3 of 4 keer. Anderen doenhet dan maar één keer, of zelfs niet. Het hangt er natuurlijk van af hoeveel aardeer aan je oogst hangt (zeker bij wortels!). En het hangt ook af van je algemenegezondheid en immuniteit en de aanwezigheid van bepaalde parasieten in hetgebied. De meeste parasieten -en hun eitjes- overleven een grondige wasbeurtmet water waaraan je een flinke scheut azijn toevoegt (1:10) niet. Je kan ook eenferme schep zeezout gebruiken in plaats van azijn.

Zelf ben ik niet zo puriteins met het wassen van mijn wilde groenten – opvoorwaarde dat ik de plek ken en vertrouw (o.a. qua voorkomen van devossenlintworm). Maar dat is natuurlijk persoonlijk en ik vertrouw erop dat jedaarin zelf een keuze kan maken.

Je oogst bewaren

In mijn ervaring is vers altijd best. Hoe meer ervaring je krijgt metwildplukken, hoe groter de kans dat je dit zal beamen. Het meteen opeten vanwat de aarde je biedt, met zicht op het groen, terwijl je de planten ruikt enluistert naar de vogels, is natuurlijk onovertroffen.

Maar je wilt natuurlijk wel iets van al dat goeds bewaren voor later. Demeeste wildgeplukte planten bewaren enkele dagen in de koelkast als je zevoorzichtig in een natte handdoek wikkelt. Of als je ze bewaart in een afgeslotenpot in de koelkast waar je een natgemaakt doekje in legt. Als het echt heel warmweer is verleppen wilde bladgroenten best snel. Wikkel ze ook dan in een nattedoek.

De meeste wilde bladgroenten en bessen kan je gewoon invriezen. Zeveranderen soms een beetje van kleur, maar de smaak blijft over het algemeengoed behouden.

Voor heel wat planten is drogen ook een optie. Droog kruiden op een drogeplek met veel luchtcirculatie. Je zal merken dat bij vochtiger weer het drogen watlanger kan duren. Je kan kruiden in bundeltjes ophangen om te drogen, maarbind niet te veel planten samen bij elkaar; als je bundel te dik wordt, drukken destengels en bladeren tegen elkaar op de plek waar ze worden samengebonden enkan er schimmel ontstaan.

Je kan ook zelf een droogrek maken met een oud muggenraam waarvan jede uiteinden op 2 stoelen (of schragen) laat rusten. Dit is ideaal voor bloemen ofaparte bloemblaadjes zoals van rozen.

Kruiden zijn normaalgezien droog als ze een knisperend geluid maken alsje ze fijn wrijft. Twijfel je nog, doe dan een deeltje van je gedroogde kruiden ineen kurkdroge glazen bokaal en schroef er het deksel stevig op. Laat deze potenkele uren staan. Verschijnt er condens op de glazen wanden van je pot, danwaren je kruiden toch nog niet helemaal droog. Haal ze er dan uit en laat nog watverder drogen. Bewaar je gedroogde kruiden altijd op een koele, droge endonkere plek.

Eén plant per keer

Een vraag die ik veel krijg, is: "Hoe begin ik hieraan? Hoe kan ik al dieplanten leren kennen, het zijn er zoveel!"

Beeld je een kamer in met mensen die je nog nooit hebt ontmoet. Danbegin je toch ook niet met iedereen tegelijk een gesprek aan te knopen? In plaatsdaarvan richt je je aandacht op één of twee mensen en begin je daarmee tepraten tot je hen wat beter leert kennen. En na een tijdje stel je jezelf voor aaniemand anders, en daarna aan nog iemand anders.

Met planten is het niet zo heel erg anders. Dus neem je tijd. Leer één plantper keer kennen. Als je een absolute beginner bent, kies dan één plant diemakkelijk te herkennen is en in je buurt groeit. Een plant als brandnetel,paardenbloem of madeliefje. Lees over de plant, zoek extra informatie op. Brenger tijd mee door, zodat je goed kan observeren. Neem foto's of teken de plant,zodat je alle details kan bestuderen. Je ontdekt vast nog nieuwe kanten van eenplant die je dacht te kennen. Gebruik je neus en ruik. Proef de plant. Het zal jeopvallen dat, doorheen het jaar, de plant er heel anders kan gaan uit zien – hijwordt groter, komt in bloei en produceert zaad. Er zijn zelfs planten waarvan debladvorm verandert als ze in bloei komen. Sommige planten verdwijnen onderde grond gedurende een kortere of langere periode van het jaar. Andere hebbenin verschillende seizoenen een andere geur of kleur. Door hier telkens opnieuwaandacht aan te besteden, leer je een plant pas echt goed kennen.

Doorheen de jaren en door het uitwisselen van ervaringen met anderewildplukkers en herboristen, ontdekte ik dat planten en mensen nog ietsgemaanschappelijks hebben: je kan er veel bij naam kennen, maar er zijn eraltijd een handvol die je echt door en door kent, waarop je vertrouwt en altijdkan terugvallen. Ze zijn deel gaan uitmaken van je dagelijkse leven.

Zelfs al kan je dus maar enkele planten identificeren, dan nog zal jeerachter komen dat ze eindeloos veel mogelijkheden bieden elk seizoenopnieuw.

Vind dus maar gauw je eerste plantenvriend, leer die beter kennen en jebent vertrokken.

Veel plezier op je ontdekkingstocht in de plantenwereld!

Vogelmuur

Nederlands: vogelmuur Frans: mouron des oiseaux, morgeline Duits: Vogelmiere Spaans: pamplina, hierba gallinera Engels: chickweed

Botanische naam: Stellaria media

Volksnamen: arf, endendarm, erf, ganzenmuur, hoendermuur, hoenderdarm, hoensmoes, hoezemoeze, meer, mier, miere, mure, murik, muring, muur, muurt, spiering, vogelkruid, witte muur

Vogelmuur werd ooit aan hoge prijzen verkocht in groentenwinkels, aanhet begin van de 20ste eeuw. Het werd de hemel in geprezen voor zijn hoogmineralengehalte en zachte smaak en knapperige textuur. Een soort vansuperfood avant la lettre dus. Maar toen de mensen ontdekten dat dit dezelfdeplant was als het onkruid onder hun voeten, stortte de markt volledig in. (Ikvraag me al jaren af of dit ooit ook gaat gebeuren met wilde groenten zoalsrucola en postelein). Mensen kennen vogelmuur vandaag vooral nog als eenkruid waar vogels verlekkerd op zijn. Maar het is nog steeds prima te eten.

Maar dat deze plant niet alleen voor vogels heel wat te bieden heeft,

maken de volgende cijfers wel duidelijk:

100 g vogelmuur bevat

253 mg ijzer529 mg magnesium5,2 mg zink1210 mg calcium375 mg vitamine C15-24% eiwit7229-32500 IU bèta-caroteen

en nog veel meer bouwstenen voor ons lichaam: vitamine B1, B2 en B3, PABA enGLA.

Met zijn milde smaak, die wat aan veldsla doet denken, is deze plant eenideaal nieuw ingrediënt voor beginners. Het is niet nodig de blaadjes van destengel te verwijderen: de stengels zijn al even zacht als de blaadjes en kunnengewoon mee opgegeten worden. Na een droge periode of als de plant wat ouderis, kan vogelmuur meer vezelig en zelfs wat taai worden, maar als je telkens blijftwegknippen, of wacht tot het enkele dagen regent, komen er weer voldoendejonge frisse scheutjes om zonder ophouden te oogsten.

Vogelmuur groeit graag in de schaduw en is hét aangename neveneffectvan een natte zomer. Bij het oogsten trek je makkelijk de wortels mee uit. Bijwieden zal dat je bedoeling zijn, in het geval je volop gaat voor eenvogelmuurplantage, kan je de plant beter met een schaartje oogsten.

De plant bloeit bijna de hele tijd en is perfect te oogsten tijdens de bloei.Viel het je al op dat het witte bloempje iets weg heeft van een ster? Vandaar de'stella' in de botanische naam Stellaria. De bloemen zorgen er voor datverwarring met het giftige guichelheil (Anagallis arvensis) onmogelijk is: dezeheeft rode bloemen. Ook typisch voor vogelmuur: terwijl de bladeren kaal zijn,loopt er op de stengel wel een lijn met haartjes. Oudere blaadjes hebben eenbladsteel, jonge exemplaren niet, dus de plant evolueert ook qua uitzichtgedurende het jaar.

Kleefkruid

Engels: cleavers Frans: gaillet gratteron Duits: Klebkraut, Klettenlabkraut Spaans: amor de hortelano, azotalenguas, lapa

Botanische naam: Galium aparine

Volksnamen: duivelsnaaigaren, duvelsnaaigoarn, duwelsdraat, ganzegras, jan-kleef-an, jan-plak-an, katteklauwen, klef-klef, kleine klit (!), kletteklauw, kliskruid, klitkruid, klevers, ri(e)peltocht, rijpeltocht, wilde klimmer

Waaat? Met die kleverige haartjes? Dat kan je toch niet eten, dat gijzeltgewoon je tong! Ik zal je het geheim verklappen: het zijn de jongste scheuten dieje moet eten, niet de oudere harige exemplaren. Zijn ze toch nog te kleverig naarje zin, ontmantel ze dan met olie en azijn, door ze te ontsappen, te mixen in soepof gewoon in minuscuul kleine stukjes te hakken. Eventjes blancheren in warmwater helpt ook om de haakjes te doen wegsmelten als sneeuw voor de zon.

Net zoals klis, is dit een plant van de velcro-orde: hij plakt aan je kleren (ofde vacht van de hond) en je kan 'm na verwijdering gewoon weer ergens anders

op plakken. Eigenlijk zijn de stengels zelf te zwak om de plant steun te bieden,dus klampt kleefkruid zich vast aan de bladeren van andere stengels om een wegnaar de zon de zoeken.

Van de groene bovengrondse delen maak je een infuus of siroop. NativeAmericans gebruikten kleefkruid zelfs om liefdesdrankjes te brouwen! Het is ookeen uitstekende bloedzuiverende plant die het lymfesysteem ondersteunt, dusvoel je vrij om je kleefkruiddrankjes te delen met iedereen die je lief is.

Als je ze droogt en roostert, kan je de zaden van deze plant fijnmalen en alskoffievervanger gebruiken. Wist je dat kleefkruid zelfs familie is van de échtekoffieplant? Kleefkruidzaden zijn daarentegen wel van nature caffeïnevrij. Voorsommigen een nadeel, voor anderen dan weer een voordeel.

In Zweden maakte men vroeger een propje van kleefkruid omonzuiverheden uit de melk te zeven.

Madeliefje

Engels: common daisy Frans: pâquerette Duits: Gänseblümchen Spaans: chiribita, margarita común, pascueta, vellorita

Botanische naam: Bellis perennis

Volksnamen: grasbloem, kersouwen, koeiebloem, kransje, maagdenliefje, margrietjes, meizoentje, weideliefje

Hoe prachtig is het om bloemen onder je voeten te ontdekken in hetmidden van de winter! Het madeliefje bloeit zowat het hele jaar door, maar inmei slaat ze helemaal op hol, vandaar ook de naam 'meizoentje'. Het is één vande eerste plantjes die we als peuter en kleuter ontdekten, en het heeft zo veelmeer te bieden dan een gazonplantje om op te stappen.

De bloemen doen het fantastisch als versiering op hapjes (ziereceptensectie) en om toversoep te maken. Toversoep? Die maak je door debloemen enkele uren op voorhand te plukken. Ze sluiten dan hun hoofdjes omuitdroging te voorkomen. Als je ze dan in een kommetje hete soep gooit, gebeurter iets magisch: de bloemetjes gaan vòòr je ogen weer mooi open. In mijn

ervaring vinden volwassenen dit even spectaculair als kinderen – en het biedteen verrassende opening om met je tafelgenoten een gesprek aan te knopen overhoe mooi een ecologisch gazon kan zijn...

Het altijd groene blad van madeliefjes is niet alleen mineraalrijk, maar ookeen bron van betacaroteen. Je kan het rauw verwerken in salades, pesto, dipsausof groene smoothie. Maar ook toegevoegd aan soepen zorgt het voor extravoedingswaarde. Jonge, ongeopende bloemknopjes kan je ook inleggen alskappertjes.

Over de oorsprong van het madeliefje doet de volgende legende de ronde:toen de zwangere Maria op de vlucht was voor Herodes, ontstonden ermadeliefjes overal waar ze haar voeten neerzette. Van daaruit veroverde ditplantje een groot deel van de wereld. In die legende zit alvast een stukjewaarheid: net als weegbree wordt madeliefje verspreid door zaden die kleverigworden door dauw of regen. Die kleverige zaden blijven aan de voeten kleven envallen er weer af eenmaal ze opgedroogd zijn. Of: wij spelen vaker openbaarvervoer voor planten dan we denken.

Als kind vond ik het heerlijk madeliefjeskettingen te maken en vandaagdoe ik hetzelfde met mijn kinderen. Langer geleden maakten meisjes madeliefjesin kruisvorm vast aan het schild of zadel van ridders waarop ze stiekem verliefdwaren. En zelfs vandaag is het madeliefje hét bloempje bij uitstek om te weten ofiemand verliefd op je is: hij/zij houdt van me – houdt niet van me...

Groot kaasjeskruid

Engels: common mallow Frans: grande mauve, mauve sylvestre, mauve des bois Duits: wildeMalve, große Käsepappel Spaans: malva común

Botanische naam: Malva sylvestris

Volksnamen:, broodjesplant, kattekaaskruid, keeskruid, koekjeskruid, maluwe, mastellekens, meeuw, mommel, pappels, paternosterkruid, wilde malve

Eén van onze mooiste wilde bloemen die wereldwijd ook nog populair isals voedselbron – behalve bij ons, lijkt het wel. Op markten in grote steden waaringrediënten uit de wereldkeuken je toelachen, vind je ze wel eens. Gewoon inbussels zijn ze te koop, zoals je peterselie koopt. Amper twee meter verderopgroeien ze dan vaak gratis in het wild, ook in de stad.

De bladeren zijn zacht als zijde en heerlijk als saladegroente als je ze jongeet. Als de plant iets ouder wordt, worden de bladeren minder zacht, maar kan jeze stoven als spinazie of op het laatste toevoegen aan de soep. Ik vind ze heerlijkgecombineerd met rode linzen. Grotere bladeren doen het prima als wrap,gevuld met wilde pesto en wat vogelmuur.

De bloemen zijn perfect eetbaar, mals en licht zoet. Als je ze droogt wordenze donkerder, dieppaars van kleur en kunnen ze gebruikt worden als 100%natuurlijke voedingskleurstof (zie recept).

De vruchtjes lijken op een ronde kaas, opgedeeld in spiesjes, en gaven deplant zijn naam. Deze 'kaasjes' kunnen in jong en groen stadium gegeten worden.Ingelegd als kappertjes, rauw of geroosterd, waarbij hun noot-achtige smaaknaar voren komt.

Andere kaasjeskruidsoorten kunnen ook gebruikt worden.

Gewone Brunel

Engels: common selfheal Frans: brunelle commune Duits: kleine Braunelle Spaans: consuelda menor

Botanische naam: Prunella vulgaris

Volksnaam: bijenkorfje

Een onooglijk plantje waar je zo overheen kijkt, maar dat enorm rijk is aanantioxidanten en calcium (vrouwen en kinderen eerst!). Ook bevat het vitamineC, K en B1. Waarom gebruiken we het dan niet wat vaker?

Brunel is zelfs zo herstellend voor het lichaam dat je het terugvindt insupplementen voor bodybuilders. Denk daar maar eens aan als je het in je tuinziet staan!

De bladeren en bloemen worden in salades, soepen en stoofpotjesgebruikt. Of je voegt ze toe aan om het even welk gerecht, als kruid. Brunel geeftook een heerlijke zonnethee en in gedroogde vorm doet de smaak wat aangroene thee denken.

Veldzuring

Engels: common sorrel, sour dock Frans: oseille Duits: Wiesen-Sauerampfer, Großer Sauerampfer Spaans: acedera común, vinagrera

Botanische naam: Rumex acetosa

Volksnamen: azijn, eulker, koekeleute, surkel, zoerkruid, zuurkruid, zurkel

Dit is één van de eerste wilde planten die ik at als baby. Hoewel mijnvoorouders tot en met mijn grootouders alles wisten over lokale eetbare wildeplanten, werd de generatie van mijn ouders overspoeld met 'nieuw' voedsel:bewerkt, kant-en-klaar, in pakjes, maar ook exotische ingrediënten uit de helewereld. Hierdoor leek het wildplukken aan glans te verliezen. Behalve wat zurkelbetrof, zo leek het wel. Het traditionele familierecept voor 'groene patatjes' werdmet liefde doorgegeven. Hoewel we thuis een lijst bijhielden van wie het laatstde pot had uitgeschraapt en wie er nu aan de beurt was, maakten mijn zus en iker telkens weer ruzie over. Het is nog steeds één van mijn meest geliefdetroostgerechten.

En het taaltje in de West-Vlaamse polders -waar mijn vader opgroeide-kent veel mooie woorden, maar zurkeltrut blijft toch één van mijn favorieten.

Ik herinner me hoe ik op een dag in de winkel aan de kassa stond tewachten en ik twee meisjes hoorde praten. Ze waren rond aan het snuffelen in derij met voedsel in bokalen. Ze stootten op zuring in een bokaal en vroeger zichhardop af wat dát in hemelsnaam was. Een oudere vrouw, die achter me stondaan te schuiven, gaf een schrille kreet en riep uit "Zurkel! Ik was helemaalvergeten dat dat bestond! Ik herinner me nog hoe we dat als kind plukten in hetwild en dat was zo lekker!"

Dit illustreert alweer hoe snel sommige dingen 'vergeten' kunnen worden.Twee generaties geleden was zuring een gangbare, zelfgeoogste groente, terwijlveel mensen het vandaag nauwelijks herkennen als ze erop stappen.

Het hier volgende overzicht van culinaire gebruiken met zuring inspireertje misschien om het wat vaker in de keuken te gebruiken:

In Roemenië wordt zuring opgestoofd met spinazie of rauw toegevoegdaan salades of broodsmeersels. Daarnaast is zuring een ingrediënt voor zuresoepen. Deze traditionele zure soepn met zuring zijn ook gekend in Rusland,Oekraïne, Polen, Litouwen, Hongarije, Kroatië, Turkije en andere landen.

Onder de noordelijke Sami werd zuringblad toegevoegd aan rendiermelkals smaakmaker en bewaarmiddel. Het sap uit de bladeren kan als stremselgebruikt worden om kaas te bereiden.

In België wordt het gestampt met gekookte aardappelen, eventueel met

andere bladgroenten. Ook is het gekend als ingrediënt voor paling in 't groen.

In Griekenland combineert men zuring met spinazie, prei en warmoes inde traditionele spanakopita.

In het noordelijke deel van Nigeria, wordt zuring in stoofpotjes gebruikt,meestal samen met spinazie, of het wordt gestoomd en met geroosterdepindakoek, uien en tomaten gecombineerd.

Zuringbladeren en -stengels hebben een nogal scherpe zure smaak. Je kanze ontsappen en in de keuken gebruiken als vervanging voor citroen. De zuresmaak komt ook goed tot zijn recht in zoete bereidingen: rol stukjes fruit in eenzuringblad of overgiet aardbeien met zuringsiroop, en je zal weten wat ik bedoel.

Door de zure en frisse smaak is het één van de meest dorstlessendekruiden om op te kauwen als je op tocht bent tijdens een hete zomerdag. Of jekan er een ijskoude ijsthee mee bereiden.

Zuringblad is rijk aan vitamine A, C, K, E en verschillebde B-vitaminen.Bovendien bevat het 8 tot 12% caroteneen.

De zure smaak is te wijten aan de aanwezigheid van oxaalzuur, eeninhoudsstof die je ook terugvindt in spinazie, rabarber, thee, cacao en sterfruit.In echt hoge doseringen of voor dagelijks gebruik kan je het dus beter vermijden,omdat het de opname van calcium belemmert of een geschiedenis hebt vannierproblemen, reuma of artritis. Maar gooi het kind niet weg met het badwater:af en toe en als onderdeel van een evenwichtig voedingspatroon, heeft zuringzeker een belangrijke rol te vervullen. Het oxaalzuurgehalte daalt trouwens doorde plant te koken, bij rauwe zuring kan je citroensap of miso toevoegen om eendeel van het oxaalzuur te neutraliseren.

Er zijn veel variëteiten zuring, en je kan ze allemaal gebruiken. Hoe kleiner(zoals Rumex acetosella, schapenzuring), hoe zuurder de smaak. Die gebruik jedus eerder als smaakmaker in de keuken. Grotere soorten zoals ridderzuring(Rumex obtusifolius) smaken veel zachter en kan je als groente gebruiken.

De wortels van veel zuringsoorten kunnen ook gebruikt worden. Je trektze in bouillon of droogt ze en maalt ze fijn om als meel te gebruiken. Ik vind zeheerlijk geroosterd en in chai verwerkt. De zaden kunnen ook tot meel gemalenworden.

Er is een oud Iers gezegde dat luidt (opgelet, gevaar voor tongbreuk)'Neantóg a dhóigh mé agus cupóg a leigheas mé' – 'Een netel prikte me en eenzuringblad genas me'. Zuringblad goed fijnkneuzen en het sap aanbrengen opbrandnetelprikken zorgt inderdaad voor verlichting.

Paardenbloem

Engels: dandelion Frans: pissenlit Duits: Löwenzahn Spaans: diente de leon

Botanische naam: Taraxacum officinale

Volksnamen: pis(se)bloem, beddepissers, beddezeekers, pissebed, pisseblomme,konijnenbladeren

Paardenbloem houdt van menselijk gezelschap. Diep in het bos zal je geenpaardenbloemen vinden, maar overal waar de mens het landschap gecultiveerdheeft tot akkers, weiden, tuinen en zelfs voetpaden, voelen ze zich thuis. Ze zijnniet zo kieskeurig, ik vond er laatst in de speeltuin achter ons huis die groeidentussen het kunstgras onder de schommel! De pluisjes kunnen dan ookindrukwekkende afstanden afleggen; echte wereldreizigers zijn het.

Er zijn wel meer dan honderd soorten paardenbloem, die ik zelf ook echtniet uit elkaar kan halen, maar ze kunnen allemaal op dezelfde manier gebruiktworden. Toch hebben ze een aantal (niet-giftige) lookalikes, zoals wilde cichorei,biggenkruid, havikskruid en leeuwentand; kijk dus uit naar een stengel met éénbloem erop, nooit meer, en een blad zonder haar erop.

Even de cijfertjes: 100 g paardenbloemblad bevat

21060-58335 IU bèta-caroteen

33-652 mg vitamine C397-2757 mg kalium252-4223 mg calcium3-29 mg ijzer59-526 mg fosfor19-32% eiwitten

En daarnaast: verschillende B-vitamines, magnesium, kiezelzuur, noemmaar op. Wie denkt nu nog dat superfoods veel geld moeten kosten en in blitseverpakkingen moeten zitten?

Paardenbloem is een voorbeeldplant om te illustreren hoe verschillendeonderdelen van planten verschillende inhoudsstofen kunnen bevatten en dusverschillen van smaak.

De bloem bevat veel stuifmeel en nectar en smaakt honingzoet, vooral alsje de groene kelk verwijdert (die laatste smaakt meer bitter). Ideaal om teverwerken in gebak, drankjes, siropen, azijn (zoetzuur) en meer. Door dit hogenectar- en stuifmeelgehalte is de bloem ook een uitstekende voedingsplant voorbijen en hommels. Die hebben grote honger als ze ontwaken uit hun winterslaapen er staat op dat moment nog maar weinig in bloei. Bloemenweiden aanleggenvoor bijen is dus toch wat naast de kwestie als je tegelijkertijd je gazon graagpaardenbloemvrij houdt. Let er dus ook op als je de bloemen oogst om teverwerken: laat er voldoende staan, en laat ze ook in zaad komen voorverspreiding. Want al dat geel, wie wordt daar nu niet vrolijk van?

Pluk een bloemstengel, veeg het melkachtige sap dat eruit komt af (of laathet opdrogen) en dan kan je de verse holle stengel gebruiken alscomposteerbaar rietje voor je lekkerste lente-en zomerdrankjes. Wist jetrouwens dat er van dat melksap een soort rubber kan gamaakt worden? InDuitsland rijden de eerste prototypes al rond van auto's metpaardenbloembanden. Niet slecht voor zo'n veelvuldig vervloekt onkruid.

De bladeren van paardenbloem zijn bitter, en helpen je gal en lever teactiveren. Dat is niet alleen handig om je lichaam te ondersteunen bij ontgifiting,maar ook eetlustopwekkend en spijsverteringsbevorderend. In veel landenworden de bladeren dan ook geserveerd in een salade als voorgerecht. Wiewordt afgeschrikt door de bittere smaak, kan ze combineren met iets zuurs (zureappel in partjes of citroensap), iets zouts (tamari sojasuas) of iets zoeters (in eenslaatje met geraspte wortel, of in pompoensoep bijvoorbeeld). Ook goed om teweten: de bladeren smaken het minst bitter vòòr de plant in bloei komt en na deeerste vorst.

Paardenbloemblad vind je wel eens in de handel als molsla: de bladeren

worden dan afgedekt met een hoop aarde -dat ziet er dus uit als een molshoop,vandaar de naam- waardoor de bladeren groter en bleker worden en de bitteresmaak verdwijnt. In je tuin kan je dit makkelijk nabootsen door een omgekeerdeemmer over je paardenbloem te zetten en enkele weken later te oogsten.

Paardenbloemwortels werd door onze grootouders gebruikt tijdens deoorlog. Ze groeven de wortels op, droogden en roosterden ze. Daarna werden zegemalen en opgegoten als koffie-alternatief, want het echte spul was moeilijk teverkrijgen in oorlogstijd. Ook zonder oorlog blijft dit een lekker drankje. Er zijnvandaag nog altijd commerciële koffievervangers waarin paardenbloemwortelverwerkt zit. Maar probeer het vooral zelf eens. Het lijkt wat op koffie, maar danzonder caffeïne.

Soms kook ik de bittere wortel wel in kleine hoeveelheden mee in soep, ofstoom ik ze in combinatie met pompoen of aardappelen. Een aanrader voorliefhebbers van bittere smaken zoals radicchio of witlof!

Fertiel groeistadium Steriel stadium, het deel dat geoogst wordt

Heermoes

Engels: field horsetail Frans: prêle Duits: Acker-Schachtelhalm Spaans: cola de caballo

Botanische naam: Equisetum arvense

Volksnamen: akkerpaardenstaart, kattenstaart (opgelet, kattenstaart is ook de officiële Nederlandse benaming voor een heel andere plant, Lythrum salicaria), roobol, unjer

Heermoes is een echte dinosaurusplant; het is een levend fossiel dat heeftweten te overleven. Meer dan driehonderd miljoen jaar geleden -dat getal gaatmijn verbeeldingskracht zelfs te boven- waren de voorouders van heermoesveelvoorkomende planten van wel 20 meter hoog.

Heermoes ontstond lang vòòr de bloeiende planten die ons zo vertrouwdzijn. Deze 'dino' plant zich op een andere manier voort: eerst zie je het fertiele,vruchtbare stadium van de plant. In deze fase worden er sporen gevorm, netzoals we zien bij andere oude organismen, zoals varens en paddenstoelen. Dezefase wordt gevolgd door een steriele fase, waarin de plant er helemaal anders uit

ziet. Heermoes wordt enkel in die laatste, steriele fase geoogst en gebruikt.

Heermoes wordt niet als smaakmaker benut in de keuken, want de plantheeft een neutraal aroma. Maar wat hij mist aan smaak, maar hij meer dan goedop het vlak van waardevolle inhoudsstoffen: heermoes barst van het kiezelzuur.Silicium, of kiezelzuur dus, is één van de belangrijkste mineralen die we nodighebben als bouwsteen voor ons lichaam. Botten, haat, nagels, tanden,gewrichten, bindweefsel, huid: zonder kiezelzuur redden we het eenvoudigwegniet, en veel mensen hebben ongemerkt een tekort.

Daarnaast zijn er heel wat mensen die vloeken van zodra ze heermoes zienverschijnen in hun tuin. Als gekken beginnen ze het uit te trekken en hoe meerze merken dat dit zinloos is, hoe dichter de zenuwinzinking nadert. Tja.Misschien ligt de kunst erin het als waardevol en nuttig cadeautje van de natuurte beschouwen?

Je kan de plant vers of gedroogd gebruiken. Heermoes bevat nauwelijkswater en is dus gemakkelijk te drogen. Door de neutrale smaak kan je dit kruidtoevoegen aan om het even welk kruideninfuus. Soms voeg ik de hele stengelstoe aan soepen of stoofpotjes en laat ze even meesudderen, zodat ze al hungoede inhoudsstoffen traag kunnen afgeven zonder dat de smaak van het gerechtwordt veranderd. Net vòòr het opdienen verwijder ik dan de stengel (zoals eenlaurierblad dus). Gedroogde heermoes valt soms sneller uit elkaar en steek ikdaarom eerst in een thee-eitje. Het kan eigenlijk geen kwaad om de plant mee opte eten, maar hij wordt wel pas zacht na lang sudderen, anders kan je er opblijven kauwen.

Heermoes heeft de neiging om gemakkelijk zware metalen uit de bodemop te nemen. Pluk deze plant dus zeker niet in de buurt van zware industrie ofsnelweg. Vermijd ook het nuttigen van de rauwe plant; heermoes bevat hetenzym thiaminase, een enzym dat je vitamine B1-reserves kan aantasten.Verhitting maakt dit enzym onschadelijk.

Vergewis je er altijd van dat je te maken hebt met de juiste plant: er zijn

verschillende soorten paardenstaart en heermoes is het enige familielid datgeschikt is voor inwendig gebruik. Zo herken je heermoes: op de centrale stengelis er een cirkelvormig kroontje in een donkerder kleur, net boven de plaats vanwaar de zijtakjes beginnen te groeien. De zijtakjes die vanuit de centrale stengelgroeien, bestaan uit lego-achtige stukjes die je kan afbreken. Het onderste deelvan elk van die zijtakjes, dat rechtstreeks vast zit aan de centrale stengel, moethoger komen dan het kroontje op de centrale stengel als je die tegen de stengelplat drukt.

WilgenroosjeEngels: fireweed Frans: épilobe en épi, l’épilobe à feuilles étroites, laurier de Saint-Antoine, osier fleuri Duits: schmalblättrige Weidenröschen, Stauden-Feuerkraut, Waldweidenröschen Spaans: epilobio, adelfilla

Botanische naam: Epilobium angustifolium, Chamerion angustifolium

Volksnamen: bastaardwederik(!), dondertoren, kattestaart, sint-Antoniuslelie, vuurkruid

De zaden van deze plant hebben hoge temperaturen nodig, en zijn vaak deeersten die ontkiemen na een bosbrand, vandaar de volksnaam 'vuurkruid'.Tijdens de tweede wereldoorlog zag men ze ook meteen opduiken op plaatsenwaar bommen waren neergekomen.

Inheemse volkeren in Amerika hebben al altijd de jonge zachte scheutengeoogst als groente. Naarmate de plant groeit, worden de bladeren groter en watmeer bitter, maar de stengels kan je, mits ze gepeld zijn, rauw eten.Wilgenroosje is een goede bron van vitamine C en provitamine A. De gepeldejonge scheuten kunnen worden klaargemaakt als asperges. Sommigetraditionele volkeren gebruiken het binnenste van de stengels om tot bloem fijn

te malen om brood te bakken.

De bladeren van wilgenroosje zijn bijzonder geschikt als bladgroente,rauw of gekookt en als theekruid. In Rusland staat de plant gekend als kaporthee, en wordt ze gebruikt als vervanging voor echte thee. De bladeren vanwilgenroosje laat men hiervoor net zo oxideren als de bladeren van de echtetheestruik, met smaakvariates tot gevolg. In Siberië worden de jonge scheutendan weer gefermenteerd tot een traditioneel bier.

De wortel wordt wel eens geschild en geroosterd gegeten, maar smaaktvrij bitter. Om de bittere smaak te verwijderen helpt het om de bruine kern teverwijderen, maar dat is een beetje prutswerk. Vervolgens stoom of kook je dewortel.

Ook het harig wilgenroosje, Epilobium hirsutum en basterdwederiksoortenkunnen gebruikt worden op dezelfde manier, maar zijn vaak iets minderaromatisch.

Kaal knopkruid

Engels: gallant soldier Frans: galinsoga à petites fleurs Duits: kleinblütiges Knopfkraut, kleinblütiges Franzosenkraut Spaans: guasca, mielcilla

Botanische naam: Galinsoga parviflora

Volksnamen: akkerpest, Frans kruid, moffenkruid, patattenbloem, Wagenings bocht

Oorspronkelijk uit Peru afkomstig, heeft knopkruid zich wereldwijdverspreid. Het is een klein plantje dat zich succesvol wist voort te planten, endat vooral na de wereldoorlog, toen het Amerikaanse leger tussenkwam (en dezaden onbewust meebracht en verspreidde) in Europa algemeen werd.

De meeste mensen kennen het als saai akkeronkruid, maar eenmaal je ditkruid anders leert kennen, weet je wel beter. In Latijns-Amerika, en vooral inColombia, is knopkruid een belangrijk ingrediënt voor de maaltijdsoep ajiaco,één van de nationale gerechten. De plant wordt daar zelfs gekweekt. Terwijl wijhet dus gewoon wegwieden op onze akkers...

Toen de plant in China begon te groeien, werd die daar meteen

verwelkomd als keukenkruid.

De eetbare bladeren kan je drogen en tot poeder fijnmalen, zodat je ze ookin de winter kan gebruiken als smaakmaker. Want vorstgevoelig is het kaalknopkruid wel: na één nachtje vorst begeeft de plant het. Verse bladeren doenhet goed in soep of gestoofd als spinazie. Je kan ze ook rauw eten alssaladegroente. Of voeg ze toe aan je groentensap-experimenten!

De kleine bloempjes smaken een beetje kokosnootachtig, en zijn prachtigom zowel hartige als zoete gerechten te versieren.

Galinsoga ciliata, het harig knopkruid, kan op dezelfde manier gebruiktworden, maar is door de aanwezigheid van de haartjes wat minder geschikt voorrauw gebruik (behalve geïnfuseerd in een vloeistof en er achteraf uitgezeefd).

100 g knopkruid bevat

3,2g eiwitten1,1g vezels284mg calcium60mg magnesium58mg kalium5,3mg ijze1,3 mg zink4 mg beta-carotenen6,7mg vitamine C0,08mg thiamine (=vitamine B1)0,21mg riboflavine (= vitamine B2)1,21mg niacine (= vitamine B3)

Look-zonder-look

Engels: garlic mustard Frans: alliaire officinale, herbe à ail Duits: KnoblauchsraukeKnoblauchskraut, Lauchkraut, Knoblauchhederich Spaans: hierba del ajo, ajera

Botanische naam: Alliaria petiolata

Volksnamen: lookzim

De naam zegt het eigenlijk helemaal: deze plant is geen familie van anderelooksoorten, maar geeft toch dat typische look-aroma. Je ruikt het meteen als jede bladeren kneust. Hij groeit graag op schaduwachtige bermen of alsonderbegroeiing bij struiken of bomen in de lente. Het is een tweejarige plant,die zich vaak al meteen uitzaait en het tweede jaar in bloei komt. In het najaarvan het eerste jaar kan je de wortel opgraven, die een pikante smaak geeft aangerechten.

Look-zonder-lookblaadjes kan je rauw eten in slaatjes, dipsausjes en pesto.De grotere bladeren zijn ideaal om op te vullen en zo als hapje te presenteren;rol ze gewoon op zoals Griekse druivenbladeren en pin ze vast met eenbeukentwijgje of tandenstoker. Als je look-zonder-lookblad in gekooktegerechten zoals soep wilt verwerken, voeg ze dan altijd op het laatst toe en laatze niet meekoken. Gekookt verliest de plant zijn aroma en blijft de bittere smaakhangen. Tip: hoe jonger het blad, hoe minder bitter de smaak.

De zaadjes kan je in de keuken gebruiken ter vervanging vanmosterdzaadjes; of je kan er – al dan niet in combinatie met mosterdzaad- eenheerlijke mosterd mee bereiden. In Frankrijk is dat een gekende bereiding, enFranse emigranten namen look-zonder-lookzaadjes dan ook mee toen ze naarAmerika trokken. Maar daar werd de plant uiteindelijk vergeten en groeide hijuit tot een echte plaag, ook al omdat er daar geen natuurlijke vijanden zijn vandit kruid. De zaadjes kan je ook laten ontkiemen als microgroente, de smaak isdan krokant, zacht pikant en zoet lookachtig.

De bloemen van look-zonder-look zijn niet alleen erg decoratief, maar ooksmaakvol. Strooi ze over je hartige gerechten of op een donker gekleurd bordvoor een spectaculair effect.

Echte kamille

Engels: German chamomile Frans: camomille sauvage, camomille vraie, matricaire camomille, matricaire tronquée, camomille allemande, petite camomille Duits: echte Kamille Spaans: manzanilla de Castilla, dulce, cimarrona

Botanische naam: Matricaria chamomilla, Matricaria recutita

Volksnamen: appelijn, gemene kamille, hemdeknop, hondsdulle, kamomille, kwadeogenbloem, lepellijn, (stinkende) meide, moederkruid, oppelene, poddekrûd, rûkersblom,stinkerd, stjonkblom, wilde kamille, zere-ogen-kruid

De naam kamille komt uit het Grieks en betekent 'aarde-appel', watverwijst naar de appelgeur van de plant. In het Spaans noemen ze deze plantmanzanilla – appeltje. De botanische naam Matricaria is afkomstig van mater(moeder) en caria (zorg). Hoe mooi is dat!

De geschiedenis van het gebruik van kamille gaat ver terug: het stuifmeelvan deze plant werd al teruggevonden in de maag van de Egyptische faraoRamses. In pre-christelijke tijden werd in Noord-Europa de plant aan zonnegodBalder gelinkt. Het wordt in sommige regio's nog steeds 'Balders wenkbrauw'genoemd en speelt een belangrijke rol in midzomerrituelen.

We kennen kamille natuurlijk vooral van de kamillethee, een infuus met debloemen, maar de smaak en spijsverteringsbevorderende eigenschappen kan jeook op andere manieren toepassen. Laat de bloempjes maar eens trekken inappelsap, cider, witte wijn of azijn. Vooral de verse bloemen zijn honingachtig envol smaak. Je kan ze in een salade verwerken, een siroop of sorbet, ...mogelijkheden genoeg! En we hadden het al over het appelaroma dat je inkamille vindt: combineer het eens met kaneel en je staat versteld. Een eenvoudiginfuus van verde kamillebloemen waar een snuifje vers gemalen kaneelpoederover gestrooid is: hemels!

Er zijn verschillende kamillesoorten (waaronder ook de schijfkamille,maar die verdiende een apart hoofdstukje), dus hoe herken je nu echte kamille?Naast de typische aromatische geur zie je ook dat de bloem vanbinnen hol is alsje deze openprutst.

Grote klis, grote klit

Engels: greater burdock Frans: grande bardane Duits: große Klette Spaans: bardana

Botanische naam: Arctium lappa

Volksnamen: jan-plak-aan, kladden, klevers, kliskruid

Klittenband kennen we allemaal, en de techniek is helemaal afgekeken vandeze plant, de klit of klis. De klittenband gebruikt identiek dezelfde techniek alsde zaadbolletjes van de klis, die met hun kleine weerhaakjes aan kleren, haar envacht blijven kleven om zich zo ver mogelijk te verspreiden. Het Latijnse woordvoor lijm, glus, (ook verwant met het Engelse glue) heeft dan ook een rolgespeeld in de naamgeving van deze plant.

In Schotland kent men een echte Burryman traditie: één keer per jaardraagt een lokale man een kostuum dat volledig bedekt is met kliszaadbolletjes.Hij moet dan een wandeling van zeven mijl door het dorp maken, geholpen doortwee assistenten, want eenvoudig wandelen is het niet, met zo'n pak. Gewoonlijkduurt die tocht zo'n 9 uur. Zoals je je wel kunt voorstellen, is dit voor de man inhet klispak een uitputtend avontuur. Mensen geloven dan ook dat het gelukbrengt als ze de Burryman wat geld geven als hij hun huis passeert. Of ze gevenhem whisky te drinken, met behulp van een rietje, want ook zijn gezicht hangtvol klisbolletjes. Deze burryman moet trouwens al die zaadbolletjes voor het pakhelemaal zélf verzamelen -bij benadering zijn dat er maar liefst 11 000 stuks!

Maar het oogsten van eetbare delen van de klis gebeurt vòòr dat de plantvol met de zo gekende klisbolletjes hangt.

Het is de wortel die de interessantste samen en inhoudsstoffen bevat – eenechte ondergrondse schat! Kliswortel kan je maar beter op een niet te zwaregrond uitgraven, want hij zit behoorlijk diep. Doe het traag, let op dat je dewortel niet breekt, en blijf graven. Blijf graven, nog een stukje. En nog een stukjeverder. Neem je tijd en geniet van het fysiek bezig zijn. Doe het helemaal zelf engeniet achteraf met trots van je gedane werk of doe het samen met een goedevriend(in) en maak er iets leuks van. Voel de aarde, de wortel, het graven, je zaler ongetwijfeld deugd van hebben.

Oogst de penwortel van late herfst tot vroege lente, in elk geval voordat deplant een bloeistengel aanmaakt. Over het algemeen loont het om wat tewachten tot de vroege lente, omdat de wortel dan wat groter is dan in het najaar.Hoe groter het bovengrondse deel van de plant op dat moment is, hoe groter jeopgegraven wortel zal zijn. De wortels zien er een beetje uit als schorseneren:zwart aan de buitenkant, wit vanbinnen (maar zonder het kleverige melksap vanschorseneren). Borstel de wortel goed schoon en snij deze in zo fijn mogelijkeplakjes, en laat 20 minuten koken. Je kan de schijfjes ook even laten voorwekenof voorkoken om de aardesmaak te verwijderen, maar zelf doe ik dit meestalniet. Je kan de plakjes ook stomen. Zelf wok ik de geraspte wortel even in de pan,dat kan dus ook. Je kan de wortel ook prima fermenteren of inleggen op azijn.

De middelste dikke bloeistengel kan gegeten worden vòòr de plant in bloeistaat. Hij moet nog een buigzame, zachte textuur hebben, anders is het te laat enkan je erop blijven knabbelen. Je schilt de stengels en kookt, stoomt of bakt zevervolgens. De smaak doet een beetje aan die van artisjokken denken (eenfamilielid van de klis). Als je een minder bittere smaak wilt, kan je ze evenvòòrkoken (1 à 2 minuten), het kookwater verversen en ze daarna verder koken.Mensen die écht hardcore van bitter houden kunnen de geschilde rauwe stengelin kleine stukjes aan een salade toevoegen.

De bladeren zijn te bitter om te eten, maar werden traditioneel gebruikt

om boter in te verpakken en koel te houden – vandaar de Engelse naam burdock:komende van butter dock (dock= een groot blad). Zelf gebruik ik ze wel eens alsik op een warme zomerdag delicate bloemen oogst, met hetzelfde doel. Het helptinderdaad om de inhoud wat koeler te houden.

Kliswortel was een wijdverbreid basisvoedingsmiddel tijdens demiddeleeuwen, maar nu moet hij het stellen met de status van vergeten groente,die weinig gekend is. In Taiwan, Korea, Italië, Brazilië, Portugal en Hawaï is hijwel nog algemeen gekend, en in Japan wordt klis zelfs op grote schaal gekweekt.Kliswortel of gobo kan verwerkt worden in heel wat Japanse gerechten:tempura, misosoep, sushi en meer. Een klassieker is kinpira gobo; kliswortel metwortel (de gewone oranje), gebakken in sojasaus, rijstwijn en sesamolie. InKyoto kan je gefrotuurde kliswortel kopen, net zoals wij aardappelchips kennen.Gepekelde gobo is ook erg populair in Japan.

Hoewel kliswortel laag is aan calorieën, heeft hij toch heel atvoedingswaarde te bieden. Samen met paardenbloem en zuring wordt dezeplant beschouwd als één van de beste bloedzuiverende wortels.

Enkele cijfertjes: 100 g kliswortel bevat2 mg chroom5-147 mg ijzer537 mg magnesium22,5 mg silicium1,1 mg thiamine (= vit. B1)27-45% inuline (meer bij wortels in het najaar geoogst, minder in de lente)247 mg fosfor766-1680 mg kalium127-152 mg natrium2,1 mg zink7500 IU bèta-caroteen10,6-12% eiwit70% vezels

Als je deze plant in je tuin introduceert, wees je er dan van bewust dat eenklisplant die je in zaad laat komen zich behoorlijk sterk uitzaait. Een reden temeer dus om klis in je tuin te zetten als makkelijke moestuinplant, die je zijngang laat gaan en waarvan je ten laatste in de vroege lente de wortels oogst. Laatéén of twee planten staan om in bloei en in zaad te komen, zo ben je steedsverzekerd van je oogst. Toch te veel klis laten staan? Verzamel in de herfst dezaadjes en gebruik ze als kiemgroente in de keuken. Kweek ze dan wel zoalstuinkers, uitgespreid op een doekje of stukje ongebleekt keukenpapier;eventuele haakjes die nog aan de zaadjes zijn blijven hangen hechten er zich aanvast. Als je dan na ontkieming de groene scheutjes afsnijdt en opeet, blijven erzeker geen haakjes in je keel steken.

Zevenblad

Engels: ground elder Frans: égopode podagraire, herbe aux goutteux Duits: Giersch, Geißfuß, Dreiblatt, Ziegenkraut, Ziegenfuß Spaans: aegopodium

Botanische naam: Aegopodium podagraria

Volksnamen: drieblad, flerecijnkruid, geer(s), geitenblad, hanepoot, heers, hirs,kraaienpoot, kruip-door-den-tuin, wilde esch, wilde vlier

Wat als ik je vertelde over een moeiteloze moestuinplant, die geenbijkomende bemesting vraagt, die niet beschermd moet worden tegen plagen ofziekten, die geen speciale eisen stelt aan de grond, waarvan je een groot deel vanhet jaar doorlopend kan van blijven oogsten, en die ook nog eens bomvol smaaken vitamines zit? De Romeinen wisten zevenblad op deze manier al lang teappreciëren en hebben deze plant geïntroduceerd in heel Europa om hunsoldaten te bevoorraden met een "all you can eat" buffet om hun eentonige drogevoeding aan te vullen. Ook monniken wisten deze gemakkelijke groente naar

waarde te schatten: zowel in Noord-Europa als in China en Tibet was (en is)zevenblad een traditioneel ingrediënt in de monnikenkeuken.

Veel mensen reagaren meteen nogal fel als ik over zevenblad vertel tijdensmijn kruidenwandelingen. Enkelen beginnen zelfs te vloeken als ze de plant zien.Het is dan ook een echt woekerende plant, waarvan veel mensen de wortelsproberen uit te trekken. Wat ze niet weten, is dat dit eigenlijk de plant juiststimuleert om nieuwe scheuten aan te maken. Elk klein stukje van de wortelstokdat blijft zitten, wordt alguw weer een nieuwe plant, die op zijn beurt weernieuwe uitlopers aanmaakt. Een taktiek die daarentegen wel werkt, isterugbijten: eet het gewoon op!

Zelf vind ik zevenblad ronduit heerlijk en ik eet het dan ook geregeld alsgroente. In de tuin van het ouderlijk huis was er een enorm tapijt van zevenbladdat mijn vader jarenlang zonder succes onder controle probeerde te krijgen. Totik ervan plukte om thuis op te eten. Ik heb het er later zelfs opnieuwgeïntroduceerd, omdat ik het te veel miste!

Zevenblad houdt van een schaduwrijke plek, en is dus een ideale eetbarebodembedekker onder struiken of (fruit)bomen. Een heel bijzonder kenmerkvan zevenblad is -naast de typische geur als je het blad kneust- de driehoekigestengel, goed te zien als je een blad plukt.

De jonge blaadjes kan je rauw eten, of verwerk je zoals spinazie. Ik gebruikde plant graag ter vervanging van selder in soepen en pastasauzen. Ook in eenkruidenazijn geven ze hun aroma goed vrij. Je zal merken dat de smaak en geurevolueert naarmate de bladeren groter worden. De kleinste blaadjes geven altijdde fijnste smaak, van de grotere gebruik je wat minder, want die smaken sterker.Sowieso pluk je altijd voordat de plant in bloei komt. Maar als je geregeld plukt,komt zevenblad nauwelijks in bloei.

Kleine veldkers

Engels: hairy bittercress Frans: cardamine hirsute, cardamine hérissée Duits: behaarteSchaumkraut Spaans: mastuerzo amargo

Botanische naam: Cardamine hirsuta

Volksnamen: geen gekend

Eigenlijk is dit een wilde plant die tegelijkertijd een vergeten groente is.Een smaakvolle toevoeging in de keuken! De planten blijven groen in de winteren zijn een betrouwbare vitamine C bom in tijden van schaarste.

De bladeren smaken je zoals je van een echte kers zou verwachten. Nee,niet de kersen die aan bomen hangen, maar degene die famlie zijn vanwaterkers, tuinkers en Oostindische kers. Pikant (maar niet té) en krokant. Diepikante smaak komt door de aanwezigheid van mosterdglycosiden (inderdaad,de naam verraadt het al, in mosterd zitten ze ook). Ze geven niet alleen eenintense smaak; ze werken ook bacteriedodend. Ze zijn alleen hittegevoelig: kookde plant en de scherpe smaak verdwijnt, samen met de bacteriedodendewerking. Een ideal ingrediënt dus in een salade, op de boterham, in een disaus ofkruidenazijn om je gezondheid te ondersteunen.

En voor wie van echt klein gepruts houdt: je kan zelfs de zaadjesverzamelen en deze laten kiemen om als microgroente te eten. You can evencollect the seeds and sprout them. De bloemen zijn ook eetbaar.

Net zoals bij look-zonder-look kan je ook de wortel gebruiken. Hoeweldeze een pak kleiner is, smaak kleine veldkerswortel naar mierikswortel. Ideaalvoor het maken van kruidenazijn, of fijn te malen en te mengen met zeezout enazijn als pikante smaakmaker.

Reuzenbalsemien

Engels: Himalayan balsam Frans: balsamine de l'Himalaya, balsamine glanduleuse, impatiente de l'Himalaya Duits: drüsige Springkraut, Indisches Springkraut, Emscherorchidee, Wupperorchidee

Botanische naam: Impatiens glandulifera

Volksnamen: springbalsemien

In de 19de eeuw werd de reuzenbalsemien geïntroduceerd in Europa alstuinplant. Als snel groeide de populariteit van deze impressionante reuzenplantdie zijn nectarzoete geur over heel de tuin verspreidt. Maar de plant ontsnapteen hoewel hij veel nectar voor bijen levert, wordt reuzenbalsemien nubeschouwd als invasieve exoot.

Als de zaadpeulen rijp zijn, barsten ze onder de minste druk van je vingersopen, een geliefde bezigheid bij kinderen. Door deze 'explosie' worden de zaden

weg geslingerd en verspreidt de plant zich.

In Duitsland loopt er een origineel project waarbij een lijn vanvoedingsprodukten wordt vervaardigd van de bloemen, waarvan de opbrengstgaat naar organisaties die zich inzetten voor het beschermen van de lokalebiodiversiteit.

In India wordt de plant al honderden jaren gegeten. De zaden worden in dekeuken benut omwille van hun hazelnootachtige smaak, terwijl de jongebladeren als groente gegeten worden. Eet van de bladeren echter niet te veel,want dan kunnen maagirritatie veroorzaken.

De bloemen, die gewoonlijk veel rijker zijn aan nectar dan deze vaninheemse planten, zijn een fantastische ervaring voor je reukorgaan, dat jemeestal als eerste zal vertellen dat er reuzenbalsemien in de buurt te vinden is.Je kan de bloemen in (fruit)salades verwerken, in honing, als infuus, in sorbet enzo veel meer. Mijn kinderen maakten er eetbare halskettingen van. Onthou weldat insecten zich graag verstoppen in de bloemen, kijk dat dus eerst even navòòr je ze in je mond stopt.

Een leuke manier om de zaadjes te eten: breek een heel rijpe zaadpeul vande stengel af zonder de peul zelf aan te raken. Breng deze in je mond en open depeul door ze zacht aan te raken met je tanden of tong. Dit geeft een explosie in jemond, een echte sensatie!

De holle stengel is ideaal om in stukjes te hakken tot en te gebruiken alscomposteerbare rietjes voor je favoriete wilde drankje.

Hop

Engels: hops Frans: houblon Duits: echte Hopfen Spaans: lúpulo

Botanical name: Humulus lupulus

Volksnnamen: bierbloem, hommel, hoppe, hopkegels, -bellen,-bloemen, wiensels

Van hop zijn vooral de hopbellen gekend, het zijn eigenlijk de vruchtjes,maar ze zien er uit als bloemen. Hopbellen komen enkel aan de vrouwelijkeplanten , en dienen als grondstof voor de bierbrouwerij. Maar vòòr het DuitseReinheitsgebot van kracht was, dat regelde dat voortaan alle zich daarbijaansluitende landen (waaronder België) met hop zouden brouwen, warenandere bittere planten zoals klis, paardenbloem en hondsdraf vaste bittereingredënten in bier. Maar er is één ding waar hop wel in slaagt en die andereplanten niet: het vormen van een mooie schuimkraag. Dat is meteen ook dereden waarom bieren uit Angelsaksisch gebied niet schuimen: zij sloten zich nietaan bij dat Reinheitsgebot en brouwen dus zonder hop. Hop heeft daarnaast ookontsmettende eigenschappen, waardoor hopbier langer bewaart.

Er worden natuurlijk verschillende soorten hop geculiveerd, voorverscheidene types bier, maar de wilde variant bestaat nog steeds. Het is zelfsverboden om mannelijke hopplanten te hebben in een straal van 5 km rondhopkwekerijen, waar de vrouwelijke planten gekweekt worden voor bier. Alsdeze bevrucht worden door de wilde hopplanten, hebben ze niet meer degestandaardiseerde smaak, textuur en schuimvorming, en worden ze voor deindustrie waardeloos.

In streken waar nog hop gekweekt wordt, zoals Asse, kent men de'hopduvel'; een late augustusstorm die de bijna oogstbare hop in die periodezwaar kan aantasten. Je hebt er ook de bijhorende hopduvelfeesten, die om de 2jaar worden georganiseerd, waarbij soms door een jury de beste (lelijkste)hopduvel verkozen wordt, vervaardigd met hopperanken. Deze worden naafloop ook verbrand.

Hop is waarschijnlijk afgeleid van het Angelsaksische hoppan, klimmend.De botanische naam humulus verwijst naar 'humus' (aarde), terwijl lumulus wolfbetekent. De plant klimt namelijk op een verstikkende manier, vergelijkbaar meteen wolf die zijn prooi wurgt.

Wilde hopbellen worden wel eens gebruikt als decoratie, of alskussenvulling; ze helpen je namelijk om makkelijker in slaap te geraken (vanbier word je ook slaperig...). Je kan hiervoor ook een infuus maken van dehopbellen, dat wel wat bitter smaakt. Om de thee wat meer genietbaar te maken,voeg je zoetere planten toe, zoals lindebloesem of verse kamille. Hop maakt jezelfs zo slaperig dat de er een aanpassing in de wet gebeurde: alleen voorhopoogsters worden er wettelijk zo veel pauzes voorzien, omdat er te veelondelukken gebeurden door mensen die in slaap vielen achter het stuur van detractor, alleen al door de hoppegeur.

Maar de echte delicatesse, dat zijn de jonge hopscheutendie je kan oogstenin de vroege lente. Je vindt ze wel eens in delicatessenwinkels, maar dan betaalje behoorlijk wat voor een klein schaaltje. Terwijl hop zo ontzettend makkelijkgroeit. De veiling van de allereerste hopscheuten van het seizoen is vaakhallucinant, de prijs loopt vaak zelfs op tot €99 voor 100g!

En als je het eenmaal gezien hebt, weet je het voorgoed: er zijn weinigdingen die zo sprookjesachtig mooi zijn als hopbellen door het maanlichtbeschenen, echt de moeite waard voor een ommetje 's avonds!

Japanse Duizendknoop

Engels: Japanese knotweed Frans: renouée du Japon, renouée à feuilles pointues Duits: Japanische Staudenknöterich, zugespitzter Knöterich

Botanische naam: Fallopia japonica, Polygonum cuspidatum, Reynoutria japonica

Volksnamen: geen gekend

Het is bijna een understatement om Japanse duizendknoop een invasieveplant te noemen. Het staat bij de World Conservation Union gekend als één vande meest invasieve plantensoorten. Niet alleen groeit hij sneller dan de meesteandere planten, hij heeft ook geen natuurlijke vijnanden in Europa. Soms groeithij zelfs door stenen heen!

Tijd dus om hem een beetje in te perken. En kijk, opkomen voorbiodiversiteit kan ook lekker en gezond zijn. Japanse duizendknoop heeftnamelijk een interessant geheim – hij bevat grote hoeveelheden vitamine C, beta-carotenen, fosfor, zink en mangaan. Maar de allerbelangrijkste inhoudsstof iszonder twijfel resveratrol. Dat ken je misschien wel omdat het ook indruivenschillen voorkomt en in rode wijn. Resveratrol heeft

cholesterolverlagende eigenschappen en vermindert de kans op hartaanvallen.En hier komt het: Japanse duizendknoop heeft een hoger gehalte aan resveratroldan om het even welke andere plant!

De jonge scheuten, die qua uitzicht lijken op rode asperges, zijn eenuitstekende lentegroente, met een smaak die wat doet denken aan rabarber ofzuring. (Net zoals zuring bevat deze plant trouwens oxaalzuur, gebruik er dusniet té veel van). Heel jonge scheuten eet je zo, oudere pel je net zoals aspergesmet de dunschiller. Eenmaal de stengel echt in blad komt, wordt de plant te taaiom te eten.

De zure smaak zorgt ervoor dat je de jonge scheuten kan gebruiken alsvervanger voor citroensap in soep, saladedressings, fruitgerechten, chutneys enmeer. Je hebt er maar een kleine hoeveelheid van nodig. Stoom de scheuten, bakze, rooster ze, kook ze, of gebruik ze rauw (als ze heel jong zijn).

In de winter bewaart de plant al zijn voedingsstoffen in de ondergrondsewortels. Oogst deze in het najaar als de bovengrondse delen afgestorven zijn, o inhet voorjaar vòòrdat de jonge scheuten opduiken. De wortels zijn keihard, maargeven hun smaak en inhoudsstoffen graag af aan azijn of likeur.

Wel één waarschuwing: let op de plek waar je plukt. Veel mensen vindendit zo'n invasieve plant dat ze in plaats van hem op te eten, besproeien met

pesticiden. Vraag dat dus altijd even na.

Melganzevoet

Engels: lamb's quarters, fat-hen Frans: chénopode blanc, poule grasse, drageline, senousse,

blé-blanc Duits: weiße Gänsefuß Spaans: cenizo

Botanische naam: Chenopodium album

Volksnamen: wilde spinazie, witte ganzevoet

Gek genoeg kennen veel mensen eerder twee exotische verwanten vandeze plant, dan melganzevoet zelf. Deze ken je als quinoa en amarant, die hoog in

de bergen in Latijns Amerika groeien, waar niet zo veel andere planten groeien.Ze vormen een belangrijk basisvoedingsmiddel voor de lokale bevolking Zewerden en worden niet alleen gegeten, maar ook op ceremoniële wijze gebruikt.Spaanse veroveraars zetten de doodstraf op het cultiveren en gebruiken vandeze planten. Op deze manier werden niet alleen de traditionele ceremoniesrond deze planten onderdrukt, maar werd ook de volksgezondheid van deinheemse bewoners sterk ondermijnd. Pas na die maatregel waren de lokalemensen zwak genoeg om ze te veroveren...

Maar de voedingswaarde van deze planten is te groot om genegeerd teworden, en zaden van quinoa en amarant vonden hun weg naar de westersekeuken. .Ze zijn rijk aan aminozuren en van nature glutenvrij. Ze zijn zelfs zovoedzaam dat ze in astronautenvoedsel verwerkt worden!

Maar terug naar onze inheemse melganzevoet. In Europa en Rusland is ditéén van de oudste wilde groenten die ingezaaid werd als voedsel.Uit demaaginhoud van duizenden jaren oude veenlijken in o.a. Denemarken blijkt datzowel de bladeren als de zaden een soort basisvoedsel waren in Europa. Ooktijdens de wereldoorlogen was het een gekende voedselbron. En voedzaam ismelganzevoet ook: het bevat meer ijzer en eiwit dan kolen of spinazie en meervitamine B1 en calcium dan rauwe koolsoorten.

Jonge blaadjes kunnen rauw gegeten worden, oudere blaadjes stoof je evenof laat je in azijn trekken om de mineralen te extraheren. De zaadjes kunnenworden gekiemd, gepoft, geroosterd of fijngemalen om verder verwerkt teworden. Gepofte zaadjes zijn een heerlijke toevoeging aan desserts of muesli.

Winterpostelein

Engels: miner's lettuce Frans: claytonia perfoliée, claytone de Cuba, pourpier d'hiver Duits: gewöhnliche Tellerkraut, Kuba-Spinat, Winterportulak, Winterpostelein

Botanische naam: Claytonia perfoliata, Montia perfoliata

Volksnamen: Amerikaanse spinazie, Russische postelein

Goudzoekers in California aten winterpostelein om scheurbuik tevoorkomen, vandaar de volksnaam Amerikaanse spinazie en de Engelsebenaming miner's lettuce. Waarschijnlijk hadden ze dit afgekeken van deinheemse volkeren, die al langer vertrouwd waren met winterpostelein.

Dit is echt één van de lekkerste wilde winergroenten. Vrij uitzonderlijk,want in de winter is er meestal niet zoveel groen blad te vinden. En zelfs tijdensde vloei kan je het blijven oogsten.

Winterpostelein is een wilde plant die houdt van zanderige bodems, in deduinen is hij alomtegenwoordig aan de haagkanten. Ook op aangevoerdezandgrond, zoals rond aangeplante straatbomen, durft hij wel eens teverschijnen. Ook in de tuin en zelfs in potten op het balkon, is deze plantmoeiteloos te kweken.

Volgens een studie in het Journal of the American Dietetic Association, bevat100 g winterpostelein -een ferme portie salade- maar liefst een derde van de

aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine C, 22% van de benodigdeprovitamine A en 10% van het ijzer dat we elke dag moeten binnenkrijgen. Hetgoede nieuws is dat winterpostelein ook nog eens verrukkelijk smaakt. Geensmaak waar je aan moet wennen, geen bitterheid: enkel knapperige mildesappige blaadjes. Prima als saladegroente en uitermate geschikt voor mensenwiens smaakpapillen nog niet zo vertrouwd zijn met het eten van wilde planten.

Bijvoet

Engels: mugwort Frans: armoise commune Duits: gewöhnliche Beifuß, gemeine Beifuß,Gewürzbeifuß Spaans: altamisa, hierba de San Juan

Botanische naam: Artemisia vulgaris

Volksnamen: a(a)lst, (gemene) alsem, bivot, edelkruid, jonkvrouwkruid, liefdeskruid, sint-janswortel

De botanische naam van bijvoet verwijst naar de godin Artemisia, godinvan de jacht, wilde dieren, het wilde, vrouwen en geboorte. Een goddelijke naamdus, voor een bijzondere plant. Als je naar de onderkant van het blad kijkt, zie jeeen glimp van de zilveren maan.

Nog specialer: hoe deze plant in de ene keuken een vertrouwd en klassiekingrediënt is, terwijl hij nauwelijks gekend is als keukenkruid in onze regio.

In Korea wordt een traditionele soep bereid met jonge bijvoetscheuten.Ook in desserts wordt daar bijvoet verwerkt, vooral in de klassieke gestoomdecakejes, waardoor ze een groene kleur krijgen. In Japan wordt deze plantveelvuldig in allerlei gerechten gebruikt, misschien ken je wel de yomogi

(=bijvoet) mochi of bijvoet noedels. Het kan ook een ingrediënt zijn van Japansezoetigheden zoals yokan en daifuku.

De grote meerwaarde van bijvoet ligt erin dat hij een aromatische smaakcombineert met bitterstoffen. Deze activeren gal en lever, waardoor vette spijzenmakkelijker verteren. In Duitsland vind je bijvoet gewoon in de supermarkttussen de andere potjes gedroogde kruiden. Het is daar even gekend engewaardeerd als tijm en rozemarijn. Bij veel vette vleesgerechten, zoals detraditionele kerstgans, wordt bijvoet in de vulling verwerkt.

In Frankrijk wordt deze plant ook in vleesgerechten gebruikt, maar ook inpatisserie waarin veel boter verwerkt zit. Ook weer om je geen indigestie tebezorgen.

Bijvoet is een lekker theekruid. Gebruik het met mate en combineer metandere sterk aromatische kruiden zoals munt. Het wordt al gebruikt om drankente aromatiseren sinds de vroege Ijzertijd. Vòòr hop populair werd als grondstofom bier te brouwen, werden er een breed gamma andere bittere plantengebruikt, zoals bijvoet.

Strooi bijvoet in verse of gedroogde vorm over vetrijke gerechten om devertering ervan te bevorderen. Je mag dit kruid gerust ook laten meekoken.Daarnaast kan je bijvoet ook verwerken in likeur, bier of kruidenazijn.

Oogst de plant voor inwendig gebruik best vòòr de bloei, anders wordt hetblad te bitter. De bloemen bevatten thujon, wat als giftig beschouwd wordt inhoge dosering. Gebruik ook geen bijvoet als je zwanger bent.

Oregano (wilde marjolein)

Engels: oregano, wild marjoram Frans: marjolaine sauvage, marjolaine vivace, origan, origan commun Duits: Oregano, Dorst, echter Dost, gemeiner Dost, wilder Majoran Spaans: orégano

Botanische naam: Origanum vulgare

Volksnamen: bergvreugd, dost, duist, kieselof, mariankruid, orega, orego, palingkruid,welghemoet

Heel wat mensen hebben oregano in een kruidenpotje in de keukenkaststaan, maar wist je ook dat het gewoon een inheemse wilde plant is? Overal waarer een beetje kalkrijke grond is, voelt hij zich thuis.

De volksnaam 'bergvreugd' verraadt iets over het oude gebruik vanoregano. Het is niet alleen een feest voor de zintuigen (en de bijen!) om dezeplant in het wild te vinden, maar hij werd ook door herders dagelijks gebruikt.Die wreven hun handen en de uiers van geiten en schapen in om te voorkomen

dat de melk 'behekst' werd. Die beheksing, dat was melk die zuur werd, het wasdus een primitieve vorm van ontsmetting. De etherische oliën in oregano werkeninderdaad desinfecterend.

Vandaag kennen we kruiden vooral als smaakmakers in de keuken, maarin vroegere tijden, toen er nog geen koelkasten bestonden, was dit niet de enigereden waarom mensen aromatische kruiden verwerkten in hun eten. Sommigekruiden en specerijen hielpen bij de vertering, terwijl andere er dan weer voorzorgden dat het gerecht een langere houdbaarheid had. Oregano is een primavoorbeeld van die laatste categorie. Geïntroduceerd door de mediterranekeuken, wordt er tegenwoordig bijna wereldwijd gekookt met deze wilde plant,vaak in combinatie met kruiden als rozemarijn, tijm, basilicum en bonenkruid. Ishet je al opgevallen dat deze vaak met tomaten gecombineerd worden? Denkmaar aan provençaalse saus, tomatensoep, spaghettisaus, pizza's en meer.Bereidingen met tomaten worden nmelijk snel zuur, zeker op warmezomerdagen. De toevoeging van bacteriedodende aromatische kruiden zoalsoregano kan dan het verschil maken tussen een smakelijke tomatensoep en eenzuur, bedorven goedje.

Oregano bevat hoge hoeveelheden vitamine K, mangaan, ijzer, calcium,vitamine E en tryptofaan (een essentieel aminozuur dat ons helpt rustig teworden, het zit o.a. ook in moedermelk). Maar laat ons eerlijk zijn: eenvitaminetekort ga je niet oplossen met oregano. Omdat het kruid zo aromatischis, gebruik je het in kleine hoeveelheden, je gaat er nu niet bepaald snel 100g vanbinnenwerken, iets wat met bvb. brandnetel wel een haalbare kaart is.

Je kan de blaadjes best oogsten vòòr de bloei, maar ook tijdens debloeiperiode kan het nog. Snij de volledige bovengrondse delen af en gebruik deplant vers of hang in kleine bussels te drogen. Eenmaal de bloem er is, wordt destengel harder, rits de blaadjes er dan af en gebruik de stengel als satéstokje omzacht fruit op te prikken. Vooral als je de bloem er aan de top van de stengel aanlaat zitten, geeft dit een mooi effect, en het aroma doordringt langzaam het fruit.Ideaal voor een zomers feestje! De bloem op zich is ook eetbaar; haal ze uitelkaar om hapjes te versieren of verwerk in een infuus.

Grote zandkool

Engels: perennial wall-rocket Frans: diplotaxis à feuilles étroites Duits: Schmalblättriger Doppelsame Spaans: flor amarilla, rúgula

Botanische naam: Diplotaxis tenuifolia

Volksnamen: gewone zandkool, wild mosterdzaad, wilde raket, wilde rucola

Hoewel de gecultiveerde rucola Eruca sativa is, zal je verstomd staan hoedicht de smaak van grote zandkool in de buurt komt, zij het net ietsje pittiger. Inde handel vind je ze gewoon door elkaar, de kans is groot dat je deze dus algekocht hebt als verpakte rucola. De 'echte' rucola is een eenjarige plant metroomwitte bloemen, terwijl grote zandkool een vaste plant is met gele bloemen.Beide behoren ze tot een familie van planten die ons bijzonder veel eetbare engezonde gewassen geeft: van broccoli tot boerenkool, mosterd en raapjes.

Kleine zandkool houdt van -dat had je al geraden- een zanderige grond, endoet het dus niet alleen prima aan de kust, maar ook in stedelijke gebieden, waarer vaak zand aangevoerd wordt voor bouwwerken, of om de tegels op hetvoetpad te voegen. Ik zag het zelfs al groeien op een plein waar er markt was,onder een kraampje waar rucola verkocht werd...

De blaadjes zijn een heerlijke toevoeging aan salades en pesto. Of leg zeeens op een pizza! Hou ouder het blad, hoe sterker de smaak. Maar zelfs als de

plant in bloei of in zaad staat, kan je de blaadjes blijven eten. Kleine zandkool isdus een plant waar je een groot deel van het jaar van kan blijven plukken.

De gele bloempjes, hoe klein ze ook zijn, zorgen voor een smaakexplosie inje mond. Ook zij hebben dat typische waterkersachtige pikante gevoel in demond, maar dan gecombineerd met nectar. Vries ze in ijsblokjes en voeg ze toeaan een groentensap of zomerse gazpacho.

De jonge, groene zaadpeultjes kan gewoon zo opeten of inleggen alskappertjes. Eenmaal de peul wat houteriger wordt, kan je deze openen en dezaadjes eruit halen. Je kan die dan als specerij gebruiken, of toevoegen aanhuisbereide mosterd.

Bloem van grote zandkool

Schijfkamille

Engels: pineapple weed Frans: matricaire odorante, matricaire sans ligules Duits: strahlenlose Kamille

Botanische naam: Matricaria discoidea, Chamomilla suaveolens

Volksnamen: ananaskruid

Schijfkamille is eigenlijk een kamillesoort, maar verdient met zijn apartesmaak verdient het plantje toch een aparte plaats. In Amerika is dit een gekendearomatische plant, terwijl hier veel mensen schijfkamille klasseren als ordinairakkeronkruid. Als je kijkt naar de blaadjes, zie je duidelijk dat het een kamille is,maar de bloemen, die zien eruit alsof iemand de witte lintbloemetjes eraf heeftgetrokken en enkel het hartje nog overblijft. Met wat verbeelding zien ze er uitals ananassen. Als je ze vervolgens tussen je vinger kneust, komt meteen eenduidelijke fruitige ananasgeur vrij.

De jonge bloemhoofdjes en een beetje van het blad verwerk je in eenheerlijk infuus door ze een zevental minuten afgedekt te laten trekken in heetwater. Je kan dit zo drinken of laten afkoelen tot ice tea. Als je het nog zoeter wil,kan je een gedroogde abrikoos (bio) laten mee infuseren. Je kan schijfkamilleook toevoegen aan kruidensausjes, fruitsalades, of verwerken tot siroop ofsorbet. Of laat enkele takjes een nacht trekken in een karaf witte wijn, je kan diedan gekoeld serveren als aperitief. Schijfkamille combineert overigens ookbijzonder goed met verse vlierbloesem.

Smalle weegbree

Weegbree

Engels: plantain Frans: plantain Duits: Wegerich Spaans: plantago

Botanische namen: Plantago major (Grote weegbree)Plantago lanceolata (Smalle weegbree)Plantago coronopus (Hertshoornweegbree)

Volksnamen: allergiekruid, blarenkruid, breewegblaren, ezelsoren, geneesbladen,hazenoren, hoestkruid, hondstong hondstrip, insectenkruid, jeukkruid, konijneblad, lamstong,platvoet, ribbeblad, soldatenkruid, straatblaren, varkensoor, weverblaren weversblad,wondkruid, zenuwkruid, zwerenkruid

Er is nauwelijks een andere plant te vinden die zo gemakkelijk te vinden is– behalve paardenbloem dan misschien. Je vindt weegbree in het gazon, tussende straatstenen, overal waar mensen wonen. En er zijn verschillende soortenweegbree. Vooral de grote en smalle weegbree, en ook wel dehertshoornweegbree worden geplukt, omdat deze de meest gangbaarvoorkomende soorten zijn.

Door vondsten weten we dat weegbree in Europa al meer dan 4000 jaarlang gebruikt wordt. Andere acheologen ontdekten dan weer dat weegbree aleen belangrijke voedingsplant was in Koerdistan zo'n 12 000 jaar geleden.Vandaag heeft hertshoornweegbree nog altijd een ereplaats in de Italiaanse

keuken: je kan die daar als groente op de markt kopen, of als zaad voor demoestuin. In Italië wordt het minutina orferba stella genoemd en het is ook onzerestaurants aan het veroveren.

Een van de namen die de inheemse Amerikanen aan deze plant gaven,wordt vertaald als "levensmedicijn". Dat dat niet onterecht is, bevestigenchemische analyses, die uitwijzen dat weegbree aucubine bevat, een glycosidedat een belangrijke anti-toxine werking heeft.

Een andere naam die de eertse bewoners van Amerika gaven, was'voetstap van de blanke man'. Opmerkelijk genoeg noemden inheemse volkerenin Australia het ook 'voetstap van de Engelsman', en verwijst de Latijnse naamplantago naar 'planta', voetzool. Als de zaden nat worden door regen of dauw,vormen ze een kleverige gel waarmee de zaden aan de schoen-of voetzolenblijven kleven, om er vervolgens even later weer af te vallen als ze weeropgedroogd zijn. Mensen als openbaar vervoer gebruiken blijkt een heeleffectieve strategie te zijn, want de plant komt nu wereldwijd voor. Mensen lopenmaar op twee poten, maar het zijn dan ook best wel grote...

Grote weegbree

Jonge weegbreeblaadjes verwerk je rauw of als bladgroente, de ouderebladeren worden wat taaier en mix je bij de soep. Je kan ze ook vijzelen en hetsap opvangen om te verwerken in smoothies of saladedressings. De blaadjesbevatten bèta-caroteen, calcium, vitamine C en eiwitten.

De zaadjes bevatten veel vezels en zijn reijk aan vitamine B1. Oogst ze opeen droge dag; grote weegbree heeft meestal het meeste zaad, maar je kan ookandere soorten gebruiken. Gebruik ze als alternatief voor chia- of lijnzaad; ookweegbreezaden bevatten slijmstoffen die vloeistoffen een gel kunnen latenvormen. Opgelet, slijmstoffen zijn hittegevoelig, gebruik ze dus best koud. Is hetje eerder om de smaak te doen, dan kan je de zaden even roosteren in de pan enze over gerechten strooien.

Zomerpostelein

Engels: purslane Frans: pourpier, pourpier maraîcher, porcelane Duits: Portulak, Gemüse-Portulak Spaans: verdolaga

Botanische naam: Portulaca oleracea

Volksnamen: geen gekend

Zomerpostelein bevat een behoorlijke dosis alfo linoleenzuur, een omega3-vetzuur, wel 5 keer zo veel als andere bladgroenten als spinazie. Ookopmerkelijk is het hoge EPA-gehalte ook, terug te vinden in lijnzaad, vis en durevoedingssupplementen.

Daarnaast is de plant ook rijk aan verschillende B-vitamines, vitamine C ,ijzer, magnesium en antioxidanten. Eén kopje gekookte bladeren bevat 90 mgcalcium, 561 mg magnesium en meer dan 2000 IU vitamine A. Tijd dus om dezesappige plant in de keuken te ontdekken. In veel restaurants vind jezomerpostelein alvast op het menu!

De bladeren en bloemknoppen hebben een interessante smaak te bieden:

licht zuur en zilt, soms zelfs met een hint van peper. De stengels hebben meereen citroenachtige smaak. Het bijzondere is dat de smaak van de stengel varieertal naargelang het ogenblik waarop je plukt: door een chemisch proces smakende stengels die je 's avonds oogst veel minder zuur dan degene die je 's ochtendsoogst.

Dat zomerpostelein een lange tradities heeft als groente, bewijzenarcheologische vondsten op prehistorische sites. Vandaag is zomerposteleinvooral nog in Griekenland en Turkije een populaire saladegroente, die soms ookkort gebakken wordt met wat uit, knoflook, tomaten en feta. Zelf vind ikzomerpostelein het lekkerste als groene salade: zo verfrissend op een hetezomerdag en het combineert ook prima met andere zomerse groenten en olijven.

Wie sap probeert te maken van de plant, krijgt meer een gel dan sap, watverraadt dat de plant voldoende slijmstoffen bevat om vloeistoffen te helpenindikken.

De kleine zwarte zaden zijn ook eetbaar; Aboriginals in Australiëverzamelen ze om in gebak te verwerken.

Opgelet, zomerpostelein bevat ook oxaalzuur (meer over oxaalzuur lees jein het hoofdstukje over zuring).

Wilde peen

Engels: Queen Anne's lace/wild carrot Frans: carotte sauvage Duits: wilde Möhre Spaans: zanahoria

Botanische naam: Daucus carota

Volksnamen: boterpeen, caroten, gele peen, gele wortel, moeren, mooren, paardewortel,pee, peeën, peen, pompwortel, roode wortel, vogelnestje, witte bloemen

Eigenlijk is dit de wilde, originele vorm van de oranje wortel die iedereenkent. Hier is echter een waarschuwing op zijn plaats: wild peen kan je verwarren metde dodelijk giftige gevlekte scheerling (waaraan Socrates gestorven is). Zo kan je het verschil zien:

Wilde peen onderscheidt zich door fijne haartjes op stengel en blad, eenwortel die duidelijk ruikt naar wortelen (de oranje keukenvariant) en bladerendie ruiken naar wortelloof. Gewoonlijk -maar niet altijd- is er één donkere stip inhet midden van de witte schermbloem. Meestal wordt wilde peen maximum 90

cm hoog.

Gevlekte scheerling heeft kale holle stengels met paarsrode vlekjes. Deze plantkan vrij groot worden, soms wel tot 2,5 m hoog. De schermen staan meer openen de bladeren hebben een onaangename geur. Gevlekte scheerling maaktbloemen aan in de late lente, bij wilde peen komen de bloemen pas later in dezomer.

Pluk wilde peen enkel als je 100% zeker bent van de identificatie. Denk erook aan dat wilde peen fytodermatitis kan veroorzaken: het sap uit de bladerenen stengel maakt je huid gevoelig aan verbranding door de zon. Bij planten alsreuzenberenklauw is dat meer gekend, en kan dat tot heel zware brandwondenleiden, maar ook andere schermbloemigen hebben dit effect, zoals peterselie enwortel, hetzij in veel mindere mate. De ene persoon is daar wat gevoeliger aandan de andere, maar hou het dus in de gaten als je wilde peen oogst, zeker opeen zonnige dag.

Verwacht bij het opgraven geen dikke oranje wortel zoals je die kent, maareen witte kleine wortel, ongeveer ter grootte van een niet al te grote pink. Ikgebuik deze niet las groente, maar wel als specerij: je kunt er bouillon vantrekken, de wortel mee laten pruttelen in soep of stoofpotjes. Als de wortel grootgenoeg is om te raspen, kan hij salades en wokgerechten opsmukken. Oogst dewortel zeker vòòr de bloei, anders wordt deze bitter en houterig.

De bladeren van wilde peen kan je net als wortelloof verwerken in pesto,pannenkoeken en soep. Ook rauw zijn ze best lekker, als ze jong genoeg zijn. Debloemen gebruik je als smaakvolle afwerking van een gerecht of gebruik je alsgrondstof voor kruidenazijn. Als beignets of in pannenkoeken zijn zeoverheerlijk. De zaden zijn verrassend zoet en aromatisch, een ware delicatesse!Heerlijk om stoofpotjes, gebak, kruidenazijn en fermentatieprojecten te kruiden.

In het Engels luistert wilde peen naar de poëtische naam 'Queen Anne'slace'- terwijl ze aan het kantklossen was, prikte Queen Anne in haar vingers enviel er een druppel bloed op het kantwerk. Als je van dichtbij naar de bloem kijk,zie je inderdaad dat elke schermbloem bestaat uit kleinere witte bloempjes, methelemaal in het midden van de schermbloem een donkere stip in het midden. Oo,hieraan ku je wilde peen herkennen, alleen blijkt in de realiteit dat niet elkewilde peenbloem deze donkere stip heeft...

De huidige oranjekleurige wortel die we in de keuken kennen, is hetresultaat van jarenlange teelt op kleur. De eerste wortelen die gecultiveerdwaren (en die eveneens afkomstig waren van de wilde peen), kwamen uit Iran enarriveerden in Nederland ik de 14de eeuw. Het Huis van Oranje was meteenenthousiast over de smaak, voedingswaarde en teeltmogelijkheden van de

roodpaarse peen, maar eiste dat die doorgekweekt werd tot er een oranje versiebestond. Al snel werd de wortel op die manier het populaire voedingsmiddel datwe vandaag nog vaak op het menu zetten. Misschien is het zelfs één van deeerste groenten die je at als baby. Voor speciale gelegenheden (vaak rondeindejaar) vind je nog wel eens de roodpaarse versie in winkels, als specialiteit.En wie wortelen kweekt in de moestuin, weet ookk dat tussen al die oranjewortels, er ook wel eens een witte tussen zit als verrassing – even wit als dewilde peen.

Daslook

Engels: ramsons Frans: ail des ours Duits: Bärlauch Spaans: ajo de oso

Botanische naam: Allium ursinum

Volksnamen: beerlook, berelook, borslook, hondsknoflook, wilde knoflook,woutknooploock

Daslook, de wilde versie van onze vertrouwde knoflook, met eetbarebladeren, bollen, bloemen en zaden. Hoewel hij op sommige plekken massaalvoorkomt, en daar een heus tapijt vormt met een je tegemoet komendeknoflookgeur, is het best een kwetsbare plant. Zijn natuurlijke habitat is namelijkoudere bosgrond, en die is schaars geworden. Maar geen nood, in verschillendeecologische kwekerijen is de plant te koop en eenmaal gesetteld, geeft hij je in detuin een overvloed aan vers kookmateriaal!

Uit vondsten blijkt dat deze plant al door onze verre voorouders gebruiktwerd in de prehistorie. Vandaag is 'grote broer' knoflook populairder, maaronder wildplukkers is daslook nog altijd even geliefd als eeuwen geleden.Daslook is een typische voorjaarsbloeier, die zijn levenscyclus voltooit in de

lente, vòòr de bomen bladeren krijgen en er genoeg licht op de bosbodem valt.

Een traditionele manier om daslook te bewaren voor de rest van het jaar, ishet opleggen in zout, azijn of olijfolie, waarbij de smaak even intens blijft alswanneer het vers geplukt is. De bladeren geven een overheerlijke en verfijndepesto, en zelfs de bloemen hebben dezelfde typische geur. Hier geen zoetbloempje om in desserts te verwerken dus, maar eentje die een glansrol speelt inhartige gerechten.

De ondergrondse bollen graaf je uit als de plant in slapende toestand is,van late zomer tot in de winter. Je kan ze net zoals knoflookteentjes gebruiken.Maar hou er wel rekening mee dat knolletjes die je uitgraaft, geen nieuweplanten vormen het volgende jaar... en doe dit dus zeker niet in het wild!

Let erop dat je 100% zeker bent dat je met daslook te maken hebt en nietverwart met het giftige meiklokje (Convallaria majalis). De bloemen zien erweliswaar heel anders uit, maar de bladeren lijken wel wat op elkaar. Als je dezekneust tussen je vingers, en er een duidelijke knoflookgeur vrijkomt, heb jezeker met daslook te maken.

"Eet prei in maart en daslook in mei, dan is men het hele jaar doktervrij."

Rode klaver

Engels: red clover Frans: trèfle des prés Duits: Wiesen-Klee, Rot-Klee Spaans: trébol rojo,trébol violeta

Botanische naam: Trifolium pratense

Volksnamen: Brabantse klaver, Spaanse klaver

Rode klaver is een wild gewas dat al lang gekweekt wordt, maar vooral alsveevoer en groenbemester. Dit wordt geïllusteerd door het gezegde "klaver is demoeder van maïs".

Toch gebruiken Native Americans al eeuwenlang het blad van rode klavervòòr de bloei, en ook de zoete aromatische bloemen. De Pomo indianen hebbenzelfs speciale klaverdansen en -feesten in de lente om deze plant te eren. Engelijk hebben ze! Aarzel niet om rode klaver de plukken tijdens je wandelingen

om het vers of gedroogd te verwerken in infuus of salades en siropen. Eenhandvol rode klaverbloemen ondersteunt niet alleen het vrouwelijkehormoonstelsel, het is ook het equivalent van een energiereep voor sporters.

In Ierland werden de groenen bladeren gedroogd en tot mee gemalen omeen echt groen Iers brood te bakken.

Wist je dat je de zaadjes ook kan verzamelen om te kiemen? Rodeklaverkiemen zijn simpelweg verukkelijk van smaak, en hun populariteit roeitdan ook gestaag.

Kleine pimpernel

Engels: salad burnet Frans: pimprenelle Duits: Kleine Wiesenknopf Spaans: pimpinela menor, algáfita, hierba ge, hierba del cuchillo

Botanische naam: Sanguisorba minor

Volksnamen: bloedkruid, klein sorbekruid, kleine steenbreek, steenbilermel

Hoewel kleine pimpernel steeds vaker als plant verkocht wordt om jekruidentuin te verrijken, vind je deze nog geregeld in het wild, maar het ismakkelijk erover te kijken. In rauwe toestand is dit kruid het lekkerst. Voeg deblaadjes van kleine pimpernel dus ruim toe aan samades en dressings, of gebruikhet als strooikruid op allerlei gerechten zoals peterselie.

Het bijzondere is dat sommigen de smaak als komkommer-achtig ervaren,terwijl anderen dan weer vinden dat de smaak wat op die van noten lijkt.Gebruik steeds de jonge blaadjes, de oudere smaken bitter en zijn vezeliger. Zelfsin de winter, als het niet te hard vriest, kan je blijven oogsten, zij het met mate.

Hoewel je dit niet meteen zou verwachten van een groen blaadje dat naarkomkommer smaakt, wordt in sommige regio's nog steeds een tonicum gemaakt

door de blaadjes van kleine pimpernel in wijn te laten trekken.

De bloem kan je ook eten, maar is wat taaier. Die is dus eerder geschikt omsamen met andere kruiden en bloemen in een infuus te verwerken.

Kleine pimpernel in bloei

Grote brandnetelEngels: stinging nettle Frans: ortie grande Duits: Brennesselkraut, grosse Brennessel Spaans: ortiga mayor, ortiga verde

Botanische naam: Urtica dioica

Volksnamen: bengelkruid, broeinetel, duivelskruid, duivelsvoorschoot, gemene netel,hoendernetel, nestel, netelkruid, roomse netel, tingels

Van alle onkruiden is brandnetel de ongekroonde groene koningin. Desuperheld van de chlorofyl.

Brandnetelblad is zo rijk aan voedingsstoffen – ijzer, calcium, magnesium,kalium, aminozuren, B-vitamines – dat het echt een raadsel is waarom het nietvaker als kostbare voedingsbron beschouwd wordt. De plant heeft zelfs eenbijzonder effectieve strategie moeten ontwikkelen om niet kaalgevreten teworden: de gekende, branderige prikjes. Het woord 'netel' is afgeleid van hetAngelsaksiche 'noedl', wat 'naald' betekent, omdat de brandhaartjes prikken alsfijne naaldjes. Dat is meteen ook de reden waarom de plant door velen vervloektwordt, maar bekijk het eens van de zonnige kant: dit is een plant die je zelfs in

het donker kan herkennen! Bekijk het plukken van de plant als een oefening in mindfulness, en weet

dat als je geprikt wordt, het best gezond is voor je lijf.

Dit zijn mijn tips voor plukken met blote handen (ik draag niet graaghandschoenen om mijn handen te 'blinddoeken'):

• De meeste brandhaartjes bevinden zich bovenop de bladeren, op destengels en aan de onderkant van het blad zitten er veel minder. Grijp dusnaar de stengel en vermijd contact met de bladeren.

• De brandhaartjes werken door middel van wrijving; grijp de plant dusstevig vast, aarzelend en voorzichtig werken zorgt voor meer prikjes.

• Als je het moeilijk vindt de planten na de oogst vast te houden om fijn te hakken, leg ze dan eerst even in de diepvriezer. Dit inactiveert de brandhaartjes.

“In Scotland, I have eaten nettles, I have slept in nettle sheets, and dined off a nettletablecloth.” (Thomas Campbell)

De vezelige stengel van brandnetel werd lang gebruikt als grondstof voorhet vervaardigen van touw en stof (denk maar aan de neteldoek). In demiddeleeuwen waren het enkel vrouwen van de adelstand die ondergoeddroegen dat gemaakt was van netelvezels. In tegenstelling tot wat je misschiendenkt, prikte dat helemaal niet, brandnetel geeft juist een stof die uiterst zacht is.Het is een duurzame sto die lang meegaat, en dat is ook de reden waarom hettijdens de oorlog voor Duitse legeruniformen werd gebruikt. Vandaag is dezevezel weer helemaal terug van weg geweest, er worden terug tapijten en kledijgemaakt op basis van brandnetel, eventueel gemeng met andere natuurlijkevezeld zoals katoen of hennep. Maar terug naar het eetbare deel.

100 g brandnetelblad bevat 2900 mg calcium860 mg magnesium3,9 mg chroom13,2 mg cobalt41,8 mg ijzer447 mg fosfor1750 mg kalium4,7 mg zink15700 IU carotene5,2 mg vitamine B 310,2 % eiwit7,8 mg mangaan2,2 mg selenium

83 mg vitamine C en nog veel meer: vitamine K, foliumzuur,...

Vergeleken met de meeste gecultiveerde bladgroenten zoals sla, isbrandnetel altijd de betere optie.

Je kan het blad op het laatst toevoegen aan om het even welke soep, je kanhet kort blancheren en eten als bijgerecht, je kan het rauw toevoegen aansmoothies of in kruidenazijn, opstoven als spinazie, verwerken in sauzen, devariaties zijn eindeloos. Ontsap de bladeren samen met wat appels en seldervoor een groen sap waarvan je meteen recht springt. Eigenlijk zijn er zo veelmogelijkheden met brandnetel dat je wel eens het gevoel zou kunnen krijgen datdeze plant maar niet snel genoeg kan groeien.

Een korter infuus (een zevental minuten) is een ideale voorjaarskuur omte ontgiften (lees: je zult meer moeten plassen).

Oudere bladeren worden wat korreliger van textuur, en meer bitter vansmaak, wat minder aangenaam is in de mond. Zorg dat je steeds bladeren pluktvoordat de plant in bloei komt. Let dus goed op, want het zijn niet bepaaldkleurrijke opvallende bloemen; brandnetel bloeit bijzonder discreet. Op heteinde van winter kan je het jonge blad al oogsten, het is dan vaak paarsachtigvan kleur. Later in de lente wordt brandnetel groter en groener. Als je blijftplukken, komt de plant pas veel later in bloei omdat hij steeds eerst nieuw bladaanmaakt. Zo kan je zelfs tijdens de herfst gewoon blijven verder plukken en hebje een bijna hele jaar voorraad. Waarom doen niet meer mensen dat, zo'nmoeiteloze moestuin?

In het Engelse dorpje Marshwood wordt jaarlijks een wedstrijd'brandnetel eten' gebouden. De blaajes worrden tussen duim en wijsvinger toteen prop gerold, met de onderzijde (zonder brandhaartjes) aan de buitenkant.De prop wordt zo ingeslikt. Het ziet er heel stoer uit, maar probeer het zelfgerust ook eens: het ziet er een pak gevaarlijker uit dan het is. Nog zo'n Engelsetraditie: nettle whipping (slaan met brandnetels) in de lente, in je blootje. Om debloedsomloop op gang te brengen. Dat is dan weer écht stoer.

De (niet-prikkende) zaadjes zijn ook eetbaar, zowel in groene, onrijpe fase,als in het eerder bruinkleurige, rijpe stadium. De groene zijn een stukopwekkender, voeg ze dus toe aan een ochtendlijke smoothie of muesli. De rijpezaden gebruik je rauw of geroosterd als strooikruid op je favoriete gerecht.Vroeger werden brandnetelzaden standaard gegeven aan mensen die watmoesten aansterken.

Watermunt

Engels: water mint Frans: menthe aquatique Duits: Wasserminze, Bachminze Spaans: menta acuática

Botanische naam: Mentha aquatica

Volksnamen: paddenbalsem, boerenbalsem, wilde balsem, hondekruid, bruine griet,roekeblad, broene berend, aalkruid, broekmint, vlooienkruid, rossement, wild bakkruid

De variëteiten munt zijn ondertussen bijna ontelbaar geworden, vooralook omdat ze de neiging hebben om onderling te kruisen. Dit maakt het quasionmogelijk om ze allemaal te kennen, maar watermunt is dat weer een heelgemakkelijke: dit is een muntsoort die in de nabijheid van (of zelfs in) watergroeit.

Mentha was een Griekse nimf, en Hades, god van de onderwereld, wasstapelverliefd op haar. Toen zijn echtgenote Persephone daarachter kwam, werdze zo boos dat ze Mentha vertrappelde met de dood tot gevolg. Hades wasontroostbaar en probeerde tevergeefs zijn nimf terug tot leven te wekken. Hijveranderde Mentha dan maar in een fris groen plantje dat nog steeds heerlijkgeurt als er op getrapt wordt.

Munt is in verschillende werelddelen hét kruid van de gastvrijheid.Munthhee wordt in landen als Marokko aangeboden om gasten te verwelkomen,terwijl het bij ons meer de gewoonte was om het kruid op de (aarden) vloer testrooien: telkens men erop stapte, kwam de heerlijke geur vrij. Houten(tuin)tafels kan je inwrijven met verse bosjes munt voor een heerlijke zomersegeur.

Watermunt gebruik je net zoals andere muntsoorten: als verfrissend endorstlessend infuus, toegevoegd aan taboulé, in chutneys en (fruit)salades. Ofproef eens een in schijfjes gesneden knapperige appel met watermuntblaadjeserbij. Zo eenvoudig en zo lekker! Nog een geheime tip is om watermunt tecombineren met aromatische rozenbloemblaadjes (zoals van de rimpelroos) – jeweet niet wat je proeft!

Belangrijk om weten is dat oogsten bij zoet water altijd een risico inhoudtop leverbotbesmetting. Was je oogst daarom steeds grondig met een goedescheut azijn, of laat ze even meekoken!

Witte dovenetelEngels: white dead nettle Frans: ortie blanche, lamier blanc Duits: weiße Taubnessel Spaans: ortiga blanca Botanische naam: Lamium album

Volksnamen: dampnetel, doefnetel, melknetel, suikernetel, memmekens, papnetel, tammetingel, witte tingel

Zijn gelijkenis met brandnetel is een slimme overlevingsstrategie; veelherbivoren vermijden deze plant, uit schrik voor de (onbestaande) prikjes.Vandaar ook de naam dovenetel: hij lijkt op een (brand)netel, maar prikt niet.Vergis je niet: ook deze kan je zonder problemen verwerken in soep, alsbladgroente, in dipsausjes en meer.

Kinderen vinden het leuk om de witte bloempjes te plukken en er denactar uit te zuigen, maar ontdekken soms wel dat een insekt hen voor was.Maar zelfs zonder nectar zijn de bloemen eentbaar en komt hun nootachtigesmaak naar voor. Omdat ze zo klein zijn, zijn ze de ideale manier om hapjes tepimpen, of een voorgerechtje met schijfjes komkommer of rode biet waarop je

dovenetelbloemen strooit. De echt jonge bladeren verwerk je in een salade; dewat oudere kan je opstoven zoals spinazie of verder verwerken als bladgroente.De diepe groene smaak verraadt het hoge mineralengehalte. Dit is één van deweinige planten die nauwelijks van smaak verandert eenmaal die in bloei staat –je kan dus gerust het blad blijven oogsten tijdens de bloei.

Twee familielieden van de witte dovenetel: paarse dovenetel (Lamiumpurpureum) en hoenderbeet (Lamium amplexicaule), kunnen op dezelfde maniergebruikt worden.

Maarts Viooltje

Engels: wood violet Frans: violette odorante Duits: Duft-Veilchen Spaans: violeta común, viola

Botanische naam: Viola odorata

Volksnamen: blauw viooltje, blauwe filetjes, boodskapjes, bosviooltje, nachtviool(tje),stijfmoertjes, welriekend viooltje

Zie je de mooie hartvormige blaadjes? De legende zegt dat viooltjesgemaakt zijn door Jupiter. He was tot over zijn oren verliefd op Io, maar wasbang dat zijn vrouw dat zou te weten komen. Dus veranderde hij Io in een witkalf. Om Io te troosten, maakte hij voor haar een speciaal snoepje: het maartsviooltje. Io's naam zit trouwens nog steeds verstopt in het woord viooltje.

Misschien weet je al dat je viooltjesbloemen kunt eten. Ze zijn prachtig omallerlei gerechten te versieren, van hapjes tot desserts. Maar alleen het maartsviooltje heeft zo veel aroma. In Frankrijk maken ze er een siroop van, en de

typische vioolsnoepjes ken je waarschijnlijk ook. Maar ze worden ook verwerktin cake, fruitsalade, ijs en likeur. Ze geven naast hun heerlijke smaak ook eenprachtige kleur af.

Zelf verwerk ik ze het lieft in gearomatiseerde honing (het recept daarvoorstaat in de receptensectie), of ik gebruik ze om salades af te werken met eenextra toetsje vitamine C.

Maar wist je dat je ook de groene blaadjes kan eten? En ze zijn nogvoedzaam ook. 100G bevat maar liefst 264 mg vitamine C enn 20 000 IUvitamine A. Voeg de blaadjes toe aan salades, soepen, stoofpotjes, dipsausjes enmeer. Ze hebben een licht bittere, peperachtige smaak en kunnen soep eenbeetje indikken. Blad en bloem samen als infuus zijn ook een smaakvollecombinatie.

Maartse viooltjes zijn vrij zeldzaam geworden in het wild, al komen ze hieren daar nog algemeen voor. Pluk deze plant niet in het wild, maar zet 'm in jetuin (hij doet het zelfs prima in potten), of gebruik andere viooltjessoorten.

Lievevrouwebedstro

Engels: woodruff Frans: aspérule odorante, gaillet odorant Duits: Waldmeister Spaans: asperula olorosa, asperilla

Botanische naam: Galium odoratum

Volksnamen: bedje op het stro, be(d)stro, boeemvriend, donka, kom-lok-mij-de-vint,leverkruid, malmeester, meidrank, meikruid, mottekruid, muguet (!), Onze-Vrouwe-wiegstro,ruwkruid, sterleverkruid, sterrenkruyt, toenka, waldkruid, waldmeester, wegstro, welriekendewoudmeester, wiegstro.

Lievevrouwebedstro zou het stro geweest zijn waarmee Maria het kribje bedekte toen Jezus net geboren was. Ze gaf het kruid niet alleen haar naam, maarook een bijzondere eigenschap als het geplukt werd tot stro (gedroogd werd dus).

Het tweede deel van de botanische naam, odoratum, verraadt al dat dezeplant gekend staat om haar sterke, zoete geur, vooral als de plant in bloei staat.Het bijzondere is dat die geur heel subtiel is bij de verse plant, maar juist sterker

wordt als je de plant plukt en ze even laat verleppen. Het doet dan wat denkenaan de geur van versgemaaid hooi, maar zoeter. De geur is afkomstig vancoumarine, wat giftig is in hoge dosering, dus gebruik deze plant met mate, alseen aromatisch extraatje.

De bladeren en bloemen zijn vooral gekend als ingrediënt voor 'Maitrank' :zoete witte wijn waarin een nacht enkele schijfjes sinaasappel en een bosjelievevrouwebedstro hebben getrokken. Ook een fruitsalade of waterijsje kan jearomatiseren met blad en bloemen van dit kruid, maar pluk het dus altijd evenvan tevoren en laat het plantje even verwelken, het aroma wordt dan veelsterker.

Duitsers zijn grote liefhebbers van deze plant. Zij verwerken ze tot siroopdie ze toevoegen aan bier, voegen het kruid zelf toe aan brandewijn, stoppen hetin hun worsten, maken er confituur van en ijs. Bij jongeren islievevrouwebedstro verwerkt in schnapps een populaire feestdrank. In Ruslandaromatiseren ze er dan weer frisdrank mee.

Opgelet: lievevrouwebedstro is in België en de meeste buurlanden in het wild beschermd! Om een onuitputtelijke voorraad te hebben, haal je best een plantje uit een ecologische kwekerij (of de tuin van iemand die je kent), en zet je het op een schaduwplek in je yuin als bodembedekker. Eenmaal gesetteld, zit je met een tapijt van aromatische lievevrouwebedstro. En als jij er dan achter komt hoe de plant aan zijn volksnaam 'Kom-lok-mij-de-vint' komt, laat het me weten.

Duizendblad

Engels: yarrow Frans: achillée millefeuille Duits: gemeine Schafgarbe Spaans: milenrama, hierba de Aquiles, colchón de pobre, milefolio

Botanische naam: Achillea millefolium

Volksnamen: garve, geruwe, (haze)gerwe, hondegervel, kerfkenskruid, soldatenkruid,theeblommen

Eén van mijn medeplukkers zei me ooit "Ik begrijp echt niet waaromkorianderblad zo'n hype is in all die restaurants. Want koriander, daar hou je vanóf je haat het hartstochtelijk, er is meestal geen middenweg. Waarom wordt datniet gewoon vervangen door duizendblad? Daar houdt iedereen van, als ze heteenmaal geproefd hebben."

Duizenblad was bij onze voorouders erg populair, omdat het net begint tegroeien tijdens de periode die wordt aangeduid als 'the hungry gap': de tijdtussen het einde van de winter en het echte begin van de lente. De tijd waarin de

wintergroenten zijn uitgeput, en de eerste lentegroenten nog niet volgroeid zijn– een periode die ook niet voor niets historisch samen viel met devastenperiode: er was gewoon echt niet veel voedsel voorradig. Onze vooroudersgingen toen in de natuur op zoek naar voedzame, smaakvolle en reinigendekruiden, en duizendblad was een favoriet.

Duizenbladthee, gemaakt met de bloemen en/of bladeren, geserveerd meteen schijfje citroen en (optioneel) een klein beetje honing, is een traditioneledrank die ook vandaag nog genietbaar is.

Sommige mensen eten de bladeren graag gestoomd, maar ik vind ze hetlekkerst verwerkt in rauwkost, al smaken ze ook prima als je ze op het laatst aanwortelsoep toevoegt. Je kan de blaadjes ook fijnsnipperen en als alternatief voorperterselie op allerlei gerechten strooien. Van oudere blaadjes wordt demiddennerf wat taaier, maar je kan ze gewoon ritsen. Meng ze met zelfgemaaktegroentendips of beleg. De bloemen haal je wat uit elkaar en kan je decoratiefverwerken op hapjes. Je kan ze ook even door wat beslag halen en als beignetsverwerken.

Volgens de legende gebruikte de griekse held Achilles dit kruid om debloedende wonden bij zijn soldaten te genezen -het kruid heeft inderdaad eenbloedstelpende werking, handig als EHBO-kruidje- en dat hoor je nog steeds aande botanische naam.

Over de receptenAls moeder van een tweeling ken ik zowel de noodzaak als de uitdagingen

van gezonde voeding. Het is zo belangrijk voor opgroeiende kinderen om dejuiste voedingsstoffen binnen te krijgen en om een goede relatie te ontwikkelenmet echt, natuurlijk voedsel. Ik ben er bij mijn kinderen achter gekomen dat zesoms nog veel intuïtiever zijn als het gaat om wat ze eten. Op voorwaarde dat zegezonde, volwaardige opties aangebode krijgen, pikken ze er vanzelf uit wat zeop dat moment het meest nodig hebben. Opmerkelijk genoeg merkte ik dat zejuist een sterke voorkeur voor wilde planten hadden op die momenten dat hunlichaam wat extra ondersteuning nodig had (toen ze kiezen kregen, bij eenverkoudheid, als er een virus de ronde deed,...).

Alle recepten zijn getest en goedgekeurd door kinderen, en familie envrienden die kwamen eten of proefden van wat ik meebracht op diversepotlucks. Veel van de proefpersonen hadden geen ervaring met het eten vanwilde planten, en toch wisten ze de smaak te appreciëren. Voedsel verbindt, eneten smaalt zo veel lekkerder in open lucht met het juiste gezelschap.

Ik wil eerlijk met jullie zijn: de keren dat ik een recept echt helemaal hebgevolgd kan ik op één hand tellen. Ik vervang het ene ingrediënt door een ander,laat iets weg of voeg iets toe, kortom: ik maak er al snel mijn eigen versie van.Speelsheid en creativiteit zijn zo belangrijk in de keuken. En dat is eigenlijkprecies de manier waarop je de recepten in dit hoofdtuk moet opvatten: als eenleidraad waarop je je eigen creativiteit kan botvieren. Kook vanuit je hart enexperimenteer er op los!

Voor de meeste recepten heb je geen speciaal materiaal nodig. Als er eenblender vermeld staat, lukt het inde meeste gevallen ook met een gewonestaafmixer. Alle recepten zijn vrij van gluten, toegevoegde suikers, bewerktevoeding en dierlijke produkten – met uitzondering van honing, zodat ookmensen met allergieën en intoleranties voldoende inspiratie vinden. Ze zittendaarentegen wel vol goede stoffen om je lichaam te voeden. Smakelijk!

Dranken

Een infuus maken

Een infuus, dat kennen we in de volksmond beter als een kruidenthee.Geen echte thee dus, want die kan je enkel maken van de theeplant (Camelliasinensis). Voor het maken van zo'n infuus kan zowel van verse als gedroogdeplantendelen gebruik maken.

Gebruik een opgehoopte theelepel gedroogde bloemen of bladeren, en eenafgestreken theelepel voor zaden voor één kopje kruidenthee. Giet er heet (nietkokend) water over en laat een zevental minuten (of langer, naar smaak)trekken. Plantendelen die meer vezelig en houterig zijn (zaden, wortels, bast)hebben wat langer nodig of moet je even laten meekoken. Dek je infuus altijd afterwijl het trekt, zodat de vluchtige stoffen niet verloren gaan.

Gebruik je verse kruiden, dan kan er een verschil in volume zijn, maar ditis bij elke plant anders. Gebruik daarvoor je gezond verstand. Planten zoals

brandnetel en munt bevatten veel water en krimpen dus nogal tijdens hetdroogproces. Wanneer je twee handen vol brandnetelblad droogt, past heteindresultaat in één hand. Het is dezelfde hoeveelheid brandnetel, maar in eenkleiner volume. Andere planten hebben bladeren die al bijna op cactusnaaldjeslijken, denk maar aan wilde tijm of rozemarijn. Het is een overlevingsstrategieom op een zonnige plek te kunnen gedijen op een zandgrond die niet veel watervasthoudt. Door het kleine bladoppervlak verdampen ze niet te veel water endrogen ze niet uit. Tijdens het droogproces krimpen deze blaadjes dan ooknauwelijks en zit je met ongeveer hetzelfde volume als eindresultaat. Zadenkrimpen meestal ook niet zo hard, omdat ze wat houteriger van structuur zijn.

Wat betekent dit nu? Als je een gewoon infuus ("kruidenthee") wilt zetten,dan gebruik je 1 theelepel gedroogde kruiden per kopje. Als je met verse plantenwerkt, moet je dus even nadenken over het volume van de plant, en hoeveelvolume er verloren gaat bij het drogen. Dat wil zeggen dat je soms dubbel zoveelvers plantenmateriaal zal moeten gebruiken -zoals bij brandnetel-, terwijl je bijandere kruiden nauwelijks de dosering moet aanpassen als je met vers materiaalwerkt. Het is dus volkomen afhankelijk van welke plant je gebruikt en welk deelvan de plant (bloemen en bladeren krimpen meer dan zaden en wortels). Hou erook rekening mee dat verse planten meestal wat langer moeten trekken.

Gazongenot

• 1 opgehoopte theelepel verse bladeren en/of bloemen van duizendblad(of 1/2 theelepel gedroogde)

• 1 opgehoopte theelepel verse bladeren en/of bloemen van schijfkamille(of 1/2 theelepel gedroogde)

Giet heet water over de kruiden, dek je kopje af en laat een zevental minutentrekken (of langer, naar smaak). Zeef en drink.

Wilde munt'thee'

• 1 opgehoopte theelepel verse bladeren en/of bloemen van wilde munt(of 1/2 theelepel gedroogde)

• 1 opgehoopte theelepel verse bloemblaadjes van de rimpelroos of eenandere aromatische rozensoort (of 1/2 theelepel gedroogde)

Giet heet water over de kruiden, dek je kopje af en laat een zevental minutentrekken (of langer, naar smaak). Zeef en drink.

Langere infusies

In het Engels worden ze 'infusions' genoemd, of 'standard brews', en zeverschillen nogal van de standaard infusen die wij kennen. Dezelfdeingrediënten worden gebruikt – water en planten- maar de bereidngswijze en deverhouding verschillen. Een veel grotere hoeveelheid plantenmateriaal wordtvoor langere tijd geïnfuseerd. Je kan ze lauw of gekoeld als ice tea drinken.

Deze bereidingswijze zorgt ervoor dat er veel meer voedingsstoffengeëxtraheerd worden. Ter illustratie: een kopje brandnetel'thee' bevat 5 tot 10mg calcium, terwijl een kopje lang geïnfuseerde brandnetelinfuus wel 500 mgcalcium kan bevatten.

Brandnetel lange infusie

Eén van mijn favorieten. Ik gebruikte het veel als ijzer-, calcium- enmagnesiumtonicum tijdens mijn zwangerschaps- en borstvoedingsperiode. Nogsteeds zijn er perioden waarin ik het dagelijks drink. Een echte smaak van denatuur!

• een grote handvol gedroogd brandnetelblad• 1 liter water

Doe de kruiden in een grote weckpot (of andere bokaal). Breng het wateraan de kook en giet het over de brandnetel. Doe het deksel op de pot en laat tenminste 4 uur trekken, een hele nacht is ook prima. Zeef en drink binnen de 36 à48u. Bewaar in de koelkast.

Heb je toch een overschotje dat niet op tijd op raakte? Verwen er je(kamer)planten mee. De gebruikte brandnetelbladeren zijn ook een fantastischeverrijking voor je compost.

Rode klaver infusie

Dit resulteert in een zoete, verfrissende zomerdrank. Rijk aan mineralen,vitaminen en eiwitten. Ook geschikt als sportdrank!

• een grote handvol gedroogde rode klaverbloemen• 1 liter water

Bereid op dezelfde manier als het voorgaande recept en serveer ijskoud opeen hete zomerdag als ice tea.

Botanisch water

Botanisch water is een bereiding waarbij vooral de subtieleresmaakaspecten van een plant tot hun recht komen. Het is een heerlijkverfrissende zomerse drank die de eeentonigheid van water drinken kandoorbreken. Je kan ze het beste maken met verse planten. Je kan eerst proberenmet één soort kruid en later kan je mengsels maken.

Wild botanisch water

• een liter water• enkele wilde kruiden: kleine pimpernel, bloeiende wilde oregano, rode

klaver bloesems, ...

De bereiding is zo simpel dat zelfs het kleinste kind het kan: vul een kanmet water en laat de verse kruiden er enkele uren in trekken. Dek de kan steedsgoed af. Je kan 4 tot 6 u laten trekken, en dit kan je in de zon doen of gewoon inde koelkast. Het reultaat kan je 48u in de koelkast bewaren. Overschotjes kan je eventueelinvriezen in ijsblokvormpjes.

Wil je het graag wat zoeter? Laat dan wat biologische gedroogde vruchtenmeetrekken: rozijntjes of abrikozen zijn daar ideaal voor. Of wat verse rijpebramen, mmm....

Wilde probiotica

Een gezonde en evenwichtige darmflora is een sleutel tot een goedegezondheid. Wilde planten zitten vol stoffen die het spijsverteringssysteemondersteunen. Paardenbloem is daar een goed voorbeeld van: het bevat de stofinuline, waar onze darmbacteriën van smullen.

Maar er is nog een andere manier om wilde planten probiotisch tebereiden: waterkefir. De goedaardige bacteriën en gisten die aanwezig zijn in dewaterkefirkorrels zetten suiker om in melkzuur. Het resultaat is een probiotischedrank die wat naar limoade smaakt. Waterkefirkorrels groeien snel bij, je kan zeonline kopen, maar meestal worden ze doorgegeven, dus vraag even rond in jeomgeving. In natuurvoedingswinkels worden ook wel eens waterkefirkorrelsuitgedeeld.

Wilde bloemen kefir

• 8 gedroogde abrikozen, bio• ½ citroen, bio• 4 eetlepels waterkefirkorrels• wilde bloemen: (schijf)kamille, reuzenbalsemien, oregano, rode klaver,

wotte dovenetel, viooltje, lievevrouwebedstro,... • 1 liter gefilterd, chloorvrij water

Doe bloemen, abrikozen en limoen in een weckpot. Was de kefirkorrels in eenzeef (ze houden niet van metaal, je kan bvb. een rieten of bamboe theezeefjegebruiken) en breng ze met een schone houten lepel ook in de weckpot. Voeg hetwater toe en zet het deksel erop. Gebruik je een rubberen ring, dan is de potgoed afgesloten en krijg je een bruisende drank met bubbels. Sluit je de potzonder rubberen band ertussen, dan resulteert dit in een niet-bruisende drank.Plaats je bokaal op een warme, zonnige plek.

Dit laat je enkele dagen staan. Afhankelijk van de temperatuur (warmtezorgt voor snellere fermentatie) en de conditie van je kefirkorrels, zie je naenkele uren of een dag bubbeltjes ontstaan in je vloeistof. Sommige mensendrinken kefir graag al na 24u, anderen drinken kefir graag wat ouder, en latenhet mengsel enkele dagen langer trekken. Hoe ouder, hoe meer de suikersomgezet worden in melkzuur. De drank smaakt dan uiteraard ook wat zuurder.

Zeef de vloeistof (ook hier: beter geen metaal gebruiken) en drink meteenop, of laat de drank nog even verder fermenteren. Daarvoor giet je ze in kleinereflesjes met beugeldop die je nog eens 24-48u laat fermenteren opkamertemperatuur. Hou ze wel in de gaten, zeker bij warm weer kan je beter afen toe eens de flesjes opnen om de druk er af te laten, zodat de flesjes nietontploffen. Daarna bewaar je de flesjes in de koelkast. De koele temperatuurremt de verdere fermentatie.

Serveer gekoeld.

Wilde probiotische mojito

• 8 gedroogde vijgen (bio)• ½ limoen, bio• 4 eetlepels waterkefirkorrels • 4 eetlepels grondig gespoelde en vers gehakte watermunt • 1 liter gefilterd, chloorvrij water

Bereid op dezelfde manier als het vorige recept. Dit is een verfrissende engezonde cocktail, ideaal voor warme zomerdagen.

Wilde 'limonades'

Een andere lekkere variatie is vruchtensap gebruiken in plaats van water. Dit iseen recept dat bij mijn kinderen een grote hit is op feestjes:

Kaasjeskruidverrassing

• een liter appelsap (geen concentraat, maar het echte spul) • een grote handvol gedroogde kaasjeskruidbloemen

Om dit drankje te maken, kan je beter geen verse bloemen gebruiken, wantdan mis je het kleureffect: de bloemen worden veel donkerder bij het drogen,van donker roze naar diep paars. Doe de bloemen samen met het appelsap ineen kan, roer even en laat dit afgedekt enkele uren (of een nacht) staan trekkenin de koelkast. Je appelsap wordt nu paars! Zeef de bloemen eruit en serveergekoeld.

Oxymel

Dit is eigenlijk een oud volksmiddeltje, oxy verwijst naar zuur en mel naarhoning. En dat is precies wat het is: water gemengd met honing en appelazijn.Het geheim van dit recept ligt hem in het enorm hoge, makkelijk opneembaremineralengehalte. Het smaakt als een nostalgische limonade, heel verfrissend.Dus waarom zou je er geen eigen versie van maken met je wilde huisgemaakteazijn- en honingsoorten?

• 1 eetlepel gezeefde wilde bloemenazijn • 1 eetlepel rauwe honing (of geïnfuseerde honing, zie verder in de

receptensectie)• een glas water

Doe de honing en de azijn in een glas koud of lauw water. Roer tot dehoning is opgelost. Je kan echt elke soort bloemenazijn gebruiken, en je kan zelfswilde vruchten toevoegen, zoals bosaardbei of bramen. Drink met een rietje.Mineraalrijk en een uitstekende dorstlesser.

Groene smoothies

Groene smoothies zijjn een antastische maner om meer groen binnen tekrijgen, ook voor mensen die niet zo tuk zijn op de smaak van bladgroenten. Integenstelling tot sappen, bevatten smoothies nog alle vezels. Ze hebben eenromige, rijke textuur en zelfs kieskeurige kinderen krijgen ze makkelijk binnen.

Groene smoothies zijn mengsels van rijp fruit en groene bladgroenten diesamen gemixt worden met wat vloeistof erbij. Als fruitsoorten zijn vooral zachtefruitsoorten zoals banaan, kiwi, mango, perzik, nectarine, meloen en papayageschikt. Als bladgroente kan je elk eetbaar wild blad gebruiken dat nog jong enniet te taai is: melganzevoet, netels, postelein en meer. Meer bitter smakendeplanten zoals paardenbloem kan je in kleinere hoeveelheden toevoegen.

Wie gewend is aan zoete smaken, zal in het begin misschien wat meer fruitwillen, en na verloop van tijd zal je merken dat je steeds grotere hoeveelhedengroen toevoegt. Volg je gevoel.

Dit zijn enkele van onze favorieten:

Posteleinsmoothie

• een grote handvol winterpostelein• 1 of 2 bananen• 2 tot 3 (bloed)sinaasappels, mandarijntjes, of mineola's• (optioneel) sap van 1/2 citroen

Pers eerst de citrusvruchten en doe ze in de blender (of in een beker engebruik de staafmixer) samen met de winterpostelein en de bananen. Mix totalles glad is. Als je mengsel te dik is, kan je nog wat water toevoegen en verdermixen.

Vogelmuurdroom

• een grote handvol jong vogelmuurgroen, fijngehakt• 1 grote (of 2 kleine) goed rijpe mango, geschild en in blokjes gesneden• water of botanisch water (zie recept botanisch water)

Doe de vogelmuur en mango in een blender , en voeg het water geleidelijkaan toe tot je de gewenste consistentie hebt bereikt.

Sappen

Bladgroenten ontsap je best in een -al dan niet handmatige- slowjuicer. Hetlekkerst zijn ze in een combinatie met fruit of zoetere groenten zoals wortelen.Omdat de vezels verwijderd zijn, worden ze snel opgenomen, zeker als je ze opeen lege maag drinkt. Maar drink ze vooral wanneer je er zin in hebt!

Wat ik schreef bij het stukje over smoothies, geldt hier ook: in het begin zalje liefst wat meer fruit toevoegen, maar eenmaal je gewend bent aan de smaak,gebruik je geleidelijk aan grotere porties wild groen. Pas de recepten dus aanvolgens jouw smaakpapillen.

Groene detox

• 2 appels• een handvol zevenblad• een handvol witte dovenetelblad of brandnetelblad• ½ citroen (bio), met schil

Ontsap alle ingrediënten in een slowjuicer. De citroen voeg je niet alleentoe voor de smaak, maar de vitamine C zorgt er ook voor dat je het ijzer uit debladgroenten beter absorbeert.

Versier het glas met een schijfje appel of citroen, of een eetbare bloem.

Oogstsap

• 2 peren• 2 wortels• een handvol melganzevoet• een handvol kaasjeskruidblad• twee weegbreeblaadjes

Gebruik dezelfde methode als bij het vorige recept. Voeg eventueel eenscheutje citroensap toe.

Soep

Dovenetel-weegbreesoep

• 2 uien• 3 stengels prei (gebruik ook wat van het groene blad)• 2 teentjes knoflook (of enkele daslookbladeren)• 1 grote aardappel of 1 grote wortel• 2 liter bouillon (je kan het recept voor wilde bouillon hieronder

gebruiken)• een scheutje olijfolie• een handvol witte/paarse dovenetelblad• een handvol knopkruidbladeren• 10 jonge weegbreebladeren

Sauteer de gepelde en fijngesnipperde ui, prei en knoflook tot ze zacht zijn.Voeg de fijngesneden aardappel of wortel toe en tenslotte de bouillon. Laat eenhalfuurtje sudderen tot alle groenten zacht zijn. Voeg de fijngesnedenbladgroenten toe en laat nog een 5 à 10 minutenmeekoken. Mix grondig met destaafmixer en giet in kommetjes, versierd met dovenetelbloempjes.

Dit is een veelzijdig basisrecept, waarin je zowat alle groenten en wilde kruiden kan verwerken. Meestal kijk ik even in de koelkast welke groenten er op moeten en gebruik ik die als basis voor de soep.

Wilde bouillon

Je eigen bouillon maken, dat moet je echt een sgedaan hebben. Je staatervan versteld hoe simpel het is, er zijn geen verborgen ingrediënten, en jemaakt van afvalmateriaal een voedzame smaakmaker, beter wordt het toch niet?

• 2 handen vol (bio) groentenafval: uien en knoflookschillen, preiworteltjes, wortelloof, aardappelschil, pastinaakgroen en -schil, bloemkoolblad, broccoli-en peterseliestengels,...

• een handvol heermoes• een handvol zevenblad• genoeg water om alles onder te zetten• zeezout, naar smaak

Doe alle ingrediënten in een ruime kookpot en voeg voldoende water toetot alles net onder staat. Te veel water maakt een slappere bouillon. Breng aande kook en laat, met het deksel erop, minimum 30 minuten sudderen. Je krijgt zo

een geconcentreerde bouillon. Tenslotte zeef je. Je kan wat meer zout toevoegen en de vloeistof, terwijl ze nog heet is, in

glazen bokalen gieten en die met het deksel erop omkeren zodat ze vacuumtrekken. Of je kan de bouillon in porties invriezen. In de koelkast kan je dit in eenafgesloten pot tot 4 dagen bewaren. Als je prei toevoegt, bewaart de bouillonmeestal wat minder lang. Vertrouw op je neus...

Eten

gearomatiseerde honing

Over honing

Laat ons niet vergeten waarom honingbijen ünberhaupt honing maken: alsvoedselvoorraad. Om die honing te maken, moeten de kleine beestjes hard, heelhard werken. Voor het verzamelen van 1 kg honing moet een totale afstand vanongeveer 50.000 km worden gevlogen. Dat is bijna de wereld rond!

Wie de actualiteit een beetje volgt, weet dat het bijenbestand de laatstejaren enorm achteruit gegaan is. Niet alleen de honingbij, maar ook veelinheemse wilde bijensoorten zijn verzwakt. Dat het gebruik van pesticiden eneen gezonde tuin niet samengaan, weet je ondertussen wel al, maar er is nogmeer aan de hand. Bekijk de sierplante in je tuin eens goed. Bij sommige daarvanzal je zien dat de voortplantingsorganen ontbreken; ze hebben geen stamper ofmeeldraden, geen stuifmeel, geen nectar. Ze worden gecultiveerd voor hunspecifieke bloemvorm of -kleur, maar zijn volledig steriel. Hun uiterlijk trektechter wel het aandacht van bijen die zich doodzoeken naar stuifmeel en nectar,en vruchteloos de ene na de andere plant bezoeken. Zelfs een tuin met prachtigebloemen kan dus een woestijn voor bijen zijn. Planten zoals hortensia's metgevulde bloemen zijn voorbeelden van dergelijke steriele planten.

Dus als je een tuin hebt, al is die maar een bloembak groot op eenvensterbank, probeer er een paradijs van te maken voor insekten. In plaats van

met grassen of steriele bloemen te werken, en eigenlijk een woestijn te creëren,zijn er veel wilde bloemen die prachtige bijen- en vlinderplanten zijn. Er zijn zoveel lekkere planten die je kan inzaaien: deels voor jou, deels voor de anderesoorten waar je deze planeet mee deelt. Ook biologische oude fruit-engroentensoorten en keukenkruiden zijn een lekkernij voor bijen. Bovendienzorgen ze voor de bestuiving waardoor jij van lekkere vruchten kan genieten.Een win-windituatie dus.

Het kan een leuk experiment zijn om enkele potten met aarde te vullen

zonder er iets in te zaaien. Wacht en kijk wat er vanzelf begint te groeien. Toen ikvroeger in een mini-studio woonde, waar mijn 'tuin' enkel bestond uit een stukjeplat dak, deed ik dit wel eens. Midden in de stad is het gewoonweg magisch omte zien hoe wilde plantensoorten toch hun weg vinden, ook op een dak dat alleendoor beton omgeven is, en nog mooier is het om te zien hoe bijen, wespen,zweefvliegen en co die bloemen dan gewoon ook weten te lokaliseren.

En zelfs als je geen plat dak of een vensterbank hebt, dan nog kan je aanguerilla gardening doen met inheemse wilde planten. Er is altijd wel een optie...

Als je honing gebruikt, bekijk het dan als het kostbare goedje wat het is.Niet gewoon een broodsmeersel of zoetstof, maar echt iets wat je gebruikt als jehet nodig hebt, of als luxe verwennerij. Vind een goede, betrouwbare imker in jebuurt, en informeer je rond apicentrisch imkeren (of begin er zelf mee).

Kies voor een goede kwaliteit honing: koudgeslingerd dus. Die wordt ookwel rauwe honing genoemd. Goede honing moet eigenlijk een beetje prikkenachteraan in je keel, wrdt wel eens gezegd.

In goed afgesloten potten bewaart honing vrijwel eeuwig. Dat is letterlijkte nemen: verzegelde vatten gevuld met honing werden gevonden in Egyptischepiramides, en na 2000 jaar was de honing nog perfect eetbaar!

Honing is niet geschikt voor kinderen jonger dan één jaar, omdat hetsporen van botulisme kan bevatten.

Gearomatiseerde honing

Pluk op een zonnige dag genoeg bloemen of kruiden om een kleinbokaaltje te vullen. Bladeren snij je fijn, bloemen kunnen er in hun geheel in,tenzij ze echt groot zijn. Giet er wat honing over en geef die de tijd om naar debodem te zakken. Als er luchbelletjes ontstaan, kan je even met een spateltjeroeren. Vul bij met honing tot alle bloemen onder de honing staan. Doe hetdeksel op de pot en laat minimum 6 weken trekken.

Deze honing hoef je niet te zeven – het kan natuurlijk wel, maar hetis nogal een gepruts en eigenlijk nergens voor nodig. Deze honing is een echtelekkernij en een uniek geschenk voor iemand die je dierbaar is.

Dit zijn enkele beproefde combinaties:

Kleefkruidhoning (blad)

Japanse duizendknoophoning (jonge scheuten)

Reuzenbalsemienhoning (bloem)

Viooltjeshoning (bloem)

Paardenbloemhoning (bloem)

Voor die laatste gebruik je dezelfde methode, maar dit werkt het best als jealle groene delen van de bloem verwijdert, deze smaken bitter. Verwerk dusenkel de gele delen. De bloem valt zo uit elkaar, maar kan wel beter de honingabsorberen. Het ziet er echt uit alsof je de zon in een bokaaltje gestopt hebt!

Kruidenazijn maken

Azijn is één van de beste middelen om mineralen te extraheren uit planten.Je kan eindeloze variëren met verschillende smaken en kleuren.

Neem een glazen pot (weckpotten zijn het beste) en vul deze metfijngesneden plantenmateriaal (blad, bloem, stengel, wortel, zaad, bast, alles watmaar eetbaar is). Je gebruikt het best verse planten voor het maken van eenkruidenazijn, maar als je enkel gedroogde planten hebt, gebruik die dan maar.Giet er appelazijn over tot alle planten volledig onder staan. Dek je bokaal af, bijvoorkeur met een glazen deksel. Metalen deksels zijn niet geschikt: azijn werktcorrosief op metaal en kan na verloop van tijd zelfs een gat in je dekselveroorzaken. Of je azijn ziet volledig zwart en je azijn is onbruikbaar, en dat isook zonde. Een glazen fles met kurkdop kan je ook gebruiken, alleen kan je hetmateriaal er nadien moeilijker uitzeven.

Zet op een plek uit het directe zolicht en wacht 4 tot 6 weken. Daarna zeefje, al is dat niet noodzakelijk, dus als je het vergeet: geen ramp. Als je fijner wiltzeven om bezinksel te vemijden, kan je een ongebleekte koffiefilter gebruiken.Vergeet niet het plantenmateriaal goed uit te persen -er komt nog meer uit danje zou denken. Voilà, klaar is je zelfgemaakte kruidenazijn. Bewaar in een glazen

fles of bokaal (ook hier: geen metalen dop/deksel) op een donkere plek.Kortom, azijn maken is zo simpel dat ik het al deed toen mijn tweeling één

jaar oud was en ze mee wilden helpen.

Hoe verleidelijk het ook is om te denken dat je wel zal onthouden wat er inzit en er geen etiket op te plakken: doe het niet. Ik spreek alservaringsdeskundige: op een dag vind je een bokaal in je kast en de vraagtekensvliegen rond je hoofd alsof je een stripfiguurtje bent. Plak altijd, altijd, altijd eenetiket op je flessen en bokalen. Vermeld de naam van de plant, het onderdeel datje gebruikte, welke soort azijn, de datum. Om je een voorbeeld te geven:brandnetel, jong blad, appelazijn, 25 maart 2017.

Experimenteer gerust met nieuwe samenstellingen: bloemen van de eneplant combineren soms prima met de bladeren van een andere plant. Je kan dus1 pot vullen met verschillende kruiden. Of een mengsel van tuinkruiden en wildekruiden, of wilde vruchten en kruiden. De mogelijkheden zijn eindeloos.

Mijn favoriete azijn is appelazijn, ook gekend als ciderazijn, en daar zijntwee redenen voor. Appelazijn is mild van smaak, milder dan veel andereazijnsoorten, en daardoor overheerst hij niet en laat hij juist de plantenroma'stot hun recht komen. De andere reden is dat het natuurlijke pectine- enmineralengehalte van appelazijn ervoor zorgen dat dit zo ongeveer de meestgezonde soort azijn is waarvoor je kunt kiezen.

Misschien heb je zelf appelbomen en maak je je eigen appelazijn, ofmisschien gaat je voorkeur uit naar ongepasteuriseerde of troebele appelazijn.Wat je ook kiest, ga altijd voor een goede kwaliteit biologische appelazijn.

Kruidenazijn kan je op veel manieren in de keuken gebruiken: meng zemet je favoriete olie om een saladedressing te maken, voeg een klein scheutje toeaan fruitsalades om verkleuring te voorkomen, of voeg ze toe als smaakmakeraan een stoofpotje. Of je verwerkt ze in een oxymel (het recept daarvoor vind jebij de limonades).

Azijn bederft niet echt. Gewoonlijk staat er een houdbaarheidsdatum vanmaximum 5 jaar op, omdat dat nu eenmaal wetterlijk zo geregeld is. Maar echtslecht wordt azijn niet. Er kan een deel van vervliegen na een hele tijd, maar water in de fles overblijft, kan je gewoon verder gebruiken. Ook voor je kruidenazijngeldt dit. Is je azijn na jaren toch wat fletser van kleur en smaak geworden, voegdan wat toe aan je badwater; het ondersteunt de licht zure pH van je huid.

Je kan zo werken met één wilde bloem, wortel of kruid, maar je kan er ookverschillende mengen. Hier vind je alvast enkele ideetjes. Gebruik jeverbeelding!

Wilde blaadjesazijn

• kleefkruid• brandnetel• heermoes

Eindeloze variaties kan je maken met groene blaadjes: vogelmuur, weegbree,dovenetel, brunel, pimpernel, kaasjeskruid, melganzevoet, paardenbloem,madeliefje, viooltje, bijvoet,...

Wilde bloemenazijn

• wilgenroosjesbloemen • reuzenbalsemienbloemen • kaasjeskruidbloemen

Wilde bloemenazijn, gazonversie

• madeliefjesbloemen• paardenbloem-bloemen• kamillebloemen• brunelbloemen

Omdat bloemenzaijn zo mooi oogt, hak ik de bloemen nooit fijn, maarverwerk ik ze in hun geheel. Ze zien er ook prachtig uit om cadeau te geven!Op het moment dat je de azijn gebruikt, kan je de bloemen mee in je saladeverwerken.

Wilde look azijn

• look-zonder-lookbladeren• daslookbladeren • kleine veldkersbladeren

Deze azijn heeft een hoog gehalte aan mosterdglycosiden door de plantendie je gebruikt; deze werken als een soort natuurlijk bacteriedodend middel. Deingrediënten zijn allemaal te vinden in de lente, wanneer snotmonsters nog weleens durven opduiken. Maak deze azijn dus niet alleen voor de herlijke smaak,maar ook om een middeltje bij de hand te hebben om je immuunsysteem teondersteunen.

Wortelazijn

• paardenbloemwortel• kliswortel • look-zonder-lookwortel

Wortels van planten zijn het krachtigst in het late najaar of in de winter, alsalle groene plantendelen grotendeels zijn afgestorven (al gebeurt dit bij depaardenbloem nooit volledig). Ze functioneren dan als een soort batterij die dehele winter de inhoudsstoffen samenbalt en bewaart om in de lente terug uit telopen. Schrob ze grondig nadat je ze hebt uitgegraven, een oude tandenborstel isdaar heel geschikt voor. Omdat wortels zo geconcentreerd zijn quainhoudsstoffen, kan je gerust wat minder gebruiken: vul je bokaal voor 1/3 envul verder op met azijn.

Bovenstaand recept is ook een prima levertonicum.

Paardenbloemwortel

Salades

Als snelle hap, lunch of bijgerecht: salades zijn het helemaal!

Paardenbloemsalade

• twee appels• sap van 1 citroen, of wilde kruidenazijn• een handvol paardenbloembladeren • optioneel: een scheutje walnotenolie• een scheutje tamari (sojasaus) a splash of tamari• ongeveer 20 bloemen van witte dovenetel • 1 kopje rode klaverkiemen

Hak de appel en paardenbloembladeren fijn, en meng ze met de overigeingrediënten. Voeg de bloeme, als laatste toe. Heerlijk fris.

Wortelsalade met duizendblad

• twee grote wortelen• een handvol duizendbladblaadjes• extra vierge olijfolie, of sesamolie• sap van 1/2 citroen, of wat wilde kruidenazijn• een snuifje zeezout

Rasp de wortelen, hak de duizenbladblaadjes fijn en meng met de andereingrediënten. Smaakvol en kleurrijk!

Wilde taboulé

• 2 kopjes quinoa• een handvol vogelmuur a handful of chickweed• een hanvol kleine zandkoolbladeren• een handvol zomerpostelein• een bosje wilde oregano• een bosje wilde munt• een teentje knoflook, of een theelepel daslookpesto • sap van 1 citroen (of een wilde kruidenazijn naar keuze)• 6 eetlepels extra vierge olijfolie

• een snuifje zeezout of wat sojasuas (tamari)• 3 eetlepels zonnebloem- of pompoenpitten, geroosterd

Kook de quinoa. Laat even afkoelen en voeg de olijfolie en het citroensaptoe. Verwijder de hardere delen van de kruiden (zoals de organostengels) en hakalles fijn. De stengels van zomerpostelein hebben een citroenachtige smaak ensappige textuur, deze kan je dus zeker mee verwerken. Doe alle kruiden samenmet de overige ingrediënten bij de quinoa. Meng alles goed. Laat 10 tot 30minuten staan zodat alle aroma's zich goed kunnen mengen en ontwikkelen.Ideaal ook om mee te nemen op een zomerse picknick!

De ultieme lente-onkruidsalade

• een bosje duizenbladbladeren• een bosje jong vogelmuur • enkele jonge blaadjes zevenblad• madeliefjesbladeren• jong kaasjeskruidblad • jong zuringblad • enkele bloemen van de wilde peen• pimpernelblaadjes

Meng alle ingrediënten. Een dressing voor deze salade kan gemaaktworden met olijfolie, daslookblaadjes, wilde kruidenazijn en gearomatiseerdehoning.

Wilde kruiden carpacchio

• 1 grote of 2 kleinere coeur de boeuf tomaten (gebruik desnoods eenandere soort, maar coeu de boeuf is de beste variëteit hiervoor)

• een bosje wilde oregano • één of meer teentjes knoflook • extra vierge olijfolie• een snuifje zeezout

Snij de tomaten zo dun mogelijk en schik de plakjes op een bord. Doe deoverige ingrediënten in een vijzel en stamp ze fijn. Voeg genoeg olifolie toe zodatje het op de tomaten kan gieten. Werk af met enkele oreganobloemen en serveer.

Pesto

Pesto is zo veelzijdig! Je kan ze gebruiken op pasta, als een dip, als beleg,als afwerking van een ander gerecht,... En je kan dan ook nog eens zo veelvariatie aanbrengen in je zelfgemaakte pesto!

Voor een lekkere pesto heb je 4 basisingrediënten nodig:

• Noten/zaden. Traditioneel worden pijnboompitten gebruikt, maar hetlukt ook met cashewnoten, walnoten, zonnebloem- of pompoenpitten,hazelnoten, of wat je ook maar in huis hebt (of in het wild kan vinden). Zewinnen aan smaak als je ze eerst even licht roostert in een droge pan.

• Extra vierge olijfolie of andere kwaliteitsolie (hennepzaad- enwalnootolie kunnen ook een glansrol spelen in je pesto).

• Knoflook. Afhankelijk van het seizoen kan je 'gewone' knoflookgebruiken, of wilde daslook, en zelfs look-zonder-look. Van beide plantenkan je zowel blad als bloem toevoegen voor het typische knoflookaroma.

• Iets groens: Pesto van basilicum kennen we allemaal, maar doe eenslekker wild en vervang die door kleine zandkool, paardenbloem,vogelmuur, (kort geblancheerde) brandnetel of andere eetbare wildeplanten. Je kan ook mengsels maken van verschillende planten. Als wildebladgroenten helemaal nieuw voor je zijn, kan het een goed idee zijn omgeleidelijk aan de smaak te wennen en eerst de helft van de basilicum tevervangen door een wilde plant.

Als je pesto in een goed afgesloten glazen potje bewaart in de koelkast, kanje de smaak van de lente en zomer tot in de winter bewaren. Enige voorwaardeis dan wel dat je je ervan verzekert dat een laagje olijfolie alles bedekt en dat ergeen plantendeeltjes erboven uit steken. Wist je trouwens dat je pesto ookgewoon kan invriezen?

Hier zijn enkele van onze favoriete pestorecepten:

Paardenbloempesto

• 2 kopjes paardenbloemblad• 1 kopje vers basilicumblad • ¼ kopje walnoten, gekraakt en gepeld• 2 teentjes knoflook (of daslookbladeren)• 3 eetlepels extra vierge olijfolie • een snuifje zout• 2 eetlepels vers citroensap (optioneel)

Mix eerst de walnoten en de knoflook. Voeg dan de andere ingrediëntentoe en mix grondig. De toevoeging van basilicum kan je helpen wennen aan dewat wildere smaak van paardenbloemblad. Na gewenning kan je deze gewoonweglaten en vervangen door paardenbloemblad of een ander wid kruid.

Kleine zandkool pesto

• 2 kopjes kleine zandkoolblad (= 'wilde rucola') • ¼ kopje pompoenpitten (gepeld)• 2 teentjes knoflook (of daslookbladeren)• 3 eetlepels extra vierge olijfolie • een snuifje zout• 2 eetlepels vers citroensap (optioneel)

Deze pesto bereid je op net dezelfde manier als het voorgaande recept.

Vogelmuurpesto

• 3 kopjes verse vogelmuur• ¼ kopje zonnebloempitten (gepeld)• 2 teentjes knoflook (of daslookbladeren)• 3 eetlepels extra vierge olijfolie • een snuifje zout

• 2 eetlepels vers citroensap (optioneel)Ook deze pesto heeft net dezelfde bereidingswijze.

Tips: • Tijdens het cougetteseizoen snijden we met een groentenschiller lange

stroken courgette af en tot een soort tagliatelli en mengen we deze meteen wilde pesto.

• Vul stukjes selders met een wilde pesto als hapje.

Dips

Zuring-avocado dip

• een kleine handvol zuringbladeren• twee avocado's• een snuifje peper en zout• enkele blaadjes van duizendblad en/of kleine pimpernel

Schil de avocado's, verwijder de pit, lepel het vruchtvlees uit de schil enplet dit met een vork. Snij de zuringladeren zo fijn mogelijk en voeg ze toe. Roergoed om. Versier met de duizendblad- of pimpernelblaadjes.

Vogelmuur en zonnebloempitten dip

• 250 g voorgeweekte zonnebloempitjes (giet het weekwater weg)• 125 ml water• 125 ml olijfolie• ½ busseltje vers dillegroen • 1 bussel jong vogelmuur• sap van 1 citroen• een snuifje zeezout

Doe alle ingrediënten in een blender en mix stevig. Met een goedestaafmixer gaat het ook.

Viola arvensis, een andere eetbare viooltjessoort.

Hapjes

Groenten met bloemen

• radijsjes, kerstomaatjes, wortelen • eetbare wilde bloemen: kaasjeskruid, madeliefje, reuzenbalsemien of

andere • enkele bloemen van paardenbloem • berkentwijgjes

Snij grotere radijzen en kerstomaatjes in twee, de kleinere kan je in hun geheellaten. Maak met een dunschiller repen van de wortel. Prik de groenten op een berkentwijgje en sluit af met een bloem. Schik ze op eenschotel met een wilde plantendip in het midden. Neem de paardenbloemen en verwijder de groene kelk (= de onderste delen vande bloem). Dit doe je het beste door met duim en wijsvinger de gele lintbloemenvast te grijpen en te trekken. De bloem valt nu uit elkaar, maar je houdt enkel degele delen over. Die sprenkel je over de schotel.

Wilde wraps

• de grootste bladeren van kaasjeskruid, look-zonder-look of zuring • vulling naar keuze (gebruik één van de dip- of pestorecepten vanop de

vorige pagina's)• optioneel: enkele eetbare bloemen en berken- of beukentwijgjes

Leg een beetje van de vulling in het midden van het blad. Vouw eerst dezijkanten naar binnen en rol dan verder op van beneden naar boven. Zet vastmet een berken- of beukentwijgje (of tandenstoker) waarop je eerste en eetbarebloem hebt geprikt. Een eenvoudig, maar oogstrelend hapje!

Smaakmakers

Brandnetelgomasio

• 1 kopje sesamzaadjes• 1/4 kopje gedroogd brandnetelblad

Rooster de sesamzaadjes in een droge pan. Laat ze even afkoelen en doe zesamen met het gedroogd brandnetelblad in een vijzel en maal ze fijn.

(Liefhebbers van snelheid kunnen hier ook een blender voor gebruiken, maarzelf vind ik de smaak beter van authentieke handgemaakte gomasio).Bewaar de gomasio in een goed gesloten glazen pot. Heerlijk om als strooisel toete voegen aan om het even welk gerecht (dipsauzen, soepen, beleg, salades,...)om een extra mineralenboost te geven.

Wilde oregano kruidenmix

• 4 theelepels gedroogde wilde oregano • 4 theelepels gedroogde tijm • 4 theelepels gedroogd bonenkruid • 2 theelepels gedroogde rozemarijn• één theelepel gedroogde lavendelbloemen

Verkruimel de gedroogde kruiden lichtjes en meng ze in een grote kommet je handen zodat alle kruiden evenwichtig verdeeld zijn. Bewaar in een goedafgesloten glazen pot.

Deze kruidenmix combineert fantastisch met zomerse tomaten, wortelenen aubergines. Of je mengt ze met olijfolie als marinade.

Kruidenzout

• 1 kopje grof zeezout• 4 theelepels gedroogde wilde kruiden of 3 eetlepels verse (verse kruiden

bevatten meer water, je kan er dus beter niet te veel van gebruiken,anders klontert je zout).

Je kan hiervoor daslook gebruiken, maar ook brandnetel, wilde oregano,kleine veldkers, zevenblad,... Meng de ingrediënten in een vijzel en stamp goed tot je een hmogeen mengselkrijgt. Als je verse kruiden gebruikt, kan je het mengsel eventueel nog even atenopenliggen op een plaat om het vocht te laten verdampen. Bewaar in een goedafgesloten pot op een donkere plek om de groene kleur te behouden.

Warme gerechtenOok op koudere dagen kunnen warme gerechten met wilde groenten je

helemaal oppeppen. Combineer deze verwarmende gerechten met fikse wandelingen in de natuur voor hernieuwde energie.

Melganzevoetschotel • 3 teentjes knoflook (of meer), of daslookbladeren • een scheut olijfolie

• 2 handen vol melganzevoetbladeren (verwijder de hardere stengels) • een snuifje zeezout

Snipper de knoflook en sauteer deze in de olijfolie. Hak ondertussen de bladeren en voeg ze toe. Net als spinazie, slinken melganzevoetbladeren nogal. Jekan dit serveren als bijgerecht of mixen als groene saus.

Groene patatjes• 8 middelgrote aardappelen • een handvol zuringbladeren • een handvol zevenblad of brandneteltopjes (of een mix van beide) • een scheut olijfolie• optioneel: een scheutje hennepzaadolie• 1 ui• zout en peper naar smaak

Schil de aardappelen, snij ze in stukken en kook of stoom ze gaar. Snipper de ui en sauteer deze in olijfolie tot ze zacht zijn en voeg dan de fijngehakte bladeren toe van zuring, zevenblad en/of brandnetel. Zoals je zal zien, krimpt hetvolume enorm. Voeg dit bij de gekookte aardappelen en stampp met een pureestamper fijn terwijl je (optioneel) de hennepzaadolie en peper en zout toevoegt. Dit gerecht past prima bij gebakken verse vospaddenstoelen.

Linzen met kaasjeskruid• 1 kopje rode of groene linzen (groene linzen kan je beter enkele uren

voorweken)• 1 grote ui (of 2 kleintjes)• een grote handvol kaasjeskruidbladeren• een kleine handvol brandnetel bladeren (auw!) of witte

dovenetelbladeren (minder auw)• een grote eetlepel miso • 2 eetlepels wilde kruidenazijn • 1 eetlepel zeewiervlokken • een scheutje olijfolie

Snipper de ui en bak ze in de olijfolie tot ze zacht zijn. Voeg de linzen toeen zet ze onder water. Laat sudderen met het deksel op de pan tot de linzenhelemaal zacht zijn. Als je rode linzen gebruikt, zullen ze uit elkaar vallen enkrijg je meer een smeuïg resultaat. Tijdens de laatste 10 minuten voeg je defijngehakte wilde kruiden en het zeewier toe. Breng op smaak met de miso ende azijn.

Zoet

Groen ijs

• 3 hele rijpe bananen (de schil moet zwart zijn)• een handje jong en fris vogelmuur • optioneel: infuus van lievevrouwebedstro of lindebloesem, afgekoeld

Hak de bananen in grote stukken en vries ze in. Als ze goed bevroren zijn, haal jeze er weer uit en doe je ze in de blender, samen met de vogelmuur. Om hetblenden makkelijker te maken, kan het aangewezen zijn een klein scheutjeinfuus toe te voegen, doe dit druppelsgewijs tot je de gewenste consistentie hebtbereikt.

Fruitsalade met kamillebloemen

• fruit naar keuze: aardbei, druif, meloen, peer,... in stukjes gesneden• een scheutje vers sap van Japanse duizendknoop (als vervanger voor

citroensap) OF enkele fijngesneden blaadjes van veldzuring • een scheut honing gearomatiseerd met paardenbloem• bloemen van echte kamille of schijfkamille (of andere eetbare bloemen

naar keuze)

Meng alle ingrediënten naar smaak, behalve de bloemen. Laat enkeleminuten staan tot alle smaken goed ingetrokken zijn. Bestrooi net vòòr hetserveren met de bloemen.

Onthou goed:

Correcte identificatie van planten is je eigenverantwoordelijkheid. Check en dubbelcheck, plukop een veilige plek en gebruik je gezond verstand .

Disclaimer and Copyright information

Materials contained on this book are provided for general information purposes only and do not constitute legal or otherprofessional advice on any subject matter. www.wildplantforager.com does not accept any responsibility for any loss which mayarise from reliance on information. We do not take responsibility for plant identification.

Reproduction, distribution, republication, and/or retransmission of material contained within this website are prohibited unlessthe prior written permission of www.wildplantforager.com has been obtained.

This book has been created and written for the use of other wild plant food enthusiasts and the general public. The informationgiven, whilst thoroughly researched and backed with personal experience, is presented for educational purposes only.

This book is without warranty of any kind, express or implied. It is not liable for its accuracy, mistakes or omissions. nor is it liable

for any loss or damage incurred as a result of using information obtained from the site.

This book and its content is copyright of © "www.wildplantforager.com" 2013. All rights reserved.

Credit photographs:

Photograph chickweed (overview) © Copyright Jason Sturner and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph chickweed (detail) © Copyright MrClementi and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph cleavers (overview) © Copyright Ian Cunliffe and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph cleavers (detail) © Copyright Bob Embleton and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph common daisy © Copyright Anne Burgess and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph common mallow © Copyright ceridwen and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph common selfheal © Copyright Nigel Mykura and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph dandelion flower © Copyright public domain image and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph dandelion leaves © Copyright Kenneth Allen and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph field horsetail fertile stage © Copyright Evelyn Simak and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph field horsetail sterile stage © Copyright Evelyn Simak and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph fireweed © Copyright ceridwen and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph gallant soldier © Copyright Max Baars and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph garlic mustard © Copyright Roger Kidd and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph Duits chamomile © Copyright Maja Dumat and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph greater burdock © Copyright ceridwen and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph ground elder © Copyright Benjamin Zwittnig and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph hairy bittercress © Copyright Benjamin Zwittnig and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph Himalayan balsam © Copyright Jonathan Billinger and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph hops © Copyright Evelyn Simak and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotographs Japanese knotweed © Copyright Maja Dumat on Flickr and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph lamb's quarters © Copyright Wikimedia Commons and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph lamb's quarters detail © Copyright pawpaw67 on Flickr and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph miner's lettuce © Copyright miheco on Flickr and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph mugwort (first one) © Copyright Jonathan Billinger and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph mugwort leaf detail © Copyright Mrs. Gemstone on Flickr and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph oregano © Copyright Mike Quinn and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotographs perennial wall-rocket © Copyright TeunSpaans and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph pineapple weed © Copyright Penny Mayes and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph ribwort plantain © Copyright Ian Cunliffe and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph greater plantain © Copyright Emilian Robert Vicol and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph purslane © Copyright frankenstoen on Flickr and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph wild carrot © Copyright ceridwen and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph ramsons © Copyright Martin Addison and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph red clover © Copyright Evelyn Simak and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotographs salad burnet © Copyright Derek Harper and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph common sorrel foliage © Copyright ceridwen and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph common sorrel flower © Copyright Jim Champion and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph stinging nettle © Copyright Mike Pennington and licensed for reuse under Creative Commons LicensePhotograph water mint © Copyright Mike Pennington and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph white dead-nettle © Copyright Miss Steel and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph wood violet © Copyright Anne Burgess and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph woodruff © Copyright Andrew Curtis and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph yarrow © Copyright Anne Burgess and licensed for reuse under Creative Commons LicencePhotograph Field pansy © Copyright Wikimedia and licensed for reuse under Creative Commons LicenceAll other photographs taken by Lieve Galle © Copyright www.wildplantforager.com