Plaats van het netwerkbinnen de hulpverlening

Een sociaal netwerk draagt door haar onderlinge relaties bij aan het welzijn van mensen.

Functioneel aspect: het leidt tot feitelijke of potentiële hulpbronnen.

(bonding /bridging social capital)

• Hulp voor de vervulling van de dagelijkse levensbehoeften.

Subjectieve aspect: mensen voelen zich verbonden en ondersteund.

• Het voldoet aan de elementaire behoefte van mensen om ‘ergens bij te horen’,

• Het levert een bijdrage aan de ontwikkeling en handhaving van identiteit en zelfrespect

Kan praktische en emotionele steun bieden”. (Baars in Scheffers M. 2010)

Een buffer voor de hulpverleningsval: voorkomen van chronische afhankelijkheid van de hulpverlening (Libbrecht & Pieters, 2015)

Netwerkversterkend werken voor kwetsbare mensen: geen evidentie!

Zorgbehoefte leidt tot verschraling van het sociale netwerk.

Juist mensen met een zorgbehoefte moeten vooral kunnen terugvallen op een sociaal netwerk.

Een dilemma dat de volle aandacht moet krijgen binnen het sociale werk.

Armoede = Sociale isolatie

-aanwezigheid van een netwerk?

-veerkracht van het netwerk?

-Kwetsbare buurten

-onzekere woonsituatie

-buurten met beperkte draagkracht

Beleid erkent ….

– Belang van een ondersteunend netwerk als onderdeel van

een zorgende samenleing.

– Verbinding met een informeel netwerk als eerste opvangnet.

want ook op beleidsniveau is er schaarste.

- Compenseert de inkrimping van de professionele zorg

- Versterken van netwerk kan de overgang van professionele naar niet-

professionele hulp vergemakkelijken.

27/11/15

Verengd tot een zorg die zoveel mogelijk wordt opgenomen door het informele netwerk als buffer voor dure ingrijpende hulp.

Vermaatschappelijking van de zorg

De nieuwe uitdaging voor het socialewerkveld om in netwerken te investeren

Grote waarde als drager van levenskwaliteit.

Meer kans op een duurzame zorgzame omgeving.

Versterken van netwerk kan de overgang van professionele naar niet-professionele hulp vergemakkelijken.

➢ Versterken van het netwerk (zowel professioneel als niet- professioneel) is een meerwaarde in de hulp en in erkenning van krachten.

Empowerment is krachtgericht én verbindend werken.

Empowerment kan niet gegeven worden aan anderen, men moet het zelf verwerven.

Anderen (en de context) kunnen dit proces van empowerment wel faciliteren en ondersteunen.

27/11/15

Bij cliënten

Hulpverleners

In de organisaties

Drempels bij cliënten

Ik kom tot bij de hulpverlener voor ‘deskundige hulp’.

Vraagverlegenheid– Ik wil niemand lastig vallen met mijn problemen.– Niemand hoeft te weten waarmee wij zitten (schaamte).– Ik kan nooit iets terugdoen (wederkerigheid)

Wantrouwen- Ik ben al teveel teleurgesteld in de anderen.

Er is toch niemand

Ik heb alle energie nodig om mijn hoofd boven water te houden.

Overtuig de cliënt!

Nood aan taal om cliënt over de brug te helpen

Ruimte en tijd om eigen kracht op te bouwen

Drempels bij hulpverleners

Wijzen het uitgangspunt niet af

Onze cliënten vragen hier niet naar (vraag gestuurde hulp)

Ze hebben niemand om op terug te vallen.

Door de vele problemen heeft het schaarse netwerk afgehaakt.

De problemen zijn te belastend voor het netwerk.

Mensen hebben te weinig sociale vaardigheden om een netwerk uit te bouwen.

Het bestaande netwerk is eerder een ballast / bedreiging.

Het netwerk installeren dat is een begeleiding op zich. Onze tijd is te kort.

Ik weet niet hoe er aan te beginnen.

Overtuig ons! Nood aan ondersteuning en tools

Nood aan een methodische kader voor netwerking

Netwerkversterkend werken is meer dan het bevragen van de cliënten naar ondersteuning van de omgeving

Een methodische aanpak die verder gaat dan ‘een aandachtspunt’ in de begeleiding.

-Uitdrukkelijke keuze van de hulpverlener;

-ondersteund door een team;

-met een duidelijke visie van de voorziening.

Een netwerkmethodiek is een belangrijk hulpmiddel

Sociale netwerkmethodiek

➢ Empowerende basishouding

➢ Op ritme van de cliënt. Het psychologisch kapitaal versterken.

➢ Een methodische gefaseerde aanpak (Sheffers)

➢ Verschuiving in de rol van de hulpverlener.

• Dilemma: eigen deskundigheid, leerproces en regierol van de cliënt versus de agenda van de hulpverlener.

Netwerkversterkend werken vraagt om herschikking van rollen

Cliënt = betere integratie in de samenleving.

• Zelf hulpvraag meer aansturen (psychisch kapitaal)

• Zelf de regie over hulpverleningsproces

• Met erkenning van de grenzen van de eigen regie = nood aan ondersteuning

Duidelijke verwachting naar een ondersteunend netwerk

• Affectieve ondersteuning (emotionele stabiliteit)

• Cognitieve ondersteuning (informatie)

• Instrumentele ondersteuning (praktische hulp)

• Sociale contacten (verbinding, doorbreken isolatie)

• Ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorg

• Community building en ondersteuning

• Erkenning van de structurele grenzen aan de informele zorg.

27/11/15

Andere professionele rol voor de hulpverlener

- Faciliteren voor inbreng van krachten van het netwerk

- Stimuleren, ondersteunen op de achtergrond

- Aansluiten bij het proces tussen cliënt en netwerk

Het betrekken van het netwerk: een motiverende ervaring binnen de hulpverlening

Het verassende effect van het inventariseren

Samen met de cliënt opgesteld

Inzicht gevende instrumenten

• Mobiliserende werking

• Reorganiserende werking

• Positievere kijk van de cliënt op de situatie.

Het verbindende effect van een samenkomst.

▪ Brengt de nood aan steun uitdrukkelijk naar voor.

▪ Samen de situatie aanpakken is meerwaarde.

▪ Door het formele kader voelen ondersteuners zich erkend.

De positieve Dynamiek van het ‘samen Denken’.

• Het trekt de begeleiding open.

• Cliënten voelen zich gesterkt, tempo in de begeleiding verhoogt.Maar:

De cliënt moet voldoende vertrouwen hebben = naast de cliënt in diens leefwereld kunnen staan.

Van bij de start van de begeleiding aandacht voor het netwerk = vormt een gegeven in het begeleidingsproces.

Ondersteunen naar een vitaal netwerk

Scheffers onderscheid vijf fasen

Fase 1: inventarisatie van het netwerk

Fase 2: analyseren van de mogelijkheden van het sociaal netwerk

Fase 3: opzetten van een werkplan

Fase 4: het uitvoeren van het werkplan

Fase 5: eindevaluatie

27/11/15

Fase 1: inventariseren

Genogram: visuele voorstelling van familieverbanden.

Ecogram: Visuele voorstelling van het netwerk

Netwerkcirkels

27/11/15

Fase 2: analyseren van de mogelijkheden van het netwerk

Welke hulpbronnen en belemmeringen er zijn om de doelen van de cliënt te bereiken

De cliënt typeert zijn netwerk

Belang van een heterogeen netwerk

(‘Bonding social capital’ en ‘Bridging social capital’)

Eerst ‘RADIO’ alvorens het sociaal netwerk aan te spreken op zorgkracht

Reanimeren – Activeren – Deblokkeren – Intensiveren – Onderhouden

Fase 3: Opzetten van een werkplanFase 4: Uitvoeren van een werkplan

Leden uit het netwerk betrekken in de begeleiding

• Eigen Kracht conferenties

• Familienetwerkberaad

• Netwerkgroepen

• Nieuwe autoriteit

• Cliëntoverleg

27/11/15

Sociale netwerkstrategieën:

eigen kracht en familienetwerkberaad

Oorsprong: Nieuw Zeeland (Maori) ‘Families First’

Later : opgepikt binnen pleegzorg Nederland (Riet Portengen/ B. Vanderneut)

Vertaling binnen Vlaanderen :

• Eigen Krachtconferenties (www.eigen-kracht.be); project binnen IJH.

• Familienetwerkberaad binnen bepaalde diensten voor pleegzorg volwassenen (o.a. OikondeBrugge-Oostende)

27/11/15

SNS gaat uit van eigen kracht van cliënt + zijn omgeving (sociaal kapitaal):

Kracht om beslissingen te nemen

Plannen te maken

En plannen samen uit te voeren

i.t.t. hulpverleners (‘passanten’) zijn familie en vrienden langduriger met elkaar verbonden (continuïteit + wederkerigheid)

Familie/context: staat dichter bij cliënt; deel van zelfde verhaal

Steeds met toestemming/akkoord van cliënt zelf !!

SNS legt de regie van de vragen/problemen en antwoorden/oplossingen bij cliënt zelf en zijn netwerk

Mensen die belangrijk zijn voor cliënt/of zijn gezin komen samen in een (familienet)werkberaad

27/11/15

Netwerkgroepen - Persoonlijke Toekomstplanning

Een planningsproces

Waarbij een persoon met een ondersteuningsnood samen met enkele mensen uit zijn of haar netwerk regelmatig samenkomt om na te denken, te praten en actie te ondernemen.

De thema’s die hier aan bod kunnen komen, zijn heel divers, maar hebben allemaal betrekking op het verbeteren van de levenskwaliteit van de centrale persoon.

27/11/15

Waar het om gaat!

De ondersteuning van een netwerkgroep

Een betere vriendschap. Heel veel steun, mijn vriendin die me wat meer komt helpen in het huishouden onder andere. Een nog betere band met mijn broer. Mijn mama die ook wel een beetje meer komt helpen dan vroeger. Het heeft eigenlijk alleen maar positieve punten voor mij denk ik.

27/11/15

“Het is niet een groep die veel doet, maar die met mij denkt. Ze geven niet direct hulp, maar helpen me indirect mee na te denken. Ik heb veel dromen, maar misschien zonder het te weten, zetten ze mij terug op de grond. Het is een goed systeem.

“Plan heeft mij geholpen, vroeger hadden wij altijd het gevoel naar beneden te worden geduwd, terwijl we nu het tegenovergestelde ervaren. Hierdoor kan ik er ook terug meer zijn voor mijn andere kindjes en kan ik terug meer moeder zijn.”

27/11/15

Hoe vertaalt zich dit in het werkveld?

Volgens Vandeurzen

“de zorg en hulpverlening zich nestelt in het leven van elke dag”

➢ Nood aan hulpverleners die kijken naar kansen binnen de eigen kringen van de hulpvrager.

➢ Nood aan comunity building & het inschakelen van vrijwilligers.

De expertise van deze beide invalshoeken is echter jaren in gescheiden sectoren ontwikkeld.

De individuele en meer collectieve benaderingen moeten samen ontwikkeld worden.

Individuele hulpverlening en opbouwwerk moeten elkaar omarmen.

27/11/15

Dankjewel.

27/11/15